PEDAGOGIKA JAKO NAUKA O WYCHOWANIU, MIEJSCE PEDAGOGIKI W SYSTEMIE NAUK SPOŁECZNYCH

PEDAGOGIKA - nauka o wychowaniu

Co musi spełnić dyscyplina, która ma aspiracje bycia samodzielną nauką

• precyzyjnie określony zakres badań (pedagogika nie spełnia tego)

• posiadanie własnej aparatury pojęciowej, które są niejako jej własnością

• dyscyplina musi mieć własną swoistą procedurę badawczą ( musimy wiedzieć, co badamy)

Z powodu niespełnienia trzech powyższych punktów zaczęto kwestionować prawo nazwania pedagogiki nauką. Jako pierwszy zakwestionował to Florian Zaniecki - socjolog. Pedagogika wchodzi w zakres socjologii.

Pojęcie wychowania można rozpatrywać w 3 zakresach:

• kiedy człowiek poddawany jest działaniu czynników zewnętrznych i pod ich wpływem zmienia swoje zachowanie.

• Zorganizowane (celowe) działanie ukierunkowane na zmianę zachowania, działania te są ukierunkowane na sferę emocjonalną, intelektualną i religijną,

• Pewien rodzaj działalności człowieka na sferę emocjonalno - ewolucyjną,

DYDAKTYKA - teoria nauczania - sfera intelektualna,

WYCHOWANIE - sfera emocjonalna i ..................

W praktyce nie da się od siebie oddzielić procesu wychowawczego i procesu nauczania.

KSZTAŁCENIE - pogłębione nauczania i wychowanie, którego celem jest kształtowanie umiejętności i nawyków.

SYSTEM - pewna logiczna całość wyodrębniona z otoczenia. Nie może być to całość jednorodna, tylko zróżnicowana wewnętrznie, a elementy wyróżnione z całości muszą być powiązane wzajemnie, muszą ze sobą współdziałać i w razie potrzeby można jedne elementy zastąpić innymi.

Kawula wyróżnił grupę nauk pomocniczych i współdziałających, dostarczają one pedagogice wiedzy pomagającej jej rozwiązać problemy w zakresie:

1. bytu człowieka i jego funkcjonowania,

2. funkcjonowanie i struktura społeczna jako całość oraz grupy społeczne,

3. życie człowieka - szczególnie jego rozwój psychiczno-fizyczny,

4. wiedza o przyszłej i aktualnej kulturze.

Nauki współdziałające z pedagogiką:

• socjologia np.: wychowanie, kultura,

• biologia np.: fizjologia układu nerwowego,

• filozofia np.: etyka, estetyka,

• psychologia np.: ................ rozwojowa

Nauki pomocnicze:

• socjologia wychowania,

• psychologia wychowania,

• historia wychowania,

• pedagogika wychowania.

Nauki typowo pedagogiczne zostały pogrupowane wg. pewnych kryteriów:

1. Działalność wychowawcza dokonuje podziału pedagogiki ze względu na wybraną działalność wychowania:

• teoria wychowania

• teoria nauczania

1. Metodologiczna:

• pedagogika ogólna: obszar związany z procedurami i celami

• pedagogika społeczna: ta część pedagogiki, która usiłuje rozwiązać różnego rodzaju problemy wychowawcze jak i pedagogiczne warunkując je o pewne metody.

1. Rozwojowe, począwszy od pedagogiki przedszkolnej poprzez wczesnoszkolną, szkolną, studiów, dorosłych.

2. Dewiacji rozwojowej. Dotyczą różnych sfer emocjonalnych jak i fizycznych.

• pedagogika resocjalizacyjna,

• pedagogika penitencjarna,

• pedagogika rewidencyjna (osoby o zaburzeniach fizycznych).

Metodologiczne podstawy pedagogiki.

PEDAGOGIKA JEST NAUKĄ SPOŁECZNĄ

FUNKCJE PEDAGOGIKI (SPOŁECZNE)

1. Diagnostyczna - diagnoza - pojęcia zaczerpnięte z medycyny jest pojęciem określającym istniejący stan rzeczy.

Diagnoza pedagogiczna obejmuje wiele obszarów np.: na ile wiedza z j. Polskiego została przyswojona przez klasę, diagnozujemy zachowanie ucznia w czasie zajęć oraz ustalamy przyczyny.

2. Prewidystyczna - polega na tym, żeby na bazie diagnozy przewidzieć w oparciu o istniejący stan rzeczy, prognozujemy w jakim kierunku stan rzeczy będzie się rozwijał. Nie prognozujemy na pojedynczych przypadkach. Przewidywanie pewnych tendencji rozwojowych oparte jest o badania masowe.

3. Poznawcza - dostarczenie pewnej orientacji o otaczającym nas świecie, po to aby zaspokoić naszą potrzebę wiedzy, umożliwia nam twórcze przystosowanie do badanego otoczenia. Badania są niezakłócone, jeżeli istnieje równowaga między otoczeniem a jednostką.

4. Psychologiczna - zdobywana przez nas wiedza ma wywołać zmiany w naszej psychice, ma kształtować nasze postawy, wpłynąć na motywację.

5. Techniczna - wyraża się tym, że wyniki badań mają być narzędziem za pomocą którego mamy przekształcać otaczającą nas rzeczywistość.

Pedagogikę traktuje się jako naukę zarówno natury praktycznej - ze względu na stawiane problemy i sposoby ich rozwiązywania. Pedagogika ma również ambicje tworzenia bardziej ambitnych teorii za względu na sposób ujmowania swoich wyników. Formułowanie tych wyników jest ogólne.

SPOSOBY PODEJŚCIA DO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW PEDAGOGICZNYCH.

1. Podejście obiektywistyczne - badacz dąży do wykrycia pewnych zależności istniejących pomiędzy zbadanymi obiektami.

2. Podejście teologiczne (xxxxxxxxxxxxxxxx) - wykrywanie tych zależności, które są niezbędne do osiągnięcia założonego celu.

PROCEDURA BADAWCZA:

1. Podejście obiektywistyczne

• pytam czym wywołany jest obecny stan rzeczy.

2. Podejście teleologiczne:

• pytam jakie warunki są potrzebne aby osiągnąć zamierzony stan rzeczy.

ETAPY FORMUŁOWANIA ROZWIĄZAŃ

1. Podejście obiektywistyczne

Hipoteza: wywołany stan rzeczy został wywołany przez istniejący stan rzeczy X.

2. Podejście teleologiczne:

Hipoteza: postulowany stan rzeczy może zaistnieć w warunkach W.

WERYFIKACJA HIPOTEZ

1 podejście obiektywistyczne - czy zjawisko X wywoła mi faktyczny stan rzeczy

2 podejście teleologiczne - badania na odpowiedniej liczbie osób

Podstawowe elementy każdej nauki to twierdzenia mające bardziej lub mniej ogólny charakter, bardziej lub mniej udokumentowane. Twierdzenia mogą dotyczyć 2 obszarów nauki: zależności między pewnymi zjawiskami lub ich nieprawidłowościami rozwoju tych zjawisk.

PRAWA NAUKOWE

• zależności funkcjonalne - typowe to zależności zwrotne, sprawdzają się we wszystkich sytuacjach i we wszystkich warunkach.

PRAWA HISTORYCHNE

• działają tylko w określonych warunkach

HIPOTEZA - jako twierdzenie, którego prawdziwość nie jest potwierdzona. Jest to twierdzenie niezweryfikowane. Hipotezę formułujemy w oparciu o nasze doświadcznenia i istotne jest, by te hipotezy były sprawdzalne.

Większość zależności ma charakter probabilistyczny.

Jeżeli A jest przyczyną B, to mówimy że skutek jest wystarczający A -> B

Jeżeli nie występuje sytuacja A nigdy nie wystąpi skutek B, mówimy wtedy, że przyczyna jest konieczna nonA -> nonB.

Zależności pozorne - statystycznie występują ale w rzeczywistości nie ma między nimi powiązań.

Wyjaśnienie przyczyn wynikających z różnych sytuacji może być:

1. funkcyjne i nie oparte na przesłankach naukowych

2. pozorne - wyjaśnienie czegoś co nie jest jasne

3. naukowe:

• warunek adekwatności - wyjaśnienie musi dostarczać dokumentów istotnych i wystarczających

• warunek naukowego wyjaśnienia twierdzeń naukowych - informacje dostarczane przez warunek musza być empirycznie sprawdzalne.

SYSTEM SZKOLNY I SYSTEM OŚWIATY:

Współczesny system oświaty tworzą:

1. Przedszkola, łącznie z przedszkolami posiadającymi oddziały intergracyjne i przedszkola specjalne.

2. Szkoły podstawowe.

• gimnazja

• szkoły ponadgimnazjalne

• szkoły zawodowe

• szkoły ogólnokształcące

• szkoły artystyczne

• szkoły mistrzostwa sportowego

3. Placówki oświatowo - wychowacze:

• Placówki pracy pozaszkolnej (np.: ogniska artystyczne)

• Placówki kształcenia ustawicznego,

4. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne

• Poradnie specjalistyczne

• Placówki opiekuńczo-wychowawcze

• Placówki resocjalizacyjne

5. Ośrodki szkolno-wychowawcze (dla dzieci i młodzieży w stosunku do których trzeba stosować inne środki wychowawcze, dzieci o obniżonym IQ i o zaburzeniach w zachowaniu).

• placówki które mają zapewniać wychowanie i opiekę młodzieży, dzieci uczących się poza miejscami ich zamieszkania.

• OHP w zakresie kształcenia i wychowania

• Placówki kształcenia i ośrodki doskonalenia nauczycieli

• Biblioteki pedagogiczne

FAZY ROZWOJU SZKOLNEGO

1. Pierwsza faza - „ustrój” istnieją szkoły obejmujące tylko część otoczenia dzieci i młodzieży, które powinny być poddane kształceniu.

2. Druga faza - obejmowanie wykształceniem, chociażby elementarnym całej populacji dzieci i młodzieży.

3. Trzecia faza - wynikła z przemian społecznych, które nie zapewniły wolności w dostępie do nauki

4. Czwarta faza - doprowadza do takiego stanu, że w programach podobnych lub takich samych szkół realizowane są zbieżne programy

5. Piąta faza - równy start dla wszystkich dzieci bez względu na pochodzenie

6. Szósta faza - w wysoko rozwiniętym systemie szkolnym pojawiają się daleko idące możliwości pedagogiczne, większa szansa dla nauczycieli dostosowania własnych rozwiązań. Większy wpływ nauczyciela na ucznia

Procesy odgrywające dużą rolę w systemie szkolnym:

• proces socjalizacji - kształtowanie postaw, poglądów w wyniku działania pewnych czynników

• zorganizowany system działań wychowawczych

• rodzina odgrywa b. dużą rolę w systemie oświaty.

W szkole mówimy o:

1. systemie nauczania (edukacyjnym) - tworzą go 3 elementy:

• uczeń

• nauczyciel

• program nauczania

Reakcja ta powinna zachodzić między N a U i być reakcją zwrotną.

Zasady określają sposób w jaki można się czegoś nauczyć.

2. system dydaktyczny - test to układ działający, na który składa się zespół elementów obejmujących N i U, treści kształcenia i środowisko dydaktyczne (B i Ś) które to elementy oddziaływują na siebie wzajemnie i mają w konsekwencji doprowadzić do zamierzonych celów dydaktycznych.

3. system Herbartowski - klasyczny system nauczania, stopnie formalne oparte na werbaliźmie

Współczesna szkoła i rola uczącego w niej nauczyciela.

Dylematy współczesnego nauczyciela:

1. Jaką funkcję powinien spełniać N?

2. czy N ma być arbitrem czy pośrednikiem?

1. N arbiter narzuca w sposób bezwzględny swój sposób widzenia. Przy tej postawie rozwój U polega na zmianie swego zachowania, sposobu myślenia na taki, jaki wymaga N.

2. N pośrednik, pośrednik pomiędzy U a poznawanym przez niego światem.

CELE NAUCZANIA:

1. Kształcenie ogólne:

1. rozwój intelektualny

• podstawy usystematyzowanej wiedzy

• rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych

• własne naukowe poglądy na świat

• samokształcenie

• zaznajomienie uczniów z naukowymi podstawami produkcji i organizacji pracy

2. Kształcenie zawodowe:

• wyposażenie młodzieży w wiedzę i umiejętności zawodowe (przysposobienie do zawodu), podstawowe i specjalistyczne

• rozwinięcie zainteresowań związanych z danym zawodem i podnoszenie kwalifikacji.

PLAN NAUCZANIA - najbardziej ogólny dokument określający, jakie przedmioty w jakich klasach, w jakiej kolejności i w jakim wymiarze godzin mają być realizowane.

PROGRAM NAUCZANIA - określa szczegółowe treści, cele nauczania i uwagi metodyczne o sposobie realizacji przedmiotu. Może być zróżnicowany w zależności od predyspozycji klasy.

PODSTAWA PROGRAMOWA - jest to zewnętrzna część opracowana przez MEN i przekazana do obowiązkowe jrealizacji.

ZMIANY OŚWIATOWE (w programie):

ZMIANY STRUKTURALNE pociągają za sobą zmiany programowe.

Dominacja potrzeb funkcjonalnych i instrumentalnych - N zdobywa gotowe pozycje, rozwiązania np. : przez gotowe scenariusze, konspekty.

Interakcja - oddziaływania na sfery działania ucznia, wyrazem tejże teorii interakcji jest wprowadzenie procesu edukacyjnego do wzajemnej realizacji N - U.

Aktywność dziecka jest podstawowym warunkiem działalności pedagogicznej.

Aktywność adaptacyjna - polega na przystosowaniu się jednostki do istniejącego stanu (sytuacji)

Aktywność jednostki - jest podstawowym warunkiem procesu edukacyjnego.

Organizowanie w sposób właściwy procesu nauczania jest warunkiem aktywności ucznia.

Przy ocenianiu nie skupiamy się tylko na wiedzy dziecka, ale również na jego rozwoju osobowości, który dokonuje się w ciągu roku. Rozwój ten zawdzięczamy przejawianej u dziecka aktywności, a ta z kolei objawia się dzięki temu, że podejmujemy tematy zainteresowań tego dziecka.

Aktywność celowa - możliwość osiągnięcia pewnego nakreślonego indywidualnie przez dziecko perspektywicznego stanu rzeczy. Istotą aktywności celowej jest stała dążność do przekazania istniejącego stanu rzeczy. Określają ją oczekiwania dziecka.

Rola N w realizacji procesu nauczania:

Rys.

Nauczane jest to działalność, w której N przekazuje U informacje i kieruje on grupą U. Ukierunkowuje U do osiągnięcia z góry założonych celów.

Pozbawienie kierowniczej roli N spowodowałoby zbytnią swobodę U, co nie jest właściwe.

Sposoby widzenia roli N:

1. N jako kierownik - autokrata - wypływa ona z 2 względów:

• N jest osobą, która w teoretycznym znaczeniu jest przygotowana do pracy pedagogicznej

• Odpowiedzialność przypisana N, aby U rozwijał swoje umiejętności i wiedzę

2. N jako organizator nauczania - konsultant, reprezentator treści nauczania.

ETAPY NAUKOWE POZNANIA:

• I etap: poznanie zmysłowo - sensoryczne. Następuje proces uwewnętrzniania do strefy umysłowej, gdzie poddawane są obróbce myślowej.

• II etap: poznanie umysłowe - cała myślowa obróbka pozyskana w poznaniu zmysłowym; budujemy system wiedzy.

• III etap: działanie praktyczne - weryfikacja twierdzenia z etapu II. Poddajemy weryfikacji i sprawdzamy, czy sprawdzają się w praktyce. W tym sensie praktyka traktowana jest jako kryterium prawdziwości poznawczej.

JEDNOSTKA METODYCZNA PRZEBIERA W 7 ETAPACH - 7 OGNIW:

1. Uświadomienie u celów i zasad nauczania.

2. Zaznajomienie U z nowym materiałem.

3. Kierowanie procesem uogólnienia.

4. Utrwalenie przyswojonego materiału.

5. Kształtowanie umiejętności.

6. Wiązanie teorii z praktyką.

7. Kontrola i ocena.

NAUCZANIE ZRÓŻNICOWANE:

Klasyfikacja rozwoju umysłowego:

Klasyfikacja	Stopień rozwoju:
Powyżej 146	Bardzo wysoka inteligencja
131-145	Wysoka inteligencja
116-130	Inteligencja powyżej przeciętnej
85-115	Przeciętna inteligencja
70-84	Inteligencja niższa ni przeciętna
50-69	Upośledzenie w stopniu lekkim
35-49	Upośledzenie w stopniu umiarkowanym
20-34	Upośledzenie w stopniu znacznym
Poniżej 20	Upośledzenie w stopniu głębokim

Intelekt człowieka stanowi zbiór różnych podstawowych zdolności, zaangażowanych w operacjach intelektualnych w zależności od materiału, na którym dokonywane są te operacje, od ich rodzajów oraz od wyników do jakich zmierza jednostka w procesie operacji intelektualnych.

Operacje:

• ocenianie

• wytwarzanie

• wytwarzanie dywersyjne

• pamięć

• poznawanie

• jednostki

• reakcje

• przekształcenia

Treści:

• figuralne

• symboliczne

• schematyczne

• behawioralne

Składnik działalności człowieka	Sprawności decydujące o przebiegu i efektach
spostrzeganie - bezpośredni odbiór informacji o otaczającym świecie myślenie - obróbka przyjmowanych informacji, polegająca na odzwierciedleniu stosunkowo funkcjonalnych w sytuacjach zadaniowych uczenie się - świadome zdobywanie doświadczenia jednostkowego wzbogacone samorzutnym zapisem pamięciowym	spostrzegawczość - sprawność w odbieraniu bezpośredniej informacji o świecie przedmiotowym z własnym organizmem włącznie. inteligencja - sprawność w obróbce informacji w zakresie myślenia

ZDOLNOŚĆ - jest to sprawność na poziomie wyższym danej populacji

Zdolności specjalne - uzdolnienia - zespół wewnętrznych warunków danej jednostki decydujących o poziomie i jakości osiągnięć w wyspecjalizowanej działalności.

Praca naszego umysłu charakteryzowana jest w 3 strukturach:

• szybkość reakcji.

• Siłę tych reakcji.

• Złożoność tych reakcji.

4 typy temperamentu:

• samotnik

• choleryk

• melancholik

• flegmatyk

Indywidualny styl pracy umysłowej U „słabych” i „mocnych” wg A.K.Bajmietowa:

SILNI	SŁABI
Dynamika „wciągania się” do pracy i stopień możliwości
mała podatność na zmęczenie brak potrzeby dłuższego wypoczynku tendencja do odrabiania lekcji „za 1 zamachem” stopniowe wciąganie się do pracy dokonywanie zmian i poprawek w zadaniu w czasie wykonania czynności zasadniczych przedkładanie mowy ustnej nad pisemną	duża podatność na zmęczenie tendencja do częstych odpoczynków potrzeba ciszy i spokoju w czasie pracy skłonność do wykonywania zadań w kolejności od trudnych do łatwych dokonywanie poprawek i zmian dopiero w trakcie wykonywania czynności kontrolnych tendencja do układania planów dnia tygodnia itp. Preferowanie wypowiedzi pisemnych
Stopień napięcia emocjonalnego
w stanie napięcia może występować zwiększenie zakresu pracy umysłowej czas wykonywania zadania skraca się	pod wpływem napięcia emocjonalnego zakres pracy zwęża się. Czas wykonywania zadania wydłuża się.

Założenia teorii wielostronnego nauczania (Okoń):

Pełny proces poznania może odbić się tylko jeżeli w sposób równomierny wykorzystane będą wszystkie 3 etapy poznania naukowego: zmysłowe, umysłowe, praktyczne. Analiza Okonia pokazała, że N tylko w sposób fragmentaryczny realizuje te 3 etapy poznania.

Rodzaje czynności występujących w czasie organizacji nauczania i uczenia się i towarzyszące temu reakcje uczniów:

Czynności nauczyciela	Czynności uczniów
- Podawanie lub udostępnianie gotowych wiadomości	- uczenie się gotowych treści i przyswajanie wiedzy
- kierowanie procesem rozwiązywania problemów	- rozwiązywanie problemów, dokonywanie odkryć i przyswajanie wiedzy
- eksponowanie wartości moralnych, estetycznych, społecznych itp.	- poznawanie wartości i przeżywanie ich
- organizowanie działalności praktycznej dzieci i młodzieży	- działanie wytwarzające obiekty lub przeobrażające się

Aktywizowanie sfery psychiki:

• Przyswajanie: pamięć, uwaga, sądy opisowe;

• Odkrywanie: myślenie, sądy wyjaśniające;

• Przeżywanie: uczucia, sądy wartościujące;

• Działanie: czynności praktyczne, sądy normatywne;

STRATEGIE UCZENIA SIĘ - NAUCZANIA:

A- ASOCJACYJNA: oparta na przyswajaniu:

• zatknięcie się z nowymi wiadomościami

• skojarzenie z posiadanymi wiadomościami

• uporządkowanie wiedzy

• zastosowanie

E- EKSPONUJĄCA - oparta na przeżyciach i emocjach:

• zetknięcie z dziełem;

• eksponowaie dzieła;

• analiza problemów i ich ocena

• wnioski praktyczne - postawy;

P- PROBLEMOWA - odkrywanie poprzez rozwiązywanie problemów

• sytuacja problemowa;

• wyszukiwanie rozwiązań, formułowanie hipotez

• weryfikacja hipotez

• zastosowanie

O- OPERACYJNA - oparta na działaniu praktycznym:

• poznanie celu działania

• ustalenia planu działania

• próby działania pod kontrolą

• ćwiczenia

ZABURZENIA PERCEPCJI:

• zaburzenia percepcji wzrokowej

• zaburzenia percepcji słuchowej

• zaburzenia percepcji wzrokowo-ruchowej

• zaburzenia percepcji lateralizacyjne

• zaburzenia mowy

• niejednolite tempo rozwoju

Zakres zróżnicowanej pracy dydaktycznej:

„ Nadrzędny w stosunku do innych elementów systemu dydaktycznego charakter celów kształcenia skłania do postawienia tezy, iż jedynie zdolność postulatu indywidualizacji z przyjętymi celami kształcenia i wychowania stanowi rodzaju pedagogicznego uzasadnienia indywidualizacji”.

NAUCZANIE PROGRAMOWE:

Istotnym czynnikiem w nauczaniu programowym jest odpowiednio ułożony program.

Program to ciąg powiązanych ze sobą logicznie i merytorycznie danych, informacji na dowolny temat, który ma być opracowany przez U za pomocą maszyn dydaktycznych lub odpowiednio skonstruowanego podręcznika.

CECHY NAUCZANIA PROGRAMOWEGO:

• Podział materiału na powiazane ze sobą merytoryczne i logiczne kroki;

• Aktywne poszukiwanie odpowiedzi przez U na pytania zawarte w tekście.

• Natychmiastowa ocena każdej odpowiedzi udzielonej przez U;

• Dostosowanie tempa uczenia się do indywidualnych możliwosci U przez nich samych

• Przystosowanie programu do możliwości indywidualnych U dzięki odpowiednim zabiegom weryfikującym;

ZASADY NAUCZANIA:

Ogniwa - kroki, etapy przebiegu;

Metody - sposoby działania tych poszczególnych etapów;

Zasada - reguła, norma postępowania N;

Zasada to reguła, która określa, w jaki sposób należy realizować wcześniej określone cele dydaktyczne.

Pojecie „zasada” określane jest również jako zasada nauczania wg Okonia.

1. Zasada systematyczności

2. Zasada wiązania teorii z praktyką

3. Zasada poglądowości

4. Zasada aktywności i świadomości U w nauczaniu.

5. Zasada przystępności wiedzy

6. Zasada trwałości wiedzy.

7. Zasada operatywności wiedzy - dyspozycyjność wiedzy dla naszych potrzeb (ta tylko Kupisiewicza)

ZASADY - „ to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala N zaznajomić U z podstawami systematycznej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać postawy naukowego poglądu na świat oraz wdrażać do samokształcenia”. (Kupisiewicz).

ZASADY - „to najogólniej prawidła, których N powinien przestrzegać we wszystkich swoich zabiegach dydaktycznych”. (Sośnicki)

ZASADA SYSTEMATYCZNOŚCI - nie dotyczy tylko N, ale świadomość powinni posiadać autorzy programu nauczania (podstaw programowych).

ZASADA POGLĄDOWOŚCI - wynika to wprost z faktu, że nasze poznanie rozpoczyna się od etapu poznanie zmysłowego. Obraz powinien być wiązany ze słowem.

Im młodsze dziecko tym bardziej zasada ta powinna być przestrzegana.

Aby poglądowość była pełna musi dojść jeszcze do działania. ( obraz->słowo->działanie).

Środki dydaktyczne wykorzystywane w nauczaniu:

• środki umowne (symbole, znaki, schematy)

• obrazy

• przyrządy

• modele (statyczne, dynamiczne)

• okazy spreparowane

ZASADA AKTYWNOŚCI I ŚWIADOMOŚCI UCZNIÓW:

• Świadomość celów, wyzwolenie pozytywnego stosunku do tego, co maja zrobić;

• Świadome przyswajanie wiadomości (gruntowne poznawanie zmysłowe, aby przejść do wiedzy teoretycznej). Aktywność zewnętrzna - aktywizacja różnych operacji zmysłowych.

• Kontrola wyników, efektów pracy;

ZASADA PRZYSTĘPNOSCI - wymaga od nauczyciela uwzględnienia poziomu umysłowego.

• materiał nauczania powinien być odpowiedni do możliwości dziecka;

---