ZAB. GOSPODARKI W-E I K-Z
utrata ok. 10 % wody wywołuje zab. groźne dla życia, a 20 % prowadzi do śmierci
tzw. trzecia przestrzeń - to płyny zawarte w świetle p. pok., gruczołach trawiennych, jamach surowiczych ciała (osierdzie, opłucna, otrzewna), komorach oczu i przestrzeni MR
skład osocza i płynu międzykomórkowego jest b. zbliżony (różni się tylko zawartością białka), różni się natomiast znacznie od płynu śródkomórkowego
nadmiar wody → wolumenreceptory →(-)→ ADH →(-)→ diureza → ↓ ilość wody w organizmie
↓ ilość wody → RAA → resorpcja Na+ / H2O → ↑ ilość wody w organizmie
↑ osmolalnośc osocza →(+)→ ADH →→ ↑ ilość wody w organizmie
utrata lub retencja Na+ objawia się nie zmianą stężenia Na+, lecz zmianą objętości płynu pozakomórkowego
zab. wodno - elektrolitowe
← utrata bezpośrednia ← wymioty, biegunki, pocenie, przetoki jelitowe
← zablokowanie płynów ← wysięk / przesięk w jamach surowiczych, zaleganie płynu w rozdętych pętlach jelitowych w niedrożności jelit
odwodnienie izotoniczne ← ostre zap. otrzewnej, niedrożność jelit, wymioty, biegunki, przetoki jelitowe / żółciowe / trzustkowe, rozległe zmiażdżenia tkanek, oparzenia skóry
→ oligowolemia, hiponatremia → leczenie: płyn Ringera lub 0,9 % NaCl + KCl
odwodnienie hipertoniczne ← przyspieszone i pogłębione oddychanie (hiperwentylacja), ↑ temp. ciała, przetoka tchawicza (tracheostomia), nieprzytomność, żywienie sondą lub pozajelitowe
→ oligowolemia, hipernatremia → leczenie: 5 %glukoza
przewodnienie ← ADH (operacje, urazy), NN (podawanie glukozy w H2O)
→ hiponatremia → leczenie: 3 % NaCl
przewodnienie i nadmiar sodu ← wyniszczenie: npl, stany septyczne, głodzenie
→ hiponatremia, hiperkaliemia → leczenie: 3 % NaCl
zab. kwasowo - zasadowe
kwasica oddechowa ← zab. wentylacji: odma, rozedma, zap. płuc, dychawica oskrzelowa (astma), osłabienie ośrodka odd. (urazy OUN, ↑ ICP, leki - opiaty)
→ leczenie przyczynowe ± oddech wspomagany / zastępczy
zasadowica oddechowa ← urazy OUN, pobudzenie, ↓ PaO2
→ leczenie przyczynowe, tlenoterapia
kwasica metaboliczna ← urazy, zak., odwodnienie, wstrząs hipwolemiczny
→ leczenie: wlew 8,4 % NaHCO3
zasadowica metaboliczna ← długotrwałe wymioty, usuwanie soku Ż (niewyrównane zwężenie odźwiernika, wysoka niedrożność jelit)
→ leczenie: nawodnienie, KCl i.v.
PRZETACZANIE KRWI, PREPARATÓW KRWIOPOCHODNYCH I KRWIOZASTĘPCZYCH
badania serologiczne grup krwi
krew żylna ok. 10 ml do suchej jałowej probówki „na skrzep”
próba krzyżowa: kontrola ABO i D u biorcy (u dawcy gdy biorca ma Rh(-))
w teście enzymatycznym met. LEN (LISS - Enzym)
w pośrednim teście antyglobulinowym met. LISS lub klasyczną techniką probówkową
wielokrotnie lepsze wyniki lecznicze uzyskuje się przetaczając zamiast krwi pełnej tylko te frakcje, których dotyczy niedobór
preparaty osoczowe
osocze i r-ry albumin ← wstrząsy, hipoproteinemie, hipoalbuminemie
Ig ← konflikt serologiczny, ch. zak., niedobory odporności
białka i cz. krzepnięcia
preparaty komórkowe
różne koncentraty krwinek czerwonych (KKCz)
krew uniwersalna dla układu ABO
koncentrat krwinek płytkowych (KKP)
koncentrat krwinek białych
wsk.:
krew pełna: masywne krwotoki, nagła znaczna urata krwi (30 - 60 %), w czasie zabiegów chir., dializa, ECC, transfuzja wymienna
KKCz (HCT ok. 0,72): anemia znacznego stopnia ze znacznym niedotlenieniem, anemie oporne na leczenie, przed i po operacjach, anemia autoimmunohemolityczna z ab typu ciepłego
KKCz przemywanych: napadowa hemoglobinuria, ab p/HLA u biorcy, gdy po podaniu w/w wystąpiła gorączka, anemia autoimmunohemolityczna z ab typu zimnego
krew uniwersalna dla układu ABO: transfuzja wymienna u noworodków z ch. hemolityczną, w nagłych przypadkach przy braku krwi zgodnej grupowo
KKP: jawne skazy krwotoczne, trombocytopenia po radio-/chemioterapii
koncentrat krwinek białych: granulocytopenia, z. leukopeniczno - zakażeniowe
osocze: niedobiałczenie, wstrząsy; osocze mrożone bez AHG, r-r 5 % / 20 % albumin
γ-globuliny: γ anty-D - profilaktyka konfliktu serologicznego; γ-globuliny i.m. przy niedoborach odporności
białka i osoczowe cz. krzepnięcia
krioprecypitat (AHG, fibrynogen): hemofilia A, ch. Willebrandta
frakcja C-1 (AHG): hemofilia A - zabiegi chir.
osocze świeżo mrożona (FFP) (antyhemofilowe): wr. skazy osoczowe, nabyte niedobory osoczowych cz. krzepnięcia
fibrynogen: skazy krwotoczne spowodowane jego wr. niedoborem
preparaty krwiozastepcze - płyny do stosowania i.v., które uzupełniają objętość utraconej krwi, przez co poprawiają warunki hemodynamiczne na kilka - kilkanaście h; np. Dexran-70; wsk.: nagła oligowolemia, niedobór osocza w wybiórczej jego utracie po oparzeniach, hemodylucja, wstrząsy i ich profilaktyka, zapobieganie powikłaniom zakrzepowo - zatorowym
WSTRZĄS
wstrząs - ogólnoustrojowe zjawisko polegające na niedostatecznym dostarczeniu tlenu do komórek i tkanek w wyniku upośledzonego dopływu krwi; raz rozwinięty nie ustępuje samoistnie, a niekiedy doprowadza do zgonu
rodzaje i przyczyny wstrząsu
hipodynamiczny - hipowolemiczny i kardiogenny
hipowolemiczny ← utrata krwi (krwotoczny), osocza i krwi (urazowy), osocza (oparzeniowy, anafilaktyczny), odczyn na strach i ból (neurogenny)
kardiogenny ← ostre niedokrwienie, zawał, pęknięcie IVS, zerwanie mm. brodawkowatych, MAS, zator t. płucnej
hiperdynamiczny - ↑ zapotrzebowanie na O2 przy normowolemii i ↑ CO
← przełom tarczycowy, zatrucia z ↓ transportu tlenu, duże przetoki tt. - żż.
septyczny + utrata płynów ← ostre zap. otrzewnej
wstrząs hipowolemiczny
patofizjologia: utrata krwi →
→ zwężenie żż., ↓ R obw. tt.
→ A/NA, ADH, RAA →
A/NA → ↑ metabolizm → kwasica metaboliczna → uszk. miokardium i RES
angiotensyna → obkurczenie naczyń oporowych → oliguria, płuco wstrząsowe, martwica śluzówki p. pok., zablokowanie płynów w skórze
objawy: niepokój, zamroczenie, tachykardia, tachypnöe, ↑ wysiłek oddechowy, ↓ RR, wydłużona wypełnienie naczyń skórnych, oliguria / anuria, ↓ OCŻ
wskaźnik wstrząsowy = częstość tętna / RR skurczowe
pomoc doraźna: tamowanie krwotoku zewn. → uspokojenie psychiczne, ułożenie w wygodnej pozycji, ogrzanie, ciepłe płyny → rozpoznanie zaaw. wstrząsu i transport do szpitala
pomoc na izbie przyjęć: i.v. NaCl/Ringer/Dextran, pyralgina, unieruchomienie złamań, tlenoterapia i zapewnienie sprawnego oddechu
leczenie szpitalne: stały wlew i.v. 10 % glukoza + insulina (+ K+ = GIK), wlew płynu Ringera / Dextranu-70 500 ml, wlew NaHCO3, leki inotropowe (dopamina / glukagon / glikozydy), poprawa utlenowania krwi („wąsy” / respirator), diagnostyka (ABO+Rh, gazometria, krzepliwość, OCŻ, diureza, stały pomiar RR przez cewnik i.a.), wczesne podanie antybiotyku o szerokim spektrum (penicylina)
wstrząs septyczny ← wrodzone niedobory odporności, obrażenia wielonarządowe, rozległe oparzenia, ropne zap. otrzewnej; predyspozycje: podeszły wiek, ch. układowa, wstrząs hipowolemiczny, immunosupresja, rany, wkłucia i cewniki
ciepły (hiperdynamiczny) → zimny (hipodynamiczny)
patogeneza: toksyny bakteryjne →
→→ wątroba / płuca: ↑→↓ RR, ucieczka płynu z naczyń, agregacja PLT i LEU → zużycie, zużycie C → płuco wstrząsowe / uszk. wątroby
→ ↑ zapotrzebowanie na O2 (gorączka), ↓ utlenianie w mitochondriach, ucieczka krwi przez uszk. nabłonek →→ niedotlenienie
objawy: przyspieszenie i pogłębienie oddechu, zasadowica oddechowa, gorączka, pobudzenie psychiczne → otępienie, gorąca czerwona skóra / gorąca skora tułowia i zimne kończyny, ↓ PaO2, kwasica metaboliczna, ↓ RR, oliguria
leczenie: j. w. + antybiotyki / GKS + poszukiwanie i usunięcie ogniska zak.
RANY I ZAK.
rana (vulnus) - przerwanie ciągłości tkanek pod wpływem urazu
stłuczenie (contusio) - rana z zachowaniem ciągłości skóry nad przerwanymi tkankami
krwiak (haematoma) - wylew krwi pod uszkodzonymi powłokami
zanokcica (paronychia) - ropne zap. wału paznokciowego u palców rąk; skaleczenie → zap. → zak. → ropień → szerzenie wzdłuż wału, nawet do łożyska paznokcia; leczenie: antybiotyk, otwarcie ropnia przez ścięcie odstającego naskórka
wzrastający paznokieć (unguis incarnatus) → przyczyna zanokcicy palucha stopy; leczenie: znieczulenie przewodowe → zdjęcie ½ lub całego paznokcia
zastrzał (panaritium) - gronkowcowe lub mieszane zak. ropne toczące się na dłoniowej powierzchni palców, zazwyczaj po przypadkowych zakłuciach; zak. w opuszkach → szerzenie w głąb do kości bądź przejście na pochewkę ścięgien: II - IV → dochodzi do przestrzeni m/powięziowej kciukowej lub środkowej, I / V → może szerzyć się na 2. palec, nadgarstek i przedramię (tzw. V-zastrzał); rodzaje: śródskórny, podskórny, ścięgnisty, kostny, stawowy
zastrzał opuszki → b. silny ból, nieznaczny obrzęk i brak zaczerwienienia
zastrzał ścięgnisty → b. silny ból całego palca (→ półzgięcie), obrzęk od strony grzbietowej
leczenie:
opuszki: cięcie półkoliste
ścięgnisty: operacja w niedokrwieniu z cięcia bocznego palca - zak. często na zewn. pochewki maziowej ścięgna → drenaż ran płatkami gumy
kostny / stawowy: wycięcie martwiaków kostnych
zgorzel gazowa (gangraena emphysematosa) ← zak. zmiażdżonych obumarłych tkanek przez C. perfringens, C. novyi lub C. septicum; (1) warunki beztlenowe w tkance podskórnej → gaz z obumarłych tkanek → obrzęk, bladość / zasinienie, ochłodzenie skóry, char. trzeszczenie podczas dotyku; (2) mm. pod powięziami → skóra niezmieniona, posoka z rany, gaz w RTG
objawy: ból, objawy miejscowe, zły stan ogólny, tachykardia, ↓ RR, ziemista twarz, brak gorączki
profilaktyka: dokładne zaopatrzenie rany, zwł. usunięcie obszarów martwicy, antybiotyki β-laktamowe (penicyliny, cefalosporyny II/III)
leczenie: antybiotyki (w/w), wycięcie obumarłych tkanek i szerokie nacinanie tkanek sąsiednich, ~ amputacja kończyny, tlenoterapia hiperbaryczna
tężec (tetanus) ← C. tetani (j. grube bydła, koni i człowieka) + zranienie / oparzenie
→ inkubacja 4 - 21 dni → wędrówka neurotoksyny przez nn. do rdzenia kręgwego → blokowanie neuronów wstawkowych → ↑ napięcie mm. i szczękościsk - początkowo częściowe, później trwałe, możliwość zajęcia mm. oddechowych → zgon
zapobieganie: anatoksyna (toksoid) 2x 0,5 ml co 4 tyg. i powtórzenie po 6 - 12 m-cach; dawka przypominająca co 3 lata: 0.5 ml
dłuższy czas od wstrzyknięcia → w/w dawka
rozleglejsze zranienia / oparzenia → 3 - 6 kU surowicy odpornościowej, najlepiej ludzkiej
opracowanie operacyjne z dokładnym usunięciem obszaru martwicy
obrzęk złośliwy (oedema malignum) ← zak. C. novyi (C. oedematiens)
rana → kilka h - dni → ↑ temp., brak apetytu, duży obrzęk wysiękowy, obrzęki gazowe
profilaktyka: aseptyka przy zabiegach i porodach, szybkie leczenie ran zanieczyszczonych kałem lub ziemią
leczenie: penicylina, nacinanie obrzęków i płukanie wodą utlenioną
OBRAŻENIA TERMICZNE, ELEKTRYCZNE I CHEMICZNE
oparzenia cieplne
ewolucja - okresy:
I: obrzęk poparzonej skóry ← ucieczka osocza do tkanek (+ nieprawidłowy przeziew (perspiratio insensibilis)) → wstrząs oparzeniowy →→ kwasica metaboliczna, oliguria, NK; trwa 2 - 3 dni
II: rozległa rana oparzeniowa z niebezpieczeństwem zak., anemią, hipoproteinemią; ok. 3 tyg.
III: wyrównanie zab. zamknięcie rany
IV: zagojenie oparzenia lub wyniszczająca ch. oparzeniowa
przetaczanie płynów we wstrząsie oparzeniowym:
formuła koloidowo - krystaloidowa (Brooke)
koloidy 0,5 (% oparzonej powierzchni) kg
krystaloidy 1,5 (% oparzonej powierzchni) kg
> 50 % - nie zwiększa się
utrata osocza ≤ 10 % m. c.
formuła elektrolitowa (Baxter)
I doba: mleczan Ringera 2 - 4 ml (% oparzonej powierzchni) kg
II doba: glukoza na wodzie, koloidy, unikanie Na+
diureza 50 ml/h
przełom diuretyczny - po kilku dniach płyn obrzękowy wraca do naczyń, diureza ↑ do 3 - 4 l/d - należy przerwać przetoczenia
↑ metabolizm → ↑ zapotrzebowanie energetyczne: przetoczenia aa, stężone węglowodany, pełna krew
← deficyt białka (mocz), dodatkowe straty azotu (gorączka, sepsa), zab. pokarmowe, zak., hemoliza, zab. erytropoezy, perspiratio insensibilis
ocena ciężkości oparzenia - na podstawie stopnia i powierzchni:
stopień - głębokość:
Io: rumień, zachowane uczucie bólu (pow.)
IIo: pęcherze ~ wypełnione treścią, zachowane uczucie bólu (pow.)
IIIo: martwica + strup, brak bólu (głębokie)
powierzchnia - reguła 9: głowa, obie kończyny górne, klatka i brzuch z przodu i z tyłu, uda i dalsze cz. kończyny dolnej mają ok. 9 %, krocze ma 1 %
ciężkość poparzenia:
|
lekkie |
średnie |
ciężkie |
Io |
15 % |
30 % |
|
IIo |
15 % |
30 % |
|
IIIo |
5 % |
15 % |
|
pomoc doraźna: usunięcie oparzonego z miejsca wypadku → gaszenie ubrania, zdjęcie biżuterii → ocena zatrucia CO → zabezpieczenie drożności dróg odd. (rurki) ± tlenoterapia → oziębianie (22oC H2O, 15 min; można powtarzać) → suchy jałowy opatrunek → analgezja (petydyna) → ew. PWE/Dextran
pomoc szpitalna: wywiad → drożność dróg odd. (rurka) → zaopatrzenie obrażeń → odsłonięcie ż. i założenie cewnika na stałe → analgezja (petydyna 100 mg) → badania krwi i moczu (grupa krwi, próba krzyżowa, morfologia, HCT, gazometria, białko, glukoza, mocznik) → stałe cewnikowanie pęcherza i dobowa zbiórka moczu → czynna i bierna profilaktyka p/tężcowa → ew. antybiotyki → miejscowe opatrzenie rany
miejscowe leczenie oparzenia: zmycie 0,9 % NaCl i detergentami → oczyszczenie → wycięcie zniszczonego naskórka pęcherzy → odkażenie wokół 70 % spirytusem →
metoda otwarta (twarz, szyja, kark, krocze, duża rozległość) → uzyskanie suchego strupa
metoda zamknięta: opatrunek - gaza + wazelina ± antybotyk ± maść silikonowa → zmiana po 7 - 10 dniach
zak. ← SA, P. aeruginosa; penicylina, AgNO3, sól srebrowa sulfadiazyny
leczenie operacyjne:
styczne wycięcie martwicy dermatomem elektrycznym lub nożem Humbiego → przeszczep
przeszczep perforowany (1 : 3 / 6 / 9), przeszczep naprzemienny (własna 1 : 6 / 9 + 1: 3/2 obcogatunkowa)
odmrożenia
najczęściej: palce, ręce, stopy, twarz, nos, uszy
zimno → skurcz naczyń → niedokrwienie → zblednięcie skóry → drętwienie i ogr. ruchomości → zasinienie →→ barwa brunatonoczarna (martwica)
ocieplenie → tępy ból i zaczerwienienie → pęcherze
klasyfikacja:
Io: skóra blada, zimna, obrzęknięta, upośledzone ruchy palców, zachowane czucie
IIo: pęcherze z treścią surowiczo - krwistą, znaczny obrzęk, zachowane czucie
III/IVo: utrata czucia, pęcherze i znaczny obrzęk, skóra żółtawa → brunatna → czarna → demarkacja → ziarnina
leczenie: ogrzanie, ciepłe płyny, leki krążeniowe → heparyna → suchy jałowy opatrunek → profilaktyka p/tężcowa (anatoksyna 1 ml + antytoksyna 3000 U) → długie utrzymywanie suchej martwicy do wyraźnej linii demerkacyjnej w postaci czerwonego brzegu i szczeliny w powierzchownych tkankach
OCENA PRZYTOMNOŚCI - SKALA GCS
GCS (Glasgow Come Scale, tzw. skala Glasgow)
otwieranie oczu: 4 - spontaniczne, 3 - na polecenie, 2 - na ból, 1 - wcale
kontakt słowny: 5 - logiczny, zorientowany, 4 - splątany, dezorientacja, 3 - nie na temat, 2 - niezrozumiałe dźwięki, 1 - brak
reakcja ruchowa: 6 - spełnianie poleceń, 5 - ruchy celowe, 4 - obrona przed bólem, 3 - patolog. reakcja zgięciowa, odkorowanie, 2 - patolog. reakcja wyprostna, odmóżdżenie, 1 - brak
suma: 13 - 15 → łagodne, 9 - 12 → umiarkowane, 3 - 8 → głębokie zab. świadomości - śpiączka
URAZY MECHANICZNE
skręcenie (distorsio) - powstaje na skutek stłuczenie lub zmiażdżenia tkanek miękkich oraz struktur okołostawowych, jednak bez uszk. kości
Io: nieznaczny obrzęk i bolesność okołostawowa
IIo: naderwanie więzadeł, torebki stawowej, błony maziowej → ostry ból, rozległy obrzęk, krwiak, wysięk śródstawowy
leczenie: unieruchomienie, wyższe ułożenie, fizykoterapia i usprawnianie
skręcenie kręgosłupa w odcinku C → kołnierz Schanza
skręcenie stawu barkowo - obojczykowego → opatrunek Desaulta
skręcenie stawu nadgarstkowego, kciuka, palców, stawu skokowego, stawu kolanowego - odp. unieruchomienie, najczęściej opatrunek gipsowy
zwichnięcie (luxatio) - przemieszczenie przylegających do siebie powierzchni stawowych
rodzaje (5 ostatnich → operacyjne):
podwichnięcie (subluxatio) - powierzchnie stykają się częściowo z innymi, nie odpowiadającymi sobie anatomicznie
z. powikłane - z dodatkowym uszk. naczyń i nn.
z. chorobowe - powolne rozciąganie przez gromadzący się w stawie wysięk
z. nieodprowadzalne - z wkleszczeniem tkanek miękkich pomiędzy powierzchnie
z. zastarzałe - utrwalenie nieprawidłowego ułożenia przez kurczenie się torebki
z. powikłane - z równoczesnym złamaniem lub oderwaniem kości
z. otwarte - z uszk. wszystkich cz. miękkich, łącznie ze skórą
z. nawykowe
objawy: ból, przymusowe ułożenie kończyny, sprężysty opór, zniekształcenie zarysu, wypuklenie, zmiana układy zagłębień i fałdów skórnych w okolicy stawu
leczenie: nastawienie - wprowadzenie zwichniętej nasady przez otwór w torebce do stawu za pomocą odp. ruchów kończyny
zwichnięcie w stawie ramiennym - najczęściej do przodu (płaski obrys okolicy naramiennej, bólowe ogr. ruchomości, przymusowe odwiedzenie kończyny) → unieruchomienie 3 tyg.:
sp. Kochera: zgięcie łokcia do kąta prostego → zastosowanie wyciągu → rotacja ramienia na zewnątrz → uniesienie kończyny nad klatkę piersiową → rotacja wewnętrzna
sp. Hipokratesa - osiowe pociągnięcie kończyny podpierając piętą głowę kości ramiennej
zwichnięcie przedramienia - ku tyłowi, przodowi (rzadko), do boku, rozbieżnie, k. łokciowej, k. promieniowej
zwichnięcie w stawie łokciowym ↔ złamanie kłykci kości ramiennej, wyrostka łokciowego, wyrostka dziobiastego; złamanie typu Monteggi - przemieszczenie głowy kości promieniowej bocznie i złamanie kości łokciowej
zwichnięcie w obrębie stawów ręki → pociągnięcie w osi przedramienia, unieruchomienie 2 tyg.
zwichnięcie w stawie biodrowym - przednie (nadłonowe, zasłonowe), tylne (biodrowe, kulszowe), centralne
tylne - leczenie: nastawienie w znieczuleniu ogólnym: ustawienie na twardym → asystent ustawia miednicę do podstawy → wykonujący trzyma za goleń, zgiętą w stawie kolanowym, ustawia udo pionowo → przy odp. skręceniu ciągnie udo pionowo do góry, skręcając je lekko do boku i do środka → char. zgrzyt po ukończeniu → leżenie 3 - 4 tyg.
centralne - złamanie dna panewki i wgniecenie odłamów do wnętrza miednicy
Io: złamanie panewki bez przemieszczenia głowy
IIo: złamanie dna panewki z częściowym przemieszczeniem i wgłobieniem głowy
IIIo: złamanie dna panewki z przemieszczeniem i całkowitym wgłobieniem głowy do jamy miednicy mniejszej
leczenie: wyciąg na nasadę dolną ± dodatkowy wyciąg boczny w osi szyjki; unieruchomienie 12 tyg.
zwichnięcie kolana - A, P, L, M
leczenie: pociąganie w osi kończyny; unieruchomienie ≥ 12 tyg.
zwichnięcie rzepki - rzepka częściowo lub całkowicie do boku lub rzadziej do środka
leczenie: bezpośredni ucisk na rzepkę przy wyprostowanej goleni i udzie zgiętym w biodrze
zwichnięcia w stawie skokowym górnym i dolnym - A, P, L, M
leczenie: w znieczuleniu ogólnym - pociągnięcie stopy w osi goleni i bezpośredni ucisk na stopę → but gipsowy 8 - 10 tyg.
zwichnięcia kości śródstopia i palców → wyciągnięcie odp. palca → but gipsowy 3 - 4 tyg.
złamanie (fractura) - zupełne przerwanie ciągłości kości
rodzaje:
nadłamanie (infractio) - niepełne złamanie
złamanie zaklinowane - odłamy kostne wbijają się wzajemnie, wykazując pozorną ciągłość
złamanie chorobowe ← guzy npl, przewlekłe zap. kości, zab. hormonalne, inne
objawy: zniekształcenie kończyny i ogr. ruchomości, obrzęk w miejscu złamania, ból i bolesność dotykowa, ruchomość w miejscu złamania, trzeszczenie odłamów kostnych
rodzaje przemieszczeń odlamów: względem długości (ze skróceniem / z wydłużeniem), do boku, ze zgięciem osi, peryferyczne
czynniki gojenia:
miejscowe:
(+): dobre ukrwienie, prawidłowe ustawienie odłamów i ich dokładna stabilizacja, odp. długie, pełne i nieprzerwane unieruchomienie, stan okostnej
(-): zak., przemieszczenie tkanek miękkich między odłamami, całkowite przerwanie ukrwienia, unieruchomienie niedokładne lub zbyt krótkie lub przerywane, zła stabilizacja
ogólne (-): niedobór białka, wit. C, ↓ PTH, ch. wyniszczające, układowe, wiek i miejsce
leczenie:
unieruchomienie dwóch sąsiednich stawów - zasada Potta
nastawienie - w znieczuleniu ogólnym, przy zwiotczeniu mm.
leczenie czynnościowe - wyciąg - bezpośredni (szkieletowy) lub pośredni (przylepcowy)
operacyjne
powikłania:
uszk. naczyń (→ stłuczenie t. → brak tętna na obwodzie, ochłodzenie palców i niemożnośc poruszania, ból) i nn. (zdławienie n.) ← postrzały, złamania z rozległym uszk. tkanek miękkich, ucisk przez rozległy krwiak lub odłam kostny
przykurcz niedokrwienny Volkmanna (→→ ręka szponiasta) ← utrudniony lub całkowicie przerwany dopływ krwi tętniczej do dłoni, trwający przez dłuższy czas (np. złamanie nadkłykciowe kości ramiennej)
powikłania gojenia: zrost powolny (do 6 m-cy), zrost opóźniony (do 9 m-cy), brak zrostu (> 9 m-cy) → staw rzekomy → przeszczep kości sp. Judeta - Forbesa: pobranie wiórów kości gąbczastej z talerza kości biodrowej
z. Sudecka - ostry zanik kości w następstwie nawet niewielkiego urazu, szczególnie w okolicy nadgarstka lub kostki → b. bolesny obrzęk tkanek okołostawowych (→ upośledzenie ruchomości) oraz zmiany o char. ostrego zaniku plamistego kości;
leczenie: wazodylatatory, fizykoterapia, ew. sympatektomia
pourazowe zap. kości ← bezpośrednie przenikanie drobnoustrojów ← złamanie otwarte
→ obumieranie odłamów → martwiaki kostne → przetoka ropna
leczenie: antybiotyki, opracowanie chir.
złamania poszczególnych kości:
obojczyk → opatrunek Desaulta 4 - 6 tyg.
łopatka → j. w. 3 tyg.
k. ramienna (10 %)
bez przemieszczenia → unieruchomienie ze stawem barkowym
z przemieszczeniem → nastawienie doraźne →→ wyciąg bezpośredni 3 tyg.
kk. przedramienia (20 %) → ustalenie przedramienia w ustawieniu równoległym do siebie
k. promieniowa → nastawienie → unieruchomienie na 6 tyg. (gips od łokcia do głowy kk. śródręcza)
kk. nadgarstka: k. księżycowata → unieruchomienie 10 tyg.
kk. śródręcza → unieruchomienie gipsowe z sąsiednimi palcami bądź unieruchomienie w podłużniku gipsowym całej ręki z nadgarstkiem - 4 tyg.
złamanie podstawy I, typu Bennetta, „bokserskie” → nastawienie i unieruchomienie w odwiedzeniu kciuka → gips na palec i przedramię
paliczki → zachowawczo
miednica
bez przerwania ciągłości obręczy → zachowawczo 3 - 5 tyg.
z przerwaniem ciągłości obręczy → zachowawczo lub operacyjnie
złamanie panewki stawu biodrowego
złożone złamania miednicy
k. udowa
szyjka → ustawienie anatomiczne i zespolenie mechaniczne (druty Kirschnera / śruby gąbczaste / gwóźdź Smitha - Petersena) / endoprotezoplastyka
złamanie krętarzowe → ześrubowanie
trzon → płytka metalowa lub gwóźdź Küntschera
nasada dalsza (T/V/Y) → zespolenie płytką kątową
rzepka
bez przemieszczenia → gips na 6 tyg.
z przemieszczeniem → zespolenie śrubami, pętlą drucianą lub pętlą śródkostną
kk. podudzia → gwoździe śródszpikowe, płytka metalowa, śruby, AO, pętle druciane, śruby gąbczaste, śruby z nakrętką
stopa - b. różne możliwości