Wykład II

MEDYCYNA - nauka obejmująca całość wiedzy o zdrowiu i chorobach człowieka oraz o sposobie leczenia i zapobiegania.

STAN ZDROWIA - stan równowagi somatycznej, psychicznej i społecznej osobnika warunkujący przystosowanie do środowiska.

W ponad 50 % zdrowie zależy od trybu życia

20 % środowiska

16 % genetyki

10 % służby zdrowia

Główne czynniki warunkujące stan zdrowia

1. sytuacja demograficzna kraju

2. stan odżywienia i zaopatrzenia w żywność

3. poziom wykształcenia

4. warunki mieszkaniowe

5. sytuacja na rynku pracy

6. możliwość oszczędzania

7. możliwość wypoczynku

8. systemy zabezpieczenia socjalnego

CHOROBA - dynamiczna reakcja ustroju na działanie czynnika chorobotwórczego prowadząca do zaburzeń naturalnego współdziałania narządów i tkanek a w następstwie do zaburzeń czynnościowych i zmian organizacji w narządach w całym ustroju.

- niewyrównane zaburzenie równowagi somatyczno-psycho-społecznej ustroju powodujące jego nieodwracalne przystosowanie do środowiska

- przekroczenie możliwości adaptacyjnych zaburzenie homeostazy

Czynniki środowiska

1. biotyczne - mogą być źródłem zakażenia

• nosiciele - osoba u której przebieg zakażenia jest bezobjawowy. Nosicielstwo poprzedza wystąpienie objawów choroby ( okres wylęgania ) lub utrzymuje się po zakończeniu choroby ( okres zdrowienia )

• ludzie chorzy, zakażeni lub zarażeni określonym wirusem, bakterią, grzybem, pierwotniakiem

drogi zakażenia

• inhalacyjna ( powietrzno - kropelkowa, powietrzno - pyłowa )

• pokarmowa

• płciowa

• przez uszkodzoną błonę śluzową / skórę

wrota zakażenia

• jamy nosa

• jama ustna

• ujście zewnętrzne cewki moczowej

• pochwa

• odbyt

• wenflon

Transmisja

• międzyosobnicza

• uwalnianie z ustroju żywiciela zarazka

• rozmnażanie lub przeżywanie

• przenoszenie i penetracje nowych żywicieli

• wewnątrzosobnicza

• z jednego narządu do drugiego

• transmisja za pomocą krwi

• jeśli wirus - wiruserie

bakteria - bakteriemia

grzyby - fungeria

pasożyty - parazyteria

Uwalnianie

• z wydzielinami

• z wydalinami

• uczestniczy w tym przenosiciel np. owad

• przenoszeni bezpośrednio ze skóry lub błon śluzowych poprzez żywiciela

CHOROBY KRAJÓW ROZWINIĘTYCH CYWILIZACYJNE

To choroby związane z ujemnymi skutkami życia w wysoko rozwiniętych cywilizacjach. Choroby adaptacyjne wynikające z zaburzeń regulacji i adaptacji organizmu.

Przyczyny

• stres

• stworzone napięcie mięśni

• mała ruchliwość

• oddziaływanie skażeń środowiska i hałasu

• nieracjonalne odżywianie

• choroby związane z zanieczyszczeniem środowiska ( wynikające z naruszenia reguł ekologicznych )

• zatrucia

• alergie

• nowotwory

• wady rozwojowe

• choroby związane z zaburzeniami przemiany materii

• otyłość

• miażdżyca

• cukrzyca

• choroba wieńcowa

• choroby wynikające z przeciążenia układu nerwowego

• nerwice

• zaburzenia psychiczne

• nadciśnienie tętnicze

• choroba wrzodowa

• choroby zawodowe

• narządów ruchu

• zatrucia alergie

• choroba popromienna

• choroba wibracyjna

• głuchota

• choroby pourazowe

• wypadki komunikacyjne

• wypadki przy pracy

• choroby wynikające ze stosowania używek

• alkoholizm

• narkomania

• nikotynizm

• jatrogenne ( związane z działalnością medyczną )

CHOROBY KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH

1. infekcyjne

• gruźlica - Mycobacterium tuberculosis

• trąd - Mycobacterium leprae

• cholera - Vibrio cholerae

• żółta febra - Flavivirus

• dźuma - Tersina pestis

• czerwonka - Shigella dysenteriae

2. inwazyjne ( pasożytnicze )

• malaria = zimnica - Plasmodium vivat

• schistosomozy - Schistosoma manson, Schistosoma haematabium

• leiszmaniozy - Leishmania hopica, Leishmania donovari

• amebozy - Entamoeba hystolitica

• filariozy - Loa loa, Mansonella sp.

• glistnica - Ascaris lumbricoides

• włosogłówka - Trichuris trichura

• ankylostomoza - Ancylostoma duodenale

• tasiemczyce - Taenia saginata, T. solium, Diphyllobotrium latum

Zanieczyszczenia w aerosferze

1. naturalne ( są mniejsze i mniej szkodliwe niż antropogeniczne )

• pożary lasów

• unoszenie pyłu pustynnego

• unoszenie pyłu organicznego ( pyły roślin )

• wybuchy wulkanów

antropogeniczne

• energia z paliw konwencjonalnych

• transport samochodowy

• górnictwo

• przemysł chemiczny

• materiały budowlane

• rolnictwo

Wg UNESCO na półkuli północnej przemysłowe źródła są 30 krotnie wydajniejsze i dlatego ta półkula głównie kształtuje środowisko.

• degradacja warstwy ozonowej

• wzrost natężenia promieniowania UV powoduje to wzrost chorób skóry, oczu, a także niekorzystny wpływ na stan i rozwój roślin

• zapoczątkowanie globalnych zmian klimatu ( wzrost temperatury o kilka stopni w przyszłości, przekształcenie się warunków agroklimatycznych i topnienie lodowców )

• zakwaszenie środowiska ( kwaśne deszcze ), emisja tlenku siarki i azotu, prawidłowe opady to takie o pH 6 - 6,5 a czasami zdarzają się nawet takie o pH < 3 powoduje uszkodzenie korzeni roślin

Zanieczyszczenia

1. stałe

2. gazowe

3. ciekłe ( zanieczyszczenia gazowe + wilgotna atmosfera )

Pyły

1. gruboziarniste ( zagrożenie nimi w niewielkiej odległości od źródła emisji )

2. drobnoziarniste ( łatwo wnikają do płuc ∅ < 5 μm, PM₅ i mniejsze )

Dopuszczalne zanieczyszczenia pyłami na obszarach specjalnie chronionych ( parki krajoznawcze )

0, 011 mg/m³

Obszary chronione ( z wyjątkiem obszarów przemysłowych )

0, 02 mg/m³

Pyły dostające się do organizmu mogą działać

• drażniąco

• alergizująco

• rakotwórczo

• toksycznie

• zwłókniająco

Wywołują pylice - przewlekłe choroby układu oddechowego spowodowane przewlekłym wdychaniem pyłów nieorganicznych i ich określonym odczynem.

Dym tytoniowy - 4 000 pierwiastków i związków chemicznych chemicznych działaniu toksycznym, mutagennym, teratogennym, karcynogennym.

Szkodliwość pyłu w aerosferze zależy od składu chemicznego, zwłaszcza metali ołów, kadm, nikiel, miedź, cynk, chrom, od izotopów promieniotwórczych, od stężenia i rodzajów współistniejących zanieczyszczeń gazowych ( synergizm ).

Podstawowe zanieczyszczenia gazowe

SO₂ CO₂ CO NO₂ NO H₂S

NO O₃ N działają synergistycznie ( w przypadku roślin )

Najbardziej fitotoksyczny dla roślin jest HF. Jego śladowe ilości szkodzą roślinom szczególnie liściom.

IMISJA - masa zanieczyszczeń np. pył w jednostce objętości / czasu.

EMISJA - masa zanieczyszczeń w jednostce czasu.

Stan zanieczyszczeń okreśła się głównie przez stężenie SO₂ ( ale też poprzez system monitoringu ).

Emisja gazów w Polsce duża, ale od 20 lat odnotowuje się tendencje zniżkowe.

Największy udział

1. CO ( Łódź 2% w skali kraju )

2. SO₂ ( 17% )

spadek emisji SO₂, CO₂, CH₄, oraz pyłu

niemetalowe związki lotne organiczne na niezmienionym poziomie

Emisja w skali Polska a Europa

CH₄ 1 miejsce

SO₂ i NH₃ 3 miejsce

CO 4 miejsce

CO₂ i NO₂ 5 miejsce

Niemetalowe związki lotne 6 miejsce

Średni % udział Polski w Europie w emisji zanieczyszczeń - 10 %

Całkowita emisja zanieczyszczeń ze środków transportu ma tendencje zwyżkową

Emisja równoważona

E = Σ E x

Klasy stopnia zanieczyszczenia wg kryteriów UE ( I - najgorsza )

Łódź

SO₂ I

NO₂ I

Pył zawieszony I

benzen II

Pb III

Odpady pochodzenia medycznego ( grupa odpadów niebezpiecznych ). W przypadku niewłaściwego gromadzenia, usuwania lub unieszkodliwiania odpadów mogą dostawać się do środowiska substancje, które zagrażają nie tylko środowisku ale zdrowiu i życiu ludzi.

• grożące zakażeniom (znaczne zagrożenie infekcyjne, bezpośredni kontakt z chorymi)

• szczególnie szkodliwe dla środowiska ( przeterminowane leki, zużyte rozpuszczalniki i odczynniki chemiczne, odpady srebronośne, uszkodzone termometry rtęciowe, zużyte świetlówki czy baterie )

• poprocesowe ( niebezpieczne ze względu na dużą zawartość metali ciężkich )

Metody utylizacji odpadów medycznych

Najbardziej rozpowszechnione - termiczne ( spalanie ) nie < 80'C, czas 2 s, zawartość O₂ w gazach nie < 6 %

- piroliza

Ich główna zaletą jest znaczna redukcja masy ( o 70 - 80 % ), objętości ( 90 - 95 % ), możliwość całkowitego niszczenia wszystkich drobnoustrojów wraz z formami przetrwanymi, destrukcja toksycznych związków organicznych, zestalanie niepalnych części w postaci żużla i popiołu.

Procesom tym może towarzyszyć emisja do powietrza zanieczyszczeń

• dioksyny

• furany

• chlorowane bifenyle

• nieorganiczne związki chemiczne ( HCl, HF )

• związki organiczne

• metale ciężkie ( Pb, Cd )

Część tych substancji jest wypłukiwana z odpadów poprocesowych, inne zawieszone na drobnych cząsteczkach skażają powietrze lub opadają wraz z pyłem zanieczyszczając wodę i glebę. Związki te dostając się do organizmu wywołują zaburzenia czynności organów i morfologiczne prowadząc do chorób układu oddechowego, pokarmowego, nerwowego, do schorzeń alergicznych, skóry.

Metale ciężkie ( Pb, Cd ) są podatne na biokumulacje i wywołują działanie mutagenne i rakotwórcze.

Dioksyny - karcynogenne i wzmagaja karcynogenność innych substancji, zmniejszją poziom bariery ochronnej organizmu, powoduja wady rozwojowe.

4 000 ton - spalane rocznie w naszym województwie odpady pochodzenia medycznego.

7

---