PRZEMYSŁ MIĘSNY Produkcja, przetwórstwo, konserwowanie mięsa i wędlin. Najwięcej się wydaje środków na tę żywność Ubój zwierząt rzeźnych oraz wyrób i przetwarzanie przetworów mięsnych Zadania przemysłu mięsnego: Pokrycie zapotrzebowania ludzi na jadalne artykuły mięsne Zajęcie się niejadalnymi częściami, które mogą być surowcami dla innych przemysłów - farmaceutyczny, skórzany, paszowy. Nadanie częściom niejadalnym aspektów użytkowych. Obuwie ze skór, zwierząt rzeźnych - przemysł skórzany. Odpady, kości mogą być wykorzystywane jako dodatki do pasz treściwych - przemysł paszowy. Przemysł sitarski - przeróbka włosia, szczeciny. Skup własny zwierząt rzeźnych: Bezpośredni - przez firmy mięsne, które same organizują transport i skup Pośredni - skup za pośrednictwem obcych instytucji Np. spółdzielnie, instytucje prywatne, które zajmują się tylko skupem, maja do tego odpowiednie sprzęty Często prowadzony hurtowy obrót zwierzętami rzeźnymi. Obrót mięsami poubojowymi jest prowadzony przez chłodnie, bo surowiec do przetworzenia nie jest trwały. Są tuczarnie przemysłu mięsnego - zakłady same hodują, dokarmiają, a potem przerabiają na gotowe wyroby .zakłady przemysłu mięsnego sprzedają gotowe wyroby ( sklepom detalicznym, hurtowniom, do własnych sklepów) , handlują nimi. Wydatki na mięso i przetwory stanowią 1/3 ogółu wydatków na żywność , wartość produkcji towarowej całego przemysłu spożywczego (1/3) Jednostki gospodarcze prowadzące ubój i przetwórstwo mięsa można podzielić na 2 grupy: I ) firmy przemysłowe i firmy przemysłowo handlowe - duże, o dużej skali uboju i przetwórstwa, duże zatrudnienie, renomowane, produkują też na export, duże zakłady mięsne lubelskie, zamojskie. II ) lokalne ubojnie i przetwórnie mięsa. Bardzo dobra jakość polskiego mięsa i przetworów Rynek polski jest nadwyżkowy, nadwyżka mięsa, bez marketingu, odpowiedniej reklamy świat może tych naszych smacznych szynek nie ujrzeć. Polskie produkty coraz łatwiej znajdują zbyt, są w innych krajach. Odstajemy w technologiach żywieniowych zwierząt rzeźnych od krajów unijnych Możemy korzystać z renty opóźnienia - szczycić się tym że produkujemy zdrowa żywność. Następuje u nas koncentracja zakalców przemysłu mięsnego - zmniejszenie liczby przedsiębiorstw mięsnych, kosztem tej koncentracji jest liczba przedsiębiorstw, a wielkość przedsiębiorstw się zwiększa. W chwili wprowadzenia gospodarki rynkowej powstało wiele małych, lokalnych przetwórni, ale z późniejszym rozwojem dostrzeżono jednak że koncentracja jest bardziej opłacalna. O koncentracji w przemyśle świadczy wiele czynników: zasady techniki ubojowej, zagospodarowanie odpadów na cele paszowe, nadzór weterynaryjny ( łatwiej jest prowadzić w mniejszej liczbie przedsiębiorstw) Coraz większa potrzeba umacniania pozycji na rynku poprzez coraz większe jednostki i tworzenie silniejszych więzi miedzy podmiotami. Kiedyś dotowanie przedsiębiorstw z budżetu państwa, tych które nie osiągnęły zysków, natomiast potem przeszły na prowadzenie działalności na własną rękę. Same musza dbać o swoje zaplecze finansowe, radzić sobie z problemami finansowymi, jeśli same sobie nie radzą to bankrutują Przedsiębiorstwa są podporządkowane nowym wymogom rynkowym, uwarunkowaniom, i musza się dostosowywać by przetrwać. W latach 90 przemysł mięsny jako całość był deficytowy. W 1995 poprawa warunków ekonomicznych. W 96 i 97 więcej niż połowa firm zamykała rachunek ekonomiczny dodatnimi wynikami - pozycja zaczęła się poprawiać. Tendencja do przenoszenia produkcji z małych zakładów do dużych, a więc koncentracja - lepsze maszyny, bardziej wydajne, różnorodna i duża oferta. Wiele różnych zakładów bez Sans na uzyskanie kredytów będzie musiało się poddać, najlepiej byłoby gdyby przeszły pod skrzydła dużych zakalców ( te małe mają małą skalę produkcji, małe zasoby, duże koszty i nie radzą sobie, nie wytrzymują konkurencji z dużymi zakładami) Wszystkie zachęty polityczne w okresie ostatnich 20 lat nie odbijały się pozytywnie na przemyśle spożywczym, także mięsnym, zwłaszcza jeśli chodzi o techniki wytwarzania - przemysł deficytowy. Nie prowadził polityki odtworzeniowej ani inwestycyjnej na przyrost nowych maszyn, zła kondycja finansowa, dekapitalizacja majątku, niewykorzystanie nowoczesnych technologii przetwórstwa, zła ekonomika przedsiębiorstwa, duże koszty majątku trwałego, wahania produkcji i dostawy surowca, wiele urządzeń, maszyn nie mogła pracować na siebie, bo nie było surowca. Przeciętne odchylenie od standardów wynosi 10% - takie wahania odbiły się na produkcji mięsnej Stopa amortyzacji w przemyśle mięsnym rośnie ok. 10%, tak więc 10 lat zakłada się długość życia, wykorzystania maszyn ( w innych krajach stopa amortyzacji wynosi 20%, czyli 5 lat będzie pracować i trzeba będzie ją wymienić - żywot jest krótszy i można w pełni wykorzystać postęp technologiczny, maksymalizować produkcję, a nie oszczędzać) Trzeba wykorzystywać wszystkie maszyny przynajmniej na 2 zmiany Udział surowca mięsnego w kosztach pracy zakładu produkcji wynosi 75 % - 80% czyli wysoki koszt surowca Konieczna jest restrukturyzacja majątku przedsiębiorstw mięsnych, pozbycie się niepotrzebnych nadmiernych aktywów, racjonalizacja produkcji, pomiar poboru pewnych materiałów by nie nadużywać, pomiar poboru energii elektrycznej, wody, modernizacja parku maszynowego, porządkowanie działalności ściekowej. Problemy technologiczne by optymalnie wykorzystać surowiec mięsny i oczywiście wytworzyć dobry surowiec. Przemysł mięsny powinien współpracować hodowcą, by ten produkował surowiec o dużej mięsności. Dzięki badaniom wzrosła mięsność świń do 48%, ale to jest i tak mniejsza niż w Danii i Wielkiej Brytanii, tak więc nadal jest jeszcze wiele do zrobienia. Problem jakości mięsa i jego przetworów należy rozpatrywać we wszystkich ogniwach tego przemysłu. Istotą jest poubojowa wartość mięsa. Różnią się ceną. Nadmiernie stosowane są dodatki funkcjonalne, a to służy oszustwu, a nie poprawie jakości spożycia. ZDo wędlin dodaje głównie wodę i chemię. Handlowcy też mają różne zabiegi na przedłużenie trwałości wędlin. W tym przemyśle potrzeba lobby, uczciwości, dbania o jakość. Przemysł drobiarski Zakłady drobiarskie -ubój drobiu, hodowla drobiu i jego przetwory Istnieje system fermowy i produkcja brojlerów. Są 2 rodzaje drobiu - nastawienie na jaja albo na mięso. Celem zakładów jest gromadzenie drobiu i sprzedaż na zasadach umów, kontraktacji. Inne zadania to przetwórstwo i prowadzenie działalności handlowej do zakładów i sklepów detalicznych. Są 2 segmenty: -drób wodny (gęsi, kaczki) - ten rynek nie jest duży, mógłby być większy. Popyt jest wyznaczony tu działalnością rynku niemieckiego. drób grzebiący (kurczęta, indyki) - o popycie decyduje rynek krajowy, konkurencja i stopa importowa. Rodzaje: 1)mięso świeże (rzadziej mrożone 2)wędliny drobiowe 3)konserwy drobiowe 4)odpady poubojowe na mączkę paszową (utylizowane) Ubój prowadzi około 300 firm w Polsce, głównie o działaniu lokalnym. Wcześniej był to przemysł bardziej skoncentrowany. Po 1989 liczba małych lokalnych zakładów znacznie wzrosła. Po 5 latach doświadczeń stwierdzono, że wymogi ekonomiczne przetwórstwa wymagają znacznej skali koncentracji przetwórstwa, który nastąpił od 1995. W 2000 w większych zakładach drobiarskich realizowano 65% produkcji i przetwórstwa w drobiarstwie. Nastąpił postęp techniczny i technologiczny - to zwiększyło ofertę wyrobów drobiarskich. Drobiarskich latach 90-tych nastąpił intensywny rozwój produkcji przetworów mięsa indyczego. Ta gałąź znalazła sobie trwałe miejsce na polskim rynku mięsnym i żywnościowym. Można w przyszłości założyć znaczny rozwój tej dziedziny. Spożycie wynosi ok. 17 kg na osobę w ciągu roku - jest to głównie mięso kurze i indycze. O ilości decydują ceny tego produktu, bo drób jest tańszy od wieprzowiny i wołowiny. Produkcja i przetwórstwo jaj kurzych jest w Polsce bardzo dobrze rozwinięte. Wynosi 8 mld sztuk rocznie. Przeważa tu głównie produkcja fermowa, choć mniej smakowita;) to dość tani środek do konsumpcji, dlatego obserwuje się wzrost spożycia w gospodarstwach o niższych dochodach. PRZEMYSŁ MLECZARSKI Przetworzenie skupionego mleka na gotowe produkty przeznaczone do spożycia bądź przekazanie go do dalszej produkcji (np. do piekarnictwa) Wyroby przemysłu mleczarskiego: Rodzina produktów mlecznych: a)mleko b)masło c)śmietana d)sery dojrzewające e)kefiry, jogurty f)mleko w proszku g)mleko dla niemowląt h)odżywki mleczne i)lody Ilość spożywanych produktów zależy od cen, a to jest dość drogi dział. Ok. 300 l mleka / osobę spożywa się w Polsce. Konsumpcja mleka spada, ale będzie rosnąc konsumpcja przetworów mleczarskich, głównie serów. Łączne spożycie w przeliczeniu na „pełne mleko” będzie rosło. Wydłuża się trwałość mleka, bo są lepsze jakościowo opakowania.. Masło oddaje swój rynek margarynie. Formą własności przemysłu mleczarskiego do 1989 była spółdzielnia, potem różne formy, zwykle spółka.. Partnerstwo mleczarskie było dotowane w 40-60% z budżetu państwa. Połowa ceny to dotacje państwowe. Potem państwo musiało się z tego wycofać, więc zaczęły się duże, ale pozytywne zmiany - walka o inwestycje, modernizacje, przetrwanie na rynku. Przemysł mleczarski zdobył najwięcej ze wszystkich przemysłów certyfikatów unijnych. Gdy otrzyma się atest unijny to można na rynku unijnym i poza nim sprzedawać swoje przetwory. Powinna następować specjalizacja produkcji, bezpośredni odbiór mleka od producenta. Temperatura do przewozu mleka wynosi 2-3 stopnie. -H dalszy rozwój tego przemysłu kontynuacja dotychczasowych zmian służących obniżeniu kosztów produkcji mleka -lepsza organizacja skupu Doskonalenie przetwórstwa Wzbogacanie asortymentu Mleczarstwo wybija się na lidera pod względem doskonalenia aspektów ekonomicznym Organizacyjnie wyróżnia się spośród kilkunastu gałęzi przemysłu spożywczego Ciągły postęp w transformacji ustroju Początki miało za tamtego ustroju Większe zadłużenie w bankach, po to by unowocześnić bazę przetwórczą W okresie przejścia z ustroju nakazowo-rozdzielczego do ustroju rynkowo- zwiększono wielokrotnie cenę kredytu, prawo zadziałało wstecz pomimo zasady, Państwo za pośrednikiem banków podniosło ceny kredytów, co było posunięciem nieuczciwym Wiele tych, którzy poprzez kredyty chcieli mieć kapitał na odnowienie majątku nie wytrzymało i ogłosili upadłość albo popełnili samobójstwa Szalała inflacja, ceny rosły w zastraszającym tempie, aby ja okiełznać starań się podwyższać cenę pieniądza a tym samym cenę kredytu Albo odłożyły spłatę kredytu, albo umarzały kredyty, albo zmniejszały jego obciążenie Mamy bardzo bogata ofertę przetworów mleczarskich, dostępnych o każdej porze dnia i nocy Jeśli są problemy to problemy techniczne z koncentracja produkcji tzn. zakłady są zbyt małe- relatywnie duży poziom kosztów stałych obciąża koszt produkcji, co podnosi cenę w stosunku do innych zakładów Duży zakład zachowuje pewną odrębność, raczej formalną, bowiem jego księgowość podchodzi pod ten zakład, który wziął je pod opiekę Zwiększyły moce surowcowe, bazę surowcową, następnie koncentracja przetwórstwa, co powoduje koncentrację produkcji mlekaDoskonalenie bazy surowcowej, na która składają się producenci mleka, w PL ponad 1300 hoduje krowy ( 58% wszystkich gospodarstw) Specjalizacja, jest coraz mniej gospodarstw, ale coraz więcej krów hodują PGR miały duża koncentracje produkcji ( 50-60 krów) mogły sobie pozwolić na trzymanie tak licznego stada, bo miały dużą powierzchnie ziemi W sposób administracyjny, zlikwidowano PGRy, zmarnowano potencjał, z czasem na ich miejsce powstawały gosp. indywidualne, zostały wykupione przez pseudorolników, tych, którzy maja pieniadze UE wolała przyjąć PL z mniejszą liczbą krów - przydzielono mniejszą liczbę kwot mlecznych,PL otrzymała małą kwotę mleczną, w poprzednim roku był problem z nadprodukcja Liczba krów zmalała,spadła również wydajność mleka jednej krowy- 4 tyś litrów/ 1 krowa. Ta średnia dowodzi że na początku lat 90tych przeciętna wydajność mleka od 1 krowy przekraczała 3 tyś litrów, to jest 2 razy mniej niż w Danii, Japonii, Kanadzie. PL weszła do UE z ta dwukrotnie mniejszą wydajnością Wzrost produkcji nie poprzez wzrost liczby krów, ale poprzez podniesienie wydajności krów poprzez racjonalne żywienie, poidła automatyczne, dojarki elektryczne, chłodziarki- to musi być dostępne w sprzedaży a rolnik musi mieć na to pieniądze, rzeczywistości jest inna Jeśli produkcja jest opłacalna, przeważnie tak nie jest, dopiero pokrywała produkcję od wejścia do UE poprzez dopłaty do powierzchni- dopływ żywej gotówki Rozwija się hodowla krów mlecznych rasowych- żeby mieć bazę surowcową trzeba zamienić pogłowie na rasowe mleczne. Ale ktoś musi takie hodować albo upić za granicą, albo dać kredyt towarowy a rolnik go spłaci mlekiem w ciągu roku lub dwóch, ale te relacje muszą być realne Trzeba wyraźnie zwiększyć pojemność budynków inwentarskich- duża ilość krów wymaga specjalistycznej hodowli, ale to jest drogie, trzeba zaoferować kredyt może częściowo umarzalny, może preferencyjny służący wzrostowi bazy surowcowej Tego typu procesy koncentracyjne wymagają organizacji skupu mleka, w PL było ok. 30 tyś wozaków, którzy mieli wóz i konia, którzy każdego dnia z każdego gospodarstwa brali mleko i zawozili do zlewni- potem przyjeżdżała cysterna z zakładu wypompowywała - higiena była różna Techniczny szczegół- raz się bierze mleko a krowę doi 3 razy dziennie- jak przechować mleko?? Albo stało na powietrzu albo w studni albo wrzucało się garść saletry, ale to było nielegalne - brechta Im mniej jest dojarek ręcznych tym mniej zanieczyszczeń Teraz rolnicy mają umowę, że 2-3 razy w tygodniu będzie odbiór mleka przez zakład, to znacznie ulepsza organizację Bardzo bogaty asortyment przetworów pozwala obniżać koszty. Rentowność nie jest zła,jest dodatnia. Przedsiębiorstwa borykają się z brakiem kapitału Skrócenie cykli inwestycyjnych, dany cykl inwestycyjny realizowany jest szybciej Mimo tych pozytywnych tendencji produkcja mleczarska jest produkcja sezonową, mimo że zapotrzebowanie na produkty mleczarskie nie jest sezonowe. Zakłady budują chłodnie albo można zmniejszyć sezonowość poprzez: -presja wcieleń- krowa po wycieleniu przez 2 -3 miesiące daje najwięcej mleka -funkcje bufora spełnia Agencja Rynku Rolnego, dokonuje skupu interwencyjnego głównie masła i mleka w proszku Są problemy z produktami ubocznymi takimi jak serwatka. Przemysł piwowarski: Obejmuje browary, składowanie, siarkownie chmielu, wytwórnie chmielu piwowarskiego. W Polsce występuje ok. 30 browarów. Rozmieszczenie browarów nie jest równomierne- najwięcej na południu. Znaczna ich część została wybudowana za zaborów- są one stare, trudne do odnowienia i przeważnie jest zła lokalizacja ( są one w centrum miasta a powinny na obrzeżach. W PL spożycie piwa na jedną osobę jest jedna z najwyższych w europie. Piwo ma duże właściwości energetyczne, lecznicze ( na kamień nerkowy), witaminowe. Piwo jest czynnikiem walki z alkoholizmem. Skład piwa: jęczmień browarny, chmiel, woda cukier buraczany Areał uprawy się zmniejsza- chmiel był coraz mniej opłacalny, pracochłonny i kapitałochłonny, jest to roślina dosyć intensywna, żarłoczna. W PL uprawia się go na powierzchni 2 tys. h. zajmujemy 6 miejsce, najwięcej na Lubelszczyźnie- 75% produkcji. Przemysł owocowo- warzywny: Wyroby tego przemysłu to mrożonki, koncentraty soków owocowych, soki i napoje, wyroby skrzepłe, kompoty, suszone owoce, wina owocowe i miody pitne. Liczba zakładów jest bardzo duża- 1400 zakładów, z czego 90% zatrudnia od 1- 5- osób Prywatyzacja- własność państwowa i spółdzielcza zastępowana prywatną, nikłe związki z producentami owoców, co nie stwarza dużej efektywności przetwórstwa. Polacy dopracowali się zauważalnego rozwoju produkcji owoców, sadownictwa, SA liczącym się krajem na świecie w produkcji jabłek, wiśni i śliwek Duża zmienność klimatu, zwłaszcza wiosną, częste zniszczenia plonów, były prowadzone badania nad odmianą odporną na zmiany klimatu- nadzieja w inżynierii genetycznej. Są to procesy bardzo powolne, wymagają dużych nakładów na badania naukowe, a budżet państwa nie ma pieniędzy na badania. Przemysł cukrowniczy: Produkuje cukier wykorzystywany do konsumpcji jak i w innych przemysłach. W PL cukrownie istnieją od początku XIX w- było i ok. 70, obecnie ponad 60.Teraz stanowi poważna konkurencje dla przemysłu unijnego z 2 powodów: -wysoka skal -koszty produkcji SA znacznie niższe Bazą surowcowa jest uprawa buraków. Wymagają dobrych gleb, wysokiego nawożenia organicznego i mineralnego. Uprawa pozwala otrzymywać wysokie dochody z jednostki powierzchni. Roślina pracochłonna umożliwiająca pełniejsze zatrudnienie siły roboczej w gospodarce, praca nie jest równomiernie wykorzystywana w ciągu roku Cukier to podstawowy środek słodzący w Polsce Na świecie konkurentem cukru buraczanego jest cukier z trzciny cukrowej, który dominuje na świecie, jest tańszy w produkcji PL ma pełna samowystarczalność, lata 90e stały się momentem, od którego potencjał polskiego przemysłu cukrowniczego był na tyle duży, że zwiększyły się nadwyżki cukrowe. Nasza polityka eksportowa nie mogła zagospodarować tych nadwyżek Spożycie cukru ma tendencje malejącą - od 75r mamy systematyczny spadek konsumpcji w przeliczeniu na 1 mieszkańca.75r - 43 kg obecnie 39 kg - w postaci krystalicznej jak i w przetworach. Przed wojna cukrownie były niedofinansowane i miały niską zdolność produkcyjną. Pod koniec lat 60 zaczęto budować nowe cukrownie. Dopiero w latach 90 z racji otwarcia granic i pewniej bariery popytu wzrost cen produktów żywnościowych, sytuacja cukrownictwa poważnie się skomplikowała, były tez problemy cukru na rynkach zagranicznych. Państwo starało się nie wtrącać do gospodarki, do handlu zagranicznego. W PL nie są czuli biznesmeni i wyjeżdżają po cukier za granice, kupują po cenach dumpingowych i sprzedają w PL po cenach normalnych. Okazało się ze nie interweniowanie państwa jest błędną decyzją Gospodarka rynkowa obniżyła dysproporcje w przemysłach, tez cukrowniczym i zaczęły się problem, co zrobić z nadwyżkami. Niemożność racjonalnego zagospodarowania przeciąga się do akcesji PL do UE. Po akcesji UE wyznaczyła limity produkcyjne. PL ma tak rozdzielić ten limit pomiędzy 60 cukrowni a te pomiędzy plantatorów, żeby nie przekroczyć limitów, a czy my tą kwotę osiągniemy przy obecnym poziomie produkcji, plonów, obszarze uprawy czy mniejszym to już UE nie obchodzi. Plony buraków cukrowych w PL w stosunku do UE SA niższe 330 kwintali/ha. Plony buraków są funkcją wielu zmiennych: jakości gleby, wielkości nawożenia mineralnego i organicznego, pielęgnacji, warunków klimatycznych, burak lubi na początku ciepłe i wilgotne dni. W PL powierzchnia uprawy to 400 tyrs ha - na 1 plantatora przypada 2,5 ha. Słuszna jest koncentracja uprawy. W 1980 r. wielkość plantacji nie przekraczała 1 ha. Większa specjalizacja produkcji, dobrze jest, aby buraki były uprawiane blisko cukrowni. Przemysł cukrowniczy nie jest pracochłonny, osób zatrudnionych jest mało. Praca sezonowa cukrownie prowadza kampanie produkcyjną- trwa ona ok. 3 mcy w ciągu roku, na jesienie i w zimie, nieznacznie przyczynia się do spadku bezrobocia Buraki SA produktem ciężkim, pracochłonnym w sensie załadunku i rozładunku, transportu i w trudnych miesiącach klimatycznie, dlatego ważne jest, aby bazy surowcowe były blisko cukrowni. Umowy kontraktowe, pewna miarą aktywności systemu cukrowniczego są ceny jednostkowe i detaliczne - mimo nadwyżek cukru mamy do czynienia z systematycznym wzrostem cen cukru- ona nie hamuje konsumpcji cukru. Rosną wszystkie nośniki kosztów produkcji: paliw, energii, co odbija się na cenie jednostkowej. Ten wzrost będzie następował jeśli nie zmienimy technologii produkcji. Okres przekształceń objął też i cukrownie. Wiele z nich nie miało płynności finansowej. Plantatorzy kredytowali cukrownie, sprzedawali buraki i czekali na zapłatę kilka tygodni, bezprocentowo. Takie nieuczciwe zabiegi były tez w innych przemysłach, często ciężko było odebrać dług. Teraz cukrownie zadłużają się w bankach gdzie muszą na bieżąco regulować płatności. (Podoba mi się Ola Kopacz) W UE producentami cukru wielkie koncerny mające wyłączność na danym obszarze, często są to kartele międzynarodowe. PL przemysł cukrowniczy stanowi pewne zagrożenie dla UE. Od zachowanie administracji UE zależą perspektywy polskiego przemysłu cukrowniczego.PL ma dobre położenie wobec potężnego rynku zbytu, jakim jest Rosja. PL 80 podchodzi bardzo ostrożnie do przekształceń własnościowych, cukrownie, które były w najgorszej kondycji finansowej i miały przestarzały park maszynowy, nie miały perspektyw i zostały zlikwidowane Cukrownictwo staje na nogi, stara się wprowadzić racjonalna politykę, system prowadzi do inwestycji modernizacyjnych wprowadzając najnowsza technologię. Wprowadza odmiany, które dają najwyższe plony, o dużej zawartości cukru. Jeżeli te zabiegi będą wprowadzone można z optymizmem patrzeć na przyszłość PL przemysłu. Przemysł ziemniaczany: Główny produkt rolniczy w konsumpcji w gospodarce. Odzywa zainteresowaniem ziemniakami w UE. Dostarczają duże ilości skrobi. Niskie wymagania glebowe. Są możliwości eksportowe zarówno przetworzonych jak i normalnych. Są znakomita paszą dla zwierząt, które się tuczy. Roślina niezawodząca w uprawie chyba, że inwazja szkodników. Stosunkowo pracochłonna roślina, większość powierzchni sadzona sadzonkami a wykopki koparka lub kombajnem Sam rynek detaliczny ma wiele niedociągnięć: nie wiadomo, co to za odmiana, skąd pochodzi. Brak organizacji wszystkich elementów rynku detalicznego. Spadek powierzchni zasadzeń, plon nie przekracza 200 kwintali na ha powierzchnia uprawy to 1300 ha. Mimo sezonowości uprawy, daje się zauważyć wyraźne wahania w plonach i zbiorach ziemniaka w zależności od warunków naturalnych jak i od plagi stonki a także od warunków klimatycznych.