Aspekty zużycia oraz wycena środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
Aspekty zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych:
Aspekt bilansowy (majątkowy) nazywamy umorzeniem oznacza zmniejszenie wartości początkowej czyli brutto składników majątku trwałego w skutek ich używania ( w związku ze stopniowym zużywaniem się tych składników majątku);
Aspekt kosztowy czyli amortyzacja jest pieniężnym odpowiednikiem zużycia składników majątku trwałego zaliczanym do kosztów działalności.
Ustalenie i zmiany w zakresie wartości początkowej.
Przy wprowadzaniu środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych do używania ustala się tzw. wartość początkową.
Wartość początkową (wartość brutto) środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowi cena nabycia lub koszt wytworzenia.
Cena nabycia obejmuje:
cenę zakupu,
koszty związane bezpośrednio z zakupem,
koszty przystosowania środków trwałych do stanu zdatnego do używania (koszty montażu, rozruchu).
Koszt wytworzenia we własnym zakresie aktywów trwałych obejmuje:
koszty bezpośrednie,
uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z budową, montażem lub ulepszeniem środków trwałych bądź wykonaniem pracy rozwojowej.
Nie zalicza się do kosztów wytworzenia:
kosztów powstających po oddaniu środka trwałego do używania;
kosztów nadmiernych braków, nadmiernego zużycia robocizny i innych zasobów;
kosztów zarządu, sprzedaży i pozostałych kosztów operacyjnych.
Jeśli aktyw trwały pozyskuje się nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny, to wycenia się według wartości rynkowej, czyli ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
Wartość początkową już wykorzystywanych środków trwałych powiększają koszty ich ulepszenia polegające na przebudowie, rozbudowie, adaptacji, modernizacji i rekonstrukcji jeśli czynności te zwiększają wartość użytkową np.: wydłużenie przewidywanego okresu ekonomicznej użyteczności, zwiększenie zdolności wytwórczej, poprawa jakości produktów, obniżenie kosztów jego eksploatacji, zwiększenie powierzchni i komfortu budynku itp.
Obok wartości początkowej (brutto) występuje też wartość netto (bieżąca), która oznacza wartość początkową pomniejszoną o dotychczasowe odpisy z tytułu zużycia.
Metody amortyzacji
Jeśli środek trwały mimo upływu czasu lub używania nie traci na wartości (np.: grunty nie służące wydobyciu kopalin metodą odkrywkową, dzieła sztuki i eksponaty muzealne) wówczas nie amortyzuje się go. Pozostałe środki trwałe i wartości niematerialne i prawne podlegają amortyzacji w związku ze zmniejszaniem wartości początkowej.
Zgodnie z ustawa o rachunkowości przy ustalaniu okresu amortyzacji uwzględnia się:
liczbę zmian na których pracuje środek;
tempo postępu techniczno-ekonomicznego;
wydajność środka trwałego,
prawne i inne ograniczenia czasu używania (okres koncesji, wyznaczony termin prowadzenia działalności);
przewidywaną przy likwidacji cenę sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.
Obecne przepisy zakresu rachunkowości nie wskazują iż roczną stawkę amortyzacyjną można przyjąć w wysokości stawki określonej w przepisach podatkowych, ale i nie zakazują tego. Jeśli przewidywany okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej pokrywa się z okresem przyjętym do ustalenia stawki podatkowej, to nie ma przeszkód dla dokonania odpisów amortyzacyjnych za pomocą stawki podatkowej.
W odniesieniu do metod amortyzacji można nadal stosować metodę liniową, degresywną, naturalną , czy progresywną.
Jedyny wyjątek to amortyzacja wartości firmy, która powinna odbywać się metoda liniową.
W zasadzie nie można zmieniać metody w trakcie amortyzowania środka trwałego (przy metodzie degresywnej przejście w końcowym okresie amortyzowania na metodę liniową nie oznacza zmiany metody, jest to bowiem istota tej odmiany metody degresywnej).
Rozpoczęcie amortyzacji może nastąpić już w miesiącu przyjęcia do używania, a nie dopiero od miesiąca następnego.
Obecne przepisy nie zawierają postanowienia o obowiązku comiesięcznego dokonywania amortyzacji, może ona też być dokonywana za okresy sprawozdawcze (rok).
Przy ustalaniu momentu zakończenia dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub przy ustalaniu stawki można uwzględnić przewidywaną przy likwidacji cenę sprzedaży netto pozostałości środka trwałego; z reguły ustala się ją w procencie wartości początkowej obiektu.
Metody amortyzacji środków trwałych oraz
wartości niematerialnych i prawnych
Metoda liniowa
Metoda degresywna
Metoda progresywna
Metoda naturalna
Metoda jednorazowego odpisu (uproszczona)
Metoda liniowa zakłada, że okresowo dokonywane odpisy amortyzacyjne są jednakowe przez cały okres użytkowania aktywu trwałego.
Roczna stopa amortyzacji ustalana jest wg wzoru:
A% =
t - przewidywany okres ekonomicznej użyteczności
Roczna stawka (kwota) amortyzacji ustalana jest wg wzoru:
Ar =
Wp - wartość początkowa
Am =
Jeśli uwzględnimy wartość końcową środka trwałego (cenę sprzedaży netto pozostałości środka trwałego po likwidacji) wzór ostatni modyfikujemy następująco:
At =
Wk = wartość końcowa (pozostałość środka trwałego = cenie sprzedaży netto)
100%
t
A% x Wp
100%
A% x (Wp - WK)
100%
12
Ar