39. Krzysztof Opaliński, Przedmowa do Satyr, oprac. Kamila Supeł
Uwaga wydawcy: Stefan Rygiel w pracy Rzymskie wzory i źródła Satyr Opalińskiego (1912) zestawia Przedmowę do Satyr z pierwszą satyrą Juwenalisa (60-127).
Podmiot zastanawia się, o czym i w jakiej formie miałby napisać swój utwór. Wymienia takie gatunki literackie jak sielanka, fraszka, sowizdrzał (jako humoreska prozą), bajkę, oracyję (mowę), panegiryk i inne.
pienia - pochwały, zachwyty.
Przypisy wydawcy:
plęsy - pląsy, tańce, tu: pieśni do tańca.
Albertus - postać sługi kościelnego, znana z komedii rybałtowskiej; Opaliński przez „albertusów” określa humoreski dramatyczne wierszem w rodzaju Wyprawy plebańskiej.
deliberacyja - rozważanie, zastanawianie się.
Podmiot porzuca rozważanie nad formą; tłumaczy, że do pisania skłoniły go okoliczności, czasy, złe obyczaje (indignatio fecit versum - oburzenie podyktowało wiersz - za: Juwenalis, satyra I w. 73) . Rozszerza starożytny podział historii ludzkości (na wieki złoty, srebrny, spiżowy/brązowy i żelazny) o wiek gliniany (współczesny podmiotowi), który miałby być okresem najgorszym.
iłżecki - od miasta Iłża (dzisiaj powiat radomski), słynnego z wyrobów garncarskich.
Mówi o obecnych wówczas występkach, kłamstwach, oszustwach, bezwstydzie, chciwości i o wszelkim zepsuciu. Podkreśla przy tym, że on sam jest przykładnym, „prawowiernym katolikiem”. Zastrzega, że nie chce oskarżać o nieobyczajność konkretne osoby, ale opisać panujące wtenczas zwyczaje. Pragnie „naprawy”, przywrócenia niegdysiejszych porządków. Czuje się zobowiązany do napomnienia czy przestrzeżenia innych ludzi. Ma nadzieję, że jego utwory skłonią czytelników do przemyśleń nad swym postępowaniem. Zaznacza przy tym, że sam też nie jest nieskazitelny.
protestor - oświadczam publicznie.
syn koronny - tu: dobry obywatel, prawdziwy syn ojczyzny.
Nazywa swoją księgę „zwierciadłem, w którym się każdy przejrzy i plamę obaczy”. Nawiązuje do Icon animorum Johna Barclaya (1582-1621), które w sposób satyryczny rozpatrywało psychologię jednostek i narodów (m.in. niezbyt pochlebnie autor opisał Polaków).
Ostatnie wersy to zauważenie braku rymów w utworze i parafraza niemieckiego przysłowia o nierymowanej prawdzie.