Uniwersalny charakter bajek i satyr Ignacego Krasickiego
Ignacy Krasicki traktowal swoje bajki podobnie jak Jan Kochanowski swoje fraszki - zawieral w nich obserwacje otaczajacego go swiata, krytykowal, zartowal, wysmiewal, ale równiez próbowal naprawiac rzeczywistosc, pouczac. Pisal zarówno krótkie bajki epigramatyczne (nasladujace Ezopa czy Lessinga) oraz dluzsze, narracyjne, pisane w duchu Francuza La Fointaine'a. Bajki przedstawiaja aspektów rzeczywistosci XVIII - wiecznej Polski, przyblizaja wspólczesnemu czytelnikowi koloryt tamtych czasów. Za zycia Krasickiego ukazal sie jeden tom bajek, zawierajacy 107 otworów, zas po jego smierci drugi, w którym znalazly sie 72 bajki. Bajka Szczur i kot jest atakiem na jedna z najgorszych wad ludzkich, jaka jest pycha. Poeta posluzyl sie tu tak zwana maska: wystepujace w wierszu zwierzeta sa konwencjonalnymi znakami cech ludzkich. Chwalac sie przed rodzenstwem szczur to zarozumialstwo, pycha, czlowiek sliski i nieprzyjemny. Z kolei kot , wykorzystujacy chwile nieuwagi szczura, zwykle utozsamiany jest ze sprytem, drapieznoscia, bezwzglednoscia. Bajka zawiera wyrazne pouczenie, ze w zyciu nalezy kierowac sie skromnoscia i pokora, poniewaz zawsze trafi sie na silniejszego lub sprytniejszego. Waznym utworem jest bajka Ptaszki w klatce. Krasicki poruszyl tu problem uniwersalny, wazny wlasciwie dla kazdej zywej istoty: pragnienie wolnosci. " Ptaszki w klatce" to rozmowa dwóch uwiezionych w klatce czyzyków. Pierwszy, mlodszy, urodzil sie juz w niewoli i nie zna smaku wolnosci, nie rozumie jej. Akceptuje swe zycie w klatce jako cos normalnego. Nie zgadza sie z nim drugi, stary czyzyk. On kiedys zyl na swobodzie, zostal jednak uwieziony. Nigdy nie przyzwyczai sie do niewoli, zawsze bedzie pragna wolnosci. Czesto interpretujac te bajke wskazuje sie na fakt, powstala ona po pierwszym rozbiorze Polski, moze wiec Krasicki chcial napisac o nieszczesciu swoich rodaków zyjacych pod zaborami? Z kolei w bajce Malarze Krasicki przedstawia skonfrontowane ze soba sylwetki dwóch malarzy - portrecistów. Piotr byl malarzem dobrym, lecz zyl w nedzy, Jan zas malowal bardzo kiepsko, ale plawil sie w luksusie. Te pozorna niedorzecznosc wyjasnia puenta. Piotr malowal portretowanych takimi, jacy byli w rzeczywistosci, Jan natomiast malowal "piekniejsze twarze" . Nic wiec dziwnego, ze spragnieni pochwal i pochlebstw ludzie wybierali Jana. Bajka ta ilustruje ogólna prawde zyciowa: najtrudniej mówic prawde, najlepiej jest byc pieczeniarzem i schlebiac innym, wtedy bowiem mozna osiagnac najwiecej. Bajka narracyjna, udramatyzowana, jest utwór Kruk i lis. Rozpoczyna ja tzw. promythion, czyli moral wyrazony w sposób bezposredni i znajdujacy sie na poczatku utworu ( " Bywa czesto zwiedzionym, Kto lubi byc chwalonym"). W bajce w sposób alegoryczny (pod postaciami zwierzat znowu kryja sie cechy ludzkie) Krasicki ukazuje konfrontacje próznosci polaczonej z zarozumialoscia i brakiem samokrytycyzmu (kruk) oraz przebieglosci i przewrotnosci (lis). Kruk trzymajacy w dziobie wielki kawal sera, nie umie spiewac. Jednak, wychwalany i proszony o piesn przez lisa, daje sie ublagac, otwiera dziób i gubi ser. Satyry, podobnie jak bajki, ukazuja obraz zycia w XVII - wiecznej Rzeczpospolitej, sa doskonala ilustracja tamtych czasów. Krasicki obnaza i osmiesza w nich liczne wady spoleczenstwa polskiego: pijanstwo, sklonnosc do hazardu, zacofanie i ciemnote szlachty, brak krytycyzmu w stosunku do przejmowanej obcej kultury. Satyry maja czesto charakter interwencyjny, dorazny, czesto sa jednak ponadczasowe, szczególnie gdy mówia o wadach. Krasicki pisal o celach satyry: " Wystepek karac, oszczedzac osoby", pragnac byc zawsze obiektywnym i sprawiedliwym. Satyra Pijanstwo, ukazuje i pietnuje alkoholizm. Jest ona zbudowana w zasadzie z dialogu, rozmowy toczonej przez dwóch szlachciców. Pierwszy z nich opowiada o suto zakrapianych alkoholem biesiadach, w jakich uczestniczyl i o fatalnych konsekwencjach, jakie mialy one dla zdrowia. Wymowa satyry pesymistyczna; wymeczony alkoholem szlachcic odchodzi, aby napic sie wódki. Satyra Krasickiego ukazuje równiez typowe cechy Polaków, którzy przy alkoholu zawsze sa odwazni, swietnie znaja sie na polityce, a przy tym uwielbiaja dyskutowac i pod lada pretekstem wywolywac awantury. Z kolei Swiat zepsuty przynosi porównanie czasów wspólczesnych autorowi z latami minionymi. Okazuje sie, ze w Rzeczpospospolitej dzieje sie coraz gorzej. Wartosci, jakimi kierowali sie w swym zyciu przodkowie, dawno sie zdezaktualizowaly. Przestaly wiec byc "w modzie" uczciwosc, honor, wiernosc malzenska, prawdomównosc, bezinteresownosc, prostota, religijnosc. Ich miejsce zajmuje klamstwo, podstep, zawisc wiarolomstwo, rozpusta. Taki brak poszanowania tradycji i niszczenie dorobku kulturowego Polski powoduje, panstwo stoi na skraju calkowitego upadku, katastrofy.