Urszula Szymanek
Filologia Polska, rok II
SCEPTYCYZM
Początki sceptycyzmu
Rozwój sceptycyzmu
Twórcy sceptycyzmu
Poglądy sceptyków
Początki sceptycyzmu
Sceptycyzm powstał na przełomie IV i III w.p.n.e., był ostatnim z wielkich obozów filozoficznych epoki hellenistycznej, a jego nauka przechowywala się i rozwijala przez blisko pięć stuleci. Głównymi poprzednikami byli sofiści z Protagorasem na czele, którzy swym relatywizmem i konwencjonalizmem przygotowali sceptycyzm. Również i inni filozofowie przez krytyczną część swoich doktryn przygotowali sceptycyzm: Demokryt, podający jakości zmysłowe za subiektywne, i nawet Platon, surowy krytyk wiedzy zmysłowej, dali broń w ręce sceptyków. Ci zresztą dalej jeszcze usiłowali przedłużyć swe drzewo genealogiczne, podając za przodków swych Heraklita i Ksenofanesa.
Rozwój sceptycyzmu
pierwotny pirronizmu - reprezentowany przez Pirrona, datowany na III w.p.n.e., etyka stanowila jego jądro, a dialektyka była jedynie zewnętrzną powłoką. Był on pod wieloma względami doktryną analogiczną do pierwotnego stoicyzmu i epikureizmu.
Akademizm - prąd sceptyczny ogarnął Akademię w III i II w.p.n.e. własnie w chwili gdy przerwał się szereg pirrończyków
Młodszy pirronizm - znalazł swoich zwolenników mniej wiecej w czasie, gdy sceptycyzm wygasł w Akademii. Na podstawie pracy akademików pozniejsi sceptycy usystematyzowali argumentację sceptyczną. Etyczny punkt wyjscia został usuniety na drugi plan wobec epistemologicznej krytyki.
Twórcy sceptycyzmu
Pirron (376-286) - na ukształtowanie się jego poglądów największy wpływ miala nauka Demokryta, a nastepnie magowie i asceci indyjscy, z którymi się spotkal biorąc udzial w wyprawie Aleksandra do Azji. W ich obojętności dla zycia i cierpienia ujrzał najlepszy srodek do osiągniecia szczęścia co rozwinął w teorii i zastosowal we wlasnym zyciu. Po powrocie z Azji zamieszkał w Elidzie i tam założył szkole.
Tymon z Fliuntu (325-235) - kształcil się w Megarze, ale poznawszy Pirrona podążył za nim do Elidy. Pozniej osiadl w Atenach, gdzie mieszkał do konca zycia. Zarabial na Zycie jako nauczyciel retoryki i filozofii. Jego sceptycyzm miał dwojakie źródło: z jednej strony Pirronowską rezygnację, z drugiej zaś jakąś sarkastyczną żyłkę, każącą mu pochwytywać wszędzie fałsz.
Arkezylaos (315-241) - scholara Akademii, który wprowadził do niej sceptycyzm. Był typem sceptyka - światowca, wytworność miała być dominującą cechą jego umysłu.
Karneades z Cyreny (214-129) - scholara Akademii, po Pieronie najwięcej przyczynil się do rozbudowy sceptycyzmu. Wiele najsłynniejszych argumentów Szeptyckich pochodzi od niego, a w szczególności krytyka dogmatyzmu religijnego.
Poglądy sceptyków
Zasady sceptyków wynikały z odpowiedzi Pirrona na trzy podstawowe pytania:
-Jakie są własności rzeczy? - Nie wiemy, jakie są własności rzeczy.
-jak mamy się wobec rzeczy zachowywac? - Wobec tego musimy się powstrzymac od sądów o nich.
-Jakie są następstwa naszego wobec nich zachowania? - To powstrzymanie da spokoj i szczescie.
B) Metoda rozumowania sceptyków polegała na tym, że chcąc potępić jakies stwierdzenie, przeciwstawiali mu inne, sprzeczne z nim, a „równie mocne”. Późniejsi sceptycy wypracowali do zbijania twierdzen pewne specjalne, stale argumenty, które nazwali „tropami”. Argumenty te sprowadzali niekiedy do dwoch: wszelkie stwierdzenie, jeśli ma być pewne to jest nim bezpośrednio, bądź pośrednio.
Bezpośredniej pewności nie da się zyskać:
- przez zmysły
- przez pojęcia
Pośredniej pewności nie da się zyskać:
- przez dedukcje
- przez indukcje
- przez zastosowanie kryteriów
c) Poza ogólnym obaleniem możliwości poznania sceptycy starali się ponadto obalić szczegółowe teorie i twierdzenia, zarówno teologiczne jak przyrodnicze, matematyczne i etyczne.
- we wszystkich kwestiach teologicznych panuje rozbieżność zdan - cielesność bóstwa; pojecie bóstwa; pojecie boskiej opatrzności; dowody istnienia bóstwa
- sprzeczność pojec przyrodniczych - natura materii; pojecie przyczyny; zasady ruchu, czasu, przestrzeni
- sprzeczność pojęc matematycznych - punkt nie rozciągły; linia jako mnogość punktów, jako wielkość pozbawiona szerokości , płaszczyzna pozbawiona głębi
- sprzeczność pojęć estetycznych - rozbieżność w obyczajach moralnych; teoriach estetycznych; brak definicji pojecia dobra.
Bibliografia:
Historia filozofii, tom I, W. Tatarkiewicz, Warszawa 2002
Historia filozofii starożytnej, G. Reale, Lublin 2001
Relatywizm to pogląd filozoficzny, wedle którego prawdziwość wypowiedzi można oceniać wyłącznie w kontekście systemu, w którym są one wypowiadane. Tym samym relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych.
Konwencjonalizm to przyrodoznawczy kierunek filozoficzny, powstały już w V w. p.n.e. (Protagoras, Arystyp, sofiści), a rozwinięty w końcu XIX i w XX w. (Poincaré, Bergson, Ajdukiewicz), w myśl którego wszystkie twierdzenia i teorie o charakterze naukowym są konwencjami (tzn. mają umowny charakter). Rolą pełnioną przez te konwencje jest wygoda myślenia w procesach poznania i wartościowania w danym wycinku czasoprzestrzeni, co - w przekładzie potocznym - jest takim rozeznawaniem się w pewnej rzeczywistości, w którym umownie przyjmuje się określone sądy za prawdziwe bądź nieprawdziwe oraz określone rzeczy za dobre lub/i piękne bądź złe lub/i brzydkie. Niejako "użytkowym przekazem" konwencjonalizmu jest to, iż w praktyce nie ma wiecznie niezmiennych stanowisk wobec realiów - z racji tego, że rozwojową naturę ma myśl ludzka.