ĆWICZENIA CZYNNE OPOROWE
Ćwiczenia oporowe są wysiłkami o charakterze miejscowym; dotyczą poszczególnych zespołów dynamicznych, a czasem nawet pojedynczych mięśni. Ćwiczenia czynne oporowe to taka forma aktywności ruchowej, podczas której zespół dynamiczny pokonuje masę kończyny lub części ciała z dodatkowym obciążeniem zewnętrznym. Ujmując prościej, są to ćwiczenia czynne wolne z dodatkowym oporem. Mięśnie, które mają zostać poddane tej formie ćwiczeń muszą wykazywać siłę 4 lub 5 stopnia wg skali testu Lovetta. Dla dokładniejszego określenia siły mięśniowej obok testu Lovetta stosuje się ocenę dynamometryczną (⇒ precyzyjne określenie wartości obciążenia). Jako że ćwiczenia te nie powodują wzmożonej aktywności układu krążenia i oddechowego, są szczególnie zalecane u pacjentów ze zmniejszoną wydolnością ogólną.
Cele ćwiczeń oporowych:
♦ zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych (powstałych na skutek unieruchomienia bądź procesów patologicznych)
♦ opóźnienie występowania zaników mięśniowych
♦ uzyskanie kompensacyjnych przerostów siły
♦ poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej
♦ zwiększenie sygnalizacji aferentnej celem rozszerzenia pól pobudzenia w korze mózgowej
♦ poprawa wytrzymałości miejscowej ćwiczonych mięśni
♦ poprawa stanu psychicznego
Dozowanie oporu:
♦ ręce terapeuty
♦ obciążenia bezpośrednie (np. piłki lekarskie, woreczki, ciężarki mocowane bezpośrednio na ciele)
♦ obciążenie pośrednie (system bloczkowo-ciężarkowy, sprężyna)
♦ środowisko wodne
Czynniki znaczące w treningu oporowym:
♦ czas treningu
♦ tempo wykonywania ćwiczeń
♦ liczba serii
♦ liczba powtórzeń w serii
♦ czas przerw między seriami
♦ liczba dni treningowych w tygodniu
Metodyka:
♦ odpowiednia pozycja wyjściowa (wygodna, stabilna)
♦ wielkość oporu powinna oscylować w granicach 50-100% maksymalnych możliwości siłowych mięśni, aby nie uniemożliwiać koordynacji ruchu
♦ wraz ze wzrostem oporu zmniejszamy liczbę powtórzeń i odwrotnie (korelacja między siłą a wytrzymałością)
♦ przy ćwiczeniach ciężarkowo-bloczkowych ciężar musi być odprowadzony poza obszar stanowiska zajmowanego przez pacjenta
♦ podczas ćwiczeń oporowych opierających się na skurczu izotonicznym z wykorzystaniem systemu ciężarkowo-bloczkowego należy tak dobrać pozycję wyjściową, by linka łącząca ciężar z ćwiczoną kończyną była ustawiona prostopadle do osi długiej tej kończyny w połowie zakresu ruchu
Trening oporowy z progresywnie rosnącym obciążeniem
(metoda De Lorma i Watkinsa)
♦ metoda oparta na skurczu izotonicznym
♦ czas przerwy pomiędzy seriami: 1-1,5 minuty
♦ liczba serii: 3
♦ liczba dni treningowych w tygodniu: 4
♦ wielkość maksymalnego ciężaru określa się co tydzień
♦ metodyka:
Kolejna seria |
Wielkość obciążenia |
Liczba powtórzeń w serii |
|||
1. |
50% max. ciężaru |
10 |
|||
2. |
75% max. ciężaru |
10 |
|||
3. |
100% max. ciężaru |
10 |
|||
Razem: |
30 |
|
|||
Trening oxfordzki
(metoda Hettingera-Müllera)
♦ metoda oparta na skurczu izometrycznym (tzw. krótkie ćwiczenia izometryczne)
♦ opór: submaksymalny (90%)
♦ czas przerwy między seriami: 5-10 sekund
♦ czas trwania napięcia (pracy) mięśnia: 5-6 sekund
♦ liczba serii w ciągu dnia: jedna; w miarę przyrostu siły może wzrosnąć stopniowo do trzech
♦ liczba powtórzeń w serii: 10
♦ liczba dni treningowych w tygodniu: 5
♦ każde napięcie w serii jest poprzedzone pełnym rozciągnięciem ćwiczonego zespołu mięśni (wykonuje się to biernie w czasie przerwy)
Trening oporowy według McQueena
♦ metoda obciążeń submaksymalnych
♦ 4 serie po 10 powtórzeń z obciążeniem submaksymalnym umożliwiające wykonanie wszystkich powtórzeń w pełnym zakresie
♦ jeżeli pacjent jednorazowo pokonuje opór 10 kg, to powinien wykonać 10 powtórzeń z obciążeniem 9 kg (90%)
♦ po wykonaniu skurczu należy wyraźnie zaznaczyć wykonanie ruchu w pełnym zakresie utrzymując położenie przez 2-3 sekundy
♦ czas przerwy między seriami: ok. 2 minut
♦ ilość dni treningowych w tygodniu: 3
UWAGA! Tylko praca mięśnia przeciw oporowi submaksymalnemu może być nazwana ćwiczeniem oporowym. Gdy cała kończyna znajduje się w opatrunku gipsowym i nie ma możliwości dawkowania oporu, a poleca się napinanie jakiegoś mięśnia, to mamy do czynienia z napięciem izometrycznym. Nie daje ono przyrostu siły, co najwyżej opóźnia występowanie zaników.
Bibliografia:
♦ „Podstawy fizjoterapii” - J. Nowotny
♦ „ Fizjoterapia” - A. Zembaty, M. Weiss