Starożytna Grecja i Rzym

Sztuka grecka

• okres archaiczny 1200-480 p.n.e.

• okres klasyczny 480-404 r. p.n.e.

• okres późnoklasyczny 404-323 r. p.n.e.

• okres hellenistyczny 323-II w. p.n.e.

• okres od ok. 1200-900 r. p.n.e. - od upadku kultury mykeńskiej - najmniej znany okres w kulturze greckiej - nazywany bywa okresem ciemnym

• mało zachowanych zabytków

• źródło - poematy Homera - wprawdzie powstały w VIII w. p.n.e., ale odwołują się do czasów wcześniejszych

• dopiero badanie w XX w. - przyniosły jakieś wyniki

• inwazja plemion doryckich i zniszczenie ośrodków achajskich

Wazy

• nie ma architektury pałacowej, ale nadal tworzona jest ceramika

• ceramika - submykeńska, kontynuowanie dawnych wzorów ale uboższa kolorystyka i tematyka - nie przedstawień postaci ludzkiej

• do ok. 900 r. p.n.e. - wykształca się styl protogeometryczny

• Attyka - Jonowie i Achajowie - tu pojawia się następny styl geometryczny

• od ok. 900 r. p.n.e. - w szczytowej formie nosi nazwę stylu - dipylońskiego - od nazwy bramy Dipylon w murach miejskich Aten - w jej pobliżu usytuowane było cmentarzysko

• pasy ornamentalne, abstrakcyjne motywy geometryczne ale od 800 r. też postać ptaka, zwierzęcia człowieka

• nowa funkcje - ustawiano na grobach cmentarza dipylońskiego - amfory dużych rozmiarów i pozbawione dna - pełniły funkcję pomników nagrobnych

• do wnętrza wlewano płyny ofiarne

• nowy rodzaj pochówków - kremacyjne - związane z kulturą Dorów

• prawdopodobnie na grobach arystokracji - dekoracje dotyczące kultu zmarłych - procesje, opłakiwanie itp.

• oprócz waz małe figurki kultowe

• ekspansja mieszkańców Półwyspu Peloponeskiego - Wielka Grecja (Sycylia i pd. Italia), wybrzeża Morza Egejskiego aż po Morze Czarne

późny okres archaiczny

• w późnym okresie archaicznym następuje także rozwój malarstwa wazowego

1. Typy waz - kształt przystosowany do funkcji, 1-2 amfory (oleje itp.) 3 hydria (woda) 4-5 kratery (wino) 9 lekyt (grób) 24 pitos (zboże) 23 ryton (wino, naczynie libacyjne)

2. Styl geometryczny i orientalizujący zostały wyparte w VI w. p.n.e. przez styl czarnofigurowy

3. Scena Dionizyjska II poł. VI w. p.n.e.

4. Sty czerwonofigurowy - koniec okresu archaicznego

Porządki architektoniczne

• porządek dorycki

• porządek joński - wykształcają się w VI w. p.n.e. współistnieją

• metopa -= dwa typy kompozycji - centralna lub po przekątnej

• porządek koryncki - później

1. KORYNT

2. świątynia Apollona - ok. 540 r. p.n.e., po sześć kolumn w fasadach, cela trójnawowa i opistodomos (przedsionek) - nie zawsze wszystko takie klasyczne - Sunion świątynia Posejdona - dorycka ale proporcje jońskie (440)

3. Paestum, bazylika, najstarsza - planik

4. Świątynia Hery z ok. 530 r. - 9 kolumn w fasadzie

tympanon, przyczóó\łek, krepidoma, stylobat, akroteriony,

5. Świątynia Ateny Polias (560-550 p.n.e.) akropol ateński - mit o Heraklesie zabijającym morskiego potwora Tyfona (splecione węże o męskich torsach) - wyeksponowano na przyczółku, ślady polichromii, sposób przedstawienia postaci ludzkiej charakterystyczny dla tego okresu - eksponowanie oczu, stylizowane uczesanie i zarost

6. około 490 r.p.n.e. - Egina (wyspa) przyczółek ze świątyni Ateny Afai -dzieje wyprawy przeciw Troi - jeszcze pewna sztywność i archaiczne traktowanie form

7. Wojny z Persami, - podbili Trację i Macedonię, zniszczyli Eretrię, ale pod Maratonem 490 - bitwa gdzie są zwyciężeni przez Ateńczyków - Hoplita przynoszący dobre wieści - stela nagrobna gońca spod Maratonu, Ateny, Muzeum Archeologiczne

Rzeźba

okres archaiczny

• w połowie VII w. p.n.e. - wykształca się monumentalna plastyka figuralna - wykonywana z kamienia i brązu

• powód - jeden z ważniejszych - ewolucja religii - antropomorfizacja bóstw

• źródła - drobna plastyka, malarstwo wazowe, wschód

• wykształcenie rzeźby monumentalnej należy także wiązać z rozwojem architektury świątynnej - we wnętrzach lokowano posągi,

• wykorzystywano je także do kultu grobowego i potrzeb wotywnych

• wykształciły się pewne schematy przedstawiania postaci męskich i żeńskich

8. Kuros z Sunion przed 600 r. p.n.e.

9. Lewo - Kuros z Melos, ok.550 r. p.n.e.

10. Prawo - Kuros z Sunion, 600 r. p.n.e.

• w VI w.p.n.e. - w rzeźbie greckiej wykształcił się podstawowy typ przedstawień figuralnych - inny dla mężczyzn i inny dla kobiet. KUROS - nago, pozycja stojąca en face, nogi połączone lub jako postać kroczącą

• Pierwsze próby realistycznego przedstawienia postaci. Statyczny, nieporuszony, charakterystyczne opracowanie oczu.

Apollo z Pireusu przed 525

• Przedstawienie postaci kobiecych - stojące lub siedzące - tzw. Kory

• zawsze odziane w sposób maskujący szczegóły anatomiczne

• ręce wzdłuż tułowia, albo jedna zgięta trzymająca jakiś artybut - ofiara, kwiat.... - często dziś już nie ma

• Hera z Samos 570-560

• Dama z Auxerre VII w.p.n.e. - nieruchomość, frontalizm postaci, fryzura i zdobienia szat - geometryczne

• Kora w czerwonych butach

• Posąg Artemidy (siostry Apollina) znany jako Nike z Delos ok. 550 r. p.n.e. - ufun. jako wotum zwycięstwa. Artysta starał się ukazać ruch - nienaturalny skręt ciała.

• w końcu VII w. pod wpływem Bliskiego Wschodu i doświadczeń stylu orientalizującego - monumentalna rzeźba zwierząt, najczęściej ukazywane w pozycji siedzącej, wsparte na przednich łapach - pomniki nagrobne, wotywne łączone w szeregi zdobiły drogi sanktuaryjne - tradycje wschodnie

• aleja lwic na Delos - rzeźbiarz z Naksos

• z tego samego kręgu:

• Sfinks, uf. przez mieszkańców Naksos dla sanktuarium w Delfach, poł VI w. - motyw wschodni, szczegółowość i drobiazgowość, na kolumnie jońskiej

• tendencje jońskie i doryckie - te same środki plastyczne - inna ekspresja i proporcje

• Jeździec Rampin - nowy typ przedstawienia - znany wcześniej z malarstwa i reliefu - pierwsze wyobrażanie jeźdźca w rzeźbie pełno plastycznej - połączenie kurosa i rzeźby zwierząt - zwycięzcę w wyścigach konnych, ok. 560 r. p.n.e.

• Maschoforos - niosący cielaka - ręce uniesione do góry, znów połączenie wyobrażenia człowieka i zwierzęcia - obie rzeźby w kręgu attyckim. ok. 570-560 r. p.n.e.

z czasem grupy rzeźbiarskie

Olimpia - msc. kultu Zeusa

Terakotowa figurka wotywna

Zeus porywający GANIMEDESA - syn króla Troi

obdarzył go wieczna młodością

uczynił podczaszym na Olimpie

3

---