Choroby oskrzelowo-płucne-
-leczenie i rehabilitacja
lek. med. Jacek Śmiałek
Leczenie chorób płuc :
Kompleksowe wykorzystanie metod leczniczych w celu ustabilizowania powstałych zaburzeń i w miarę możliwości ich odwrócenie, a jeżeli jest to niemożliwe to przynajmniej zapobieganie gwałtownemu pogorszeniu stanu chorego, oraz niedopuszczenie do rozwoju niewydolności oddechowej w następstwie przebytej lub istniejącej choroby.
Definicja Rehabilitacji WHO
„ogół aktywności i interwencji wymaganych do osiągnięcia najlepszego możliwego stanu fizycznego, umysłowego i społecznego, tak aby pacjent z przewlekłą chorobą lub po okresie ostrym choroby był w stanie o własnych siłach ponownie zająć właściwe mu miejsce w społeczeństwie oraz wieść aktywne życie.”
Leczenie uzdrowiskowe
Kompleksowe wykorzystanie naturalnych czynników do leczenia, rehabilitacji i profilaktyki.
W lecznictwie uzdrowiskowym
chorób płuc stosujemy:
-naturalne tworzywa lecznicze
-naturalne czynniki przyrodnicze
-różne formy pracy mięśniowej
-czynniki fizyczne
-farmakoterapia
Górne drogi oddechowe
Dolne drogi oddechowe I
Dolne drogi oddechowe II
Budowa i czynność aparatu rzęskowego
Mięśnie oddechowe
Podstawową funkcją układu oddechowego jest zapewnienie prawidłowego utlenowania krwi tętniczej i usuwanie CO2
poprzez:
-wentylację
-perfuzję
-dyfuzję
Zaburzenia wentylacyjne płuc:
-obturacyjne
-restrykcyjne
-mieszane
Spirometria:
Wysiłek fizyczny a czynność układu oddechowego u chorych na przewlekle choroby płuc:
duszność-niechęć do wysiłku-zanik mięśni
i upośledzenie wykorzystania tlenu przez miocyty-wzmożone zapotrzebowanie na tlen-zwiększony wysiłek oddechowy-większa duszność
Niewydolność oddechowa :
Stan w którym zaburzenie czynności
któregoś z elementów układu
oddechowego upośledza wymianę
gazową w płucach, prowadząc do
obniżenia PaO2<60mmHg i/lub
podwyższenia PaCO2>45mmHg
we krwi tętniczej.
Rodzaje zabiegów stosowanych
w leczeniu rehabilitacyjnym
chorób płuc:
- kinezyterapia oddechowa
- aerozoloterapia
- fizykoterapia: światłolecznictwo
elektroterapia
ultradźwięki
- klimatoterapia
- krenoterapia i kąpiele
Kinezyterapia oddechowa:
-ćwiczenia oddechowe
-nauka efektywnego kaszlu
-pozycje drenażowe
-masaż leczniczy
-ćwiczenia ogólnousprawniające
Ćwiczenia oddechowe:
-rozluźnienie mięśni klatki piersiowej
-nauczenie chorego oddychania z
wydłużonym, lecz nie forsownym wydechem
-usprawnienia oddechu przeponowego, dolnożebrowego oraz większego zaangażowania mięśni brzusznych w oddychaniu.
Efektywny kaszel:
-ćwiczenia, które powodują zmiany ciśnienia powietrza w oskrzelach, przenoszące się na ich ściany i wprawiające je w drgania przesuwające wydzielinę w kierunku tchawicy i jamy ustnej.
Pozycje drenażowe:
Pozycje drenażowe:
Masaż leczniczy:
-zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśni klatki piersiowej, które ulegają zmęczeniu na skutek zwiększonej pracy oddechowej
Masaż leczniczy:
-rozluźnienie mięśni oddechowych
-ułatwienie odksztuszania
-zapobieganie przykurczom
-uelastycznienie tkanek
-przywrócenie sprawności systemu regulacji i czynności układu oddechowego.
Inhalacje (aerozoloterapia):
Wziewania polegające na wprowadzeniu do układu oddechowego aerozolu.
Cele aerozoloterapii:
rozrzedzenie i upłynnienie śluzu,
zwiększenie ruchomości rzęsek,
usprawnienie efektywności oczyszczania śluzowo-rzęskowego,
zmniejszenie obrzęku zapalnego błony śluzowej,
zniesienie skurczu mięśni gładkich oskrzeli,
zlikwidowanie zakażenia bakteryjnego, wirusowego lub grzybiczego w drogach oddechowych.
Aerozol :
Układ cząsteczek substancji płynnych lub
stałych rozproszonych i zawieszonych
w gazie.
Podział aerozoli w zależności od stanu skupienia rozproszonych
substancji :
-cząsteczki cieczy-mgły,
-cząsteczki stałe-pyły,
-pochodzące z procesu spalania-dymy.
Aerozol ciekły -tzn. taki w którym fazą rozproszoną są cząsteczki cieczy.
Aerozol stały- wytwarzany poprzez rozproszenie, wcześniej przygotowanej, rozdrobnionej fazy stałej.
Podział aerozolu ze względu na średnicę cząsteczek (Passy):
-suche-0,5-5,0 µm,
-wilgotne-5,0-20µm,
-spray-↑20µm.
Podział aerozoli ze względu na średnicę cząstek z podziałem na
frakcję i podfrakcje (Łaukajtys):
- grubocząsteczkowa -↑ 30µm
(gruba, średnia ,drobna),
- średniocząsteczkowa-5-30µm
(gruba, drobna),
- drobnoczasteczkowa-↓ 5µm
(gruba, drobna).
Rodzaje aerozoli inhalacyjnych z uwzględnieniem objętości cząstek należących do poszczególnych frakcji:
- drobnokroplisty-zawiera ponad 50% objętościowych cząstek frakcji drobnocząsteczkowej,
- średniokroplisty- zawiera ponad 50% objętościowych cząstek frakcji średniocząsteczkowej,
- grubokroplisty- zawiera ponad 50% objętościowych cząstek frakcji grubocząsteczkowej ,
- różnokroplisty-zawiera poniżej 50% objętościowych cząstek każdej z trzech frakcji.
Charakterystyka aerozolu:
- widmo wielkości cząstek,
- widmo składu objętościowego.
Depozycja aerozolu w drogach oddechowych w zależności od
średnicy cząsteczek:
- pęcherzyki płucne 1-2µm,
- oskrzeliki 3-6µm,
- oskrzela 7-15µm,
- górne drogi oddechowe ↑10µm.
Właściwości środków leczniczych wpływających na skuteczność aerozolu:
-wielkość cząstek,
-temperatura,
-ładunek,
-lepkość,
-pH,
-stężenie,
-zgodność farmakologiczna i farmakodynamiczna,
-czystość mikrobiologiczna,
-cechy organoleptyczne,
Skuteczność depozycji areozolu w drogach oddechowych zależy od:
- średnicy cząsteczek,
- lokalnej prędkości gazu nośnikowego
i architektury dróg oddechowych,
- pozycji ciała,
- częstości oddechów na minutę,
- pojemności i objętości oddechowych,
- długości węża od nebulizatora,
- aktualnego stanu dróg oddechowych.
Wskazania do aerozoloterapii:
-zapalenia oskrzeli nawracąjące, przewlekle
-zwłóknienie torbielowate
-rozstrzenie oskrzeli
-astma oskrzelowa
-zespół zatokowo -oskrzelowy
-stany po zapaleniach płuc
-zakażenia grzybicze układu oddechowego
-pneumocystodoza
-stany przed i po zabiegach operacyjnych
-stany po tracheotomii
-rozedma i pylica z współistniejącymi objawami nieżytu oskrzeli
Wskazania do aerozoloterapii:
-przewlekły nieżyt nosa i gardła: zanikowy, naczynioruchowy oraz przerostowy
-przewlekłe stany zapalne nosa, gardła i krtani
-stany zapalne migdałków w przypadku niemożliwości ich usunięcia operacyjnego
-alergiczny nieżyt nosa
-nawracające i przewlekłe stany zapalne zatok bocznych nosa
-przewlekły nieżyt krtani
-grzybice jamy ustnej, gardła i krtani
-przewlekły nieżyt trąbki słuchowej
-stany pooperacyjne np. po resekcji przegrody nosa, usunięciu polipów, zabiegów w obrębie nosa i zatok obocznych
Przeciwwskazania do aerozoloterapii:
- ostre stany zapalne dróg oddechowych i choroby
zakaźne,
- zaostrzenia przewlekłych nieżytów przebiegające
z podwyższoną temperaturą,
- stany upośledzonej drożności wymagające
leczenia operacyjnego,
- przewlekłe ropne zapalenie zatok bocznych nosa
i migdałków wymagające leczenia operacyjnego,
- objawy niewydolności krążenia ,
- objawy niewydolności oddechowej,
- gruźlica płuc,
- nowotwory płuc,
- krwawienia z dróg oddechowych.
Inhalacje balneologiczne :
Wziewania polegające na wprowadzeniu do układu oddechowego aerozolu z naturalnych tworzyw leczniczych:
-naturalne,
-sztuczne.
Inhalacje balneologiczne naturalne:
-aerozol morski,
-aerozol okołotężniowy,
-aerozol w powyrobiskowych komorach
kopalni soli,
-aerozol w sztolniach pouranowych.
Inhalacje balneologiczne sztuczne:
- z wód mineralnych,
- suchego aerozolu.
Podział zabiegów inhalacyjnych ze względu na technologię
i organizację:
- indywidualne,
- zbiorowe,
- celkowe.
Inhalacje aerozolu naturalnego:
- przywrócenie prawidłowej funkcji
aparatu śluzowo-rzęskowego,
- hartujące,
- uspokajające.
Inhalacje aerozolu morskiego:
- woda morska jest w zasadzie solanką o różnym stężeniu w zależności od miejsca jej występowania (Morze Śródziemne ok.2.6-4.8%, Morze Bałtyckie 1.1%)
- występowanie innych składników aerozolu morskiego
- aerozol morski powstaje w wyniku rozbryzgów fal morskich.
Inhalacje aerozolu okołotężniowego:
- skład aerozolu,
- mikroklimat strefy okołotężniowej.
Subterranoterapia:
Cechy swoistego mikroklimatu:
- temperatura,
- wilgotność,
- ciśnienie atmosferyczne,
- ruch powietrza,
- jonizacja powietrza,
- pH.
Farmakodynamiczne działanie wód mineralnych:
- zwiększają sekrecję i rozrzedzają
wydzielinę,
- usuwanie śluzu przez odksztuszanie,
- pobudzają ruch migawek,
- zwilżają śluzówki,
- działanie przeciwuczuleniowe,
- przyspieszają leczenie procesów
zapalnych,
- działanie ogólnoustrojowe,
- działanie antybakteryjne.
Rodzaje wód mineralnych:
- wody chlorkowo-sodowe,
- wody alkaliczne,
- wody siarczkowo -siarkowodorowe,
- wody radoczynne.
Wody chlorkowo-sodowe:
- wody najczęściej stosowane w inhalacji,
- rodzaje roztworów :
hipotoniczne
izotoniczne
hipertoniczne.
Działanie inhalacji solankowych:
hipo- i izotoniczne :
- zwilżenie i upłynnienie wydzieliny,
- zmniejszenie przekrwienia,
- nieznacznie pobudzają wydzielanie
gruczołów śluzowych,
hipertoniczne:
- zwiększenie przekrwienia i zwiększenie wydzielania gruczołów śluzowych i surowiczych,
- rozrzedzają i "odklejają" wydzielinę.
Wody alkaliczne :
- nawilżają śluzówkę,
- silnie rozrzedzają wydzielinę,
- działanie p/zapalne,
- nie drażnią błony śluzowej oskrzeli.
Wody siarczkowo-siarkowodorowe:
- wywołują silne przekrwienie błony
śluzowej oskrzeli,
- silnie wzmagają czynność wydzielniczą,
- mogą wywołać skurcz oskrzeli.
Wody radoczynne:
- w niskich stężeniach działanie
immunostymulujące.
Inhalacje suchego aerozolu:
- metoda sztucznie odtwarzająca czynniki klimatyczne jaskiń solnych (gr.halos-sól).
Aparatura inhalacyjna:
- nebulizatory: ultradźwiękowe
pneumatyczne
- halokomora
- inhalatorki indywidualne:
ciśnieniowe z dozownikiem
suchego proszku
Nebulizatory pneumatyczne:
- konwencjonalne,
- sterowane oddechem,
- aktywowane wdechem,
- dozujące aerozol tylko w czasie wdechu,
- nebulizatory z adaptacja do wzorca
oddechowego,
- nebulizatory typu mesh.
Halokomora:
- halogenerator,
- pomieszczenie lecznicze.
Dodatkowe techniki inhalacyjne:
- wibroaerozole,
- dodatkowe nadciśnienie,
- termoaerozole,
- elektroaerozole.
Fizykoterapia:
-światłolecznictwo
-ultradźwięki
-elektroterapia
Swiatłolecznictwo:
-zmniejszenie napięcia mięśni oddechowych,
-działanie przeciwbólowe,
-zwiększenie przekrwienia tkanek.
c.d. Wskazania:
-nieżyt oskrzeli,
-astma oskrzelowa,
-przewlekła obturacyjna choroba płuc
Elektrolecznictwo:
-przeciwbólowo,
-przeciwzapalnie,
-zwiększają przekrwienie,
-zmniejszają stan spastyczny oskrzeli.
c.d.Wskazania:
-przewlekle zapalenie oskrzeli,
-astma oskrzelowa,
-rozstrzenia oskrzeli.
Ultradźwięki:
-zmniejszenie napięcia mięśni,
-rozszerzenie naczyń krwionośnych,
-zahamowanie stanów zapalnych,
-działanie przeciwbólowe.
c.d.Wskazania:
-astma oskrzelowa ,
-nieżyt oskrzeli.
Krenoterapia:
-brak jednolitych dowodów na przebieg
szybszej rehabilitacji chorób układu
oddechowego,
-wskazane w celu uzupełnienia płynów,
elektrolitów i mikroelementów.
Kąpiele lecznicze:
-poprawa wentylacji ,
- działania ogólnoustrojowe
Rodzaje zabiegów klimatoterapeutycznych w leczeniu chorób układu oddechowego:
-kąpiele powietrzne
-kąpiele morskie
-helioterapia
-aerozoloterapia naturalna
-terenoterapia
Przykłady zastosowanych metod fizjoterapeutycznych :
Zapalenie oskrzeli przewlekłe
-inhalacje
-kinezyterapia oddechowa
-naświetlanie klatki promieniami podczerwonymi
c.d Rozstrzenie oskrzeli
-drenaż ułożeniowy
-kinezyterapia oddechowa
-masaż leczniczy
-inhalacje
-diatermia krótkofalowa
c.d.Astma oskrzelowa
-kinezyterapia oddechowa
-inhalacje
-masaż leczniczy
-ultrasonoterapia przykręgosłupowo
-klimatoterapia
c.d. Pylica płuc
-kinezyterapia oddechowa
-inhalacje
-ultrasonoterapia przykręgosłupowa
-masaż leczniczy
Jednostki kwalifikujące się do leczenia w ośrodkach wczesnej rehabilitacji pulmonologicznej
(J95) Stany po resekcji tkanki płucnej bezpośrednio po wypisaniu ze szpitala.
(J45)Dychawica oskrzelowa zaawansowana bezpośrednio
po leczeniu szpitalnym.
Jednostki kwalifikujące się do leczenia w szpitalach ,sanatoriach i ambulatoryjnego:
1.(J45)Dychawica oskrzelowa
2.( 45, 43, 27)Dychawica oskrzelowa z rozedmą, zespołem przewlekłego serca płucnego
3.( 41)Przewlekła obturacyjna choroba oskrzeli
4.( 42,J43,I27)Przewlekły nieżyt oskrzeli z współistniejącą rozedmą,zespołem serca płucnego
5.( 43, 27)Rozedma płuc z współistniejącym zespołem serca płucnego
6.( 47)Rozstrzenie oskrzeli nie kwalifikujące się do leczenia operacyjnego
7.(J84,I27)Zwłóknienie płuc z rozpoczynającym się zespołem serca płucnego
c.d.
8.(J13-18,J94)Stany po zapaleniu płuc i opłucnej bezpośrednio po leczeniu szpitalnym
9.(J64,I27)Pylice płuc z rozpoczynającym się zespołem serca płucnego
10.(J47)Torbielowatość płuc w okresie niezawansowanym
11.(T75)Narażenie zawodowe na wdychanie pyłów- w celach profilaktycznych
Przeciwwskazania szczegółowe:
1.(J20,J12-18)Ostre zapalenie oskrzeli płuc i opłucnej
2.(J45)Dychawica oskrzelowa o ciężkim przebiegu i stany astmatyczne
3.(R 04)Krwawienia i krwotoki z dróg oddechowych
oraz stany po krwotokach płucnych
4.(I27) Pełnoobjawowa niewydolność oddechowa i oddechowo-krążeniowa
5.(J47 A15)Rozstrzenie na tle gruźliczym
6.(A15)Gruźlica płuc i opłucnej w okresie aktywnym
7.(J45,J30)Alergiczne nieżyty dróg oddechowych w okresie kwitnienia traw i drzew (przeciwwskazanie względne)
Wykaz uzdrowisk o profilu pulmonologicznym(dzieci):
1.Czerniawa Zdrój
2.Kamień Pomorski
3.Kołobrzeg
4.Muszyna
5.Rabka
6.Rymanów Zdrój
7.Szczawnica Zdrój
8.Szczawno Zdrój
9.Świeradów Zdrój
10.Ustka (dla dzieci z matką)
Wykaz uzdrowisk o profilu pulmonologicznym (dorośli):
1.Duszniki Zdrój
2.Goczałkowice Zdrój
3.Gołdap
4.Kamień Pomorski
5.Kołobrzeg
6.Piwniczna Zdrój
7.Rabka
8.Rymanów Zdrój
9.Sopot
10.Szczawnica
11.Szczawno Zdrój
12.Świeradów Zdrój
13.Swinoujście
14.Ustka
15.Wysowa
Dziękuję za uwagę!