Kleptoknidoza, zjadanie parzydełkowców bez trawienia parzydełek. Są one włączane w naskórek i wykorzystywane do obrony. Kleptoknidoza cechuje np. brzuchonogi i żebropławy.
Hipostom, szczytowa część górnej partii ciała polipów stułbiopławów, z otworem gębowym, który jednocześnie jest otworem odbytowym.
Knidocyl, wyrostek czuciowy wystający z górnego bieguna kapsuły knidy (parzydełka). Jego podrażnienie powoduje wystrzelenie nici.
Knidoblasty, komórki twórcze, które przekształcają się w parzydełka. Same pochodzą z komórek interstycjalnych.
Perysark, perisark, teka, tunika, peryderma, ektodermalna osłonka ciała stułbiopławów zbudowana z chityny, niekiedy wysycona węglanem wapnia; chroni i wzmacnia kolonię.
Cenosark, wspólna tkanka osobników (polipów) tworzących kolonię u stułbiopławów kolonijnych, powstała w wyniku pączkowania polipa — założyciela kolonii.
Gonozoid, dymorficzny osobnik kolonii stułbiopławów służący do rozrodu, uwsteczniona meduza
Machozoid, rodzaj polipa pełniącego funkcje obronne, wyróżniany wśród polipów stułbiopławów kolonijnych; bogato zaopatrzony w parzydełka (nematocysty, knidy); ze względu na kształt wyróżnia się tentakulozoidy (wydłużone, o długich ramionach), spiralzoidy (o szczątkowych ramionach, zdolne do spiralnego skręcania), daktylozoidy (nitkowate), nematofory (workowate), palpony (palcowate) i inne.
Gastrozoid, hydrant, trofozoid, rodzaj polipa pełniącego funkcje pokarmowe (zdobywanie i trawienie pokarmu), niekiedy pełniącego również funkcje obronne, wyróżniany wśród polipów stułbiopławów kolonijnych.
Hydroteka, kielichowata część chitynowej osłonki (perysark) otaczająca poszczególne polipy kolonii stułbiopławów wyrastające ze wspólnego pnia kolonii.
Sporosark, worki wypełnione komórkami rozrodczymi u polipów kolonii stułbiopławów, będące silnie uwstecznionymi meduzami.
Manubrium, wydłużony stożek gębowy meduz, zwisający pośrodku subumbrelli, na końcu którego znajduje się otwór gębowy.
Ocelle, plamki wzrokowe, narządy odbierające wrażenia świetlne u hydromeduz. Są skupieniami komórek światłoczułych.
Statocysty, narządy zmysłu równowagi występujące m.in. u hydromeduz. Są to dołki wyścielone komórkami zmysłowymi z wypustkami, które są uciskane przez statolit, w zależności od położenia zwierzęcia.
Frustule, małe, orzęsione, wolno pływające fragmenty ciała polipa, służące do rozmnażania bezpłciowego.
Planula, larwa niektórych parzydełkowców , o organizacji ciała zbliżonej do gastruli, pokryta rzęskami, planktonowa, wolno pływająca; po kilku godzinach od powstania przyczepia się do dna zbiornika i na biegunie przeciwległym wykształcają się otwór gębowy i ramiona polipa.
Aktynula, aktinula, wolno żyjąca forma larwalna prymitywnych stułbiopławów, o polipowatym kształcie, zaopatrzona w ramiona, ale pozbawiona rzęsek; młodsza filogenetycznie i wyżej zorganizowana niż planula.
Zooidy, osobniki (polipy i meduzy) tworzące kolonie u stułbiopławów.
Hydrosom, pień, będący osią kolonii cewiopławów i odpowiadający stolonowi u innych grup parzydełkowców.
Tentille, odgałęzienia ramion cewiopławów.
Gonofory, u stułbiopławów polipy rozrodcze występujące w obrębie kolonii, wyspecjalizowane w wytwarzaniu (w drodze pączkowania) meduz.
Gonangium, całość gonozoidu składająca się z blastostylu (części żywej) i gonoteki (osłonki).
Polimorfizm postaciowy, zróżnicowanie budowy i funkcji polipów. W kolonii polimorficznej występują gastrozoidy (hydranty), machozoidy oraz gonozoidy pełniące określone funkcje.
Pneumatofor, narząd hydrostatyczny zapewniający pływalność całej złożonej kolonii cewiopławów, zawierający komorę lub komory powietrzne, wypełnione gazem, niekiedy z dużą zwartością tlenku węgla lub argonu, wydzielanym przez gruczoł gazowy; jest rodzajem silnie zmodyfikowanego polipa
Dzwon pływny, nektofor, osobnik polimorficznej kolonii rurkopławów (kolonie stułbiopławów) w postaci zmodyfikowanej meduzy, bez otworu gębowego, narządów zmysłów i ramion, za to z silnie rozwiniętymi mięśniami, pełniący funkcję lokomotoryczną.
Okrywy, pozbawione jamy, liściokształtne przekształcone meduzy cewiopławów, pełniące funkcję osłony osobników kolonii.
Kormidium, grupy osobników osadzone na centralnym pniu kolonii cewiopławów, tworzące rodzaj kolonii w obrębie kolonii (superkolonii); mogą się oddzielać i żyć samodzielnie jako tzw. eudoksje.
Eudoksja, kolonia cewiopławów (kormidium), która oddzieliła się od wyjściowej kolonii do samodzielnego życia; zwykle rolę dzwonów pływnych przejmują wtedy niektóre gonofory.
Filamenty gastralne, palczaste wyrostki znajdujące się na brzegach przegród jamy chłonąco-trawiącej krążkopławów, zbudowane z endodermy, zaopatrzone w komórki gruczołowe i produkujące enzymy trawienne.
Hydromeduza, stułbiomeduza, meduza stułbiopławów z obecnym okrężnym fałdem na brzegu tarczy zwanym żagielkiem lub welum; gonady osadzone są na manubrium lub na kanałach promienistych układu chłonno-trawiącego.
Kormus, nazwa kolonii osobników zwierzęcych o tak wysokiej specjalizacji i daleko idącym podziale czynności, że funkcjonuje ona jak organizm wyższego rzędu; za k. można uważać np. kolonię toczka (zróżnicowanie osobników na wegetatywne i generatywne) i kolonię rurkopławów (osobniki hydrostatyczne, obronne, odżywiające, rozmnażające itp.).
Scyfistom, osiadłe polipowate stadium rozwojowe krążkopławów przypominające stułbię i powstające z przekształcenia planuli. Może przekształcić się bezpośrednio w meduzę (u kostkomeduz) lub w scyfopolipa produkującego meduzy. Ma także możliwość pączkowania i produkowania nowych scyfistomów.
Efyra, planktotropowa meduzoidalna larwa przekształcająca się w dorosłą meduzę. Ma zawiązki wszystkich organów. U gatunków pozbawionych polipa planula przekształca się właśnie w efyrę.
Żagielek, welum, okrężny, ektodermalny fałd na brzegach tarczy meduzy stułbiopławów, z dwoma okrężnymi pierścieniami nerwowymi i mięśniami okrężnymi, dzięki któremu meduza może się poruszać pionowo;
Pinule, drobne wyrostki pokrywające ramiona koralowców ośmiopromiennych (Octocorallia)
Skleryty, wytwory skleroblastów, krzemionkowe lub wapienne elementy szkieletowe gąbek i koralowców.
Chorągiewki mięśniowe, podłużne zgrubienia występujące na powierzchni przegród jamy chłonąco-trawiącej u koralowców będące wynikiem skupienia w tych miejscach kurczliwych wypustek komórek nabłonkowo-mięśniowych. U Octocorallia chorągiewki mięśniowe są skierowane w stronę brzuszną, a u Hexacorallia w różne strony.
Cenenchyma, twór charakterystyczny dla koralowców ośmiopromiennych, składający się z obszernej mezoglei poprzeplatanej elementami szkieletowymi (sklerytami) i soleniami.
Solenia, rurkowate wyrostki (kanaliki) jamy chłonąco-trawiącej, przeplatające się i tworzące sieć w mezoglei kolonijnych koralowców ośmiopromiennych, na których pączkują nowe polipy kolonii.
Szkielet osiowy, agregaty osiowo wzmacniające cenechymę u koralowców ośmiopromiennych i tworzące pręty ustawione poziomo, pionowo lub skośnie.
Autozoid, dymorficzna postać polipa o typowej budowie występująca w koloniach niektórych koralowców ośmiopromiennych.
Syfonozoid, dymorficzna postać polipa z dużą orzęsioną gardzielą, pozbawiona ramion i ze słabo wykształconymi gonadami, której zadaniem jest regulowanie przepływu wody przez kolonię i przez to turgorowe usztywnianie ciała. Występuje u Octocorallia.
Cynklidy, otwory (ostia) występujące w ścianie polipa koralowców sześciopromiennych, służące do wyrzucania wody z jamy chłonąco-trawiącej przy skurczu ciała.
Endocel, część jamy chłonąco-trawiącej polipów koralowców sześciopromiennych, przestrzeń otoczona parą sept, w której nie powstają kolejne przegrody.
Egzocel, część jamy chłonąco-trawiącej polipów koralowców sześciopromiennych, przestrzeń otoczona parą sept, w której mogą powstawać kolejne przegrody.
Akoncja, długie uwypuklenia znajdujące się u podstawy przegród u koralowców sześciopromiennych, wyposażone w baterie parzydełek i produkujące enzymy trawienne.
Spirocyt, typ komórki parzydełkowej (knidocyl) występującej u niektórych ukwiałów, zawierającej jako parzydełko spirocystę, której nić z licznymi zadziorkami, zwinięta spiralnie w pojedynczej kapsule parzydełka, po wystrzeleniu tworzy lepką sieć ułatwiającą chwytanie i przytrzymanie ofiary.
Ptychocyt, rodzaj komórki parzydełkowej spotykanej w nabłonku parzydełkowców z rzędu Ceriantharia (szorstniki), wytwarzającej ptychocystę o wici pozbawionej kolców, wykorzystywanej przy budowie piaskowych rurek.
Cenosteum, wspólny szkielet kolonii, na którym powstają nowe kielichy polipów koralowców sześciopromiennych.
Płytka podstawowa, kielichowata struktura powstająca u podstawy pnia młodego polipa w kolonii koralowców sześciopromiennych. Tworzy tekę.
Trabekule, beleczkowate podelementy szkieletu wapiennego koralowców sześciopromiennych.
Sklerosepty, wzmocnienia powstające z płytki podstawowej, wpuklające się w ciało polipa koralowców sześciopromiennych. Nigdy nie wrastają do wnętrza przegród, a tylko interradialnie w przestrzenie między nimi.
Endoteka, wewnętrzna ściana powstała w wyniku wewnętrznego wzrostu i rozgałęziania się sklerosept w pniu polipa koralowców sześciopromiennych.
Epiteka, zewnętrzna ściana powstała w wyniku zewnętrznego wzrostu i rozgałęziania się sklerosept na powierzchni pnia polipa koralowców sześciopromiennych.
Żeberka, kosty, twór powstały w wyniku zewnętrznego rozrostu sklerosept u polipów koralowców sześciopromiennych.
Słup środkowy, kolumella, słup powstały przez połączenie brzegów sklerosept w środku w obrębie pnia polipa koralowców sześciopromiennych.
Paliki, drobne pręciki otaczające słup środkowy występujący w pniu polipa u koralowców sześciopromiennych.
Sinaptikule, cienkie beleczkowate połączenia występujące pomiędzy skleroseptami w szkielecie wapiennym koralowców sześciopromiennych.
Diseptimenta, cienkie blaszkowate połączenia występujące pomiędzy skleroseptami w szkielecie wapiennym koralowców sześciopromiennych.
Tabule, nowe płytki podstawowe, którymi sukcesywnie odcinają się polipy koralowców sześciopromiennych w celu utrzymania się na powierzchni szkieletu wapiennego.
Laceracja stopowa, forma rozmnażania bezpłciowego u koralowców sześciopromiennych, polegająca na odcinaniu stopy (lub jej części) i odbudowaniu z niej pełnowartościowego antopolipa.
Aurikularia, uszy, cztery płatowate wyrostki u podstawy stożka gębowego u żebropławów.
Kolloblasty, komórki występujące w mezoglei ramion żebropławów, wyrzucane w celu przyciągnięcia zdobyczy.
Rozety, promieniście ułożony zespół komórek otaczający otwory prowadzące z jamy do mezoglei u żebropławów i pełniący najprawdopodobniej funkcje osmoregulacyjne.
3