PRZYZWOLONE I PRZYCZYNOWE

Cum causale - cum concessivum

1. Is qui non defendit iustitiam, cum .possit.. , iniuste facit. (posse)

Ten, który nie broni sprawiedliwości chociaż może, czyni niesprawiedliwie.

2. Plato varios Socratis sermones inmortalitati scriptis suis tradidit, cum Socrates ipse litteram nullam .reliquisset.. . (relinquere)

Platon przekazał wiele różnych rozmów z Sokratesem swoimi pismami, chociaż sam Sokrates nie pozostawił żadnych pism.

3. Cum vita sine amicis insidiarum plena .sit.. , ratio ipsa monet, ut amicitias ..comparemus. . (esse) (comparare - nos)

Ponieważ życie bez przyjaciół pełne jest zasadzek, rozum poucza, abyśmy zyskiwali przyjaźnie.

4. Parens eius, cum .esset.. aeger, tamen omnibus rebus ilius interfuit, cum infirmitatem corporis virtute animi .superaret.. . (esse) (superare)

Jego ojciec chociaż był chory, jednak angażował się we wszystkie jego sprawy, ponieważ pokonywał (dalej nie mam)

5. Socrates, cum facile .posset.. educi e custodia, noluit. (posse)

Sokrates chociaż mógł łatwo być z więzienia wyprowadzony, nie chciał.

Inne spójniki w zdaniach przyzwalających

1. Quod turpe est, id , quamvis .occultatum est.., tamen honestum fieri nullo modo potest. (occultare - pass.)

Co jest złe, to chociaż jest ukrywane, jednak żadną miarą nie może stać się dobre.

2. Sunt qui, quod sentiunt, etsi optimum .sit.., tamen invidiae metu non audeant dicere. (esse)

Są tacy, którzy to co uważają, chociażby było najlepsze, jednak nie odważają się powiedzieć.

3. Quamquam omnis virtus nos ad se ... , tamen iustitia et liberalitas id maxime efficit. (allicere)

Tego nie mam.

4. Ut .desint.. vires, tamen est laudanda voluntas. (deesse)

Chociaż nie ma sił, jednak należy pochwalić chęci.

5. Licet omnes in me terrores .impendant.. , tamen succurram. (impendere)

Chociażby wszystkie strachy we mnie godziły, jednak pomogę.

6. Etsi nihil aliud nisi consulatum .abstulerit.. , temen eo vos contentos esse opportebat. (auferre)

Chociażby nic innego niż konsulatu nie uzyskał, jednak należało, abyście byli zadowoleni z tego.

Inne spójniki w zdaniach przyczynowych

(objaśnić con. w podrzędnych)

1. Galli Caesari gratias egerunt, quod se magno periculo liberavisset.

Gallowie dziękowali Cezarowi, ponieważ uwolnił ich od dużego niebezpieczeństwa.

2. Socrates accusatus est ab Atheniensibus, quod corrumperet iuventutem.

Sokrates został oskarżony przez Ateńczyków, ponieważ deprawował młodzież.

3. Sapiens legibus paret, quia id salutare maxime putat.

Mędrzec jest posłuszny prawom, ponieważ uważa to za najbardziej zbawienne.

4. Voluptas semovenda est, quando ad maiora quaedam nati sumus.

Trzeba odsunąć pożądanie, ponieważ urodziliśmy się dla rzeczy większych.

5. Propter frigora, quod Gallia sub septentrionibus posita est, frumenta in agris matura non erant.

Z powodu mrozów, ponieważ Galia leży na północy, zboża na polach nie były dojrzałe.

Porównawcze:

1. Deleta est Ausonium gens, perinde ac si internecivo bello certasset.

Ród A. został zniszczony, jak gdyby walczył w zabójczej wojnie.

2. Dissimulatio est, cum alia dicuntur ac sentias.

Udawanie jest wtedy, gdy coś innego mówi się niż myślisz.

3. Ut sementem feceris, ita metes.

Jak uczynisz zasiew, tak zbierzesz.

4. Antonius Plancum sic contemnit, tamquam si illi aqua et igni interdictum sit.

A. tak pogardził Planka, jak gdyby on został potępiony ogniem i wodą.

5. Quot homines tot sententiae.

6. Philosophia non proinde ac de hominum est vita merita laudatur.

7. Tantum scimus, quantum memoria tenemus.

8. Quid ego his testibus utor, quasi res dubia aut obscura sit?

9. Plerique talem amicum habere volunt, quales ipsi esse non possunt.

10. Miltiades cum totidem navibus, atque erat profectus, Athenas rediit.

11. Sequan i absentis Ariovisti crudelitatem, velut si coram adesset, horrebant




Zdania przyczynowe
indicativus				coniunctivus (wg consecutio temporum)
quoniam quando				cum causale		praesertim cum
quia	quod	quandoquidem	(siquidem)
coniunctivus ex mente aliena

Zdania przyzwolone
indicativus						coniunctivus
			jak w warunkowych			wg consecutio temporum			con. praesentis / perfecti
quamquam	etsi	tametsi		(etiamsi)	cum concessivum		(cum adversativum)	quamvis		licet	ut




Zdania porównawcze
INDICATIVUS	Nadrzędne	Podrzędne			Uwagi
		idem	qui
		talis	qualis
		eo	quo
		tot	quot
		totiens	quotiens
		tamdiu	quamdiu
		tantus	quantus
		tam	quam
		tanopere	quantopere
		ita sic item	ut sicut quemadmodum
		idem					atque ac et			po wyrazach oznaczających (nie)równość, podobieństwo
		par
		dipar
		similis
		dissimilis
		alter
		pariter
		similiter
		aeque
		perinde
		contra
		secus
	CONIUNCTIVUS		tamquam				porównanie osłabione
				tamquam si
				ac si
				ut si
				velut si
				quasi
			ita, sic, perinde, proinde, aeque	quasi vero	+ con.	praes pf.	ironia
				proinde quasi

Zdania porównawcze

W zdaniu porównawczym z indicat. opuszcza się zwykle te wyrazy, które zawiera zdanie główne:

Servi eisdem sunt moribus, quibus domini [sunt].

Ponadto w zdaniu porównawczym, w którym orzeczenie jest takie same, jak orzeczenie zdania nadrzędnego, opuszcza się je (podobnie jak w pol.)

po:

• comparativus ... quam
  Melior est certa pax quam dubia victoria [est].

• praestat, malo, ante, post ... quam
  Accipere praestat, quam facere iniuriam.

• non tam ... quam
  Demostenes in dicendo non tam dicax fuit, quam facetus [fuit].

• non minus ... quam
  Patria hominibus non minus caraesse debet quam liberi [sunt].

• non magis ... quam
  Liberi hominibus non magis cari esse debent quam patria [est].

Quasi vero / proinde quasi ironicznie:

Auxilium a me petis, quasi vero tuas ego res curem.

---