1.Czynniki warunkujące wydajność mleka:

1. Genetyczne: rasa, genotyp krowy,

2. Fizjologiczne: ruja, ciąża, okres zasuszenia, okres międzywycieleniowy, miesiąc ocielenia, stadium laktacji, wiek przy 1ym wycieleniu, stan zdrowia, częstość doju w ciągu dnia, wielkość krowy;

3. Środowiskowe: żywienie, mikroklimat, opieka hodowcy, pielęgnacja

RASA

W Polsce w kierunku mlecznym max wydajność: Montbeliarde, Czarno-biała, Czerwono- biała. Min wydajność: Białogrzbieta, Polska czerwona, Jersey- max tłuszczu i białka.

WIEK

Niezależnie od rasy wydajność wzrasta, utrzymuje się na stałym poziomie i spada. Ilość mleka się zmienia, niezależnie od numeru laktacji, grupy rasowej, największą laktację stwierdzono w 2im miesiącu.

WIEK PRZY PIERWSZYM OCIELENIU

Wydajność mleka

Najlepiej 29-30 miesiąc unasienniać, nie przed 24 miesiącem i powyżej 32 miesiąca, za względu na to, że wydajność jest niższa.

MIWESIĄC OCIELNIA

Przy użytkowaniu przemiennym, ma duże znaczenie. Jeśli krowy się cielą w I, II, to uzyskują większą wydajność niż w przypadku wcieleń wiosennych w III, IV.

OKRES MIĘDZYWYCIELENIOWY

Nie warto przedłużać laktacji, bo spada wydajność.

CZĘSTOŚĆ DOJU

Mocno doić 2-3 razy w ciągu dnia , daje przyrost o 5-10 % wydajności mleka. Jeśli zwierzęta są wysokomleczne, ma to znaczenie.

ŻYWIENIE: odpowiednia jakość i ilość, precyzyjne ( dodatek aminokwasów egzogennych), ważny jest sposób zadawania

Porównanie wydajności

Różniącym się: wiekiem przy wycieleniu, długość laktacji, zawartość tłuszczu

i wykluczyć czynniki genetyczne

Wzór:

Wmp=( wydajność rzeczywista*poprawka na wiek*305)/rzeczywista długość laktacji

FCM=0,4M + 15T

M- wydajność mleka

T- wydajność tłuszczu

Wzory na poprawienie wydajności mleka ze względu na wiek i zawartość tłuszczu.

2.CECHA UŻYTKOWA

właściwość organizmu zwierzecego związana bezpośrediio ze sposobem użytkowania, dające korzyści hodowcy w postaci produktów lub pracy. Jest ona najczęściej cechą ilościową,ale może też być cechą jakościową.Wartość fenotypowej cechy ilościowej można zmierzyć. Zmierzoną wartość cechy użytkowej, cechy ilościowej nazywamy wartością fenotypową cechy użytkowej. Na wartość fenotypowej cechy użytkowej wpływają czynniki: genetyczne i pozagenetyczne.

P=H+E+HE P-fenotyp, H- ogólnie czynniki genetyczne czyli genotyp, E- części wartości fiz. Wynikające z czynn. pozagenet., HE- interakacja między czyn. genet. I pozgent.
Czynniki gentyczne można podzielić na dwie grupy: sumujące się i niesumujące się. H=G+D G- efekty które są dziedziczne, D- efekty niedziedziczone P=G+D+E+HE HE- traktowany jest jako jeden z czynników środowiska P=G+D+E G- genetyczna część sumująca się, D- nie sumująće się, E- czynniki środowiska.

3.ODZIEDZICZALNOŚĆ

Stosunek zmienności genetycznej do zmienności fenotypowej cechy .

Najważniejszy parametr charakteryzujący populację:

h²= σ²_G/ δ²_P lub h²= σ²_G/( σ²_G+σ²_D+σ²_E )

h²- stosunek wariancji genetycznej. Wartość od 0-1. Im mniejsza wartość - zróżnicowania są wywołane czynnikami środowiskowymi. Gdy bliskie jest jedności- różnice wynikają z działania genów ( skuteczność selekcji bardzo duża).

TYPY ODZIEDZICZALNOŚCI: niska- związana z rozrodem; średnia- zawartość białka, tłuszczu w mleku, przyrosty, masa ciała przy urodzeniu, wydajność wełny; najwyższa- cechy pokrojowe: długość tułowia, wysokość w kłębie; równanie regresji prostej: G=P+ b( P-P)

G- wartość szacowana

P- średnia wartość stada, populacji, gdzie występuje dany osobnik

(P-P)- różnica między ź.inf. a średnią populacji

b- współczynnik regresji fenotypowej źródła inf.

3.WARTOŚĆ GENETYCZNA= WARTOŚĆ HODOWLANA ZWIERZĘCIA

Wyniki łącznego sumującego się działania wszystkich genów nie mających wpływu na wartość użytkową cechy danego zwierzęcia. Wartość tę szacuje się na podstawie zależności pomiędzy osobnikami spokrewnionymi: źródłem informacji o wartości genetycznej danego osobnika

1.wartość fenotypowa danego osobnika do osobnika spokrewnionego- wydajność własna osobnika inf.

2.wydajność fenotypowa matki, ciotki, najlepiej córki

b=R h²

b- współczynnik regresji

R- współczynnik pokrewieństwa między ź.inf. a spokrewnionym z nim osobnikiem.

h²- odziedziczalność cechy

Trzeba dokonać ocenę wartości genetycznej i odpowiednio sprawdzić i przypisać danemu zwierzęciu.

Tabela-dokładność szacowania wartości genetycznej mleka, wydajność (h²= 0,25), gdy ź.inf. jest wydajność pojedynczego krewnego lub wydajność grup krewnych (100 osobników).

4.SELEKCJA

wybór zwierząt do hodowli - zwierzęta z danego stada, wybrane na rodziców mają szansę rozrodu - przekazania genów. Zwierzęta najlepsze pod względem pokroju, użytkowości, zdrowotności. Zwierzęta słabsze, starsze, o mniej korzystnych cechach są brakowane ze stada. Zwiększa się frekwencja genów pożądanych.

SELEKCJA NATURALNA przebiega w środowisku naturalnym. Eliminuje organizmy słabsze i powoduje, że do wieku dojrzałości rozpłodowej dojrzewają tylko osobniki najsilniejsze i najlepiej przystosowane do warunków bytowych.

SELEKCJA SZTUCZNA kierowana jest prze człowieka w sposób mniej lub bardziej świadomy. Do świadomego prowadzenie selekcji niezbędną jest znajomość biologii gatunku , stopnia odziedziczalności selekcjonowanych cech oraz ich wzajemnych genetycznych powiązań.

PODZIAŁ SELEKCJI SZTUCZNEJ

W kierunku: genu dominującego lub przeciw niemu; genu recesywnego lub przeciw niemu; genów o działaniu sumującym; genów o współdziałaniu epistatycznym; genów o współdziałaniu naddominującym

SELERKCJE DZIELINY ZE WZGLĘDU NA

I. końcowy efekt: kierunkowa; stabilizacyjna; rozdzielcza

II. rodzaj reakcji na selekcję: bezpośrednia; pośrednia

III. liczbę decyzji selekcyjnych: jednostopniowa; wielostopniowa

IV. wielkość jedności selekcyjnej: indywidualna; rdzeniowa

V. liczbę doskonalonych cech: jedna cecha; kilka cech

VI. nieadytywne działanie genów: powrotna; powrotna-przemienna

SELEKCJA MOŻE BYĆ

Pozytywna- hodowca wybiera najlepsze osobniki, zróżnicowane w poziomie rozrodu

Negatywna- usuwanie, np. chorych zwierząt

CELEM SELEKCJI JEST

- nielosowe różnicowanie poziomów rozmnażania zwierząt

- powodujące zmiany w genotypie i fenotypie zwierzęcia

- musi być prowadzona ciągle (kilkakrotnie w roku)

- sukcesywnie z pokolenia na pokolenie

SELEKCJE MOŻAN PODZIELIĆ NA

S KIERUNKOWA-średnie wartości coraz większe, zmienność w podobnych granicach- xp0<xp1<xp2

S STABILIZUJĄCA- zmienność ulega zawężeniu, utrzymanie pokrojowego wzorca- xp0=xpn

S ROZDZIELCZA-tworzą się dwie populacje, wzorzec taki sam ,ale jedno + druga-;np., gdy chcemy otrzymać miniaturki

ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ DOSKONALONYCH CECH:

SELEKCJA NASTĘPCZA-hodowca doskonali najpierw jedną cechę, później kolejne przez kilka pokoleń ( u bydła 5-7 lat). Wada: długi czas przemian, ewentualne zaprzestanie jednej cechy przy kształceniu drugiej i kolejnych

SELEKCJA NIEZALEŻNA- hodowca ustala pewne minimum dla zwierzęcia, które to zwierzę musi spełniać, aby zostało zakwalifikowane. Gdy zwierzę przekroczy minimum zostanie wyselekcjonowane.

SELEKCJA POWROTNA- mieszańce są poddawane kontroli- pod względem wartości cech selekcjonowanych. Wynik jest podstawą do selekcji.

KRYTERIUM WYBORU RODZAJU SELEKCJI: wielkość zmienności genet w stadzie- mierzona wartością H, liczba doskonalonych jednocześnie cech, korelacja między cechami, wartość odstępu między pokoleniami. Iiczebność populacji, struktura hodowlana populacji, wartośc rynkowa poszczeg osobników, rodzaj współdziałania genów, specyfika biologiczna gatunku, stopień spokrewnienia i zinbredowania populacji, rodzaj cechy.

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE SKUTECZNOŚĆ SELEKCJI ZWIERZĄT:

1. Dokładność oszacowania wartości fenotypowej i genetycznej cech

2. Płodność i plenność wyselekcjonowanych zwierząt

3. Genetyczna zmienność w wyselekcjonowanym stadzie

4. Trafność wyboru par zwierząt do rozpłodu

5. Umiejętność wytyczania realnego planu doskonalenia populacji lub stada

5.POSTĘP GENEYCZNY=ZYSK to miara reakcji populacji na selekcję. To różnica pomiędzy wartością genetyczną pokolenia potomnego, a średnią wartością genetyczną pokolenia rodzicielskiego, z którego zostali wybrani rodzice.

WZORY NA POSTĘP GENETYCZNY

1.postęp hodowlany zrealizowany:

∆G=G1-G0

∆G- postęp hodowlany

G1-wartość hodowlana pokolenia potomnego

G0- wartość hodowlana pokolenia rodzicielskiego

2.postęp hodowlany przewidywany:

∆G=rgp(Pr-P)h

∆G- postęp hodowlany

rgp-Współczynnik korelacji między wartością genetyczną osobnika a fenotypem źródła informacji

(Pr-P)-różnica selekcyjna

h- pierwiastek odziedziczalności

1. postęp hodowlany na 1y rok użytkowania

∆G=∆G/T

ŚCIEŻKI PRZEKAZANIA GENETYCZNEJ WYŻSZOŚCI Z POKOLENIA NA POKOLENIE:

BUHAJE:

-ojcowie buhajów ( BB)

-ojcowie krów ( BK)

KROWY:

-matki buhajów (KB)

-matki krów (KK)

Wielkość populacji	BB	BK	KB	KK
0,1	-	-	75	25
2	43	18	33	6
10	46	24	24	6
200	55	13	27	5
400	44	25	28	3
500	54	18	23	5
4000	51	23	20	6

WZORY NA POSTĘP PRODUKCYJNY( występuje, gdy jest postęp genetyczny i środowiskowy; efekt- wzrost wydajności z pokolenia na pokolenie):

1. na jedno pokolenie:

∆P=Pp-Pr

2. na jeden rok użytkowania:

∆P'=∆P/T

Pp- średnia wartość fenotypowa cech potomstwa

Pr- średnia wartość fenotypowa cechy w pokoleniu rodzicielskim

∆P'- postęp produkcyjny na 1 rok użytkowania

T- odstęp pokoleń

6.KRYTERIA DOBORU ZWIERZĄT DO HODOWLI:

Kryteriami zwierząt nazywamy źródła informacji o wartości użytkowej i hodowlanej zwierzęcia.

KRYTERIA DOBORU DZIELIMY NA:

1)PROGNATYCZNE mówi w sposób przybliżony o przydatności zwierzęcia; stan zdrowia i kondycja;

genetyczna odporność na chorob temperament; pokrój wczesność dojrzewania; konstytucja zdolność poboru paszy;

długowieczność wydajność produktów;

STAN ZDROWIA-te o zmienionej budowie usuwa się z hodowli. Nie zostawia się zwierząt chorych w stadzie. Pozostawienie powoduje wzrost liczebności osobników chorych, upadki, zwiększenie genów letalnych, błędne wnioskowanie o wartości użytkowej.

GENETYCZNA ODPORNOŚĆ NA CHOROBY-niektóre gatunki zwierząt są uodpornione na pewne choroby. Polskie rasy są odporne na stres. U owiec i kóz występuje odporność na endopasożyty. U zebr występuje odporność na piroplazmozę( niszczenie czerwonych ciałek krwi).

POKRÓJ-zespół cech zewnętrznych morfologicznych zwierzęcia. Podlega ocenie. Każda rasa ma określony wzorzec. Ważny, bo: ocena daje możliwość zapobiegania przerasowaiu; umożliwia identyfikację rasową; uzyskanie osobników o podobnej budowie ( drób, psy, koty, gołębie); wyższe cechy zwierząt; ciekawszy

Metody oceny pokroju: punktowa( max 100 pkt do zdobycia u danego zwierzęcia)-włączona do indeksu; bonitacja( owiec) -cechy budowy + cechy wełny; prostokąta; porównawcza (często na aukcjach, konkursach)

KONSTYTUCJA-to stan anatomiczny określający jego reakcję na czynniki zewnętrzne.

Ordynarna; Twarda (konie arabskie); Surowa; Delikatna

TEMPERAMENT-zewnętrzny obraz zachowania zwierzęcia

-żywy-zrównoważony

-nerwowy

-flegmatyczny

KONDYCJA-aktualny stan fizjologiczny zwierzęcia, zależy od WYDAJNOŚĆ POTOMSTWA czynników zewnętrznych: wyżywienia, utrzymanie, pielęgnacja.

1.HODOWLANA-do otrzymania nie zapaszonych (rozpłodowe)

2.WYŚĆIGOWA -cienka skóra, jędrne mięśnie, sucha sylwetka

3.WTSTAWOWA -hodowlana, , bardziej zaokrąglona, sierść lśniąca, dobrze utrzymane kopyta i sierść , racice

4.GŁODOWA-matowa sierść, chude

5.OPASOWE- o cechach mięsnych i tłuszczowych, intensywne żywienie przed ubojem

ZDOLNOŚĆ WYKORZYSTANIA PASZY- zależy od czynników genetycznych: gatunku, rasy.

DŁUGOWIECZNOŚĆ-cecha gatunkowa, wiek, do którego zwierzę może dożyć w warunkach naturalnych.

WYDAJNOŚĆ PRZODKÓW-wraz z pokoleniami może dochodzić do wahań.

2) RZECZYWISTE określają z błędem wartość użytkową i hodowlana zwierzęcia

wydajność własna, krewnych, potomków; średnia wydajność stada

WYDAJNOŚĆ WŁASNA-najlepsza, gdy zwierzęta nie są doskonalone pod względem cech dotyczących płci

- istotna, ocena cech związanych z płcią, np.buhaje, koguty. Również do oceny mięsności kur. Minusem jest długi okres oczekiwania na ocenę.

WYDAJNOŚĆ BOCZNYCH KREWNYCH

-rodzeństwa

-półrodzeństwo

-kuzynostwo

1-dobre ze względu na szybki czas uzyskania oceny

2- doskonalona cecha związana z płcią

WYDAJNOŚĆ STADA MACIERZYSTEGO-świadczy o wartości genetycznej zwierząt

KOJARZENIE- łączenie zwierząt w obrębie jednej rasy w celu uzyskania potomstwa czysto rasowego.

7.KRZYŻOWANIE

łączenie ze sobą osobników należących do różnych ras lub spokrewnionych gatunków.

Mają na celu poprawę genotypu osobników potomnych.

8.SYSTEMY KOJARZEŃ:

A)kojarzenie niekrewniacze - połączenie osobników nie spokrewnionych ze sobą w określonym stopniu.

Rodzaje:

1. Kojarzenie wolne - proste, dla hodowcy przynosi wymagane korzyści

2. Kojarzenie szczytowe -osobniki łączone nie są ze sobą spokrewnione. Samiec (partner) nie spokrewnionych ze sobą partnerek jest w dużym stopniu zinbredowany

3.Odświeżanie krwi - stado samic powstających w wyniku kojrzenia krewniaczego, jest w dużym stopniu zinbredowane.

Ważne aby samiec i samica nie były ze sobą spokrewnione do piątego pokolenia włącznie.

B) kojarzenie krewniacze- łączy się ze sobą osobniki spokrewnione:

1.Kojarzenie kazirodcze- osobniki spokrewnione w stopniu wysokim 0,5 i więcej (pełne rodzeństwo)

2.Kojarzenie krewniacze właściwe R=0,1 do 0,5

Stosowane po to by uzyskać osobniki homozygotyczne

CEL STOSOWANIA KOJARZENIA KREWNIACZEGO:

1. Dostosowanie genotypów zwierząt tworzących stada zarodowe.

2.Formowanie wybitnych rodzin w tych stadach.

3.Tworzenie zinbredowanych linii hodowlanych.

4. Utrwalenie cech wytworzonych nowych ras zwierzat.

5. Testowanie reproduktów na nosicielstwo recesywnych genów letalnych.Kojarzenie właściwe, np.: ciągłe łączenie ze sobą półrodzeństwa w efekcie otrzymujemy F=1.

Umiarkowane- współczynnik gdy F jest mniejsze niż 1.

KOJARZENIE NIEKREWNIACZE

Efekty genetyczne:

-podobne do efektów krzyżowania, a przeciwne do efektów kojarzenia krewniaczego

-wzrost heterozygotyczności w wielu parach genów-mniejsza wartość hodowlana (genetyczna) potomstwa

Efekty fenotypowe:

-duża średnia wartość fenotypowa cech potomstwa

-brak depresji inbredowej w płodności, plenności, nieśności

-potomstwo takie cechuje się dużym wigorem, większą odpornością, lepiej wzrasta i się rozwija

KOJARZENIE KREWNIACZE

Efekty genetyczne:

-wzrost homozygotyczności w wielu parach genów

9)Linia hodowlana grupa zwierząt tego samego gatunku spokrewnionych ze sobą w stopniu w najwyższym R= 0,25 przez jednego przodka nazywanego założycielem rodu. Zwiększenie szansy uzyskania zmienności genetycznej.

10)Linia zinbredowana osobniki są zinbredowane ,( grupa zinbredowana linia zawierająca w dużym stopniu ze sobą zinbredowane osobniki F= co najmniej 0,375 i SA homozygotyczne.

11)Zinbredowana linia hodowlana specyficzna grupa zwierząt która powstała w wyniku połączenia ze sobą produktów kojarzenia krewniaczego ale produktów hodowli na linię.

Kojarzenie zwierząt ma na celu szybkie wykorzystanie genów obcych ras.

W zależności od celu są 2 grupy:

1.Metody krzyżowania które mają na celu wykorzystanie i adaptację obcych ras:

-uszlachetniające

-wypierające

-przejściowe

-twórcze

2.Metody które mają na celu wywołanie i wykorzystanie efektów heterozji:

-towarowe

-przemienne

3.Bastardyzacja- in. Krzyżowanie między gatunkowe (kiedy gatunki SA ze sobą zpokrewnione).

---