STD/STI (choroby przenoszone na drodze kontaktów seksualnych)

Wyznaczniki ryzyka zakażenia:

• Wiek (młodzi ludzi - duża aktywność seksualna)

• Płeć (częściej mężczyźni)

• Stan cywilny (osoby stanu wolnego)

• Środowisko (dominują zachorowania w dużych aglomeracjach miejskich)

• Status socjoekonomiczny (częściej chorują osoby o niższym statusie)

• Skład etniczny (bardziej narażone społeczeństwa wieloetniczne ?)

• Choroby przenoszone na drodze kontaktów seksualnych należą do jednych z najczęściej występujących chorób zakaźnych - w 1995 r. liczba zarejestrowanych przypadków kiły, rzeżączki, zakażeń chlamydiami i rzęsistkowicy wynosiła na świecie 333 mln!

• Rzęsistkowica 179 mln

• Zakażenia chlamydiami 89 mln

• Rzężączka 62 mln

• Kiła 12 mln

• Największa zachorowalność występuje wśród ludności Azji pd-wsch., Afryce, Ameryce Pd. i Karaibów

• W większości krajów rozwiniętych obserwuje się spadek liczby zachorowań na kiłę, rzeżączkę, przy wzrastającej zachorowalności na choroby STD o etiologii wirusowej - głównie opryszczka narządów płciowych, kłykciny kończyste, HIV

• W Polsce systematyczną rejestrację przypadków kiły i rzeżączki rozpoczęto po 1948 roku

Kiła

• Patogen - krętek blady Treponema pallidum

• Znajduje się w wydzielinie ze zmian chorobowych

• Okres wylęgania - 2-4 tyg.

• Do zakażenia dochodzi w wyniki wniknięcia krętków przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe. Możliwe zarażenie pozapłciowe bezpośrednio (transfuzja) i pośrednio (przedmioty), ale jest bardzo rzadkie

• Niestety częsta droga wertykalna!

• Kiła jest chorobą układową, o bogatej symptomatologii i o różnym stopniu nasilenia objawów. Charakterystyczny jest wieloletni przebieg z okresami objawowymi i bezobjawowymi

• Kiła wczesna (I okres) - w miejscu wniknięcia krętków (na skórze, błonie śluzowej) pojawia się niebolesne, sączące, okrągłe owrzodzenie - tzw. zmiana pierwotna. Powiększają się okoliczne węzły chłonne. Wydzielina ze zmiany pierwotnej jest wysoce zakaźna. Miejsce samo się goi, ale choroba rozwija się nadal.

• II okres - po 8-10 tygodniach od zakażenia na tułowiu i kończynach pojawia się nie swędząca plamisto-grudkowa wysypka, z której sączy się wydzielina o wysokiej zakaźności, wysypka może utrzymywać się, lub ustępować i pojawiać się ponownie

• Przeciwciała pojawiają się między 3 a 6 tyg. od momentu zakażenia

• Po 2 latach nie leczona kiła staje się niezakaźna, kiła utajona

• Kiła utajona - brak objawów klinicznych, kiłę wykryć można za pomocą testów serologicznych. Ok. 2 lata od zakażenia

• Kiła późna (III okres) - pojawiają się zmiany kiły późnej po kilkunastu latach od zakażenia. Skłonność do reakcji rozpadowych ze strony tkanek: kilaki (zmiany guzowate) w skórze, śluzówkach, płucach, kościach, mięśniach, wątrobie i układzie sercowo-naczyniowym. Kiła narządowa. Zmiany w obrębie OUN: porażenie postępujące, wiąd rdzenia, zanik nerwów wzrokowych, zaburzenia psychiczne. Zmiany te pojawiają się gdy kiła nie była leczona, są one nieodwracalne, tylko leczenie objawowe!

• Wrodzona kiła wczesna - obumarcie płodu, poronienie, poród martwego dziecka, uogólnione zmiany skórne - blizny Parotta, kruche łamliwe paznokcie, zmiany w błonach śluzowych i ich konsekwencja - nacieki kiłowe na kość i chrząstkę (nos siodełkowaty, sapka kiłowa). Zmiany kostne i stawowe, ogniska martwicy i liczne zmiany w narządach wewnętrznych: w wątrobie, śledzionie, węzłach chłonnych

A także:

Nieimmunologiczny obrzęk płodu, wewnątrzmaciczne opóźnienie wzrastania, żółtaczka, heaptosplenomegalia, niedokrwistość hemolityczna, kłykciny płaskie, zapalenie kości i chrząstek nosa, porażenie rzekome Parrota, zapalenie siatkówki, jaskra, ostre zapalenie opon mg-rdz, wodogłowie, zespół nerczycowy, zapalenie trzustki, zespół złego wchłaniania, zapalenie płuc, tzw. pneumonia alba (zwłóknienie + utrata powierzchni wymiany gazowej), zapalenie mięśnia sercowego, gorączka

• Wrodzona kiła późna - guzy Parotta, czoło olimpijskie, kwadratowa czaszka, wysiękowe zapalenie stawów, młodzieńcze porażenie postępujące i wiąd rdzenia kręgowego, miąższowe zapalenie rogówki, głuchota, gotyckie podniebienie, szablowate kości podudzia oraz tzw. siodełkowate braki w uzębienie, beczkowaty kształt zębów (zęby Hutchinsona)

A także:

Bruzdy o układzie promienistym wokół ust i odbytu, siodełkowaty nos, krótka wystająca żuchwa, stawy Cluttona (zapalenie stawów z bolesnym obrzękiem), atrofia nerwu wzrokowego, zapalenie rogówki, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, głuchota, wodogłowie, drgawki, porażenie nerwów czaszkowych

• Kiła wrodzona - nie jest zakaźna! Dana postać w zależności od tego kiedy wystąpiły objawy u dziecka (przed 2 r. z. -wczesna, po 2 r.ż. -późna). Podjęcie leczenia przez matkę daje szansę na urodzenie zdrowego dziecka! Penicylina jest jedynym skutecznym lekiem u kobiet w ciąży, tetracykliny mogą oddziaływać teratogennie! W przypadku uczulenia lub nadwrażliwości - doustne odczulanie

• Po około 4 tyg. od zakażenia możliwe wykonanie testu serologicznego

• VRDL i USL - testy przesiewowe

• Jeśli wynik VRDL lub USL jest dodatni, wykonuje się testy potwierdzające FTA-ABS lub TPHA

• Przed pojawieniem się we krwi przeciwciał - badanie mikroskopowe wydzielinzenie - penicylina G! Im wcześniej tym lepiej, zmiany w narządach są nieodwracalne

Rzeżączka

• Patogen - dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae)

• Znajdują się w wydzielinach błon śluzowych osób zakażonych

• Bardzo wysoka zakaźność!

• Okres wylęgania u kobiet - 7-14 dni

• Okres wylęgania u mężczyzn - 3-5 dni

• Rzeżączka szerzy się prawie wyłącznie przez kontakt płciowy

• Objawy u mężczyzn: obfity wyciek ropny z cewki, ból przy oddawaniu moczu. Nieleczona rzeżączka może prowadzić do zapalenie prostaty, najądrza, stawów i opon mózgowo-rdzeniowych

• Objawy u kobiet: upławy (czasem wcale), ból podbrzusza. Nieleczona może prowadzić do zapalenia jajowodów i jajników, ciąży pozamacicznej, bezpłodności i uogólnionej postaci z zajęciem skóry i stawów

• Może dojść do zakażenia dziecka w czasie porodu - zapalenie spojówek wywołane dwoinkami rzeżączki może doprowadzić do ślepoty, dlatego rutynowe zakraplanie 1% azotanem srebra oczu noworodka (zabieg Credego)

• Istnieje postać utajona rzeżączki - brak objawów przy dużej zakaźności (problem epidemiologiczny)!

• Leczenie: penicyliny, tetracykliny, erytromycyna + wstrzemięźliwość

• Leczenie obojga partnerów

Chlamydioza

• Patogen - bakterie atypowe (Chlamydia trachomatis) w wydzielinie z cewki lub szyjki macicy

• Bardzo wysoka zakaźność

• U większości kobiet i kilkunastu % mężczyzn - brak objawów

• Okres wylęgania - 2-5 dni

• Objawy u mężczyzn: śluzowo-ropna wydzielina z cewki, objawy dysuryczne, zapalenie najądrzy, bezpłodność

• Objawy u kobiet: skąpe upławy, pieczenie przy oddawaniu moczu, krwawienie międzymiesiączkowe, krwawienie po stosunku, ból w podbrzuszu, zapalenie miednicy mniejszej, zapalenie jajowodów i jajników, zrosty, bezpłodność

• Zakażenie u ciężarnych może doprowadzić do poronienia, zakażenia spojówek u noworodka i płuc u niemowląt

• Leczenie antybiotykami makrolidowymi obojga partnerów przez co najmniej 8 dni, wstrzemięźliwość, kontrola lekarska

• Chlamydioza - najczęstsza choroba przenoszona na drodze kontaktów seksulanych w krajach rozwiniętych!

Rzęsistkowica

• Patogen - rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis), pierwotniak z grupy wiciowców

• Wg WHO 120 mln ulega rocznie zakażeniu

• U mężczyzn - bytuje w cewce i/lub prostacie (nosicielstwo)

• U kobiet - bytuje w pochwie

• Możliwe zakażenie pozapłciowe np. przez ręczniki, basen, bieliznę, ponieważ pierwotniak może przeżyć kilka godzin poza ustrojem w wilgotnym środowisku

• Objawy u mężczyzn skąpe lub ich brak: zapalenie napletka, zapalenie cewki

• U kobiet: zapalenie pochwy z obfitymi i często pienistymi żółto-zielonkawo-brązowymi upławami i intensywnym zapachem, świąd, pieczenie, na ścianach pochwy widoczne małe wybroczyny tzw.”truskawkowe”. Nie leczona rzęsistkowica może przyczynić się do bezpłodności

• Leczenie metronidazolem obojga partnerów, wstrzemięźliwość w czasie leczenia

Kłykciny kończyste

• Patogen - wirusy brodawczaka ludzkiego (Human Papilloma Virus) typu 6 i 11

• Wirusy typu 16, 18, 31, 33, 45 odpowiedzialne za powstanie raka szyjki macicy ( odpwoedzialne za większość diagnozowanych przypadków raka), typów ponad 100

• Wylęganie 4-12 tygodni od momentu zakażenia, może być dłuższe - trudność w identyfikacji momentu zakażenia

• Zakażenie HPV może być jednoczesne z innymi infekcjami płciowymi

• Głównym objawem u mężczyzn i u kobiet jest pojawienie się na początku drobnych brodawek w okolicy narządów płciowych i odbytu, które charakteryzuje nierówna powierzchnią. Najpierw niewidoczne, wówczas mogą być identyfikowane za pomocą kwasu octowego i płynu Jugola. W zaawansowanej chorobie, kłykciny przypominają tzw. twory kalafiorowate

• U kobiet może pojawić się krwawienie, swędzenie lub upławy po stosunku płciowym

• Zakażenie typami HPV odpowiedzialnymi za raka nie manifestuje się kłykciami, ale zakażenie może współwystępować. U części kobiet może ale nie musi!!! być to tendencja do powstawania nadżerki, gdy nie przestrzegane są badania cytologiczne, może rozwinąć się rak

• Leczenie: leki przeciwwirusowe, usuwanie kłykcin chirurgicznie, za pomocą krioterapii czy elektrokoagulacji, miejscowe stosowanie cytostatyków, ostrzykiwanie zmian interferonem lub miejscowe stosowanie preparatu Aldara

• Zaleca się współżycie w prezerwatywie przez dłuższy czas, najlepiej przez całe życie - HPV bytuje w organizmie ludzkim od momentu wtargnięcie. Regulować możemy ekspresję wirusa: pojawienie się kłykcin, zapobieganie pojawieniu się raka szyjki

Opryszczka narządów płciowych

• Patogen - wirus Herpes simplex, typ 2

• Do zarażenie dochodzi przez kontakt z wydzieliną ze zmian chorobowych na drodze kontaktu skóra-skóra, sluzówka-skóra, śluzówka-sluzówka, droga wertykalna

• Okres wylęgania 2-11 dni

• Zakażenie dzielimy na pierwotne i wtórne

• Zarówno u mężczyzn jak i kobiet podczas wiremii pojawiają się ogólne objawy: gorączka, ból głowy, nudności, bóle krzyża, bolesne oddawanie moczu, podrażnienie okolic narządów płciowych, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Po około 2 dniach pojawiają się bardzo bolesne, swędzące pęcherzyki zlokalizowane w obrębie sromu i krocza, u mężczyzn - napletek, cewka

• Zmiany utrzymują się od 3 do 6 tygodni

• Rozwinięcie się ponownie objawów najczęściej pod wpływem stresu, epizodów obniżonej odporności, ekspozycji na zimno lub promieniowanie UV, miesiączki czy urazu

• Wirus Herpes simplex zasiedla okoliczne zwoje nerwowe i nie daje objawów w okresie utajenie. Pełne objawy występują w czasie jego aktywacji pod wpływem wymienionych czynników

• W okresie aktywacji wirus uszkadza komórki tworząc wtręty wewnątrzjądrowe, działa cytotoksycznie, objawiając się klinicznie, zakażenia wtórne są łagodniejsze i krótszy jest ich przebieg!

• Leczenie: leki przeciwwirusowe np. Acyklowir, wstrzemięźliwość w okresie aktywacji do całkowitego ustąpienia zmian

• Ważna higiena w czasie występowania zmian - uwaga na przeniesienie zakażenie!

• Zakażenie wertykalne bardzo niebezpieczne dla życia i zdrowia płodu, najwyższe ryzyko niesie ze sobą poród i przejście przez kanał rodny objęty zmianami!

Wszawica łonowa

• Rzadsza niż wszawica głowowa, wesz łonowa jest mniejsza

• Zarażenie najczęściej poprzez współżycie, rzadko przez ręcznik czy bieliznę

• Okres wylęgania - 30 dni

• Objawy: świąd wzgórka łonowego, może bytować także w okolicy pach, widoczne gnidy

• Leczenie: golenie i stosowanie leków recepturowych

Świerzb

• Wywoływany przez świerzbowiec ludzki (Sarcoptes scabiei) - pasożyt zewnętrzny należący do roztoczy.

• Żywi się komórkami skóry i rozmnaża się na powierzchni skóry - samica wgryza się pod naskórek i drąży w skórze chodniki oraz komory, w których składa jaja. W ciągu 3 miesięcy samica może znieść półtora miliona jaj. Larwy żywią się szczątkami tkanki pozostawionymi przez samicę. Zarażenie następuje przy bezpośrednim kontakcie z osobą chorą (np. podawanie ręki), za pośrednictwem wspólnej pościeli, ręczników i ubrań

• Wylęganie od 3-6 tyg., po 8 tyg. pełna choroba

• Obecnie zaliczana do STD - 80% zakażeń wśród ludzi dorosłych przez stosunek płciowy - kontakt z rozgrzanym ciałem i pościelą

• Objawy: silny świąd, nasila się w nocy i wieczorem, na skórze: pęcherzyki, krostki, zadrapania zlokalizowane w pasie, pośladkach, pachach, palcach i okolicach nadgarstków i na wyprostnych odcinkach kończyn

• Leczenie: krotamiton, lindan (toksyczny - nie stosuje się go u dzieci!), benzoesan benzylu, permetryna. Leki przeciwświądowe, sterydy. Smarowanie całego ciała przez 3-5 dni. Leczenie wszystkich domowników, wygotowanie pościeli, gruntowne sprzątanie domu

Zapobieganie STD

• Świadomość, stały partner seksualny, wierność, wstrzemięźliwość, stosowanie prezerwatyw

• Choroby bakteryjne: wczesne wykrywanie i podjęcie leczenia

• Choroby wirusowe: zapobieganie zakażeniu, promowanie zachowań sprzyjających zachowaniu zdrowia seksualnego

• Ważne: regularne badania cytologiczne!

• Szczepienia

---