INFLACJA

Termin „inflacja” został zapożyczony z medycyny i oznacza napuchnięcie lub nadęcie (łac. inflacio). To napuchnięcie lub nadęcie oznaczało duży napływ pieniądza do obiegu, co w konsekwencji rodziło zwyżkową tendencję cen.

Współcześnie za inflację uważa się ogólny wzrost cen

Inflacja - proces ogólnego wzrostu cen

Przeciwieństwem inflacji jest deflacja - jest ogólny spadek cen

Inflację możemy mierzyć na wiele sposobów. Dwa najważniejsze wskaźniki inflacji to:

• Indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych - CPI (Consumer Price Index),

• Indeks cen produkcji sprzedanej przemysłu - PPI (Producer Price Index).

Pierwszy z nich bada zmiany cen dóbr i usług konsumpcyjnych, drugi zmiany cen produkcji w przedsiębiorstwach.

Stopa inflacji - roczny procentowy wzrost ogólnego poziomu cen, miernik inflacji.

Istnieją trzy podstawowe teorie (przyczyny) inflacji:

• popytowa,

• kosztowa,

• monetarystyczna.

Inflacja popytowa - wzrost cen, spowodowany szybszym wzrostem popytu niż możliwości jego zaspokojenia.

Występuje, gdy w gospodarce jest nadmierna ilość pieniądza, która nie znajduje dostatecznego pokrycia w towarach, wówczas taką sytuację mianem inflacji „ciągnionej” przez popyt. Gdy popyt rośnie szybciej niż możliwości wytwórcze gospodarki, to w rezultacie rosną ceny.

Inflacja kosztowa - wzrost cen wywołany wzrostem kosztów produkcji, spowodowanych np. wzrostem cen energii, płac.

Sytuację, w której wzrost cen jest spowodowany wzrostem kosztów produkcji, nazywamy inflacją „pchaną” przez koszty. Koszty mogą rosnąć np. poprzez wzrost płac w przedsiębiorstwach, nie spowodowany wzrostem wydajności pracy pracowników, ale w wyniku wynegocjowania tej podwyżki przez związki zawodowe. W wyniku wzrostów kosztów przedsiębiorstwa podnoszą ceny swoich produktów.

Monetarystyczna teoria inflacji - wzrost cen wywołany jest wzrostem podaży pieniądza. Winowajcą jest rząd, który wymusza druk pieniądza, co powoduje w gospodarce stan, w którym występuje szybszy wzrost ilości pieniądza w porównaniu z ilością wytwarzanych towarów i usług.

Jednym z celów polityki państwa jest osiągnięcie pełnego zatrudnienia oraz stabilizacji cen. Istnieje związek między inflacją i poziomem bezrobocia, uważany za jeden z najważniejszych wskaźników koniunktury gospodarczej. Związek ten został przedstawiony przez Phillipsa, który stwierdził, iż istnieje wymienialność między stopą inflacji a stopą bezrobocia. Graficznym obrazem tej zależności jest tzw. krzywa Phillipsa.

Na podstawie danych statystycznych z lat 1861-1957 dla Wielkiej Brytanii Phillips stwierdził istnienie stałej relacji między tempem wzrostu płac nominalnych a poziomem bezrobocia, którą ujął w formie krzywej

Krzywa Phillipsa ilustruje tezę, że między tempem wzrostu płac i poziomem bezrobocia istnieje zależność odwrotna. Oznacza to, że w okresie wysokiej koniunktury, gdy popyt na siłę roboczą rośnie, przedsiębiorcy są skłonni godzić się na szybszy wzrost płac, natomiast w okresie słabnącej aktywności gospodarczej, spadającego popytu na siłę roboczą i rosnącego bezrobocia zajmują oni w negocjacjach płacowych stanowisko sztywniejsze.

Zależność między tempem wzrostu płac i poziomem bezrobocia ma charakter nieliniowy, z uwagi względną sztywność płac w dół. Oznacza to, że spadek bezrobocia powoduje stosunkowo szybszy wzrost płac, z kolei zwiększenie rozmiarów bezrobocia - stosunkowo niewielkie ograniczenie tempa wzrostu płac.

Z analizy krzywej Phillipsa wynika, że stopie wzrostu płac równej 0, odpowiada pewien poziom bezrobocia.

Zakładając, że zamienność (substytucyjność) inflacji i bezrobocia ma charakter stały, można by za pomocą narzędzi polityki pieniężnej i finansowej przesuwać gospodarkę wzdłuż krzywej Phillipsa. Jeśli więc stopa bezrobocia byłaby uważana z jakiegoś powodu za zbyt wysoką, można by zmniejszyć ją, jednak kosztem zwiększenia poziomu inflacji. Krzywa Phillipsa sugerowała więc możliwość wybrania takiej kombinacji inflacji i bezrobocia, którą z punktu widzenia interesu ogólnospołecznego można by uważać za optymalną (najmniej szkodliwą).

Krzywa Phillipsa zyskała popularność, jednak również dość szybko okazało się, że została błędnie zinterpretowana. W latach siedemdziesiątych, kiedy inflacja zaczęła przybierać na sile, stabilność związku inflacja - bezrobocie została naruszona. Kiedy państwa chciały za pomocą ograniczenia popytu globalnego zdusić inflację, ta okazywała się nadmiernie odporna, ale za to rosło bezrobocie, z kolei kiedy próbowano ograniczyć bezrobocie, rezultaty były mierne, a inflacja rosła.

Konkurencyjną w stosunku do krzywej Phillipsa propozycję zaprezentował Milton Friedman. Stwierdził on, że w gospodarce istnieje pewien „naturalny” poziom bezrobocia. Bezrobocie to charakter dobrowolny lub frykcyjny i za pomocą polityki makroekonomicznej (sterowanej popytem globalnym) nie można go na trwałe zmniejszyć poniżej pewnego poziomu.

Rodzaje inflacji

W zależności od poziomu stopy inflacji rozróżniamy:

• inflację pełzającą,

• inflację kroczącą,

• inflację galopującą,

• megainflację,

• hiperinflację.

Inflacja pełzająca

• charakter umiarkowany, powolny, łagodny,

• roczny wzrost cen jest mniejszy niż 10%, najczęściej wynosi 3-5%,

• kontrolowana przez banki centralne,

• nieodczuwalna przez społeczeństwo i gospodarkę.

Inflacja krocząca:

• inaczej: stąpająca, biegnąca,

• roczny wzrost cen wynosi w granicach 5-10%,

• przyspieszone tempo,

• posiada tendencje do wymykania się spod kontroli.

Inflacja galopująca:

• ma charakter żywiołowy,

• wzrost cen wynosi 10-15% w miesiącu, w skali roku osiąga prawie 200%,

• nie dająca się kontrolować,

• posiada bardzo negatywne skutki, co może doprowadzić do obniżenia standardu życia nisko i średnio zamożnych ludzi.

Megainflacja:

• przejawia się miesięcznym wzrostem cen w przedziale 15-50%, co w skali kraju może przekroczyć nawet 600%,

• całkowicie niekontrolowana,

• prowadzi do ruiny majątkowej nie tylko ludność ale i przedsiębiorców.

Hiperinflacja:

• zwana także inflacją histeryczną, szalejącą,

• przekracza miesięczną stopę wzrostu cen 50%, w skali roku może osiągnąć astronomiczne rozmiary,

• całkowicie niekontrolowana i żywiołowa,

• charakteryzuje się dużą ekspansją emisji pieniądza,

• bezrobocie osiąga stany ekstremalne.

Skutki inflacji (głównie negatywne, rzadziej pozytywne)

pozytywne to:

1. przy niebyt wysokim poziomie inflacji pełzającej lub kroczącej pobudzający wzrost aktywności gospodarczej i pracowniczej,

negatywne to:

1. zniekształcenie informacyjnej funkcji cen,

2. ucieczka od pieniądza (osłabia skłonność do oszczędzania),

3. redystrybucja dochodów,

4. wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej,

5. niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym,

6. wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej.

5

Stopa inflacji

Stopa bezrobocia

Stopa inflacji =

Poziom cen w roku bieżącym

Poziom cen w roku poprzednim

Poziom cen w roku poprzednim

∙ 100

---