I. Wykaz pytań i odpowiedzi do egzaminu z prawa finansowego

Regulacja prawna finansów publicznych

1. Proszę określić zakres sektora finansów publicznych.

Art. 5 ust. o f. publ.

Do sektora finansów publ. zalicza się:

1. *organy władzy publ., *organy administracji rządowej, *organy kontroli państwowej i ochrony prawa, *sądy i trybunały, *jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki;

2. *jednostki budżetowe, *zakłady budżetowe, *gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

3. fundusze celowe;

4. państwowe szkoły wyższe;

5. jednostki badawczo-rozwojowe;

6. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

7. państwowe lub samorządowe instytucje kultury;

8. *Zakład Ubezpieczeń Społecznych, *Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, *zarządzane przez nie fundusze;

9. Narodowy Fundusz Zdrowia;

10. *Polska Akademia Nauk, *związane z nią jednostki organizacyjne;

11. *państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publ, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa.

Odróżnienie podmiotów zaliczanych do sektora f. publ. opiera się na kilku niejednorodnych kryteriach:

• status ustrojowy danego podmiotu, wskazujący na jego przynależność do systemu organów państwowych i samorządowych bądź jednostek im podporządkowanych;

• forma prawna danego podmiotu, wskazująca na to, że jest ona jednostką organizacyjną, nie zaś osoba fiz., a ponadto wskazująca na status prawno-finansowy jednostki;

• charakter działalności danego podmiotu i cel jej prowadzenia;

• imienne oznaczenie podmiotu.

Najważniejszym kryterium wyróżnienia podmiotów sektora f. publ. jest publiczny charakter zasilania finansowego działalności danego podmiotu.

Systematyka ustawowa nie jest wyczerpująca i jednoznaczna, gdyż organy władzy i administracji są zarazem jednostkami budżetowymi, państwowe szkoły wyższe (ale nie samorządowe!), ZUS i inne podmioty są równocześnie osobami prawnymi, a funduszem jest także Fundusz Emerytalno-Rentowy administrowany przez ZUS.

Zastosowanie w tej klasyfikacji niejednolitych kryteriów podziału powoduje nakładania się dokonanych podziałów.

2. Czy NBP jest jednostką sektora finansów publicznych? Proszę uzasadnić odpowiedź.

NBP nie jest jednostką sektora f. publ. ponieważ nie wymienia tej instytucji ustawa o f. publ. w art.5, choć mógłby być tam zaklasyfikowany ze względów funkcjonalnych.

3. Proszę przedstawić pojęcie Skarbu Państwa.

Współcześnie pojęcie Skarbu Państwa oznacza → prawa majątkowe państwa jako podmiotu uprawnień i obowiązków majątkowych, uczestnika obrotu cywilnego i działalności gosp. oraz zarządu mieniem państwa, prowadzącym ewidencje majątku ogólnonarodowego.

● Instytucja ta jest utożsamiana z własnością państwową, z działalnością gospodarczą państwa, z zasobami budżetu państwa i państwowych funduszy celowych, z prywatnoprawną podmiotowością w sferze obrotu cywilnego, itd.

● Wykonując funkcje gospodarcze Skarbu Państwa, realizuje zadania państwa, lecz w obrocie prawnym występuje przede wszystkim w roli prywatnoprawnej, tzn. właściciela, który włada, korzysta i rozporządza majątkiem państwowym.

● S.P. decyduje o sposobie, rozmiarach i formach prawnych prowadzenie przez państwo działalności gosp. A także o wydzieleniu części mienia państwowego na prowadzenie działalności gosp. państwa w formie przedsiębiorstw państwowych lub innych wyposażonych w osobowość prawną państwowych jednostek organizacyjnych.

● S.P. zachowuje wobec tego mienia swe uprawnienia władcze, decyduje o przeobrażeniach strukturalnych tych podmiotów, a także o ich komercjalizacji i prywatyzacji.

● S.P. może jednak prowadzić działalność gospodarczą państwa samodzielnie, tzn. przez jednostki organizacyjne, które nie maja odrębnej od Skarbu Państwa osobowości prawnej (jednostki i zakłady budżetowe) oraz w formie jednoosobowych spółek pr. handlowego lub spółek z udziałem Skarbu Państwa.

● Ponadto S.P. może realizować swe funkcje gospodarcze poprzez udziały kapitałowe w funduszach powierniczych i w fundacjach.

● Ust. o f. publ. posługuje się pojęciem Skarbu Państwa wielokrotnie, mimo iż nie wymienia tej instytucji w art. 5. Nie zmienia to faktu, iż S.P. jest podmiotem sektora f. publ.

Co do Skarbu Państwa nie została wykonana dyspozycja art.218 Konstytucji RP, nakazującego określenie w ustawie organizacji S.P. oraz sposobu zarządzania jego majątkiem.

Projekt takiej ustawy z 1999r. nie został uchwalony.

Skarbem Państwa projekt nazywał państwo jako podmiot stosunków cywilnoprawnych oraz państwo jako podmiot określonych w odrębnych przepisach uprawnień organizacyjnych wobec państwowych osób prawnych.

Majątek S.P. - to własność i inne prawa majątkowe przysługujące mu do rzeczy i innych praw majątkowych. Służy wykonywaniu zadań państwowych.

Jednostki organizacyjne Skarbu Państwa (statio fisci) są wyodrębnionymi organizacyjnie jednostkami, nie posiadającymi osobowości prawnej. Działają w jego imieniu, korzystając z osobowości prawnej S.P. Najszerszy zakres reprezentowania S.P. przy zarządzaniu jego majątkiem należy do ministra właściwego do spraw S.P. funkcjonującego także w terenie poprzez 13 delegatur.

4. Proszę omówić funkcje finansów publicznych.

Funkcje finansów publ. spełniają w każdym ustroju społ.-polit. funkcje:

• Polityczne - wykorzystywane w interesie społeczeństwa oraz ośrodków władzy.

* funkcja polityczna - wyraża się w kształtowaniu, przekształcaniu, wpływaniu na rzeczywistość społ-gosp w kierunku uznanym za pożądany przez władze publ.

Z f. polityczną wiąże się zarządzanie publiczną gospodarką finansową, podejmowanie świadomej działalności przez podmioty publ., polegającej na wyborze, ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą dobranych operacji finansowych.

Cele polityki finansowej są wyznaczone przez cele polityki społ-gosp państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i są ich odbiciem.

Cele te są więc różne, zmieniają się w kolejnych formacjach społ-polit, epokach historycznych, państwach, rozwoju państwowości w poszczególnych latach.

Określone są one w programach wyborczych partii polit., w dokumentach programowych partii rządzących, programach rządowych, uchwalonych następnie przez parlament, w ratyfikowanych umowach m-n, czy wypowiedziach polityków.

Często też nie wyrażają ich publiczne dokumenty lub wypowiedzi, lecz wynikają one z obowiązującego prawa lub bezpośrednio z faktycznego przebiegu procesów gosp. i społ. oraz działań podmiotów publ.

• Ekonomiczne - należą do nich:

* funkcja fiskalna (alimentacyjna) - polega na dążeniu do zapewnienia i dostarczenia podmiotom publ. wystarczających środków finansowych na realizację ich ustawowych zadań;

Jest pierwotną, najstarszą funkcją finansów publ. Wyrazem tej funkcji była konieczność uzyskania odpowiednich środków pieniężnych w wysokości niezbędnej na pokrycie wydatków panującego.

W ustroju feudalnym na plan pierwszy wysuwały się cele związane z działaniem administracji, wojska i obsługą długu p.

* funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza) - jest blisko związana z funkcją fiskalną, stanowi jej kontynuację; ♠ Jest to świadome i celowe wykorzystywanie systemu finansowego do gromadzenia i rozdzielania (przemieszczania) środków pieniężnych w państwie;

Państwo jest pośrednikiem. Funkcja ta realizuje się gł. przez podatki

Funkcja ta w pełni obrazuje dwustronny charakter finansów publ.

Istnieje jako obiektywna konieczność, wynikająca z wykorzystania dochodu narodowego nie tylko tam, gdzie on powstaje, i nie tylko przez te jednostki, które go wytwarzają.

Jej znaczenie wzrasta wraz ze wzrostem roli państwa, rozszerzaniem się zasięgu działania jednostek sektora publ., maleje wraz z ograniczeniem jego zadań.

Istnieje wiele kryteriów redystrybucji ze względu na różnorodność przepływów finansowych.

Dokonywane są one głównie:

- w płaszczyźnie terytorialnej - między regionami i w ramach innych jednostek podziału terytorialnego kraju;

- w płaszczyźnie podmiotowej - między dysponentami środków budżetowych, między podmiotami własności lub krajem i zagranicą;

- w płaszczyźnie przedmiotowej - między sferą produkcji i spożycia, spożycia i inwestycji lub oszczędności, miedzy gałęziami gospodarki;

- w płaszczyźnie czasowej - między kolejnymi, corocznymi budżetami, między interesami długofalowymi a doraźnymi itd.

* funkcja stymulacyjna (bodźcowa, interwencyjna) - polega na oddziaływaniu na stosunki społ. lub ekonom. w drodze zachęcania do określonego działania lub zaniechania, w kierunku oczekiwanym przez podmioty publ., za pomocą instrumentów finansowych;

Jest pochodną funkcji redystrybucyjnej, jej bardziej złożoną formą.

Np. w ramach tej funkcji można wspierać pewne działania za pomocą dotacji, ulg, lub utrudniać np. poprzez podniesienie podatków, ceł.

Kontynuacją funkcji stymulacyjnej jest funkcja polityczna.

* funkcja ewidencyjno-kontrolna (informacyjna, sygnalizacyjna) - jej znaczenie polega na ewidencji oraz kontroli przebiegu zjawisk gosp. i procesów finansowych, dokonywaniu ich analizy, podejmowaniu stosownych środków w celu inicjowania procesów rzeczowych i operacji finansowych oraz zapobieganiu niepożądanym przez władze publ. zjawiskom.

Umożliwia realizację pozostałych wymienionych funkcji ekonom., jest niezbędna dla wykonywania f. polit.

Pieniężne ujęcie procesów rzeczowych stwarza możliwość statystycznego, rachunkowego ewidencjonowania przebiegu tych procesów, ich rodzajów i rozmiarów, dokonywania kontroli i analizy operacji finansowych.

Dostarczone na tych podstawach informacje stanowią przesłankę do podejmowania celowych, optymalnych decyzji przez organy władzy i administracji finansowej.

Inny, tradycyjny podział na funkcje ekonomiczne finansów publ. prezentują R.A. i P.B. MUSGRAVE.

Wyróżniają oni funkcje:

• Funkcja alokacyjna - polega na optymalnym podziale czynników produkcji (pracy, kapitału) między różnorodne zadania, umożliwiającym podniesienie poziomu społecznej zamożności. Alokacja dokonywana jest zasadniczo poprzez mechanizmy rynkowe, zwłaszcza cen, jednakże zakłócenia tych mechanizmów neutralizuje państwo w drodze interwencji.

• Funkcja redystrybucyjna - oznacza rozmieszczenie zasobów (dochodu i majątku) wedle kryterium podstawowych potrzeb, wkładu jednostki w proces produkcji (wydajności) i równych szans w dostępie do dóbr i usług.

• Funkcja stabilizacyjna - polega na oddziaływaniu na koniunkturę gospodarcza, przeciwdziałaniu jej wahaniom poprzez wbudowania w system finansowy instrumentów stabilizujących automatyczne oddziaływanie na równowagę gosp.

Funkcja ta ma umożliwić realizację celów tzw. magicznego czworoboku:

- wysokiego poziomu zatrudnienia,

- ograniczenia inflacji,

- równowagi bilansu płatniczego,

- stałego wzrostu gosp.

5. Proszę omówić elementy procedury budżetowej określone w konstytucji.

1. (/111) Procedura budżetowa obejmuje:

1. Opracowanie projektu budżetu (planowanie budżetowe)

2. Uchwalenie budżetu

3. Wykonywanie budżetu

4. Rachunkowość, sprawozdawczość i kontrolę budżetu

2. (/ 112) Przepisy Konstytucji normują bezpośrednio zagadnienia procedury budżetowej, w szczególności

1. procedurę uchwalania i

2. Kontroli budżetu państwa

3. (/112) Konstytucja odsyła do odrębnej ustawy w zakresie

1. Zasad i trybu opracowania projektu budżetu państwa

2. Stopnia szczegółowości budżetu

3. Wymagań, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej

4. Zasad i trybu wykonywania budżetu

Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, (...) przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

Art. 146. (...) 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: (...)

5) uchwala projekt budżetu państwa,

Art. 222. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. (...)

Art. 219. 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

Art. 223. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.

Art. 224. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową (...)przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy [budżetowej] (...) nie stosuje się [veta prezydenckiego] (...)

2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej (...) przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Art. 146. (...) 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: (...)

6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

Art. 226. 1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

(/124) Wykonawcy budżetu ponoszą odpowiedzialnosć polityczną za proces jego wykonania. Istotą odpowiedzialności politycznej jest odpowiedzialnosć rządu przed Sejmem za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z wykonywaniem ustawy budżetowej

Możliwa jest również określona w przepisach Konstytucji odpowiedzialnosć poszczególnych członków rządu, związana z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swego urzędowania, przed Trybunałem Stanu. Związana jest ona z naruszeniem Konstytucji lub innej ustawy (w tym ustawy budżetowej)

6. Proszę omówić materię ustawową w zakresie finansów publicznych.

Zakres przedmiotowy ust. o f. publ określa jej art.1

Ustawa określa:

1. podstawowe pojęcia:

• środki publ. (art.3 ust.1) w tym dochody, przychody, wydatki i rozchody publ.;

• sektor finansowy (art.5);

• sektor finansów publ. (art.6);

• deficyt i nadwyżka sektora finansów publ. (art.7 ust.1);

• potrzeby pożyczkowe budżetu państwa (art.8);

• państwowy dług publ. (art.9 i 10) w tym dług Skarbu Państwa (art.9 ust.2);

2. zasady i sposoby zapewniania jawności i przejrzystości finansów publ. (art.11-16);

3. formy organizacyjno-prawne jednostek należących do sektora f. publ. (art.17-23 oraz art.193 i 199);

4. zasady planowania środków publ. oraz dysponowania nimi (art.24-35);

4a) zasady kontroli finansowej i audytu wewn. w jednostkach sektora f. publ. (art.35a-35t);

5. zasady zarządzania państwowym długiem publ. (art.36-44, art.53-60 i 120) oraz

procedury ostrożnościowe i sanacyjne wprowadzane w razie nadmiernego zadłużenia (art.45-47);

6. sposób finansowania deficytu i zasady operacji finansowych dokonywanych przez podmioty sektora f. publ. (art.64, art.112-114);

7. zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publ. + zasady klasyfikacji dochodów i wydatków (art.61-68, art.109-118a);

8. zasady opracowywania projektu budżetu państwa (art.82-84) i projektów budżetów jednostek samorządu terytorialnego (art.119-121);

9. zasady uchwalania budżetu (art.85-88) i budżetów j.s.t. (art.122-124);

10. zasady i tryb wykonywania budżetu państwa (art.89-109) i budżetów j.s.t. (art.125-136);

11. odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny f. publ. (art.137-179, art.194-198).

7. Proszę omówić konstytucyjne regulacje dotyczące długu publicznego i deficytu budżetowego.

Konstytucja określa:

→ dług publ.

• bezwzględny zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publ. przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto (art.216 ust.5);

• obowiązek określania w drodze ustawy sposobu obliczania wartości rocznego PKB oraz państwowego długu publ.;

• inicjatywę ustawodawczą w zakresie zaciągania długu publ. Konstytucja przyznaje wyłącznie Radzie Ministrów (art.221).

→ deficyt budżetowy

• zakaz zwiększania wydatków lub ograniczania dochodów planowanych przez Radę Ministrów, których skutkiem jest uchwalenie przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej (art.220 ust.1);

zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa (art.220 ust.2).

8. Proszę omówić pojęcie środków publicznych.

Mimo iż w art.1 ust.1 ust. o finansach publ. zapowiada określenie pojęcia środków publ. nie jest ono w niej dosłownie zdefiniowane.

Jest to trudne ze względu na złożony, wieloznaczny charakter i różnorodne rodzaje kategorii prawnych wchodzących w jego skład

Można to pojęcie wywieść z dynamicznego określenia operacji finansowych - czyli strumieni środków finansowych gromadzonych i kierowanych na zaspokajanie potrzeb publ. - bądź inaczej - wpływów (wpłat) tworzących publiczne zasoby finansowe i przepływów (wypłat) środków finansowych zapewniających funkcjonowanie środków finansowych

Określenie „środki publ.” - jest, jak należy sądzić synonimem i pewnym skrótem myślowym pojęcia „środków finansowych na cele publ.” - występującego w art.216 ust.1 Konstytucji.

W ustawie o f. publ. postanowiono posługiwać się pojęciem środków publ. na zbiorcze oznaczenie różnych pod względem prawnym przychodów i dochodów gromadzonych w budżecie państwa i w budżetach jednostek samorządu terytorialnego oraz ujmowanych także w planach finansowych jednostek zaliczanych do sektora f. publ., przeznaczonych zaś na wydatki i rozchody publ.

Mozaika środków publicznych obejmuje środki:

• krajowe i zagraniczne

• budżetowe i pozabudżetowe

• przymusowe i dobrowolne

• bezzwrotne i zwrotne

• podatkowe i niepodatkowe

Są one pobierane na podstawie odrębnych ustaw, a czasami na podstawie umów

(np. pożyczki i kredyty krajowe lub zagraniczne, dochody z najmu, dzierżawy, dochody ze sprzedaży likwidowanego majątku).

ŚRODKAMI PUBLICZNYMI SĄ:

1. dochody publiczne;

2. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, z wyłączeniem środków określonych w pkt 2a;

2a. środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej;

3. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora f. publ:

• ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych;

• z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;

• ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publ.;

• z otrzymanych pożyczek i kredytów;

4. przychody jednostek zaliczanych do sektora f. publ. uzyskiwane w związku prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł.

9. Proszę omówić pojęcie danin publicznych.

Podstawową kategorię środków publ. stanowią dochody publ.

Mianem tym ustawodawca obejmuje daniny publ. oraz pozostałe dochody.

Daninami publ. są przede wszystkim - podatki oraz

- inne świadczenia pieniężne, (których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw)

Do pojęcia daniny publ. należałoby zaliczyć także opłaty publ., (które ustawodawca zalicza do pozostałych dochodów, mimo iż spełniają one warunki definicyjne daniny publ. - mają charakter przymusowy i bezzwrotny).

Def. podatku art.6 o.p. - publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, woj., powiatu, gminy, w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach pr. podatkowego.

Podatek jest niewątpliwie formą daniny publ., tj. ustanowionego prawem świadczenia na rzecz państwa lub innego związku publicznoprawnego (np. gminy).

Do danin publ. zalicza się także:

• wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych;

• wpłaty z zysku NBP;

• wpłaty z zysków jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;

• wpłaty z ceł i należności celnych

• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne;

• wpływy z opłat (targowej, miejscowej, administracyjnej z czynności urzędowe, etc.)

10. Proszę omówić kategorie środków publicznych.

1. Podstawową kategorię środków publ. stanowią:

• Dochody publ. - mianem tym ustawodawca obejmuje (art.3 ust.2)

Daniny publiczne oraz pozostałe dochody

DANINAMI PUBLICZNYMI SĄ:

1. podatki lub świadczenia o charakterze podatkowym, chociaż nie zawsze zwane podatkami;

2. pozostałe dochody;

• dochody publiczne pochodzą także z opłat (tu mamy spór - do której kategorii zaliczyć opłaty - czy do danin publ. czy może do pozostałych dochodów) w tym np.

1. opłaty skarbowej

2. opłaty administracyjnej

3. opłaty miejscowej

4. opłaty targowej

5. opłaty eksploatacyjnej

WŚRÓD POZOSTAŁYCH DOCHODÓW ZNAJDUJĄ SIĘ:

• dochody z mienia, które obejmują:

1. dochody z najmu,

2. dzierżawy

3. leasingu

4. użyczenia itp.

5. a także dochody z opłat za wieczyste użytkowanie

6. dochody z dywidendy pochodzącej ze spółek z udziałem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

• Dochody ze sprzedaży majątku, dochody ze sprzedaży rzeczy i praw, oraz ze świadczenia usług przez podmioty sektora finansów publicznych;

• Dochody ze sprzedaży praw niezwiązanych ze sprzedażą papierów wartościowych oraz z innymi operacjami finansowymi (NP. ODSETKI OD UDZIELANYCH POŻYCZEK I KREDYTÓW ZAGRANICZNYCH, PROWIZJE Z TYTUŁU GWARANCJI I PORĘCZEŃ SKARBU PAŃSTWA);

• Spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej dokonane na rzecz Skarbu Państwa lub innego podmiotu sektora finansów publicznych;

• Inne dochody, jak np. kary i grzywny orzeczone w postępowaniu sadowym lub administracyjnym, kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

ŚRODKAMI PUBLICZNYMI SĄ TAKŻE:

Środki bezzwrotne pochodzące ze źródeł zagranicznych (art. 3 ust. pkt. 2)

Dwa źródła ich pochodzenia:

1. środki Unii Europejskiej

2. inne źródła zagraniczne

Są one pozyskiwane w ramach pomocy finansowej udzielanej Polsce przez organizacje międzynarodowe, grupy państw (UE).

Oprócz pomocy finansowej wynikającej z zobowiązań międzynarodowych wchodzą także w grę środki wypłacane z tytułu odszkodowań i rekompensat zwrotu udzielanych przez Polskę pożyczek i kredytów oraz odsetek z nimi związanych.

Środki te przeznaczone są na określone cele, które są określone w umowie międzynarodowej lub deklaracji dawcy.

Są one włączone do budżetu państwa, ich limity oraz organ odpowiedzialny za ich realizację określone są w załączniku do ustawy budżetowej, jednostki samorządu korzystają z nich poprzez budżet państwa, chyba że umowa międzynarodowa wymaga ustanowienia dla dystrybucji tych środków agencji płatniczej (odrębnej od organizacji państwowej i osoby prawnej).Podlegają odmiennym zasadą gospodarowania: maja nadzwyczajny charakter, gdyż nie mogą być systematycznym, stałym źródłem finansowania, gromadzone są na odrębnym rachunku bankowym, mogą być podobnie jak fundusze, przeznaczone na finansowani imiennie wymienionych wydatków oraz nie wygasają z upływem roku budżetowego.

Mają one nazwę własną, z zasady charakter jednorazowy, choć środki finansowe z danego źródła finansowania mogą występować w wielu budżetach państwa

W USTAWIE BUDŻETOWEJ NA ROK 2003 PRZEWIDYWANO M.IN. następujące rodzaje środków pochodzących z zagranicy, w tym z programów pomocy przedakcesyjnej Unii Europejskiej:

PHARE 1998-2002

ISPA 2000-2001 na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska oraz inwestycje w dziedzinie infrastruktury transportowej

SAPARD 2000-2002

AGROLINIA 2000

Granty Banku Światowego - np. na rozwój szkolnictwa, na ochronę wód wiejskich.

Środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej

(art. 3 ust.1 pkt. 2a).

Wspólnota dąży do zredukowania różnic w stopniach rozwoju poszczególnych regionów, w tym tez terenów wiejskich.

W celu osiągnięcia wspólnoty ekonomicznej i społecznej Wspólnota europejska tworzy kilka funduszy strukturalnych w tym np.

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

• Europejski Fundusz Socjalny

Celem funduszy strukturalnych jest finansowanie polityki strukturalnej, tzn. przedsięwzięć, które maja w długiej perspektywie doprowadzić do wyrównania dyspozycji rozwojowych powstałych na skutek działania praw gospodarki rynkowej.

ŚRODKAMI PUBLICZNYMI:

Są również przychody jednostek organizacyjnych, osób prawnych zaliczanych do sektora f. publ pochodzące z ich działalności a także z innych źródeł (art. 3 ust.1 pkt. 4)

Chodzi o przychody podmiotów wymienionych w art.5 ustawy o f. publ..

Ich działalność jest bardzo różna, dlatego też przychody tych jednostek osiąganych z działalności i innych źródeł nie są jednolite. Przykładowo w szkołach wyższych dominują przychody z opłat za studia odpłatne, opłaty za egzaminy itp., natomiast w jednostkach rozwojowo-badawczych głównym źródłem przychodów są wpływy ze sprzedaży towarów i usług.

PRZYCHODY BUDŻETU PAŃSTWA I BUDŻETÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERTORIALNEGO ORAZ INNYCH JEDNOSTEK ZALICZANYCH DO SEKTORA F. PUBL. POCHODZĄCE Z: (art. 3 ust.1 pkt. 3)

1. przychody ze sprzedaży papierów wartościowych(w szczególności skarbowe papiery wartościowe, skarbowe bony, obligacje skarbowe) i innych operacji finansowych (odsetki od środków gromadzonych na rachunku bankowym)

2. przychody z prywatyzacji Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego

3. spłaty pożyczek udzielonych ze środków publicznych

4. z otrzymanych pożyczek ( wraz z odsetkami, wpływy z tytułu prowizji z udzielonych poręczeń i gwarancji).

11. Proszę określić charakter prawny planów finansowych jednostek sektora finansów publicznych.

Budżety jednostek sektora f. publ. są rocznymi planami finansowymi, uchwalanymi na okres roku kalendarzowego.

Art.26 ust. o f. publ.

I) Ujęte w budżetach jednostek sektora f. publ.

1. dochody - stanowią prognozy ich wielkości

2. wydatki i rozchody - stanowią nieprzekraczalny limit.

II) Ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora f. publ.:

1. przychody - stanowią prognozy ich wielkości;

2. wydatki - mogą ulec zmianie, jeżeli:

1. zrealizowano przychody wyższe od prognozowanych,

2. zmiana wydatków nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu oraz nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat do budżetu albo zysków oraz planowanego stanu środków na dzień 31 grudnia roku objętego planowaniem.

Art.26 ust.3 - Zmiany przychodów i wydatków, o których mowa w ust.2, wymagają dokonania zmian w rocznym planie finansowym.

12. Proszę omówić kompetencje Ministra Finansów według działów administracji rządowej.

Minister Finansów jest naczelnym organem wykonawczym administracji finansowej.

Do zakresu jego działania należy:

* inicjowanie polityki finansowej państwa;

* koordynacja publicznej działalności finansowej.

Są to:

→ sprawy podejmowane samodzielnie:

np. *opracowywanie bilansu finansowego państwa, *bilansu płatniczego, *budżetu państwa, *ustalanie zasad organizacyjnych i *warunków emisji papierów wartościowych, *obsługa długów państwowych, *kontrola skarbowa;

→ zagadnienia rozstrzygane w drodze współdziałania z innymi organami:

np. *przygotowywanie założeń polityki pieniężnej państwa, *zasad i warunków udzielania kredytów, *ustalania kursów walutowych, *opracowywanie założeń polityki finansowej państwa, *założeń polityki inwestycyjnej, *realizacji polityki dewizowej i celnej;

W wyniku regulacji ustawy o działach administracji rządowej kompetencje MF zostały rozdzielone między 3 działy:

1. Dział budżet obejmuje sprawy:

a)

• opracowywanie budżetu,

• wykonywanie budżetu,

• kontrola realizacji budżetu państwa,

• przygotowywanie sprawozdań z wykonania budżetu państwa,

• nadzór nad działalnością organów orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publ.

b) systemu finansowania *samorządu terytorialnego, *sfery budżetowej, *bezpieczeństwa państwa;

c) sprawy wynikające z zarządzania długiem publ.

2) Dział finanse publiczne obejmuje:

• realizację dochodów i wydatków budżetu państwa w szczególności obejmujących: *p. bezpośrednie, *p. pośrednie, *cła, *opłaty;

• koordynowanie współpracy *finansowej, *kredytowej, *płatniczej z zagranicą;

• współdziałanie w opracowywaniu związanych z tym spraw oraz współpracy z międzynarodowymi organizacjami finansowymi;

• bilansu finansów sektora publ.;

• prognozowanie bilansu płatniczego;

• finansowanie jednostek realizujących zadania objęte budżetami publ.;

• dochodzenie należności Skarbu Państwa;

• kontrola skarbowa;

• nadzór nad organami prawa dewizowego.

3) Dział instytucje finansowe obejmuje:

• sprawy *banków, *zakładów ubezpieczeń, *funduszy powierniczych i *innych instytucji finansowych;

• funkcjonowanie rynku finansowego, w tym zadania w zakresie obrotu papierami wartościowymi.

13. Proszę przedstawić pojęcie wydatków i rozchodów publicznych.

Ustawa nie zawiera definicji i klasyfikacji wydatków publ.

Logiczne jest, że wydatkami publ. są wydatki podmiotów zaliczanych do sektora f. publ. (art5uofp).

Wydatkami publ. (jak zostało to określone na podstawie dorobku nauki) są:

1. zarówno wydatki organów władzy publ. przeznaczone na finansowanie ich zadań

2. jak i wydatki innych podmiotów zaliczanych do sektora f. publ

Z punktu widzenia miejsca i formy finansowania wydatków publ. należy dzielić je na wydatki finansowe z następujących źródeł

1. budżet państwa

2. budżety jednostek samorządu terytorialnego

3. państwowych funduszy celowych

4. samorządowych funduszy celowych

5. finansowanych w ramach gosp. finansowej innych niż organy władzy publ. podmiotów sektora f. publ.

Pod względem formalnym nie można więc stawiać znaku równości pomiędzy, wydatkami publ. i wydatkami budżetu państwa, chociaż w niektórych rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej gros wydatków publ. stanowią wydatki budżetowe.

Środki publiczne:

● Przekazywane są poza sektor finansów publ., finansując podmioty sektora prywatnego (gospodarstwa domowe i podmioty gospodarcze).

● Finansują podmioty publiczne w ramach sektora państwowego i samorządowego z tym że przepływy pomiędzy podmiotami sektora f. publ. nie są ujmowane ani jako wydatki ani jako dochody.

Podstawowy podział wydatków publ. oparty jest na kryterium związku między ruchem pieniądza a ruchem towarów i usług materialnych.

Na tej podstawie wydatki publiczne dzielą się na:

Wydatki nabywcze (pierwotne, osobowe, rzeczowe, ostateczne) tj. takie, którym towarzyszy wzajemny ruch towarów lub świadczenie usług materialnych

Wydatki nabywcze (definitywne) dokonywane przez dysponentów środków budżetowych na własny rachunek ze środków oddanych do dyspozycji danej jednostki w ramach budżetu; stanowią zapłatę za zakupione towary i usługi na rzecz tych jednostek oraz odszkodowania.

Wydatki redystrybucyjne którym nie towarzyszy bezpośrednie, wzajemne świadczenie wartości materialnej

Wydatki redystrybucyjne (przelewowe transferowe), przenoszące środki publ. miedzy podmiotami, ale nie związane ze świadczeniem wzajemnym

Wydatki osobowe występujące w wielu formach prawnych - stanowiące odpłatę za wykonywaną pracę osobistą w ramach stosunku pracy, nazywane wynagrodzeniem, oraz jako honoraria, nagrody, premie, renty i emerytury, stypendia, zasiłki z pomocy społecznej.

Wydatki rzeczowe, jako formy bezzwrotnych, nieodpłatnych dotacji budżetowych na rzecz różnych podmiotów, finansujących konkretne działy gospodarki narodowej i ich zadania.

Mogą być one również ujęte z punktu widzenia kryterium ekonomicznego jako:

● Wydatki majątkowe (inwestycyjne, kapitałowe) prowadzące do powiększania majątku danej jednostki.

● Wydatki bieżące, służące funkcjonowaniu jednostki zasilanej z budżetu

Pod względem prawnym wyróżnić można wydatki publ. dokonywane w trybie prywatnoprawnym (np. na podstawie umów cywilnoprawnych) i w trybie publicznoprawnym - te ostatnie obejmują wydatki dokonywane na podstawie przepisów prawa budżetowego oraz na podstawie przepisów prawnych ustaw odrębnych z zakresu prawa emerytalnego, prawa alimentacyjnego.

Inny podział wydatków publicznych obejmuje wydatki odpłatne i nieodpłatne.

Te ostatnie mają charakter jednostronny i nie są związane ze wzajemnym świadczeniem na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego.

Inaczej jest z wydatkami odpłatnymi, które dotyczą:

1. wypłat wynagrodzeń pracowniczych

2. zapłaty za dostawy, roboty i usługi

3. wypłat odszkodowań

Podstawowymi formami prawnymi publicznych wydatków nieodpłatnych są dotacje i subwencje.

Jako rozchody publiczne ustawa wymienia:

1. spłaty otrzymanych kredytów i pożyczek

2. wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe

3. udzielone pożyczki

Ustawa o f. publ. określa przeznaczenie środków publicznych, o których mowa w art. 3 , w sposób wskazujący jedynie ogólne formy spożytkowania tych środków. Nie jest to z pewnością określenie jurydyczne, ponieważ rozchody wymienione w art. 4 ust. 2, nawet udzielone pożyczki, są również wydatkami publicznymi. Jeśli przeciwstawia się je wydatkom publicznym, to tylko dla podkreślenia pewnej odrębności i specyfiki tej grupy wydatków, które są oznaczone jako rozchody

Różnica między wydatkami a rozchodami jest taka, że:

Wydatki mają charakter definitywny natomiast, rozchody maja charakter czasowy.

14. Proszę przedstawić rodzaje dochodów publicznych.

1. Dochody publiczne

1. Daniny publiczne

• Podatki

• Opłaty

• Inne świadczenia

2. Pozostałe dochody

• Z mienia (dzierżawa, najem, dywidenda)

• Ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług

• Ze sprzedaży praw niestanowiących przychodów

• Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej

• Inne

Art. 3. 1. Środkami publicznymi są:

1) [m. in.] dochody publiczne;

2. Dochodami publicznymi są:

1) daniny publiczne, do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw;

2) pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych, do których zalicza się:

a) opłaty, fakt zaliczenia opłat do pozostałych dochodów jest sporny !!!

b) dochody z mienia, w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału,

c) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu ust. 1 pkt 3 lit. a i b, oraz dochody ze świadczenia usług,

d) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej,

e) inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów, o ile są pobierane przez organy finansowane z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki, o których mowa w art. 5 pkt 1 i 2.

15. Proszę przedstawić rodzaje przychodów publicznych.

Kategoria przychodów w ustawie nie jest jednolita. Art.3 ust.1 pkt. 3

1. Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora f. publ. pochodzą:

1. ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych;

2. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;

3. ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publ.;

4. z otrzymanych kredytów i pożyczek;

5. przychody pochodzące z nadwyżek budżetów publ. z lat ubiegłych ←(nie zostały wymienione w art.3 ustawy)!!!

Wymienione kategorie przychodów mogą finansować deficyt budżetowy.

2. Art.3 ust.1 pkt. 4 - jako odrębną kategorię przychodów będących środkami publ. ustawa określa:

1. przychody jednostek zaliczanych do jednostek sektora f. publ. uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł.

(* są to przychody zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych oraz funduszy celowych, a także instytucji kultury i państwowych szkół wyższych;

* mają one odmienny od wymienionych wyżej przychodów charakter - są zbliżone do pojęcia obrotu występującego w działalności przedsiębiorców;

* nie przeznacza się tej kategorii przychodów na finansowanie deficytu budżetowego).

16. Proszę wyjaśnić istotę regulacji, zgodnie z którą zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstaw roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa.

Przepisy ustawy budżetowej nie kreują żadnych praw i obowiązków wobec osób trzecich ani żadnych roszczeń tych osób wobec państwa.

Art. 27ust.1 „Zamieszczanie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa”

Art.27 stwierdza, że zamieszczone w budżecie państwa po stronie dochodów określonych kwot nie stanowi podstawy roszczeń państwa wobec osób trzecich.

Tak więc postanowienia zawarte po stronie dochodów nie maja w tym sensie charakteru normatywnego (mocy prawnej) gdyż nie tworzą prawa.

Do realizacji tych postanowień niezbędne jest istnienie norm prawnych prawa materialnego daninowego (ustaw wprowadzających obowiązki w zakresie podatków, opłat publicznych, ceł, itp.).

Tak więc dochody ujęte w budżecie państwa i planach finansowych jednostek sektora f. publ. stanowią prognozy wpływów z tego tytułu.

Podobnie jak w przypadku dochodów, zamieszczanie określonych kwot przewidywanych wydatków z przeznaczeniem na realizację określonych zadań nie może stanowić podstawy do stosowania roszczeń osób trzecich wobec państwa.

Jedyny wyjątek od zasady wyrażonej w art.27 dotyczy wydatków budżetu państwa na subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego.

Oznacza to że mogą one domagać się od Ministra Finansów wypłaty subwencji w wysokości określonej w ustawie budżetowej.

Mówi o tym art.27 ust. 2 „Przepisu ust.1 nie stosuje się do wydatków budżetu państwa na subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego”.

17. Proszę przedstawić pojęcie funduszu celowego i podać przykłady funduszów celowych.

Art.22 ust. o f. publ.

Ust 1. Funduszem celowym → jest fundusz ustawowo powołany przed wejściem w życie ustawy, którego przychody pochodzą ze źródeł publ., a wydatki przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań (ust.1).

Definicja ta nie oddaje w pełni istoty funduszu celowego.

Polega ona bowiem na związaniu dochodów ze ściśle określonych źródeł z wydatkami na ściśle określone cele.

Dochody funduszy celowych mogą mieć charakter dochodów publ., lecz także dochodów prywatnych oraz dochodów obydwu rodzajów. Podobnie jest z wydatkami funduszy celowych.

Mogą one finansować cele publiczne, jak i cele niepubliczne dotyczące określonej tylko grupy osób (np. Fundusz Kościelny, fundusze powiernicze, f. przemysłowe, f. emerytalne, itp.).

Zaletą f. celowego jest przede wszystkim to, iż umożliwiają one bardziej elastyczna gosp. finansową niż w ramach budżetu.

Jednocześnie jednak powoduje to zmniejszenie kontroli dyscypliny finansowej oraz dekoncentrację środków publ. i zarządzanie finansami publ. w sposób globalny.

W polskim prawie po zniesieniu w 1990r. kilkudziesięciu państwowych i terenowych funduszy występuje ich niewiele, lecz istnieje stała tendencja do ich reaktywowania. W 2003r. Minister Finansów zaproponował ich ograniczenie ze względu na negatywna ocenę działalności funduszy celowych, naruszających zasadę jedności budżetu. Ust. o f. publ. nie zezwala w zasadzie na finansowanie imiennie wymienionych wydatków środków publ. pochodzących z poszczególnych tytułów (art.24 ust.1), czyli zakazuje tworzenia funduszy. Zawiera też zakaz dokonywania zmian w planie przychodów funduszu państwowego oraz konieczność uzyskania zgody ministra nadzorującego taki fundusz. Objęto ponadto zakazem od 1sytcznia1999r. tworzenie nowych funduszy. Nie jest to jednak skuteczny zakaz, gdyż ust. o f. publ. można zmienić każdą ustawą powołującą jakikolwiek nowy fundusz.

Z punktu widzenia realizowanych przez fundusze zadań wyróżnia się: (st. 3)

• Fundusz państwowy - taki, którego środki są przeznaczone na realizację zadań wyodrębnionych z budżetu państwa.

Z budżetowego punktu widzenia możemy podzielić je na 2 grupy:

→ W pierwszej znajdują się te, których środki budżetowe stanowią jedyne i dominujące źródło wpływów:

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,

- Fundusz Alimentacyjny,

- Fundusz Emerytalno-Rentowy KRUS,

- Fundusz Prewencji i Rehabilitacji KRUS,

- Fundusz Pracy,

- Państwowy Fundusz Kombatantów;

→ Do drugiej grupy należą fundusze, które nie koga korzystać z pomocy finansowej budżetu państwa.

Wynika to stąd, że ustawy konstytuujące fundusz nie przewidują takiej pomocy.

Można tu przykładowo wymienić Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

• Samorządowe fundusze celowe - takie, z których finansuje się zadania wyodrębnione z budżetu gminy, powiatu lub województwa.

Gminne, powiatowe i wojewódzkie fundusze celowe mogą być utworzone jedynie w drodze ustawy, a nie na podstawie uchwały rad gminnych i powiatowych lub uchwały sejmiku województwa.

Przykłady: - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

- Centralny Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym.

Natomiast ze względu na formę prawną można wyróżnić: (art. 2)

• Fundusze celowe działające jako osoby prawne;

• Fundusze celowe stanowiące wyodrębniony w sensie finansowym rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz (ten rodzaj funduszy celowych pozbawiony jest odrębnej osobowości prawnej i bardziej przypomina konstrukcję środków specjalnych).

(ust. 4) Podstawą gospodarki funduszu celowego jest roczny plan finansowy.

(ust. 5) Wydatki mogą być dokonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych, obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, oraz pozostałości środków z okresów pośrednich.

(ust. 6) Dopuszcza się możliwość zaciąganie przez fundusze celowe kredytów i pożyczek, jeśli ustawa tworząca dany fundusz tak stanowi.

(ust. 7) Szczegółowe zasady gosp. finansowej państwowego funduszu celowego, w zakresie nie uregulowanym ustawą tworzącą fundusz, określa w drodze rozporządzenia, minister nadzorujący państwowy fundusz celowy, w porozumieniu z Ministrem Finansów

18. Proszę przedstawić regulacje dotyczące skutków finansowych aktów prawnych.

● Dbałość o stan finansów publ., a zwłaszcza zachowanie równowagi finansowej państwa powinna mieć miejsce przy projektowaniu nowych regulacji prawnych, gdyż wprowadzenie w życie i funkcjonowanie ustawy pociągać za sobą może wydatki publ.

● Niezbędna jest świadomość wystąpienia takich skutków oraz ich zakresu.

Ust. o f. publ. stanowi w związku z tym, że przedstawianie przez Radę Ministrów projektów aktów prawnych, których skutkiem finansowym może być zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów podmiotów sektora f. publ., w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących przepisów wymagają określenia wysokości tych skutków i uprzedniego ich zaopiniowania przez Ministra Finansów.

● Ponadto wydanie przez organ administracji rządowej aktu normatywnego wywołującego skutki finansowe dla budżetu państwa, nieprzewidziane w danej części budżetowej wymaga porozumienia z Ministrem Finansów.

● Projekt ustawy, której skutkiem byłaby zmiana poziomu dochodów własnych bądź wydatków jednostek samorządu terytorialnego, wymaga określenia wysokości skutków tych zmian oraz zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Opinia Komisji powinna być przekazana do Sejmu wraz z projektem ustawy.

● Skutki finansowe proponowanych regulacji ustawowych powinny być przedstawione Sejmowi, ratyfikacja umów międzynarodowych zaś powodujących znaczne finansowe obciążenie państwa i jej wypowiedzenie wymaga zgody ustawowej.

● W stosunku do orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej, TK określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

● Projekt ustawy musi odpowiadać pewnym wymogom formalnym.

Przede wszystkim misi mu towarzyszyć uzasadnienie.

Konstytucja żąda, aby każdy podmiot wnoszący projekt przedstawił skutki finansowe jej wykonania. Bez spełnienia tego wymogu projektowi nie może być nadany bieg ustawodawczy (art.118 ust.3 Konst.).

● Regulamin Sejmu przewiduje by do projektu ustawy było dołączone uzasadnienie, które powinno wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

19. Proszę przedstawić pojęcie deficytu sektora finansów publicznych.

Deficyt sektora finansów publicznych -ujemna różnica miedzy dochodami publicznymi, powiększonymi o bezzwrotne środki pochodzące za źródeł zagranicznych a wydatkami publicznymi w danym okresie rozliczeniowym (/149)

Art. 7. 1. Dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 i 2a, a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych.

Art. 7. 2. Dochody i wydatki oraz deficyt lub nadwyżkę sektora finansów publicznych ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora [finansów publicznych].

Deficyt sektora finansów publicznych -suma sald deficytów budżetu państwa jednostek samorządowych funduszy i innych podmiotów sektora finansów publicznych (149)

20. Proszę przedstawić kompetencje Prezydenta w zakresie procedury budżetowej.

* Zgodnie z Konstytucją, każda przyjęta przez Sejm i Senat ustawa, a więc również ust. budżetowa zostaje przekazana, w celu podpisania oraz zarządzenia opublikowania w Dzienniku Ustaw, Prezydentowi RP.

* Po zakończeniu postępowania budżetowego w Sejmie i Senacie marszałek Sejmu, przedstawia uchwalona ustawę Prezydentowi RP, który na podpisanie ust. budżetowej ma 7 dni (art.224 ust.1).

* Prezydent władny jest przed podpisaniem wystąpić do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ust. budżetowej z Konstytucją.

* W takim momencie następuje wstrzymanie 7-dniowego terminu podpisania ustawy.

* Po orzeczeniu Trybunału o zgodności ust. budżetowej z Konstytucja Prezydent nie ma już prawa odmówić jej podpisania.

* Art.224 ust.2 Konstytucji zawiera postanowienie, że w przypadku zwrócenia się Prezydenta do TK w sprawie zgodności ust. budżetowej z Konstytucją, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż przed upływem 2 m-cy od złożenia wniosku.

* Prezydent nie ma natomiast prawa weta i przekazania ust. budżetowej do ponownego rozpatrzenia przez Sejm.

* Istotne znaczenie ma postanowienie dotyczące terminu uchwalania ust. budżetowej.

Art.225 stanowi, że jeśli w ciągu 4 m-cy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ust. budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu, to może on w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

* W przypadku skrócenia kadencji Sejmu, skrócona zostaje także kadencja Senatu, a w takiej sytuacji Prezydent ma obowiązek zarządzić równocześnie wybory do obu izb parlamentu, do czego zobowiązuje go art.98 ust.4 i 5 Konstytucji.

21. Proszę wskazać zakres dopuszczalnych zmian projektu ustawy budżetowej dokonywanych przez parlament.

Konstytucja określa:

→ dług publ.

• bezwzględny zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publ. przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto (art.216 ust.5);

• obowiązek określania w drodze ustawy sposobu obliczania wartości rocznego PKB oraz państwowego długu publ.;

• inicjatywę ustawodawczą w zakresie zaciągania długu publ. Konstytucja przyznaje wyłącznie Radzie Ministrów (art.221).

→ deficyt budżetowy

• zakaz zwiększania wydatków lub ograniczania dochodów planowanych przez Radę Ministrów, których skutkiem jest uchwalenie przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej (art.220 ust.1);

zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa (art.220 ust.2).

22. Proszę wskazać różnice między kontrolą finansową a audytem wewnętrznym.

AUDYT WEWNĘTRZNY jest określony w ustawie o f. publ. w art. 35c

„1. Jest to ogół działań, przez które kierownik jednostek sektora f. pub. uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem:

* Legalności

* Gospodarności

* Celowości

* Rzetelności

* Przejrzystości

* Jawności

2. Audyt wewnętrzny obejmuje w szczególności

1. badanie dowodów księgowych oraz zapisów w księgach rachunkowych

2. ocenę systemu gromadzenia środków publicznych i dysponowania nimi oraz gospodarowania mieniem

3. ocenę efektywności i gospodarności zarządzania finansowego”

● A. W. to niezależna, obiektywna zapewniająca i doradcza działalność, której CELEM jest dodanie wartości i ulepszenie operacji danej organizacji.

Pomaga ona organizacji w osiągnięciu jej celów poprzez wprowadzenie systematycznego i zdyscyplinowanego podejścia do oceny i udoskonalenia efektywności procesów zarządzania ryzykiem procesów kontroli i nadzoru.

● Jest instytucją funkcjonującą wewnątrz badanej jednostki, struktury. Niezależną od podmiotu kontrolowanego

● Jest formą kontroli oraz działań o charakterze doradczym, wspierającym w stosunku do kierownika jednostki sektora f. publ.

● Można go określić jako ogół działań kontrolnych i doradczych podejmowanych w toku procesu zarządzania jednostką, w wyniku których, kierownik jednostki będącej przedmiotem audytu uzyskuje wiedzę i ma możliwość oceny funkcjonowania.

● Jednostki w których prowadzi się audyt wewnętrzny określa ustawa o f. publ. w art. 35d ( patrz pytanie 23).

● Audyt wewnętrzny w jednostce sektora finansów publicznych prowadzi audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce z wyłączeniem ust 2 do 2e.

● Audytor wewnętrzny podlega bezpośrednio kierownikowi jednostki, który zapewnia organizacyjną odrębność wykonywania przez niego zadań określonych w ustawie.

Rozwiązanie tego stosunku pracy nie może nastąpić bez zgody GIAW.

● A.W. przeprowadza się na podstawie rocznego planu a. w. jednostki sektora f. publ. zwanego

„planem audytu” jednak w uzasadnionych przypadkach a. w. przeprowadza się poza planem.

Plan a.w. przygotowuje audytor wewnętrzny w porozumieniu z kierownikiem jednostki.

Audytor wewnętrzny zawiadamia kierownika jednostki przed rozpoczęciem a.w. o przedmiocie i

czasie trwania audytu.

Sprawozdanie z przeprowadzonego a.w. jest przekazywane kierownikowi jednostki.

Kierownik na tej podstawie podejmuje działania mające na celu usunięcie uchybień oraz

usprawnienie funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej, informując o tym

audytora wewnętrznego.

KONTROLA

● Dotyczy procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych oraz

gospodarowania mieniem.

Zapewnienie przestrzegania procedur kontroli oraz przeprowadzenie wstępnej oceny celowości

zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków ze środków publicznych, udzielania

zamówień publ. oraz zwrotu środków publ., prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie

odpowiednich procesów kontroli.

● Proces (działalność) polega na porównaniu stanu obowiązującego z (postulowanego,

wyznaczonego) ze stanem faktycznym (wykonanym, rzeczywistym).

● Cel kontroli - ustalenie zgodności między stanem obowiązującym a stanem rzeczywistym.

W przypadku stwierdzenia niezgodności między stanem rzeczywistym (faktycznym) a

obowiązującym(postulowanym) konieczne jest wyjaśnienie przyczyn ewentualnego występowania

tych różnic i podjecie środków zaradczych bądź zastosowanie sankcji.

Jednakże sama kontrola nie obejmuje czynności pokontrolnych ani tym bardziej zarządzania i

administrowania.

RODZAJE KONTROLI:

1. ze względu na sposób ustalania stanu rzeczywistego - kontrola faktyczna i dokumentalna;

2. ze względu na sposób badania dokumentów - kontrola formalna i merytoryczna;

3. ze względu na zakres przedmiotu kontroli - kontrola pełna i odcinkowa;

4. ze względu na usytuowanie lub stosunek organu kontrolowanego i kontrolującego -

kontrola zewnętrzna i wewnętrzna;

5. ze względu na kryterium czasu, w którym dokonuje się kontroli i stosunek do stanu

faktycznego jako - kontrola wstępna, następna i bieżąca;

6. ze względu na rodzaj przedmiotu kontroli - kontrola merytoryczna procesów rzeczowych i

kontrola finansowa.

23. Proszę określić, w jakich jednostkach audyt wewnętrzny jest obowiązkowy?

Rodzaje podmiotów publ. poddanych audytowi zostały określone w ustawie poprzez imienne ich wyszczególnienie (art.35d) oraz uzupełniające kryterium limitu kwoty przychodów i wydatków, których przekroczenie powoduje objęcie obowiązkiem audytu.

Kwotę tę określił Minister Finansów w drodze rozporządzenia z 2002r. w sprawie określenia kwot przychodów oraz wydatków środków publ. dokonywanych w ciągu roku kalendarzowego, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia audytu wewn. w jednostkach sektora f. publ. - wynosi ona 35 mln zł.

Audyt wewn. prowadzi się w:

1. jednostkach wymienionych w art.83 ust.2 (Kancelarie Sejmu, Senatu, Prezydenta RP; SN, NSA, TK, KRS, sądownictwo powszechne, NIK, Rzecznik Pr Ob, Rzecznik Pr Dziecka, KRRiTV, etc);

2. ministerstwach;

3. Kancelarii Prezesa RM;

4. urzędach centralnych;

5. urzędach przewodniczących komitetów wchodzących w skład RM;

6. Rządowym Centrum Studiów Strategicznych;

7. Rządowym Centrum Legislacji;

8. urzędach wojewódzkich;

9. urzędach celnych;

10. urzędach skarbowych;

11. funduszach celowych, stanowiących wyodrębnione jednostki organizacyjne;

12. ZUS, KRUS i zarządzanych przez nie funduszach;

13. Narodowym Funduszu Zdrowia (?)

14. należących do sektora f. publ. państwowych osobach prawnych utworzonych na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publ.;

15. powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury;

16. jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej.

Audyt wewn. Prowadzi się w innych niż wymienione jednostkach sektora f. publ., w tym w jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli jednostki te gromadzą znaczne środki publ. lub dokonują znacznych wydatków publ.

(np. konieczność wprowadzenia audytu w części jednostek wojskowych, samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej, komend wojewódzkich policji, instytucji kultury).

24. Proszę wymienić kryteria konwergencji finansowej.

Kryteria konwergencji (zbieżności) dotyczące sytuacji budżetowej (fiskalnej) określone zostały w Traktacie z Maastricht oraz w Protokole w sprawie procedury nadmiernego deficytu.

Ustalony w nim został maksymalny limit długu i deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych.

1. Poziom deficytu nie może przekroczyć 3% PKB, chyba że deficyt spada w sposób ciągły i nieprzerwany do wymaganego poziomu albo przekroczenie wymaganego poziomu deficytu ma charakter wyjątkowy i krótkotrwały, a jego wartość nieznacznie wykracza poza wymagany poziom.

W przypadku obliczania deficytu w krajach zachodnich stosuje się odmienne zasady niż w metodologii polskiej.

Główna różnica wg metodologii UE oraz metodologii krajowej dotyczy odmiennej metody rachunkowej.

Wg metodologii europejskiej wszystkie transakcje są prezentowane memoriałowo (w momencie ich powstania), w Polsce zaś obowiązuje metoda kasowa, tzn. transakcje są rejestrowane w momencie faktycznego transferu środków pieniężnych.

Ponadto ewentualne zaległości z tytułu danin publ. (w szczególności podatków) są wykazywane w wysokości należnej, czyli możliwej do ściągnięcia. Zasady te wpływają na odmienne traktowanie pewnych operacji finansowych, np.:

→ powstałe w danym roku zobowiązania wymagalne sektora zwiększają deficyt (w przeciwieństwie do metodologii polskiej),

→ przyrost należności wymagalnych sektora (podatkowych i niepodatkowych) zmniejsza deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych,

→ umorzenie długu jednostkom należącym do sektora przez jednostki spoza sektora zmniejsza deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych, a nie ma wpływu na deficyt wg metodologii krajowej,

→ przejęcie długu jednostki spoza sektora przez jednostkę należącą do sektora wpływa na zwiększenie deficyt u sektora instytucji rządowych i samorządowych, samorządowych nie ma wpływu na deficyt kasowy liczony wg zasad ust. o f. publ.

2. Wielkość zadłużenia publ. nie może przekraczać 60% PKB, chyba że stosunek ten maleje w wystarczającym stopniu i zbliża się w zadowalającym tempie do powyższego wskaźnika

Kryterium to w bardziej rygorystycznym brzmieniu zawarte zostało w Konst. RP.

Również szeroko reguluje te zagadnienia ust. o f. publ. - wprowadza procedury ostrożnościowe i sanacyjne dotyczące ograniczeń w kształtowaniu finansów publ., jeżeli państwowy dług publ. powiększony o przewidywane wypłaty z tytułu gwarancji i poręczeń udzielonych przez jednostki sektora f. publ. przekroczy odpowiedni poziom.

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w UE nie uwzględnia jednak, w odróżnieniu od polskich regulacji, potencjalnych wypłat z tytułu udzielonych przez jednostki sektora gwarancji i poręczeń oraz zobowiązań wymagalnych jednostek sektora.

Wg metodologii unijnej stanowią one wydatek na bazie memoriałowej.

Budżet państwa i prawo budżetowe

1. Proszę omówić genezę budżetu państwa.

Początki formowania się budżetu państw związanie są z okresem feudalizmu i oddzielaniem majatku publicznego od majątku władcy. Kolejny etap jest związany z walką o władze między monarchą a przedstawicielstwem stanowym czyli parlamentem. Z początku parlamenty uzyskiwały prawo decydowania o podatkach dalej o wydatkach i wreszcie prawo uchwalania budżetu. Budżet stanowił pewne ograniczenie dla rządu i panującego nałożone przez parlament, był wyrazem wzajemnej równowagi władz w państwie a w poszczególnych państwach wyrazem konstytucyjnych uprawnień parlamentu w dziedzinie finansów państwa.

R Stourm za pierwszy budżet uważa akt zatwierdzony przez parlament zawierający preliminarz publicznych dochodów i wydatków.Za pierwszy budżet wydany w formie aktu prawnego uważana jest Ustawa o Prawach (Bill of Rights) z 1688r. Wymagała ona okresowego uzyskiwania zgody parlamentu na pobór podatków i dokonywania wydatków. Z tego tez okresu pochodzi nazwa budżet (łac. bula) oznaczająca worek, sakiewkę. W większości krajów rozwój tej instytucji jest ściśle powiązany z rozwojem parlamentu(Prusy ,Francja ,USA).

W Polsce powszechnie uznaję się że rozwój instytucji budżetu związany jest już z Przywilejem Koszyckim z1374r. w którym nastąpiło ograniczenie prawa króla do nakładania podatków(za zgodą Sejmu) i zwolnienie szlachty z poradlnego z wyjątkiem 2gr z łana chłopskiego).W XV w nastąpiło rozdzielenie skarbu publicznego od nadwornego i dla każdego z nich wprowadzono osobny rejestr skarbowy(wykaz rzeczywistych przychodów i wydatków przedstawiany do zatwierdzenia królowi i podskarbiemu, w XVI w na ich postawie sporządzano zestawienia zbiorcze które na sejmach i sejmikach służyły do uzasadniania projektów podatkowych).W XVIII w miały miejsce reformy Komisji Skarbowej Koronnej które przyczyniły się do rozwoju budżetu jako instytucji obejmującej wiele dziedzin. Sama Komisja była organem zarządu skarbem oraz wykonywała sądownictwo skarbowe i handlowe, opracowała pierwszy w dziejach Polski pełny budżet państwa - „Oboyga Narodów - Skarbu Koronnego i Skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego - Tabelle intrat i ekspensy rocznej ordynaryjnej i ekstraordynaryjnej” z 1768r. Był ujęty w jednym akcie prawnym zawierał dochody stałe i nadzwyczajne, miał nowatorski charakter. Część I zawierała ustalenia co do poboru podatków i dokonywania wydatków nakazywała też powstrzymanie wydatków nadzwyczajnych do czasu aż zaczną napływać dochody z podatków przeznaczone na ich pokrycie .Część II aktu miała charakter tabelarycznych zestawień zawierających planowane dochody i wydatki ,osobno dla Litwy i Korony.

Kolejnym etapem rozwoju tej instytucji było umieszczenie w konstytucjach zapisów dotyczących uprawnień parlamenty i władzy wykonawczej w tym zakresie.

Obecnie budżet w myśl przepisów konstytucji jest to plan finansowy obejmujący dochody i wydatki, przychody i rozchody państwa uchwalany przez sejm na okres roku kalendarzowego w formie ustawy budżetowej .Sam budżet jest zestawieniem tabel określających dochody i wydatki i występuje jako załącznik do ustawy budżetowej.

2. Proszę wskazać konstytucyjne regulacje dotyczące budżetu państwa.

Konstytucja na podstawie art. 8ust.2 jest źródłem prawa budżetowego które stosujemy bezpośrednio. Zasadnicze uregulowania dotyczące budżetu znajdują się w Rozdziale X poświęconym finansom publicznym ale nie tylko .

W art. 146 jest mowa o uprawnieniach i obowiązkach rządu związanych z przygotowywaniem uchwalaniem projektu budżetu ,kierowania jego wykonaniem i składania sprawozdania z jego wykonania .

Art. 146. 

4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności(...)

5) uchwala projekt budżetu państwa,

6. kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,(...)

Art. 190 przewiduje iż Trybunał Konstytucyjny orzeka o utracie mocy obowiązującej przez akty normatywne, które wywołują skutki finansowe nieprzewidziane w ustawie budżetowej.

Art. 190. 

3. (...). W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.(...)

Art.204 nakłada na Najwyższą Izbę Kontroli obowiązek dokonania analizy wykonania budżetu państwa i przedłożenia tej analizy do zatwierdzenia Sejmowi łącznie z opinia w kwestii udzielenia rządowi absolutorium.

Art. 204. 

1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:

1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

2. opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,(...)

W Rozdziale X ,dotyczącym finansów publicznych znajdują się regulacje dotyczące:

• inicjatywy ustawodawczej dotyczącej ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo. Inicjatywa ta należy wyłącznie do Rady Ministrów.

Art. 221. 

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

• przedkładania projektu ustawy budżetowej przez Radę Ministrów w terminie nie dłuższym niż do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Przedłużenie tego terminu możliwe jest tylko w wyjątkowych wypadkach.

Art. 222.

 Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

• czasu poświęconego na prace nad projektem ustawy budżetowej w parlamencie - wynosi on obecnie 4 miesiące, w tym Senat ma 20 dni od przekazania mu projektu na uchwalenie poprawek. Po tym okresie jeżeli ustawa nie zostanie przedstawiona Prezydentowi do podpisu może on skrócić kadencję Sejmu w ciągu 14 dni.

Art. 225. 

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Art. 223. 

Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.

• Prezydent zobowiązany jest podpisać ustawę w ciągu 7 dni od otrzymania jej od Marszałka Sejmu. Prezydent nie ma prawa wetowania ustawy budżetowej ale może zwrócić się do Trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z konstytucja. Trybunał ma 2 miesiące na rozstrzygnięcie.

Art. 224. 

1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.

2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Regulacje dotyczące deficytu budżetowego art.220

Art. 220.

1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

• Rada ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej łącznie z informacją o stanie zadłużenia państwa .Sejm ma 90 dni na jego rozpatrzenie i po zapoznaniu się z opinią NIK udziela lub odmawia udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Art. 226. 

1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Panuje pogląd że podobnie jak projekty ustaw podatkowych tak też projekt ustawy budżetowej nie mogą być rozpatrywane w trybie pilnym ze względu na potrzebę wnikliwego rozpatrzenia projektów.

3. Proszę omówić źródła prawa budżetowego.

Zanim przejdę do omówienia źródeł prawa budżetowego myślę że należałoby najpierw zdefiniować czym jest prawo budżetowe.

W sensie ścisłym jest to ogół norm prawnofinansowych regulujących strukturę gospodarki budżetowej , ogólne zasady budżetowe, formy organizacyjne gospodarki budżetowej, procedurę budżetowa , klasyfikacje budżetowe odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny budżetowej ,problematykę zarządzania długiem publicznym.

W sensie szerokim uzupełniane jest przez proceduralne i merytoryczne zasady zbierania dochodów i przychodów na rzecz państwa i jednostek samorządu terytorialnego oraz dokonywania wydatków.

Źródłami prawa budżetowego w sensie ścisłym są:

1. Konstytucja (patrz pyt. 02)

2. Ustawa o finansach publicznych (do 1999r. Prawo budżetowe) - rozwija postanowienia Konstytucji ,jest w całości poświęcona prawu budżetowemu. Realizuje normę art. 219

Art. 219.

(...).2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

Reguluje ona :zasady ogólne finansów publicznych, zagadnienia państwowego długu publicznego, problematykę budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego, orazodpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

. Nie reguluje natomiast zasad gromadzenia środków pieniężnych a tylko sposoby ich wydatkowania oraz zarządzanie długiem publicznym ,nie odnosi się do statusu Skarbu Państwa ani jego relacji w stosunku do budżetu ,problemów audytu wewnętrznego, zasad obliczania długu publicznego w stosunku do PKB tylko odsyła do odrębnych ustaw. Zagadnienia dotyczące klasyfikacji budżetu są normowane niezgodnie z zasadami europejskiej klasyfikacji działalności i ustawą z 1997r. o działach administracji rządowej.W ustawie wprowadzona nową klasyfikację środków publicznych odmienną od obowiązującej dotychczas klasyfikacji wydatków budżetowych oraz wprowadza równolegle inną klasyfikację wydatków budżetowych. Istnienie pozabudżetowych form prawno-organizacyjnych których plany finansowe i sprawozdania są poza kontrolą parlamentu nie sprzyja przejrzystości finansów publicznych. Ustawa ta wprowadza również duże zamieszanie pojęciowe używając różnych terminów zamiennie i definiując je w sposób niezrozumiały. Prowadzi to do powstania wielu problemów interpretacyjnych.

3. coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe - zawierają normy prawne obowiązujące w gospodarce budżetowej w danym roku. Regulują dochody i wydatki oraz przychody i rozchody podmiotów sektora publicznego. Jednak umieszczenie czegoś w budżecie po stronie wydatków nie tworzy jeszcze roszczenia o wypłatę skierowanego do państwa. Takie roszczenia muszą wynikać z przepisów prawa materialnego np. dot. zasiłków z pomocy społecznej. Podobnie umieszczenie zapisu po stronie dochodów nie tworzy uprawnienia do pobierania podatków. Takie uprawnienie równięz musi wynikać z przepisów prawa materialnego.

4. ustawa o prowizorium budżetowym - zastępcza forma w stosunku do ustawy budżetowej przewidziana w wyjątkowych sytuacjach.uchwalana na okres krótszy niż 1 rok.

5. ustawy okołobudżetowe

6. akty wykonawcze do ustawy o finansach publicznych i nie obowiązującego dziś Prawa budżetowego z 1991r.

7. tzw. noty budżetowe - rozporządzenia wykonawcze Ministra Finansów co roku inicjujące proces projektowania budżetu.

Źródłami prawa budżetowego w znaczeniu szerokim są:

Akty prawne regulujące poszczególne rodzaje danin publicznych : podatków ,opłat ceł, wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej, emerytur rent zasiłków i zamówień publicznych .

4. Proszę wyjaśnić charakter prawny zapisów dotyczących dochodów i wydatków budżetowych.

Ustawa budżetowa ustala między innymi dochody i wydatki budżetu państwa

Po stronie wydatków i rozchodów budżet jest górną granicą wydatków na określone w nim cele i środki działania, to zbiór upoważnień. Zapisy te maja charakter dyrektywny(wiążący). Samo umieszczenie wydatku w budżecie nie tworzy roszczenia skierowanego do państwa o dokonanie wypłaty, może to wynikać bowiem tylko z przepisów prawa materialnego(wyjątkiem są roszczenia o subwencje dla samorządu terytorialnego). Zapisy dotyczące dochodów są natomiast przewidywaniem ich wielkości nie są więc prawnie wiążące a stanowią tylko wytyczne więc tym bardziej nie mogą być podstawa prawną do pobierania dochodów ani podstawą obowiązku płacenia. Dochody i wydatki budżetowe z prawnego punktu widzenia maja charakter definitywny czyli nieodwracalny ,niezwrotny. Dlatego w stosunku do nich są stosowane ścisłe procedury uchwalania ,wykonywania i kontroli.art.27 uofp:

1. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa

Dochody publiczne(budżetowe) są jednym z rodzajów środków publicznych wymienionych w art3 ustawy o finansach publicznych:

Art. 3. 1. Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne;(...)

Generalnie środki publiczne można podzielić na:

• dochody publiczne( są bezzwrotne)

• przychody(mają charakter zwrotny)

• bezzwrotne środki ze źródeł zagranicznych

Dochody publiczne dzielimy z kolei na:

• daniny publiczne ( kategoria nie określona dokładnie w ustawie, są to obowiązkowe bezzwrotne świadczenia na rzecz państwa które nie zostały zakwalifikowane do kategorii pozostałych dochodów)

• pozostałe dochody

Źródła pozyskiwania dochodów budżetowych wymienione są w art. 62 ustawy o finansach publicznych (art. ten nie nawiązuje do art.,3ust.2 dot. dochodów publicznych.)Jest to katalog o charakterze otwartym ,inne ustawy mogą wprowadzać dodatkowe źródła.

Art. 62. Dochodami budżetu państwa są:

1) podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych;

2) cła;

3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;

4) dywidendy;

5) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;

6) wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

7) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

8) dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

9) (uchylony);

10) odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

11) odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;

12) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

13) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych;

14) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

15) inne dochody publiczne.

Planowanie dochodów oparte jest na prognozach makroekonomicznych, zakładanym wpływie dochodów i przyszłych regulacjach prawnych(dotyczących np. podatków).

Z art.62 wynika że dochody budżetowe mogą być:

zwrotne(podatki) i bezzwrotne(przychody np.. z kredytów i pożyczek) dobrowolne(darowizny) i przymusowe(cła)

odpłatne(opłaty) i nieodpłatne(podatki)

krajowe( cła) i zagraniczne(emisja obligacji na rynki zagraniczne) ,

państwowe(cła) i lokalne(podatek od nieruchomości )

ogólne(podatki ) i indywidualne(z konfiskaty mienia)

Środki publiczne mogą być przeznaczane na:

• wydatki publiczne

• rozchody

Wydatki publiczne są to wydatki sektora finansów publicznych. Dzielimy je wg miejsca i formy finansowania na:

1. pochodzące z budżetu państwa

2. pochodzące z budżetu jednostek samorządu terytorialnego

3. pochodzące z państwowych funduszy celowych

4. pochodzące z samorządowych funduszy celowych

5. pochodzące od innych niż organy władzy publicznej podmiotów sektora finansów publicznych

czyli nie ma znaku równości pomiędzy wydatkami publicznymi a budżetowymi, choć wydatki budżetowe stanowią zdecydowaną większość publicznych .

Ustawa o finansach publicznych zajmuje się szerzej tylko wydatkami budżetowymi do publicznych odnosi się

Art. 28. 1. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.

2. Jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków.

3. Wydatki publiczne powinny być dokonywane:

1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;

2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;

3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań

Wydatki budżetowe - ich istotą jest zaspokajanie potrzeb publicznych. Przeznaczone są na (art.63):

1) realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały;

2) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

2a) subwencje dla partii politycznych;

3) dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami;

4) dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego;

5) dotacje na zadania określone ustawami;

6) współfinansowanie programów i projektów realizowanych ze środków, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 i 2a.

2. (uchylony).

Ustawa o finansach publicznych dzieli wydatki budżetowe na :Art. 69. 1. 

1) wydatki bieżące;

2) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;

3) wydatki majątkowe.

2. Wydatki bieżące obejmują:

1) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

1a) subwencje dla partii politycznych;

2. dotacje;

3) wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane;

4) inne świadczenia na rzecz osób fizycznych;

5) zakupy towarów i usług;

6. inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań.

Grupowanie wydatków jest dokonywane w budżecie w formie układu klasyfikacji budżetowej opartego na art. 13 i 67 uofp.

5. Proszę określić zakres przedmiotowy ustawy budżetowej.

W kwestiach szczegółowych dotyczących budżetu art.219 Konstytucji odsyła nas do uregulowania ustawowego.

Art. 219. 

(...).2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

(...).

Na tej podstawie kwestie związane z budżetem zostały uregulowane w Ustawie o finansach publicznych z 1998r.Art.1 ust7 stanowi:

.  Ustawa określa:

7. zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publicznych, w tym zasady klasyfikacji dochodów i wydatków;

Szczegółową regulację dotycząca zakresu przedmiotowego ustawy budżetowej zawiera art.61 ww. ustawy

Art. 61. 

1. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

1) organów: władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa;

2) sądów i trybunałów;

3) administracji rządowej.

4. Ustawa budżetowa zawiera także:

1) zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych;

2) plany przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych;

3) zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziałem Skarbu Państwa;

4) zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2(bezzwrotne środki ze źródeł zagranicznych) w podziale na poszczególne okresy realizacji;

5) ⁽¹⁶⁾ zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2a(środki z funduszy strukturalnych iFunduszu Spójności UE), w podziale na poszczególne okresy realizacji i źródła pochodzenia środków na ich realizację; w odniesieniu do programów zestawienie sporządza się według kategorii interwencji funduszy strukturalnych.

5. Ustawa budżetowa może zawierać plany przychodów i wydatków:

1) jednostek, o których mowa w ust. 4 pkt 1;

2. innych jednostek sektora rządowego.

Przedmiotem regulacji ustawy budżetowej są dochody i wydatki oraz przychody i rozchody podmiotów sektora publicznego. Ustawa ta określa :

• dochody i wydatki budżetu państwa

• deficyt budżetowy oraz źródła jego pokrycia

• przychody i rozchody budżetu państwa oraz jednostek gospodarki pozabudżetowej wraz z planami finansowymi funduszy celowych,

• wykaz programów oraz inwestycji wieloletnich

• kwoty dotacji budżetowych a także wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe

• oraz bezzwrotne środki pomocowe pochodzące ze źródeł zagranicznych wraz z wydatkami jakie mają pokrywać

• limity zatrudnienia w administracji rządowej

Nie można w ustawie budżetowej zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

Ustaw budżetowa jest aktem o szczególnym charakterze gdyż oprócz postanowień normatywnych zawiera plan finansowy określający dochody i wydatki państwa w danym roku a sam budżet jest załącznikiem zawierającym tabele z kwotami publicznych środków pieniężnych.

6. Proszę wyjaśnić pojęcia: wynik budżetowy; deficyt budżetowy w ujęciu prawnym i ekonomicznym; nadwyżka budżetowa w klasyfikacji środków publicznych.

Wynik budżetowy to różnica pomiędzy dochodami i wydatkami budżetowymi w danym okresie rozliczeniowym Gdy jest dodatni jest nadwyżką budżetową a ujemny deficytem budżetowym.

Deficyt budżetowy.

I Ujęcie ekonomiczne

Jest to ujemny wynik (saldo) budżetowy. Związany jest z okresem roku budżetowego. Ma wpływ na wysokość długu publicznego ,który to jest sumą deficytów budżetowych zaplanowanych w budżecie państwa i jednostek samorządu terytorialnego.

Rozróżnia się dwa rodzaje deficytu w tym ujęciu:

• Deficyt pierwotny (wyjściowy) - rzeczywisty w danym okresie

• Deficyt konwencjonalny - oficjalny

Deficyt pierwotny wskazuje jak kształtowałby się wynik budżetowy gdyby nie trzeba było ponosić kosztów związanych z finansowaniem długu publicznego. Deficyt ten wypada ujemnie to świadczy o rzeczywistej nierównowadze budżetowej.

Deficyt konwencjonalny - określa zależność między deficytem a długiem publicznym choć ten ostatni to jedynie konsekwencja finansowania deficytów przez zaciąganie pożyczek.

Można tę zależność przedstawić w postaci następującego wzoru:

d = W + r × D - P

Gdzie:

d - deficyt budżetu państwa

W - wydatki na dobra i usługi oraz transferowe

r - średnia stopa % obsługi długu publicznego

D - rozmiar długu publicznego państwa

P - daniny na rzecz budżetu państwa

W projekcie budżetu państwa pojawił się inny jeszcze rodzaj deficytu a mianowicie deficyt ekonomiczny. Pojęcie to używane przez ekonomistów i polityków jest wieloznaczne i nie zostało wprowadzone do obowiązującego prawa. Dotyczy wpływu finansów publicznych na kształtowanie się oszczędności prywatnych.

II. Ujęcie prawne

Ustawa o finansach publicznych rozróżnia dwa rodzaje deficytów

• Deficyty budżetowe (powstające w budżecie państwa i budżetach jednostek samorządu terytorialnego)

• Deficyt sektora finansów publicznych

Deficyt budżetu państwa to ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa.

Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego - to ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetu tej jednostki.

Deficyt może być finansowany tylko ze źródeł przychodu wymienionych enumeratywnie w ustawie(art64 ust.1 i art112ust.2)

Art. 64. (...)

2. Deficyt budżetu państwa może być pokryty przychodami pochodzącymi z:

1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;

2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;

3) pożyczek;

4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5. nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Art. 112. (...)

2. Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być pokryty przychodami pochodzącymi z:

1) sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego;

2) ⁽³⁴⁾ kredytów zaciąganych w bankach krajowych;

2) ⁽³⁵⁾ kredytów;

3) pożyczek;

4) prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego;

5) nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych;

6. wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikającej z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

W konstytucji jest zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez NBP .

Art. 220. (...)

2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

Limity deficytów budżetowych są nieprzekraczalne i określane co roku w ustawie budżetowej. Zgodnie z uregulowaniami obowiązującymi w UE nie powinien przekroczyć 3% PKB.

Deficyt sektora finansów publicznych (art.7 ust1) jest ujemna różnicą pomiędzy dochodami publicznymi (do których doliczono bezzwrotne środki ze źródeł zagranicznych) a wydatkami publicznymi w danym okresie rozliczeniowym.. Ustala się go po wyeliminowaniu wewnętrznych płatności pomiędzy jednostkami sektora finansów publicznych. Określenie go polega na zsumowaniu wszystkich deficytów sektora publicznego (budżetu państwa , jednostek samorządu terytorialnego Funduszy innych podmiotów określanych mianem sektora finansów publicznych).

Nadwyżka budżetowa jest to dodatni wynik budżetowy. Z art. 67 uofp wynika że jest ona ujmowana w osobnej części w budżecie państwa.

Art. 67(..)

2. W odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się(..)

5) przychody i rozchody związane z finansowaniem deficytu i rozdysponowaniem nadwyżki budżetowej.

Rozporządzenie Ministra Finansów z 23.09.1999r.w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów w odrębnej części ujmuje nadwyżkę budżetową .(część 98)

Art.1

§ 1. Ustala się następującą klasyfikację części budżetowych:

(...)

98. Przychody i rozchody związane z finansowaniem deficytu i rozdysponowaniem nadwyżki budżetowej.

Natomiast w rozporządzeniu z 18.07.2000r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów nadwyżka z lat ubiegłych sklasyfikowana jest jako przychód.

KLASYFIKACJA PARAGRAFÓW PRZYCHODÓW

Klasyfikacja określona w tym załączniku dotyczy przychodów, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148, Nr 45, poz. 391 i Nr 65, poz. 594).

(...)957 Nadwyżki z lat ubiegłych

7. Proszę wyjaśnić pojęcia: dług publiczny w ujęciu prawnym i ekonomicznym.

Dług publiczny można zdefiniować jako sumę finansowych zobowiązań (świadczenie główne + odsetki) podmiotów sektora publicznego z tytułu różnych zdarzeń prawnofinansowych w deficytu budżetowego.Tworzą go skumulowane deficyty budżetowe zaplanowane w budżecie państwa i w budżecie jednostek samorządu terytorialnego.

Dług publiczny jest efektem niedostosowania potrzeb do ilości posiadanych środków finansowych. Czynnikami głównie wpływającymi na jego wzrost są: deficyt budżetu państwa oraz istniejące już zadłużenie przesuwane z poprzednich lat ale dług publiczny może być również tworzony przez ewentualne wypłaty świadczeń z poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa ,uznanie roszczeń przez państwo powodujące konieczność wypłaty odszkodowania, niedobory powstałe w wyniku naruszenia dyscypliny budżetowej i wiele innych.

Dług publiczny i instrumenty jego finansowania można podzielić wg kryterium podmiotowego na zadłużenie:

• zagraniczne i krajowe - wg kryterium statusu osób(nierezydenci ,rezydenci) będących w posiadaniu papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa

• adresowane do gospodarstw domowych i przedsiębiorców

• adresowane do podmiotów bankowych i pozabankowych

• zaciągane przez podmioty sektora publicznego

wg kryterium instrumentu finansowania :

• na finansowany przez tzw. instrumenty aktywne(służące pozyskiwaniu środków na finansowanie deficytu budżetu państwa itp.)

• na finansowany przez tzw. instrumenty pasywne (forma zaciągania przez budżet nowych zobowiązań)

wg innych kryteriów:

• na dług określany w złotych i walutach wymienialnych

• długoterminowy(powyżej 5 lat), średnioterminowy (od 1 roku do 5 lat),krótkoterminowy (do 1 roku)

II. Ujęcie prawne.

Do 1998r. kwestia długu publicznego nie była uregulowana w odrębnej ustawie a w aktach niższego rzędu ,głownie zarządzeniach Ministra Finansów. Zmiana tego stanu rzeczy spowodowana została koniecznością adaptacji naszych rozwiązań do przepisów Unii Europejskiej gdzie kategoria deficytu i długu publicznego stanowi podstawowe kryterium oceny polityki finansowej państwa. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (art.104) i załącznik do Traktatu z Maastricht (Protokół w sprawie procedury nadmiernego deficytu art.1) zakładają istnienie deficytu i długu publicznego w określonych granicach: deficyt 3% dopuszczalnej wielkości PKB, dług 60% PKB. Traktat dopuszcza przekroczenie tych limitów przy spełnieniu określonych przesłanek.

Limity te zaliczane są do tzw. kryteriów konwergencji czyli zbliżenia, które państwa wchodzące w skład Unii powinny spełniać.

W Konstytucji RP i Ustawie o finansach publicznych określone zostało tylko kryterium dotyczące długu publicznego.

Regulacje Konstytucyjne:

• art.216 ust. 5 zakaz zaciągania pożyczek i udzielania gwarancji i poręczeń finansowych które spowodowałyby przekroczenie przez państwowy dług publiczny kwoty 3/5 PKB

• art.216 ust. 4 i 236 ust.1 dotyczy obowiązku określenia w ustawie sposobu obliczania rocznego PKB i państwowego długu publicznego oraz zaciągania pożyczek i udzielania gwarancji i poręczeń przez państwo (postulat nie zrealizowany gdyż obecnie regulacja znajduje się w rozporządzeniu Ministra Finansów z 16.12.1999r. )

• art.216 ust.2 statuuje uprawnienie Skarbu Państwa do państwowych osób prawnych i NBP do emisji papierów wartościowych.

• art.220 ust. 1 zakaz zwiększania wydatków lub ograniczania dochodów które planuje Rada Ministrów, jeśli skutkiem tego byłoby ustalenie przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w ustawie budżetowej

• art.220 ust. 2 zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

• art. 221 stanowiący że inicjatywa ustawodawcza w zakresie zaciągania długu publicznego przysługuje wyłącznie RM

Regulacja z Ustawy o finansach publicznych( rozdziałII).

Dzieli ona dług publiczny na dwie kategorie (art.9) :

• państwowy dług publiczny(czyli zadłużenie wszystkich podmiotów sektora publicznego obejmuje też sektor samorządowy)

• dług Skarbu Państwa (dług sektora państwowego nazywanego rządowym)

lecz nie są to definicje prawne gdyż nie wyjaśniają należycie zakresu tych pojęć.

Ustawa wymienia w art.10 niektóre kategorie długu publicznego ale nie jest to wyliczenie wyczerpujące, poza nim jest dług jednostek organizacyjnych nie będących jednostkami budżetowymi.

Szczegółowy podział rodzajów długu i instrumentów finansowych służących do jego zaciągania dokonany jest w rozporządzeniu Ministra Finansów z 09.04.1999r.w sprawie szczegółowych zasad i klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego .

Dług publiczny dzielimy:

1. ze względu na rodzaj wierzyciela na :

• dług krajowy

• dług zagraniczny

2. ze względu na przedmiot i okres zapadalności papierów dłużnych na związany z:

1. papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu

• papierami wartościowymi krótko i długoterminowymi

• pochodnymi instrumentami finansowymi

2. pożyczkami krótko i długoterminowymi

3.kredytami krótko i długoterminowymi

4.depozytami

5. innymi zobowiązaniami( np. z udzielonych poręczeń i gwarancji)

W celu realizacji zobowiązania dotyczącego limitu długu publicznego wynikającego z Konstytucji z art.216.ust.5w ustawie o finansach publicznych wprowadzono procedury ostrożnościowe i sanacyjne.

Związane z regulacją długu publicznego są również regulacje dotyczące zaciągania zobowiązań pożyczkowych przez Skarb Państwa (art.40 - 44 ), przez inne podmioty sektora finansów publicznych (art.48 - 52)oraz dotyczące emisji papierów wartościowych i zaciągania pożyczek i kredytów przez Skarb Państwa.

8. Proszę wyjaśnić pojęcia: dług publiczny, państwowy dług publiczny; dług skarbu państwa, dług jednostki samorządu terytorialnego.

Ustawa o finansach publicznych operuje równolegle trzema pojęciami :

• potrzeby pożyczkowe budżetu państwa(art.8)

• państwowy dług publiczny (art.9 ust.1 i art.10)

• dług Skarbu Państwa(art.9 ust.2)

Są to pojęcia tożsame pod względem merytorycznym ale mogą różnić się stroną podmiotową.

Dług publiczny

- jest różnie określany gdyż jego definicja zależy od określania pojęcia finansów publicznych i sektora publicznego.

• jest to suma finansowych zobowiązań podmiotów sektora publicznego z tytułu różnych zdarzeń prawnofinansowych , w tym deficytu budżetowego.

• Ustawa o finansach publicznych dzieli go na :

• państwowy dług publiczny

• dług Skarbu Państwa

Państwowym długiem publicznym określane jest zadłużenie wszystkich podmiotów sektora publicznego .(art.9 ust.1).Art.10 wymienia tzw. tytuły dłużne ,które tworzą zobowiązania sektora publicznego

ο zobowiązania z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na świadczenia pieniężne

• zobowiązania z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek

• zobowiązania z tytułu przyjętych depozytów

• zobowiązania z tytułu poręczeń i gwarancji , wynikające z ustaw i orzeczeń sądu ,oraz z wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych

lecz nie jest to wyliczenie wyczerpujące(C.Kosikowski twierdzi ,że jest zamknięte), poza nim są bowiem zobowiązania jednostek organizacyjnych nie będących jednostkami budżetowymi(np. państwowych szkół wyższych)

Dług Skarbu Państwa - (art9 ust.2) to zadłużenie Skarbu Państwa.

Niektórzy autorzy uznają, że nie są to definicje prawne ,bo nie jest wyjaśniona istota i zakres pojęć. Państwowy dług publiczny jest w rzeczywistości długiem publicznym(obejmuje też sektor samorządowy) a dług Skarbu Państwa to dług sektora państwowego.

C. Kosikowski łącząc definicję z art..10 z art.5 uofp dowodzi państwowy dług publiczny to „zobowiązania organów władzy państwowej i podległych im jednostek organizacyjnych” więc z prawnego punktu widzenia również Skarbu Państwa.

Ustawa nie definiuje wprost długu jednostek samorządu terytorialnego ale jego istnienie można wywieść z art.48 - 52 uofp skoro mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe. Art. 114 stanowi natomiast że łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym.

Dług jednostek samorządu terytorialnego to odpowiednio zadłużenie tej jednostki . W ustawie o finansach publicznych zaliczany jest do państwowego długu publicznego .

9. Proszę określić, jaka jest rola ministra finansów w zarządzaniu długiem publicznym.

Upoważnienie Ministra Finansów do zarządzania długiem publicznym wynikające z ustawy o działach administracji rządowej z 04.09.1997r:.

Art. 7. Dział budżet obejmuje sprawy: (...)

3. wynikające z zarządzania długiem publicznym.

jest powtórzone również w ustawie o finansach publicznych.

Minister Finansów związku z zarządzaniem długiem publicznym :

• sprawuje kontrolę nad limitem długu publicznego (art.37 ust 1)

• opracowuje trzyletnią strategię oddziaływania na dług publiczny (art.38 ust.2)

• opracowuje strategię zarządzania długiem publicznym i długiem Skarbu Państwa, którą prezentuje Sejmowi wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.(art.38 ust 1)

• wykonuje czynności prawne i faktyczne związane z pozyskiwaniem środków finansujących potrzeby pożyczkowe budżetu państwa(art.41)

• wykonuje czynności związane z obsługą zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu emisji papierów wartościowych kredytów i pożyczek .(art.41 ust 1 pkt. 1 lit b)

• zarządza operacjami na rynkach finansowych w celu optymalizacji zarządzania długiem Skarbu Państwa(art.41 ust 3)

• tylko on może zaciągać w imieniu Skarbu państwa kredyty i pożyczki i podpisywać umowy międzynarodowe dotyczące ich zaciągania(art.43 ust.3)

• podaje do publicznej wiadomości kwotę państwowego długu publicznego (art.12)

Obowiązek kontroli limitu długu publicznego wynika z art. 37 uofp , który w tym zakresie realizuje normę art..216 ust. 5 Konstytucji

Art. 37. 

1. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, iż państwowy dług publiczny, powiększony o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.

2. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa w celu zapewnienia przestrzegania zasady, o której mowa w ust. 1.

Kontrola ta polega na stałej analizie i ocenie rozmiarów państwowego długu publicznego i podejmowaniu reakcji w razie wystąpienia zagrożenia przekroczenia jego limitu.

Powinien kontrolować czy przy pracach nad ustawą budżetową zakaz nie zostaje naruszony .

Powinność sporządzania strategii zarządzania długiem publicznym i długiem Skarbu państwa wynika z art. 38 ust 1 uofp

Art. 38. 

1. Minister Finansów ustala strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz państwowym długiem publicznym, obejmujących w szczególności:

1) stabilność makroekonomiczną gospodarki i jej zdolność do rozwoju;

2) bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

3) koszty obsługi długu Skarbu Państwa;

4) kształtowanie struktury zadłużenia;

5) wpływ prowadzonych operacji dłużnych na krajowy rynek finansowy.

A konieczność opracowywania trzyletniej strategii oddziaływania na dług sektora finansów publicznych z ust.2 tegoż artykułu

2. Minister Finansów opracowuje trzyletnią strategię oddziaływania na dług sektora finansów publicznych.

10. Proszę omówić pojęcie skarbowych papierów wartościowych.

Skarbowy papier wartościowy jest dokumentem w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela tego papieru i zobowiązuje się do spełnienia na jego rzecz określonego świadczenia o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne emitowane są przez Ministra Finansów, a opiewające na świadczenia niepieniężne przez Ministra Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów.

Spw mogą być emitowane wyłącznie w granicach limitu zadłużenia określonym w ustawie budżetowej. Są one formą finansowania długu wewnętrznego (krajowego) a za zobowiązania z nich wynikające Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem.

Wyróżniamy następujące rodzaje skarbowych papierów wartościowych:

• Bony skarbowe

• Obligacje

• Skarbowe papiery oszczędnościowe)

Bony skarbowe (art57 uofp) są to papiery wartościowe krótkoterminowe(o krótkim terminie zapadalności czyli wykupu) na okaziciela, sprzedawane z dyskontem(obniżoną ceną) w kraju, na rynku pierwotnym a wykupywane wg wartości nominalnej po upływie okresu na jaki zostały wyemitowane. Są sprzedawane i odkupywane przez Ministra finansów w drodze przetargów, które organizuje NBP. NBP działając jako agent emisji prowadzi również Centralny Rejestr Bonów Skarbowych na podstawie umowy z Ministrem Finansów. NBP przeprowadza cotygodniowe aukcje na których emitowane są bony skarbowe dostępne dla dużych inwestorów(tych co w ciągu 3 ostatnich miesięcy nabyli bony stanowiąc min. 0.2% wartości nominalnej wszystkich bonów sprzedanych w okresie tych 3 miesięcy).Oferty złożone do NBP rozpatruje Minister Finansów uwzględniając ich cenę i potrzeby budżetu państwa.

Bony skarbowe służą finansowaniu bieżącego deficytu budżetowego.

Bony skarbowe mogą być przedmiotem obrotu publicznego na rynku wtórnym pozagiełdowym ,nieregulowanym.

Szczegółowe zasady określa rozp. Ministra Finansów z 26.08.1999r.w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych

Obligacje skarbowe (art..58 uofp) są papierami wartościowymi długoterminowymi (termin zapadalności powyżej 1 roku kalendarzowego) oferowanymi do sprzedaży w kraju lub zagranicą potwierdzającymi istnienie wierzytelności w stosunku do Skarbu Państwa. Są oprocentowane w postaci odsetek lub dyskonta według wartości nominalnej albo powyżej. Globalne kwoty obligacji określone są w ustawie budżetowej

Są emitowane na podstawie ustawy o finansach publicznych i rozporządzeń Ministra Finansów a nie stosujemy do nich Ustawy o obligacjach z 1995r.

Emitowane tylko przez Skarb Państwa, gdyż inne podmioty mogą emitować obligacje ale nie skarbowe.

Obligacje skarbowe sprzedawane przez NBP na przetargach przeznaczonych dla inwestorów instytucjonalnych będących uczestnikami Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Obecnie obligacje skarbowe maja postać zdematerializowaną czyli fakt ich zakupu jest odnotowywany na rachunku w KDPW i nie następuję fizyczne wydanie dokumentu obligacji a tylko kwitu depozytowego.

Szczegółowe warunki ich emisji określa rozp.z Ministra Finansów z 28.04.1999r. w sprawie warunków emitowania obligacji skarbowych oferowanych na przetargach i z 08.09.1999r. w sprawie warunków emitowania obligacji skarbowych przeznaczonych na zamianę zobowiązań Skarbu Państwa.

Innym rodzajem od skarbowych są obligacje restrukturyzacyjne przeznaczone na zwiększenie funduszy własnych i rezerw banków czyli skierowane do określonych podmiotów . Są one emitowane na podstawie Ustawy o restrukturyzacji przedsiębiorstw i banków z1993r. i ustawy budżetowej na 1996r.

Skarbowe papiery oszczędnościowe (art.59 uofp) - są to skarbowe papiery wartościowe oferowane do sprzedaży wyłącznie krajowym osobom fizycznym. Oferowane są w sprzedaży detalicznej(w tzw. punktach obsługi klienta).Może byś wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo być przedmiotem obrotu tylko między krajowymi osobami fizycznymi jeśli ogólne warunki emisji tak stanowią .

Szczegółową regulację dotyczącą ich emisji zawiera rozp. Ministra Finansów z 28.04.1999r.w sprawie warunków emitowania obligacji oferowanych w sieci sprzedaży detalicznej.

11. Proszę omówić procedury ostrożnościowe i sanacyjne.

Procedury te zostały wprowadzone do ustawy o finansach publicznych (art.45 - 47), by zapewnić realizację art.216 ust.5 Konstytucji , który dotyczy limitu długu publicznego w stosunku do wartości PKB.

Art. 216. 

(...)5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.

Procedury te mają chronić przed nadmiernym wzrostem zadłużenia publicznego.

Podstawę zastosowania tych procedur stanowi relacja łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonego o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji dokonywanych przez podmioty sektora publicznego do kwoty PKB. Relację tę ogłasza Minister Finansów w drodze obwieszczenia a oblicza się ją na podstawie wielkości PKB ,którą ogłasza Prezes GUS (art.12 ust. o fin. publicznych)

Art. 12. 

 1.Minister Finansów ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski":

1) kwotę:

a) państwowego długu publicznego,

b) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych,

c) długu Skarbu Państwa,

d) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa;

2) relacje do produktu krajowego brutto:

a) kwoty państwowego długu publicznego,

b) łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych do produktu krajowego brutto,

c) kwoty długu Skarbu Państwa,

d) łącznej kwoty długu Skarbu Państwa powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do produktu krajowego brutto.

2. Ogłoszenie kwot, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jest dokonywane w odniesieniu do:

1) roku budżetowego - w terminie do dnia 31 maja roku następnego;

2) pierwszej połowy roku budżetowego - w terminie do dnia 30 września tego roku.

3. Ogłoszenie relacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, dokonywane jest dla stanu za rok budżetowy - w terminie do dnia 31 maja roku następnego.

4. Podstawą obliczenia relacji, o których mowa w ust. 1 pkt 2, jest wielkość produktu krajowego brutto ogłaszana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Produkt krajowy brutto - to wartość towarów i usług wytworzonych w danym państwie w danym roku kalendarzowym .Określany jest przez Prezesa GUS. -

I. Procedury ostrożnościowe (art..45 uofp) .

-w ustawie rozróżnione są trzy sytuacje i trzy rodzaje odpowiadających im reakcji w ramach procedur ostrożnoścowych:

1. gdy relacja państwowego długu publicznego do PKB kształtuje się w granicach 50% - 55% wtedy:

• Rada Ministrów w uchwalonym przez nią projekcie ustawy budżetowej nie zawrzeć relacji deficytu budżetu państwa do dochodów tego budżetu w wyższej wysokości niż w roku bieżącym.

• To samo dotyczy jednostek samorządu terytorialnego.

Ograniczeń tych nie stosujemy do kwot deficytu jednostek samorządu terytorialnego

lub budżetu państwa ,które są sfinansowane nadwyżką budżetową z lat poprzednich

a przy budżecie państwa również dochodami ze sprzedaży wydzielonych aktywów

Skarbu Państwa wydatkowanymi na reformę systemu ubezpieczeń społecznych.

2. gdy relacja państwowego długu publicznego do PKB kształtuje się na poziomie 55% - 60%, to:

• w przedstawionym przez Radę Ministrów projekcie ustawy budżetowej poziom deficytu budżetowego musi gwarantować że na koniec roku na budżetowego którego dot. projekt relacja długu Skarbu Państwa powiększonego o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do PKB będzie niższa niż w roku poprzednim.

• górne ograniczenie relacji deficytu jednostek samorządu terytorialnego do jej dochodów zostaje zmniejszone do poziomu jaki powstanie po pomnożeniu relacji z pkt.1 przez współczynnik
  ,gdzie PDP to państwowy dług publiczny ,powiększony o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora publicznego. PDP i PKB w wielkościach ustalonych za poprzedni rok budżetowy.

• Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny ,który ma wskazywać sposób obniżenia relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych do produktu krajowego brutto .

Ograniczeń tych nie stosujemy do kwot deficytu jednostek samorządu terytorialnego

lub budżetu państwa ,które są sfinansowane nadwyżką budżetową z lat poprzednich

a przy budżecie państwa również dochodami ze sprzedaży wydzielonych aktywów

Skarbu Państwa wydatkowanymi na reformę systemu ubezpieczeń społecznych.

3. gdy relacja państwowego długu publicznego do PKB jest większa lub równa 60%, to:

• podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji licząc od 7 dnia po ogłoszeniu wysokości relacji

• w ciągu 1 miesiąca Rada Ministrów ma przedstawić Sejmowi program sanacyjny który obniży relację poniżej 60%

• w projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok nie zawiera się deficytu budżetu państwa

• w budżetach jednostek samorządu terytorialnego też nie określa się deficytu

Ograniczeń z dwóch powyższych punktów nie stosujemy do kwot deficytu jednostek samorządu terytorialnego

lub budżetu państwa ,które są sfinansowane nadwyżką budżetową z lat poprzednich

a przy budżecie państwa również dochodami ze sprzedaży wydzielonych aktywów

Skarbu Państwa wydatkowanymi na reformę systemu ubezpieczeń społecznych.

• podmioty sektora finansów publicznych mają zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji w kolejnym roku budżetowym.

Przekroczenie limitu 60% oznacza naruszenie przepisów Konstytucji i powinno skutkować podaniem się członków Rady Ministrów do dymisji oraz pociągnięcie ich do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu z art. 198 Konstytucji

II. Procedury sanacyjne (art.46 uofp) obejmują :

1. podanie przyczyn naruszenia wielkości relacji państwowego długu publicznego do

PKB

2. przedstawienie programu przedsięwzięć mającego zmniejszyć wysokość relacji

3. trzyletnią prognozę określającą relację państwowego długu publicznego do PKB

wraz z przewidywanym rozwojem makroekonomicznym kraju

Procedur ostrożnościowe i sanacyjne zawieszamy w sytuacji wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (wojenny, wyjątkowy, klęski żywiołowej) ale tylko wtedy gdy uniemożliwia lub w znacznym stopniu utrudnia wykonanie programu sanacyjnego. W ustawie nie określono do kogo należy ocena tej sytuacji czyli należałoby przyjąć że do Rady Ministrów.

III. Inny program sanacyjny przewidziany w art. 38 uofp związany jest z oddziaływaniem przez Ministra finansów długiem sektora finansów publicznych.

12. Proszę omówić pojęcie zasad budżetowych. Proszę omówić zasadę jedności i zakres jej realizacji w polskim prawie budżetowym.

Zasady budżetowe są to postulaty nauki skierowane do ustawodawcy i praktyki budżetowej dotyczące konstrukcji i wykonania budżetu. Określają one jego podstawowe cechy i mają na celu prawidłową realizację funkcji budżetu. Mogą wynikać wprost z normy prawnej stanowiąc obowiązek prawny bądź być tylko niewiążącym zalecaniem doktryny.. Dotyczyć mogą kwestii ogólnoustrojowych , spraw merytorycznych ,formalnych, proceduralnych a nawet technicznych. Mogą odnosić się do całości prawa finansowego bądź do wyspecjalizowanych jego dziedzin lub ogólnych zjawisk społecznych.

Brak jednolitej klasyfikacji zasad budżetowych spowodowany jest tym że mają ona charakter subiektywny.

Najczęściej wymieniane są zasady :

• jedności

• zupełności

• równowagi

• szczegółowości

Zasada jedności dotyczy wewnętrznej konstrukcji budżetu i występuje w dwóch postaciach: formalnej i materialnej. W ujęciu formalnym oznacza ona zalecenie sporządzenia budżetu

w jednym akcie prawnym, który odzwierciedlałby całość gospodarki budżetowej danego szczebla. W ujęciu materialnym oznacza postulat przeznaczenia całości dochodów na pokrycie całości wydatków budżetu. Definiując obrazowo polega na „wrzuceniu” wszystkich dochodów do jednego worka i pokrywaniu z niego wszystkich wydatków. Daje to możliwość przesuwania środków i zwiększa elastyczność budżetu Przeciwieństwem materialnej zasady jedności jest zasada funduszowania polegająca na tym że określony rodzaj dochodu przeznaczany jest na określony rodzaj wydatku . Nie można przesuwać środków pomiędzy funduszami.

Zasada jedności formalnej jest w naszym prawie przestrzegana .Budżet jest uchwalany w jednym akcie normatywnym - ustawie budżetowej.

Zasada jedności materialnej nie jest w pełni realizowana w żadnym systemie prawnym. W Polsce stanowi ona generalną zasadę z wyjątkami na rzecz funduszowania. Wynika to ze znacznego rozproszenie podmiotów sektora publicznego i występowania ich w pozabudżetowym sektorze publicznym (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy). Struktury te posiadają wyodrębnione pozabudżetowe źródła dochodów i zmniejszają ogólną pulę środków budżetowych, zamrażają publiczne środki finansowe. Kontrola takich środków jest utrudniona co osłabia dyscyplinę budżetową i powoduje brak przejrzystości gospodarki budżetowej.

13. Proszę omówić pojęcie zasad budżetowych. Proszę omówić zasadę zupełności i zakres jej realizacji w polskim prawie budżetowym.

Zasady budżetowe-1. to postulaty nauki pod adresem ustawodawcy i praktyki budżetowej. Podkreślają najistotniejsze, pożądane cechy budżetu. Mają na celu zapewnienie prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej. Istnieją niezależnie od stopnia (a nawet możliwości ) zastosowania ich w praktyce.

2. W literaturze i prawie pojawia się też inne rozumienie zasad, jako niezbędne cechy każdego budżetu, opisujące system budżetowy ( często wchodzące w skład definicji budżetu), np. roczność, uprzedniość, jawność, przejrzystość, elastyczność, praworządność budżetu i gospodarki budżetowej.

Obecnie najczęściej wymieniane (tradycyjne, w znaczeniu postulatów) zasady budżetowe to:

-zas. zupełności (powszechności),

-zas. jawności, przejrzystości i szczegółowości,

-zas. roczności i uprzedniości.

Zasada powszechności budżetowej (zupełności, budżetowania brutto). - to postulat, aby wszystkie jednostki państwowe wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków, tj. aby były budżetowane brutto (przeciwne- budżetowanie netto), to samo dotyczy budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Jej geneza wiąże się z walką polityczną parlamentu o całkowitą kontrolę nad wydatkami rządu.

Prawo finansowe dopuszcza wiele wyjątków od zas. powsz., np. formy organizacyjno-prawne budżetowania netto: zakłady budżetowe, środki specjalne, gospodarstwa pomocnicze, fundusze celowe, wyjątkami są również funkcjonujące na szczeblu centralnym fundusze celowe (np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia, Fundusz Pracy itd.)

Zasadę powszechności najpełniej realizują jednostki budżetowe.

Jest to postulat niezrealizowany. Dlatego politycy wysuwają często propozycję konsolidacji finansów publicznych. Taki cel miała ustawa z 14. XII. 1990r. o zniesieniu i likwidacji niektórych funduszy.

14. Proszę omówić pojęcie zasad budżetowych. Proszę omówić zasady jawności, przejrzystości i szczegółowości oraz zakres ich realizacji w polskim prawie budżetowym.

Zasada szczegółowości- to postulat, aby budżet był ustalany (uchwalany)i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków, a nie tylko w globalnej kwocie. Realizacji tego postulatu służy w praktyce klasyfikacja budżetowa (klasyfikacja- rozdział II, 6 ;Chojna-Duch)

Dzięki szczegółowości budżetu możliwy jest prawidłowy proces planowania, jego wykonanie, analiza porównawcza i kontrola, możliwe jest też określenie zakresu odpowiedzialności wykonawców budżetu.

Szczegółowość budżetu jest związana ściśle z zasadami jawności budżetowej i przejrzystości budżetu.

Zasada jawności- umożliwia parlamentarną (oraz organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego) kontrolę nad wydatkami publicznymi

W aspekcie formalnym oznacza obowiązek ujęcia państwowej gospodarki finansowej w ustawie, czyli w powszechnie dostępnej formie i w prawie obywateli do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej w zakresie, w jakim wykonują zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem publicznym.

W aspekcie materialnym- nakaz zamieszczenia w ustawie budżetowej całościowego ujęcia dochodów i wydatków państwa, określona w ustawie o fin. publ. jako „jawność debaty budżetowej, ogłaszanie ustawy i uchwał budżetowych”, „podawanie do publicznej wiadomości kwot dotacji budżetowych” (art. 11 ust. 1 i 2 ufp)

W stosunku do jednostek samorządu terytorialnego zasadę jawności podkreśla także ustawa o samorządzie gminnym w deklaracji: „gospodarka finansowa gminy jest jawna”.

Zasada przejrzystości (jasności, niesprzeczności) finansów publicznych- w tradycyjnym ujęciu oznacza prakseologiczną zasadę dobrej roboty, mającą zastosowanie w gospodarce budżetowej, ale zarazem jest postulatem każdego racjonalnego działania człowieka. Przejrzystość stanowi kompromis między szczegółowością ograniczającą swobodę wykonawcom budżetu, a ogólnym ujęciem zapewniającym elastyczność i swobodę prowadzenia gospodarki budżetowej, ale naruszającym z kolei jawność budżetu.

15. Proszę omówić pojęcie zasad budżetowych. Proszę omówić zasady roczności i uprzedniości oraz zakres ich realizacji w polskim prawie budżetowym.

Zasada roczności - zakres czasowy gospodarki budżetowej dotyczy roku kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym. Oznacza to konieczność uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem roku budżetowego z zachowaniem zasady uprzedniości. Budżet obowiązuje do końca roku kalendarzowego, a więc niezrealizowane kwoty planowanych wydatków budżetowych wygasają z końcem roku budżetowego.

Regulacja w konstytucji oraz ustawie o finansach publicznych.

Art. 219. 

1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

Art. 222. 

Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

16. Proszę omówić źródła dochodów budżetu państwa.

Artykuł 61 ufp wymienia źródła dochodów budżetu państwa. Są to:

1. podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych,

2. cła,

3. wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

4. wpłaty z zysku NBP,

5. wpłaty z nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,

6. dywidendy,

7. dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile przepisy szczeg. nie stanowią inaczej

8. dochody z najmu, dzierżawy, oraz innych umów o podobnym charakterze, o ile przepisy szczeg. nie stanowią inaczej

9. opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa

10. odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile...

11. odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa

12. odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,

13. grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych,

14. spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa lub inne dochody publiczne

15. inne dochody publiczne.

Najistotniejszym źródłem dochodów budżetowych państwa są podatki, stanowiące w Polsce ponad 90% dochodów budżetu 1997r. i prawie 21% PKB, , w planie 2003 roku dochody podatkowe zmniejszyły się do 81 dochodów budżetu państwa i 17,7% PKB. (Chojna-Duch, str. 85-86).

17. Proszę wymienić rodzaje i źródła przychodów budżetu państwa.

Źródła przychodów budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do budżetów publicznych wymienia art.3 ust 1, pkt3) ufp . Są to:

1. sprzedaż papierów wartościowych i inne operacje finansowe,

2. prywatyzacja majątku Skarbu Państwa i majątku jednostek samorządu terytorialnego,

3. spłaty pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

4. otrzymane pożyczki i kredyty.

Odpowiednio do tego, przychody można podzielić na określone kategorie (rodzaje):

1. przychody o charakterze zwrotnym, z różnych źródeł finansowania - spłacanych i otrzymanych kredytów bankowych i pożyczek oraz emisji i sprzedaży papierów wartościowych,

2. przychody jednorazowe, o charakterze nadzwyczajnym - z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i majątku jednostek samorządu terytorialnego

3. przychody (mające także charakter wyjątkowy, nie wymienione jednak w podstawowym podziale środków publicznych w art.3 ufp) pochodzące z nadwyżek budżetów publicznych z lat ubiegłych; w stosunku do jednostek samorządu terytorialnego są to także nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym, wynikające z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

Wymienione kategorie przychodów mogą finansować deficyt budżetowy. (str. 81 Chojna-Duch)

18. Proszę wskazać źródła finansowania deficytu budżetu państwa i budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Deficyty pokrywane są jedynie z wymienionych przez ustawę źródeł przychodów. Należy uznać, że katalog ustawowych źródeł jest zamknięty. Deficyt budżetu państwa jest finansowany przychodami pochodzącymi z (art. 64 ust.2 ufp):

1. sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,

2. kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych,

3. pożyczek,

4. prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,

5. nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Jednostki samorządu terytorialnego mogą wykorzystywać jako źródło finansowania deficytu dodatkowo inną

kategorię (art. 112 ust. 2 UFP): wolne środki jako nadwyżki środków na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikającej z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

Jest to nowo wprowadzony sposób finansowania, gdyż nieuzasadniony okazał się poprzedni wymóg zaciągania kredytów lub pożyczek w nowym roku budżetowym w sytuacji, gdy na rachunku budżetowym występowały środki zwrotne z lat poprzednich. (str.148 CH-D)

19. Proszę omówić rodzaje i klasyfikacje wydatków budżetu państwa.

Ustawa o finansach publicznych (art.69) dzieli wydatki budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego na określone rodzaje:

1. wydatki bieżące, do których zaliczone zostały:

-subwencje ogólne dla jednostek samorządu teryt.,

-subwencje dla partii politycznych,

-dotacje,

-wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane,

-inne świadczenia na rzecz osób fizycznych (nie będące wynagrodzeniami),

-zakupy towarów i usług,

-wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań.

2. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmujące w szczególności:

• wydatki na oprocentowanie i dyskonto od skarbowych papierów wartościowych,

• wyd. na oprocentowanie kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z poręczeniami i gwarancjami skarbowymi

Ale obsługa długu to ( przede wszystkim) spłata otrzymanych wcześniej pożyczek i kredytów oraz wykup papierów wartościowych. Ustawa o finansach publicznych zalicza jednak te działania (art. 4 ust. 2) do rozchodów budżetów publicznych (państwa i jedn. samorz. teryt.).

3. wydatki majątkowe, obejmujące:

-wydatki na zakup i objęcie akcji,

-wyd. na wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego,

-wyd. inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych,

-dotacje celowe na inwestycje.

Najczęściej spotykanym w praktyce podziałem wydatków budżetowych jest ich podział wg funkcji państwa na:

1. wydatki na cele gospodarcze ,

2. na cele socjalno-kulturalne,

3. wydatki o charakterze władczym (finansujące działalność organów władzy, administracji, sądownictwa, prokuratury, utrzymanie sił zbrojnych oraz porządku wewnętrznego).

Podział ten stanowi podstawę działowego układu polskiej klasyfikacji budżetowej. (str. 90 Ch-D)

20. Proszę omówić procedurę tworzenia budżetu państwa i uchwalania ustawy budżetowej.

Procedurę budżetową można podzielić na 4 etapy:

1. opracowanie (panowanie) projektu budżetu,

2. uchwalenie budżetu,

3. wykonywanie budżetu,

4. kontrolę budżetu.

Prace nad projektem budżetu państwa rozpoczynają się od sporządzenia prognozy warunków realizacji planu budżetowego (zwykle przełom lutego i marca). Opracowują ją Minister Gospodarki, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i inni ministrowie ds. polityki społecznej i gospodarczej, a następnie Minister Finansów ( przy współpracy z NBP w zakresie prognozy kursów walut i cen, Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, Głównym urzędem Statystycznym, kierownikami resortów gospodarczych). Prognoza zawiera dane makroekonomiczne na przyszły rok dotyczące np.: PKB,

długu publicznego i deficytu budżetowego, poziomu cen, bilansu płatniczego, obrotów bieżących, poziomu zatrudnienia, bezrobocia, inflacji, przeciętnego wynagrodzenia i przeć. Emerytury, kursu walutowego, stóp procentowych, rentowności przedsiębiorstw.

Na tej podstawie Minister Finansów sporządza i przedstawia RM, w celu rozpatrzenia, założenia projektu budżetu państwa na rok następny (art. 82, 1 ufp). Zawierają one:

-prognozy makroekonom. (jak wyżej),

-prognozy dochodów budżetu państwa i sektora fin. publ. w latach następnych ( z uwzględnieniem podatków pośrednich, dochodów z podatku doch. od osób fiz. i prawnych),

-deficyt finansów publicznych,

-prognozę wydatków budżetowych,

-analizę bieżącego wykonania budżetu państwa itd.

Założenia są dyskutowane na forum RM i akceptowane.

Następnie Minister Finansów publikuje tzw. notę budżetową- rozporządzenie, kierowane do dysponentów części budżetowych. Określa ono szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej przez dysponentów, w tym:

-plany rzeczowe zadań realizowanych ze środków budżetowych,

-projekty planów dochodów i wydatków poszczególnych części budżetowych,

-wzory formularzy.

Na tej podstawie dysponenci części budżetowych opracowują plany rzeczowe zadań realizowanych ze środków budżetowych oraz w ramach limitów wydatków samodzielnie ustalają swoje proporcje działowe. Przekazują je następnie Ministrowi Finansów.

Minister Finansów, na tej podst., opracowuje projekt budżetu państwa i przedkłada go RM wraz z uzasadnieniem (art. 83, 1 ufp). Miń. Finansów włącza do projektu dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Senatu, Sądu Najwyższego itd. (art. 83, 2 ufp)- tak zwanych jednostek pozarządowych, które samodzielnie przygotowują swe części budżetowe.

Po dyskusjach na forum RM, uchwala ona projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do 30 IX roku poprzedzającego rok budżetowy (inicjatywa ustawodawcza w zakresie budżetu przysługuje wyłącznie RM). Taka sama procedura dotyczy prowizorium budżetowego.

Drugi etap. Uchwalanie budżetu.

Zgodnie z przepisami konstytucji, inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym przysługuje wyłącznie RM. Przedkłada ona Sejmowi najpóźniej do 30 IX roku poprzedzającego rok budżetowy(lub wyjątkowo później) projekt ustawy b. wraz z uzasadnieniem na rok następny. Tymi wyjątkowymi wypadkami mogą być np. żądania polityczne, wybory, czy przyczyny gospodarcze (np. kryzys ekonomiczny). W wyjątkowych wypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym, niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym (to krótkookresowy, najczęściej kwartalny plan dochodów i wydatków bbudżetoych, o mniejszej szczegółowości).

Tryb prac Sejmu i Senatu nad projektem ustawy budżetowej jest podobny do procesu uchwalania innych ustaw, z pewnymi odrębnościami.

Pierwsze czytanie projektu odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu i obejmuje:

• tzw. expose Ministra Finansów - dotyczy ogólnych kierunków i proporcji budżetowych,

• pytania posłów dotyczące projektu,

• skierowanie projektu ustawy do komisji sejmowych.

Wśród komisji wiodącą rolę spełnia Komisja Finansów Publicznych, która analizuje całość projektu i koordynuje dalsze prace nad nim.

Drugie czytanie:

• przedstawienie Sejmowi przez posła sprawozdawcę sprawozdania Komisji F. P.,

• przeprowadzenie debaty ( gdzie następuje zgłaszanie poprawek i wniosków),

• ponowne skierowanie projektu do komisji w celu rozpoznania zgłoszonych poprawek i wniosków.

Trzecie czytanie:

- przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czyt.,

• głosowanie.

Budżet uchwalany jest przez Sejm w formie ustawy budżetowej zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej

połowy posłów.

Uchwalona ustawa jest rozpatrywana przez Senat. Może on przyjąć ustawę bez poprawek lub zgłosić poprawki w ciągu 20 dni od dnia przekazania ustawy (to termin skrócony w stosunku do innych ustaw, gdzie Senat ma na to 30 dni). Senat nie może odrzucić ustawy budżetowej. Jeżeli nie podejmie stosownej uchwały ust. budż. uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Sejm przyjmuje lub odrzuca poprawki Senatu bezwzględną większością głosów, w obecności co najm. połowy ustawowej liczby posłów.

Ustalony tekst ustawy Marszałek Sejmu niezwłocznie przedstawia prezydentowi do podpisu. (art. 224, 1 Konstyt.) prezydent podpisuje w ciągu 7 dni ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Nie ma prawa odmowy podpisu (veto) i skierowania ustawy do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia. Ale (art. 224, 1 Konstyt.) Prezydent może, przed podpisaniem ustawy, zwrócić się do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy budżetowej (lub ustawy o prowizorium budżetowym) z Konstytucją. Trybunał ma na wydanie orzeczenia 2 miesiące od złożenia wniosku.

W przypadku gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostanie ogłoszona przed 1 stycznia, czyli przed dniem rozpoczęcia roku budżetowego, do czasu ogłoszenia odpowiedniej ustawy podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony Sejmowi projekt jednej z tych ustaw. W takiej sytuacji w danym roku budżetowym obowiązują stawki należności budżetowych (podatków i opłat) oraz składki na fundusze celowe (fundusze ubezpieczeń emerytalno-rentowych i Fundusz Pracy oraz, choć ustawa nie stwierdza tego wyraźnie, należy sądzić, że również odpisy na państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy (art. 85 ufp).

21. Proszę omówić zasady gospodarki finansowej w trakcie wykonywania budżetu państwa.

Według art. 92 ufp w roku wykonywania budżetu państwa obowiązują następujące zasady gospodarki finansowej:

1. pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem czasowym, o którym mowa w art. 29 ust.4 (opracowywany przez Ministra Finansów i zarządy jednostek samorządu terytorialnego, w gminie - wójta (burmistrza, prezydenta miasta),

2. ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów,

3. dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny,

4. wydatki na współfinansowanie programów i projektów realizowanych z bezzwrotnych środków pomocy zagranicznej,

mogą być dokonywane po podpisaniu umów finansowych z dawcą środków,

5. zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych,

6. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa są dokonywane przed innymi wydatkami budżetu państwa,

7. wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyroków sądowych, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel, powinny one być zrefundowane w trybie przeniesień wydatków określonym w art. 96,

8. przeniesienia wydatków w budżecie państwa mogą być dokonywane na zasadach i w zakresie określonym w art. 96,

9. dotacje celowe przyznane jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, nie wykorzystane w danym roku, podlegaja zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej zadanie nie zostało wykonane.

Zgodnie z art. 93 ufp , dotacje udzielone z budżetu państwa, wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem lub pobrane w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami, w terminie do dnia 28 lutego następnego roku, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem wyklucza prawo do ubiegania się o przyznanie dotacji przez kolejne 3 lata (art.93 ust. 4 ufp).

22. Proszę omówić zagadnienie zmiany budżetu państwa w trakcie jego wykonywania.

Formy wyjątkowe, nie mogą naruszać zasadniczych proporcji i równowagi budżetu. Warunki takich zmian powinny być szczegółowo reglamentowane przez prawo.

Formy zmiany wydatków:

• Przenoszenie wydatków budżetowych

• Dysponowanie rezerwami budżetowymi

Przenoszenie oznacza zwiększenie środków na wykonanie danego zadania z jednoczesnym zmniejszeniem wielkości środków na inne zadanie.

Przenoszenia dokonać może Rada Ministrów oraz dysponenci części budżetowych i upoważnieni przez nich kierownicy podległych jednostek. Dysponenci mogą dokonywać przenoszeń w obrębie rozdziałów i paragrafów danej części.

Warunki przenoszenia

• Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków majątkowych wymaga zgody Ministra Finansów; (a contrario przeniesienie wydatków bieżących nie wymaga żadnej zgody)

• Nie może, z zasady, zwiększać planowanych wydatków na wynagrodzenia;(zakaz jest łagodzony przez możliwość odmiennej regulacji w drodze odrębnych przepisów)

• Nie jest dopuszczone zwiększenie wydatków o więcej niż 5% kwoty zawartej w budżecie w jakiejkolwiek podziałce klasyfikacji.

Rezerwy budżetowe

• Rezerwa ogólna

• Rezerwa celowa

Rezerwa ogólna - przeznaczana jest na wydatki nieprzewidziane i nadzwyczajne; r.ogólna może stanowić max do 0,2 % wydatków budżetu

Rezerwa celowa - może być tworzona na wydatki, których podziałów i wielkości nie można ustalić w okresie opracowywania budżetu oraz których źródłem są środki pochodzące ze źródeł zagranicznych.

Różnorodne cele - kontrakty wojewódzkie, klęski żywiołowe, koszty integracji z UE i współpracy z OECD. R.celowa może stanowić max do 5% wydatków budżetu

Budżet dodatkowy - zwiększają wydatki, są tworzone z ponadplanowych dochodów uzyskanych wciągu roku budżetowego. Ustawa o finansach nie reguluje budżetów dodatkowych

23. Proszę omówić pojęcie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych i wymienić kilka przykładów naruszeń.

Dyscyplina finansów publicznych

• Przestrzeganie prawnie wyznaczonych reguł ustalania, poboru i egzekucji należności stanowiących środki publiczne

• Gospodarowanie środkami publicznymi

Czynem naruszenia dyscypliny jest umyślne lub nieumyślne zaniechanie lub działanie polegające na zachowaniu opisanym w katalogu naruszeń. Katalog naruszeń ma charakter zamknięty.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest ponoszona zarówno za umyślne, jak i nieumyślne działania i zaniechania, chyba że naruszenia nie można było uniknąć mimo dołożenia najwyższej staranności, wymaganej od osób odpowiedzialnych za dobro finansów publicznych.

Umyślne naruszenie dyscypliny finansów publicznych zachodzi wtedy, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi.

Nieumyślne naruszenie dyscypliny finansów publicznych zachodzi, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia czynu karalnego przewidywał albo mógł przewidzieć.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponoszą pracownicy sektora finansów publicznych oraz inne osoby dysponujące środkami publicznymi, w tym osoby odpowiedzialne za gospodarowanie środkami publicznymi przekazanymi podmiotom spoza sektora finansów publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest popełnienie czynu polegającego na:

1) zaniechaniu ustalenia należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, a także pobraniu, ustaleniu lub dochodzeniu jej w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia oraz niezgodnym z przepisami jej umorzeniu lub dopuszczeniu do przedawnienia;

2) przekroczeniu zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych;

3) przekroczeniu uprawnień do dokonania zmian w budżecie lub w planie jednostki budżetowej, zakładu budżetowego, gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej lub funduszu celowego;

4) niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków publicznych otrzymanych z rezerwy budżetowej, dotacji z budżetu, funduszu celowego oraz ze środków, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 i 2a;

5) niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków funduszu celowego;

6) niedokonaniu pełnej i terminowej wpłaty do budżetu przez zakład budżetowy lub gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej;

7) przekroczeniu zakresu upoważnienia do zaciągnięcia zobowiązań obciążających budżet;

8) wypłaceniu wynagrodzeń w jednostce sektora finansów publicznych bez jednoczesnego wykonania, wynikającego z ustaw szczególnych, a ciążącego na pracodawcy, obowiązku pobrania, odprowadzenia lub opłacenia świadczeń lub składek;

9) naruszeniu zasad udzielania dotacji z budżetu;

10) przeznaczeniu dochodów uzyskanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej jednostce;

11) dopuszczeniu się zwłoki w regulowaniu zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych powodującej uszczuplenie środków publicznych wskutek zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie;

12) naruszeniu zasady, formy lub trybu postępowania przy udzieleniu zamówienia publicznego, ustalonych ustawą, o której mowa w art. 28 ust. 4;

13) zaniechaniu przeprowadzenia i rozliczenia inwentaryzacji lub dokonaniu inwentaryzacji w sposób niezgodny ze stanem rzeczywistym;

14) wykazaniu w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej;

15) zaniechaniu przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych zawiadomienia rzecznika dyscypliny finansów publicznych o ujawnionym naruszeniu dyscypliny finansów publicznych;

16) zawinionej zwłoce w złożeniu przez rzecznika dyscypliny finansów publicznych wniosku o ukaranie oraz zawinionej zwłoce w prowadzeniu przez komisję orzekającą postępowania w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych;

17) zwłoce lub zaniechaniu wykonania prawomocnego orzeczenia komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych;

18) przyznaniu lub przekazaniu środków, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 i 2a, bez zachowania procedur, o których mowa w art. 30 pkt 2.

Art. 147. 1. Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

1) upomnienie;

2) nagana;

3) kara pieniężna;

4) zakaz pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do 5 lat od dnia uprawomocnienia orzeczenia.

Wyłączenia:

- choroba psychiczna;

- podjęte w celu zapobieżenia szkodzie w mieniu publicznym lub usunięcie takiej szkody albo ograniczenia społecznych skutków zdarzenia losowego;

- nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych za czyn określony w art. 138 ust. 1 pkt 1, 2, 4, 7 i 11 polegający na uszczupleniu środków publicznych, przekroczeniu uprawnień do ich wydatkowania lub zaciągnięcia zobowiązań o kwotę nieprzekraczającą łącznie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia;

- Pracownik, który otrzymał do wykonania polecenie naruszające dyscyplinę finansów publicznych, nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli przed wykonaniem polecenia zgłosił pisemnie swojemu przełożonemu odpowiednie zastrzeżenie i, pomimo tego zastrzeżenia, otrzymał pisemne potwierdzenie polecenia; w tym przypadku odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki lub inny przełożony pracownika, który wydał takie polecenie. Pisemne polecenie nie zwalnia pracownika od odpowiedzialności w przypadku, gdy wykonanie polecenia stanowi przestępstwo lub wykroczenie.

Zbieg odpowiedzialności

Art. 143. 1. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest niezależna od innej odpowiedzialności określonej przepisami prawa, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2 i 3.

2. W razie wszczęcia postępowania karnego lub karnego skarbowego w związku z przestępstwem stanowiącym równocześnie naruszenie dyscypliny finansów publicznych, postępowanie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych zawiesza się do czasu zakończenia postępowania karnego lub karnego skarbowego.

3. W razie prawomocnego skazania za przestępstwo stanowiące również naruszenie dyscypliny finansów publicznych, wszczęte postępowanie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlega umorzeniu; nie podlegają ściągnięciu wymierzone i niewyegzekwowane kary pieniężne.

24. Proszę scharakteryzować rodzaje dysponentów pierwszego stopnia budżetu państwa

- podmioty, które biorą udział w wykonywaniu budżetu państwa można podzielić na dwie kategorie, tj. na wykonawców pośrednich i wykonawców bezpośrednich.

Pośrednimi wykonawcami budżetu są organy państwowe, sprawujące nadzór bądź kontrolę nad wykonywaniem budżetu państwa jako całości lub też jego części. Tak więc

Rada Ministrów

• kieruje wykonaniem budżetu państwa, wytyczne, dysponuje rezerwą ogólną, rezerwami celowymi, ustala wykaz wydatków,

• sprawuje ogólny nadzór

Natomiast Minister Finansów

sprawuje ogólną kontrolę realizacji dochodów i wydatków budżetu państwa oraz poziomu deficytu, równowagi budżetu, zaciąga kredyty w bankach, emituje obligacje lub bony skarbowe, blokuje wydatki, przenosi wydatki między działami i częściami, dysponuje rezerwą budżetową, ustala zasady i tryb wykonywania budżetu, sprawozdawczości budżetowej, rachunkowści budżetowej.

Ministrowie i wojewodowie oraz dysponenci poszczególnych części budżetowych sprawują nadzór i kontrolę nad całością gospodarki finansowej podległych jednostek organizacyjnych, realizują dochody i wydatki w swych częściach, okresowe oceny wykonania budżetu, bloowanie wydatków w zakresie ich części.

Bezpośrednimi wykonawcami budżetu są te organy państwowe oraz podlegające im jednostki budżetowe, które same gromadzą dochody na rzecz budżetu i dokonują wydatków z zasobów budżetowych. Niektóre z tych jednostek są powołane w celu gromadzenia dochodów na rzecz budżetu (urzędy skarbowe, urzędy celne). Z reguły jednak będą to jednostki dokonujące wyłącznie lub niemal wyłącznie wydatków - ze wzglę­du na to, że świadczą usługi niematerialne w sposób nieodpłatny.

Trzecią, specyficzną grupą wykonawców budżetu są banki, które sprawują bankową (kasową) obsługę budżetu.

Finanse jednostek samorządu terytorialnego:

1. Proszę omówić konstytucyjne regulacje dotyczące finansów samorządu terytorialnego.

Art. 167. 

1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. - zasada adekwatności

2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 168. - lex specialis do art. 217 konstytucji

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. - zasada autonomii podatkowej w ustawowych granicach

Gwarancje powyższych zasad - prawo ochrony sądowej, wnioski do TK

2. Proszę omówić regulacje dotyczące finansów samorządu terytorialnego zawarte w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego.

EKST ma rangę ratyfikowanej umowy międzynarodowej.

Zasady organizacji finansów lokalnych

1. Zasada subsydiarności

2. Zasada adekwatności

3. Zasada autonomii podatkowej JST w granicach ustaw

4. Zasada różnicowania i elastyczności systemów finansowania JST

5. Zasada solidarności

6. Zasada konsultacji JST

7. Zasada ograniczonego stosowania dotacji celowych

8. Zasada dostępu JST do narodowego rynku kapitałowego.

Ratyfikacja oznacza obowiązek uznania za wiążące co najmniej 20 paragrafów z czego co najmniej 10 należy wybrać z art. 12 Karty. Polska przyjęła kartę w całości

Najważniejsze następstwa:

• Możliwość występowania do TK przez organy JST z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją lub Kartą określonej ustawy

• Skarga konstytucyjna

• Obowiązek przekazywania Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy informacji dotyczących przepisów prawnych oraz innych rozwiązań wprowadzanych w celu dokonania zmian realizujących postanowienia Karty

3. Proszę omówić pojęcie i ograniczenia samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego.

Zasada samodzielności wynika z art. 16 ust. 2 Konstytucji oraz z ustaw zwykłych.

Samodzielność polega na zapewnieniu wszystkim, poszczególnym jednostkom szerokiego zakresu swobodnego decydowania we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność o sprawach regionalnych lub lokalnych w celu zaspokojenia potrzeb mieszkańców swojego terytorium.

Art. 16. 

2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Cechy samodzielności:

• Brak hierarchicznego podporządkowania władzy centralnej; władza centralna sprawuje tylko kontrolę lub nadzór;

• Samodzielność w wykonywaniu zadań publicznych;

• Samodzielne prowadzenie gospodarki finansowej

Aspekty samodzielności:

• Ustrojowy, możliwość sprawowania władztwa przez wspólnotę samorządową i wolnych wyborów w ramach danego terytorium,

• Organizacyjny, powołanie jednostek zasadniczego podziału administracyjnego o odrębnych niezależnych wzajemnie struktur,

• Administracyjnoprawny, wykonywanie własnych zadań i kompetencji oraz posiadanie osobowości prawnej,

• Ekonomiczno-finansowy, własne mienie i środki finansowe w ramach samodzielnych budżetów - samodzielność finansowa

Samodzielność finansowa

• Gwarancja dochodów, władztwo podatkowe ograniczone prawem oraz możność pozyskiwania innych środków finansowych,

• Samodzielność uchwalania budżetów regionalnych i lokalnych,

• Dokonywania wydatków w ramach gospodarki budżetowej,

• Określanie, w granicach prawa, dostosowania dochodów i wydatków do zakresu działań, wybór najkorzystniejszych form organizacyjnej gospodarki finansowej - metody i zasady.

Ograniczenia:

• Nie może być interpretowana według swobodnego uznania jako pełna autonomia - TK

• Granicę określa Konstytucja i ustawy zakresu działania - TK

• Dotyczące planowania dysponowania środkami pieniężnymi, władztwa podatkowego, zarządzania długiem, publicznym, finansowania deficytu budżetowego oraz ich limitów, procedury sanacyjne i ostrożnościowe, dyscyplina finansów publicznych, nadzór i kontrola nad działalnością JST.

4. Proszę scharakteryzować dochody własne jednostek samorządu terytorialnego.

Źródła dochodów JST

1. Dochody własne

2. Subwencja ogólna

3. Dotacje celowe

4. Dotacje z funduszy celowych

5. Dotacje z innych JST

6. Dotacje z państwowych funduszy celowych

7. Subwencja wyrównawcza

Dochody własne

I. Dochody podatkowe

a) podatki samorządowe (tylko gminy)

• podatki lokalne (od nieruchomości, od środków transportowych, od posiadania psów)

• podatek rolny, leśny, od spadków i darowizn, od działalności gospodarczej osób fizycznych - karta, od czynności cywilnoprawnych

b) udziały w podatkach państwowych

• podatek dochodowy od osób fizycznych: gmina - 27,6%, gmina górnicza - 32,6%, powiat - 1%, województwo - 1,5%

• podatek dochodowy od osób prawnych: gmina - 5%, województwo - 0,5%

II. Dochody z opłat (tylko gminy)

1. Opłaty lokalne: targowa, miejscowa, administracyjna

2. Opłata skarbowa

3. Opłata eksploatacyjna

4. Opłata prolongacyjna

5. Inne opłaty

III. Pozostałe dochody własne

1. Dochody z majątku JST,

2. Dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych JST

3. Dochody uzyskiwane w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami

4. Inne dochody (kary pieniężne, grzywny, odsetki, spadki, zapisy, darowizny)

5. Proszę omówić pojęcie, funkcje i strukturę subwencji ogólnych dla jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 167 ust 2 Konstytucji RP oraz art. 3 UoDjst dochodami jednostek samorządu terytorialnego są dochody własne, subwencja ogólna i dotacje celowe z budżetu państwa. Zaś art. 69 ust 2 pkt 1 UoFP zalicza subwencje ogólne do wydatków bieżących budżetu państwa. Jest to pojęcie ustawowe, ale w ustawie wprost niezdefiniowane.

Subwencja ogólna jest formą transferu środków finansowych z budżetu państwa do budżetów jednostek samorządu terytorialnego, o charakterze ogólnym (tj. powszechnym), bezzwrotnym i nieodpłatnym (tj. bez świadczenia wzajemnego), bezwarunkowym, obiektywnie określonym w celu uzupełnienia dochodów własnych tych budżetów. O przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Subwencje ogólne finansują działalność wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, która ma znaczenie dla interesu publicznego. Subwencje z zasady powinny tylko uzupełniać własne dochody samorządowe, choć w praktyce jak dotąd jest odwrotnie.

Według art. 7 UoDjst subwencja ogólna składa się z części:

1) dla gmin: a) wyrównawczej, b) równoważącej;

2) dla powiatów: a) wyrównawczej, b) równoważącej;

3) dla województw: a) wyrównawczej, b) regionalnej;

4) dla gmin, powiatów i województw - oświatowej.

Jednostki samorządu terytorialnego dokonują, na zasadach określonych w ustawie, wpłat do budżetu państwa. Jest to tzw. „janosikowe”. Zgodnie z art. 29 UoDjst gminy, w których wskaźnik G jest większy niż 150% wskaźnika Gg, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin. Według art. 30 UoDjst powiaty, w których wskaźnik P jest większy niż 110% wskaźnika Pp, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji ogólnej dla powiatów. Zaś według art. 31 UoDjst województwa, w których wskaźnik W jest większy od 110% wskaźnika Ww, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część regionalną subwencji ogólnej dla województw. Podstawę do wyliczenia wskaźników G,Gg,P,Pp, W i Ww stanowią dochody wykazane, za rok poprzedzający rok bazowy, w sprawozdaniach jednostek samorządu terytorialnego, których obowiązek sporządzania wynika z odrębnych przepisów, z uwzględnieniem korekt, złożonych do właściwych regionalnych izb obrachunkowych, w terminie do dnia 30 czerwca roku bazowego.

Zasady subwencjonowania oparte są na obiektywnych kryteriach, np. wskaźnik bezrobocia, PKB, gęstość zaludnienia, dzięki którym subwencje pełnią przede wszystkim funkcję wyrównawczą między budżetami poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Każda jednostka samorządu terytorialnego otrzymuje jedną subwencję ogólną składającą się z części, które dzielą się na kwoty.

Według art. 19 UoDjst kwoty przeznaczone na części subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego oraz kwoty wpłat do budżetu państwa dokonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego odpowiednio dla gmin, powiatów i województw określa ustawa budżetowa.

Subwencja oświatowa jest wyliczana w oparciu o zakres realizowanych zadań oświatowych, a jej wielkość wynika corocznie z ustawy budżetowej - zgodnie z art. 27 UoDj.s.t. Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym (poprzednim), skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych.

Część wyrównawczą subwencji ogólnej dla gmin stanowi suma kwoty podstawowej oraz kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje gmina, w której wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie, zwany „wskaźnikiem G”, jest mniejszy niż 92% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin, zwanego „wskaźnikiem Gg”. Wskaźnik G oblicza się dzieląc kwotę dochodów podatkowych gminy, uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy, przez liczbę mieszkańców gminy. Wskaźnik Gg oblicza się dzieląc sumę dochodów podatkowych wszystkich gmin, uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy, przez liczbę mieszkańców kraju. Kwotę uzupełniającą otrzymuje gmina, w której gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju. Jednak taka gmina nie otrzymuje kwoty uzupełniającej, jeśli w takiej gminie wskaźnik G jest wyższy od 150% wskaźnika Gg - kwota uzupełniająca zwiększa część równoważącą. Część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin ustala się w wysokości stanowiącej sumę łącznej kwoty wpłat gmin z tytułu „janosikowego” oraz łącznej kwoty uzupełniającej części wyrównawczej subwencji ogólnej. Część równoważącą subwencji ogólnej dzieli się między gminy w celu uzupełnienia dochodów w związku ze zmianą finansowania zadań - w sposób określony w rozporządzeniu Ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Część wyrównawczą subwencji ogólnej dla powiatów stanowi suma kwoty podstawowej oraz kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje powiat, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w powiecie, zwany dalej „wskaźnikiem P”, jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów, zwany dalej „wskaźnikiem Pp”. Wskaźnik P oblicza się dzieląc kwotę dochodów podatkowych powiatu, uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy, przez liczbę mieszkańców powiatu. Wskaźnik Pp oblicza się dzieląc sumę dochodów podatkowych wszystkich powiatów, uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy, przez liczbę mieszkańców kraju. Wysokość należnej powiatowi kwoty podstawowej ustala się mnożąc liczbę stanowiącą 88% różnicy między wskaźnikiem Pp a wskaźnikiem P przez liczb mieszkańców danego powiatu. Kwotę uzupełniającą otrzymuje powiat, w którym wskaźnik bezrobocia w powiecie, obliczony jako iloraz stopy bezrobocia w powiecie i stopy bezrobocia w kraju, zwany dalej „wskaźnikiem B”, jest wyższy od 1,10. Część równoważącą subwencji ogólnej dla powiatów ustala się w wysokości łącznej kwoty wpłat powiatów z tytułu „janosikowego”. Część równoważącą subwencji ogólnej dzieli się między powiaty w celu uzupełnienia dochodów w związku ze zmianą finansowania zadań - w sposób określony w rozporządzeniu Ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Część wyrównawczą subwencji ogólnej dla województw stanowi suma kwoty podstawowej oraz kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje województwo, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w województwie, zwany dalej „wskaźnikiem W”, jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich województw, zwany dalej „wskaźnikiem Ww”. Wskaźnik W oblicza się dzieląc kwotę dochodów podatkowych województwa, uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy, przez liczbę mieszkańców województwa. Wskaźnik Ww oblicza się dzieląc sumę dochodów podatkowych wszystkich województw, uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy, przez liczbę mieszkańców kraju. Wysokość należnej województwu kwoty podstawowej ustala się mnożąc liczbę stanowiącą 70% różnicy między wskaźnikiem Ww a wskaźnikiem W przez liczbę mieszkańców województwa. Kwotę uzupełniającą otrzymuje województwo, w którym liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów. Część regionalną subwencji ogólnej dla województw ustala się w wysokości łącznej kwoty wpłat województw z tytułu „janosikowego”. Kwotę stanowiącą 20 % części regionalnej dzieli się między województwa, w których stopa bezrobocia jest wyższa niż 110% średniej stopy bezrobocia w kraju. Kwotę stanowiącą 40% części regionalnej dzieli się między województwa, w których powierzchnia dróg wojewódzkich, w przeliczeniu na jednego mieszkańca województwa, jest wyższa od powierzchni dróg wojewódzkich w kraju, w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju. Kwotę stanowiącą 10% części regionalnej dzieli się między województwa, w których PKB w województwie, w przeliczeniu na jednego mieszkańca województwa, jest niższy od 75% PKB w kraju, w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju. Kwotę stanowiącą 30% części regionalnej dzieli się między województwa w celu uzupełnienia dochodów w związku ze zmianą finansowania zadań - w sposób określony w rozporządzeniu Ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Warto pamiętać, że zgodnie z art. 27 UoFP zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa, lecz tej zasady nie stosuje się do wydatków budżetu państwa na subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego.

6. Proszę omówić pojęcie, funkcje i strukturę dotacji celowych dla jednostek samorządu terytorialnego. Proszę wskazać przykłady dotacji na konkretne zadania samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 167 ust 2 Konstytucji RP oraz art. 3 UoDjst dochodami jednostek samorządu terytorialnego są dochody własne, subwencja ogólna i dotacje celowe z budżetu państwa. Zaś art. 69 ust 2 pkt 2 UoFP zalicza dotacje do wydatków bieżących budżetu państwa.

Dotacja celowe z budżetu państwa to forma wydatku tego budżetu na rzecz jednostek samorządu terytorialnego, o ścisłym przeznaczeniu i wysokości, na finansowanie lub dofinansowanie konkretnego zadania budżetowego realizowanego przez te jednostki. Jest rodzajem transferu środków finansowych o cechach subwencji ogólnej (bezzwrotność, nieodpłatność, realizacja interesu publicznego), lecz o charakterze celowym (na konkretne zadanie, tak jakby miało ono być realizowane z budżetu państwa). Dotacja celowa jest uwarunkowana koniecznością finansowania i realizacji w sposób wymagany przez dotującego, z ograniczeniem samodzielności podmiotu dotowanego (tzw. „złote cugle”). Dotacja celowa różni się od subwencji brakiem powszechnego charakteru (ogólności) oraz z zasady uznaniowym charakterem. Dotacja powinna mieć charakter jednostronny, jako świadczenie określone władczo przez organy działające w imieniu państwa - nie jest dotacją świadczenie oparte na metodzie cywilnoprawnej.

Dotacje zabezpieczają rozwój dziedzin doniosłych społecznie i gospodarczo, niezależnie od własnych finansowych możliwości poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Wpływają na harmonijny rozwój całego kraju, umożliwiają nakłady inwestycyjne w regionach zaniedbanych.

Według art. 8 UoDjst dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być dotacje celowe z budżetu państwa na:

1) zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami;

2) zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej;

3) usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych;

4) finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych;

5) realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych.

Dochodami powiatu są dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań straży i inspekcji, o których mowa w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, z późn. zm.) - na przykład na funkcjonowanie Policji oraz Państwowej Straży Pożarnej.

Zgodnie z art. 42 UoDjst jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim. Również inne zadania własne mogą być dofinansowane z dotacji celowej, na przykład zadania z zakresu zadań inwestycyjnych szkół i placówek oświatowych, zadania związane z inicjatywami wspierania edukacji na obszarach wiejskich, w tym na stypendia i pomoc materialną dla młodzieży wiejskiej, zadania związane z wdrażaniem reformy systemu oświaty, wyrównywaniem szans edukacyjnych oraz zapewnianiem kształcenia praktycznego. Z budżetu państwa mogą być udzielane właściwym jednostkom samorządu terytorialnego dotacje celowe na realizację zadań związanych z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z usuwaniem skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz usuwaniem skutków innych klęsk żywiołowych. Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje na zadania objęte mecenatem państwa w dziedzinie kultury, w szczególności na dofinansowanie programów realizowanych przez instytucje filmowe i instytucje kultury, przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego w dniu 1 stycznia 1999 r.

7. Jak kształtują się limity zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego?

W art. 113 UoFP ustalono nieprzekraczalne wysokości kwot przypadających do spłaty w danym roku budżetowym z tytułu długu jednostki samorządu terytorialnego. Co do zasady, łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek, oraz należnych odsetek i dyskonta, a także przypadających w danym roku budżetowym wykupów papierów wartościowych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego. Jest to kwota, której wysokość nie zależy od stopnia realizacji zaplanowanych na dany rok budżetowy dochodów.

W przypadku, gdy relacja łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora publicznego do produktu krajowego brutto przekroczy 55%, to wysokość nieprzekraczalnej kwoty przypadających do spłat zobowiązań z tytułu długu jednostki samorządu terytorialnego nie może przekroczyć 12% planowanych dochodów jednostki samorządu terytorialnego, chyba że obciążenia te w całości wynikają z zobowiązań zaciągniętych przed datą ogłoszenia tej relacji. Relację tę ogłasza Minister Finansów w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim w terminie do dnia 31 maja roku następnego (dla danego roku budżetowego) i w terminie do dnia 30 września tego roku (dla pierwszej połowy roku budżetowego). Trudna sytuacja finansowa w budżecie państwa związana z niekorzystną relacją łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora publicznego do produktu krajowego brutto wpływa na sytuację finansową budżetów jednostek samorządu terytorialnego, które otrzymują z budżetu państwa dotacje i subwencje. Stąd zmniejszenie wysokości dochodów budżetów jednostek samorządu terytorialnego musi odbić się na możliwościach spłaty ich zadłużenia i wyraża się w obniżeniu do 12% planowanych dochodów progu spłaty zadłużenia.

Według art. 114 UoFP łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym. O ile art. 113 wprowadza ograniczenia w wysokości spłaty długu jednostki samorządu terytorialnego, o tyle art. 114 ma na celu mobilizację organów wykonujących budżet jednostki samorządu terytorialnego do spłaty długu w takim stopniu, aby na koniec roku zadłużenie nie było wyższe od 60% faktycznie osiągniętych dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym.

Przekroczenie wskaźników z art. 113 i art. 114 nie jest traktowane jako czyn naruszenia dyscypliny finansów publicznych, ale może wpłynąć negatywnie na proces udzielenia zarządowi jednostki samorządu terytorialnego absolutorium z wykonania budżetu.

8. Proszę omówić rolę regionalnej izby obrachunkowej w procedurze budżetowej jednostki samorządu terytorialnego.

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej. Izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych: 1) jednostek samorządu terytorialnego, 2) związków międzygminnych, 3) stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, 4) związków powiatów, 5) stowarzyszeń powiatów, 6) samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych, 7) innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Izby opracowują raporty, analizy i opinie w sprawach określonych ustawami. Izby prowadzą działalność informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą.

Izby kontrolują gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych oraz zamówienia publiczne ww. podmiotów na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. Kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień, dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.

W zakresie działalności nadzorczej właściwość rzeczowa regionalnych izb obrachunkowych obejmuje uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego (związków jednostek samorządu terytorialnego) w sprawach: 1) procedury uchwalania budżetu i jego zmian, 2) budżetu i jego zmian, 3) zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek, 4) zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, 5) podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa, 6) absolutorium. W przypadku nieistotnego naruszenia prawa w uchwale lub zarządzeniu izba nie stwierdza nieważności uchwały lub zarządzenia, lecz ogranicza się do wskazania, że wydano je z naruszeniem prawa.

W przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia 31 marca roku budżetowego, izba ustala budżet tej jednostki w terminie do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie ustaw lub porozumień.

Izba, prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego za nieważną w całości lub w części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia. Jeżeli organ właściwy w wyznaczonym terminie nie usunie nieprawidłowości kolegium izby orzeka o nieważności uchwał w całości lub w części. W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby.

Do zadań izby należy ponadto: 1) wydawanie, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych, 2) opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz prognozy kształtowania się długu publicznego, o których mowa w art. 115 UoFP, 3) wydawanie opinii o przedkładanych projektach budżetów jednostek samorządu terytorialnego wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami, 4) wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze, 5) wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) sprawozdaniach z wykonania budżetu, 6) wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium, 7) rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami, 8) rozpatrywanie innych spraw określonych w odrębnych ustawach.

Zgodnie z art. 115 UoFP regionalne izby obrachunkowe przedstawiają opinie w sprawach: 1) możliwości sfinansowania deficytu przedstawionego przez jednostki samorządu terytorialnego; 2) prawidłowości załączonej do budżetu prognozy kwoty długu jednostki samorządu terytorialnego, ze szczególnym uwzględnieniem zapewnienia przestrzegania przepisów ustawy dotyczących uchwalania i wykonywania budżetów lat następnych. Z literalnej wykładni wynika, że przedmiotem opinii są wielkości zawarte w uchwale budżetowej lub w załączniku do niej. Opinie te powinny być opublikowane w terminie miesiąca od dnia przekazania uchwały budżetowej jednostki samorządu terytorialnego do regionalnej izby obrachunkowej, w trybie przewidzianym dla opublikowania uchwały budżetowej - w wojewódzkim dzienniku urzędowym, co ma czynić zadość zasadzie jawności formalnej finansów publicznych. Opinia powinna zostać przedłożona przede wszystkim organowi stanowiącemu właściwej jednostki samorządu terytorialnego, który uchwalił uchwałę budżetową. W przypadku negatywnej opinii regionalnej izby obrachunkowej wymagana jest odpowiednia uchwała jednostki samorządu terytorialnego. Organ stanowiący tej jednostki powinien w formie uchwały ustosunkować się do negatywnej (nawet tylko częściowo) opinii izby, na przykład może nie podzielić stanowiska izby.

Zgodnie z art. 120 UoFP zarząd jednostki samorządu terytorialnego opracowuje informację o stanie mienia komunalnego, która ma dotyczyć wszystkich składników mienia jednostek samorządu terytorialnego, niezależnie od rodzaju prawa jednostki do tych składników. Następnie, w myśl art. 121 UoFP, ta informacja wraz z projektem uchwały budżetowej z objaśnieniami jest przedstawiana przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego 1) regionalnej izbie obrachunkowej - celem zaopiniowania oraz 2) organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, najpóźniej do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. Opinię regionalnej izby obrachunkowej o projekcie uchwały budżetowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego jest obowiązany przedstawić, przed uchwaleniem budżetu, organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego. Przepisy nie określają kolejności, w jakiej zarząd ma dokonać przedłożenia uchwalonego przez siebie projektu uchwały budżetowej. Regionalna izba obrachunkowa opracowuje opinię o projekcie uchwały budżetowej niezależnie od opinii wymaganej na podstawie art. 115 UoFP. Przedmiotem opinii wg art. 121 UoFP jest głównie stwierdzenie, czy projekt uchwały budżetowej odpowiada wymaganiom art. 109 - 114 oraz art. 116 - 120 i art. 124 UoFP. Są to zarówno wymogi formalne (zakres postanowień uchwały, szczegółowość dochodów i wydatków, wymagane załączniki do uchwały), jak i wymogi merytoryczne (prawidłowe wskazanie źródeł dochodów budżetowych i wydatków budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, wysokość deficytu budżetowego i źródła jego pokrycia, wysokość rezerw budżetowych). Regionalna izba obrachunkowa powinna wydać opinię w czasie umożliwiającym zarządowi: 1) zapoznanie się z jej treścią, 2) ustosunkowanie się do niej (złożenie odpowiedzi lub odwołania), gdy opinia ma charakter negatywny, 3) przedłożenie opinii negatywnej organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego wraz z odpowiedzią na zawarte w niej zarzuty. Wydanie przez izbę negatywnej opinii o projekcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego nie wstrzymuje procedury uchwalania budżetu, tak samo jak wniesienie odwołania od tej opinii, które kolegium izby powinno rozpatrzyć w ciągu 14 dni od jego wniesienia. Wobec tego można przyjąć, że brak opinii izby o projekcie nie stanowi również przeszkody w uchwaleniu budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Izba powinna jednak wydać opinię nawet wtedy, gdy nie ma żadnych zastrzeżeń do projektu budżetu.

Podsumowując, regionalna izba obrachunkowa ma nie tylko kompetencje opiniodawcze w sprawie projektu uchwały budżetowej. Bada także uchwałę budżetową oraz inne uchwały związane z budżetem jednostki samorządu terytorialnego, jak uchwała o prowizorium budżetowym, uchwała w sprawie procedury uchwalania budżetu i jego zmian, uchwała o zmianie uchwały budżetowej, uchwała o absolutorium. Wydawanie opinii pełni rolę prewencyjnego oddziaływania regionalnej izby obrachunkowej na działalność jednostek samorządu terytorialnego.

9. Proszę określić zakres przedmiotowy budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Zakres budżetu jednostki samorządu terytorialnego określa art. 109 UoFP, zgodnie z którym budżet jednostki samorządu terytorialnego jest uchwalany w formie uchwały. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem: 1) dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki; 2) przychodów i wydatków: a) zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych, b) funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego. Uchwała budżetowa (a raczej budżet) stanowi podstawę gospodarki finansowej jednostki samorządu. Każda jednostka samorządu terytorialnego prowadzi samodzielną gospodarkę finansową związaną z realizacją zadań tej jednostki. Inne elementy budżetu jednostki samorządu terytorialnego, niewymienione w art. 109 UoFP, to przykładowo deficyt czy nadwyżka budżetowa. Spośród ustaw samorządowych jedynie ustawa o samorządzie województwa definiuje budżet województwa jako plan finansowy obejmujący 1) planowane dochody i wydatki województwa, 2) źródła sfinansowania deficytu budżetowego, 3) przeznaczenie nadwyżki budżetowej, 4) wydatki związane z wieloletnimi programami, w tym w szczególności inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem wydatków na finansowanie każdego z programów.

Od zakresu budżetu należy odróżnić zakres uchwały budżetowej, określony w art. 124 UoFP. Zgodnie z art. 124 uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego określa:

1) prognozowane dochody jednostki samorządu terytorialnego według ważniejszych źródeł i działów klasyfikacji;

2) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji wydatków, z wyodrębnieniem:

a) wydatków bieżących, w tym w szczególności:

- wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń,

- dotacji,

- wydatków na obsługę długu jednostki samorządu terytorialnego,

- wydatków z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego,

b) wydatków majątkowych;

3) źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenie nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

4) wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem

wydatków na finansowanie poszczególnych programów;

4a) wydatki na programy i projekty realizowane ze środków pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE,

5) plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych;

6) plany przychodów i wydatków funduszy celowych;

7) upoważnienia dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania długu oraz do spłat zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego;

8) zakres i kwoty dotacji przedmiotowych;

9) dochody i wydatki związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostce samorządu terytorialnego ustawami;

10) dotacje;

11) dochody i wydatki związane z realizacją zadań wspólnych realizowanych w drodze umów lub porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego, w budżecie jednostki samorządu terytorialnego, której powierzono realizację tych zadań.

Ponadto uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego może zawierać: 1) upoważnienie dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych na pokrycie występującego w ciągu roku budżetowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 2) upoważnienie dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do dokonywania zmian w budżecie; 3) inne postanowienia dotyczące wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

W uchwale budżetowej gminy określa się także dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych i wydatki na realizację zadań określonych w programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

Uchwała budżetowa gminy może również określać: 1) wydatki jednostek pomocniczych gminy; 2) uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy.

Uchwała budżetowa, podobnie jak ustawa budżetowa, jest szczególnym aktem normatywnym, ponieważ taki charakter mają jej treść, sposób tworzenia, obowiązywanie i kontrola. Należy przyjąć, że uchwała budżetowa nie powinna zawierać innych składników jak tylko ustawowo wskazane, tzn. treść wymaganą lub dopuszczoną przez ustawę.

Zgodnie z art. 116 UoFP w budżecie jednostki samorządu terytorialnego mogą być tworzone rezerwy celowe i rezerwa ogólna. Rezerwy celowe są tworzone na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu. Suma rezerw celowych nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu. Rezerwa ogólna nie może być wyższa niż 1% wydatków budżetu. Rezerwami dysponuje zarząd jednostki samorządu terytorialnego.

10. Proszę omówić procedurę budżetową oraz kompetencje organów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zaciągania zobowiązań.

Zgodnie z art. 119 UoFP przygotowanie projektu uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami, a także inicjatywa w sprawie zmian tej uchwały, należą do wyłącznej kompetencji zarządu jednostki samorządu terytorialnego.

Projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami oraz informację o stanie mienia komunalnego zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia: 1) regionalnej izbie obrachunkowej - celem zaopiniowania, 2) organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego - najpóźniej do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.

Opinię regionalnej izby obrachunkowej o projekcie uchwały budżetowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego jest obowiązany przedstawić, przed uchwaleniem budżetu, organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku, gdy dochody i wydatki państwa określa ustawa o prowizorium budżetowym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, na wniosek zarządu, może uchwalić prowizorium budżetowe jednostki samorządu terytorialnego na okres objęty prowizorium budżetowym państwa.

Uchwałę budżetową organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach - nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego.

Według art. 123 UoFP do czasu uchwalenia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego, podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego. Bez zgody zarządu jednostki samorządu terytorialnego organ stanowiący nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej jednostki samorządu terytorialnego zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

W przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej w terminie do 31 marca roku budżetowego regionalna izba obrachunkowa w terminie do dnia 30 kwietnia roku budżetowego ustala budżet jednostki samorządu terytorialnego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych. Do dnia ustalenia budżetu przez regionalną izbę obrachunkową podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej.

Zgodnie z art. 125 UoFP w terminie 7 dni od dnia przekazania projektu uchwały budżetowej organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego zarząd jednostki samorządu terytorialnego przekazuje podległym jednostkom informacje niezbędne do opracowania projektów ich planów finansowych. Jednostki opracowują projekty planów finansowych w terminie 30 dni od dnia otrzymania danych, nie później jednak niż do dnia 22 grudnia.

W myśl art. 126 UoFP w terminie 21 dni od dnia uchwalenia uchwały budżetowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego: 1) opracowuje układ wykonawczy budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 2) przekazuje podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu; 3) opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostce samorządu terytorialnego ustawami, przyjmując jako podstawę dla tego planu kwotę dotacji przyznanych na ten cel w danym roku budżetowym oraz wielkość dochodów związanych z realizacją tych zadań, które podlegają przekazaniu do budżetu państwa.

Jednostki organizacyjne jednostki samorządu terytorialnego dostosowują projekty planów do uchwały budżetowej.

Zgodnie z art. 127 UoFP zarząd jednostki samorządu terytorialnego sprawuje ogólny nadzór nad realizacją, określonych uchwałą budżetową, dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Wg art. 133 UoFP czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji oraz emisji papierów wartościowych dokonują dwaj członkowie zarządu wskazani w uchwale przez zarząd, natomiast w gminie dokonuje wójt (burmistrz, prezydent miasta). Dla ważności tych czynności konieczna jest kontrasygnata skarbnika jednostki samorządu terytorialnego. Skarbnik, który odmówi kontrasygnaty, dokonuje jej na pisemne polecenie przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadku, gdy wykonanie polecenia stanowiłoby przestępstwo albo wykroczenie; w takim przypadku powiadamia o tym organ stanowiący i regionalną izbę obrachunkową.

W ustawie o samorządzie gminnym wg art. 46 oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej. Skarbnik gminy (główny księgowy budżetu), który odmówił kontrasygnaty, dokona jej jednak na pisemne polecenie zwierzchnika, powiadamiając o tym radę gminy oraz regionalną izbę obrachunkową. Zaś zgodnie z art. 60 za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt. Wójtowi gminy przysługuje wyłączne prawo: 1) zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy, 2) emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy, 3) dokonywania wydatków budżetowych, 4) zgłaszania propozycji zmian w budżecie gminy, 5) dysponowania rezerwami budżetu gminy, 6) blokowania środków budżetowych, w przypadkach określonych ustawą.

W ustawie o samorządzie powiatowym wg art. 48 oświadczenie woli w sprawach majątkowych w imieniu powiatu składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd. Zarząd może upoważnić pracowników starostwa, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu do składania oświadczeń woli związanych z prowadzeniem bieżącej działalności powiatu. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań majątkowych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej. Skarbnik powiatu, który odmówił kontrasygnaty, ma jednak obowiązek jej dokonania na pisemne polecenie starosty, przy równoczesnym powiadomieniu o tym rady powiatu i regionalnej izby obrachunkowej.

W ustawie o samorządzie województwa wg art. 57 oświadczenia woli w imieniu województwa składa marszałek województwa wraz z członkiem zarządu województwa, chyba że statut województwa stanowi inaczej. Sejmik województwa może udzielić marszałkowi upoważnienia do składania jednoosobowo oświadczeń woli, innych niż przewidywane w statucie województwa. Czynność prawna, z której wynika zobowiązanie pieniężne, wymaga do jej skuteczności kontrasygnaty głównego księgowego budżetu województwa lub osoby przez niego upoważnionej. Główny księgowy budżetu województwa, który odmówi kontrasygnaty, dokonuje jej jednak na pisemne polecenie marszałka województwa, informując równocześnie o tym sejmik województwa oraz regionalną izbę obrachunkową. Zarząd województwa może upoważnić pracowników urzędu marszałkowskiego do składania oświadczeń woli związanych z prowadzeniem bieżącej działalności województwa.

11. Jak kształtują się źródła finansowania deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego?

Zgodnie z art. 112 UoFP różnica między dochodami a wydatkami budżetu jednostki samorządu terytorialnego stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu jednostki samorządu terytorialnego lub deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być pokryty przychodami pochodzącymi z: 1) sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego; 2) kredytów, 3) pożyczek; 4) prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego; 5) nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych; 6) wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikającej z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być pokryty wyłącznie ze źródeł wymienionych w art. 112 UoFP - jest to katalog zamknięty.

Z art. 112 UoFP wynikają trzy zasady: po pierwsze, możliwość uchwalania budżetów jednostek samorządu terytorialnego z nadwyżką lub z deficytem budżetowym; po drugie, źródła pokrycia deficytu budżetowego są identyczne jak w odniesieniu do budżetu państwa (art. 64 UoFP); po trzecie, nadwyżka (faktyczna) budżetu jednostki samorządu terytorialnego może mieć tylko jedno przeznaczenie - służyć jako jedno ze źródeł pokrycia deficytu budżetowego tej jednostki w roku lub w latach następnych.

12. Proszę omówić zagadnienia kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 165 Konstytucji RP jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe, a samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Kontrola jest to działalność polegająca na porównaniu stanu obowiązującego (postulowanego, wyznaczonego) ze stanem faktycznym (wykonanym), zaś jej celem jest zapewnienie zgodności między stanem obowiązującym a rzeczywistym. Nadzór jest pojęciem szerszym od kontroli i obejmuje również czynną ingerencję w działalność jednostki kontrolowanej, dokonywaną wyłącznie w granicach prawa, z ciężarem współodpowiedzialności za stan wykonany ze strony organu nadzorującego. Jeśli przedmiotem kontroli lub nadzoru jest gospodarka finansowa (gromadzenie dochodów bądź dokonywanie wydatków), mamy do czynienia z kontrolą lub nadzorem finansowym, co dotyczy kontroli i nadzoru gospodarki budżetowej gmin, powiatów i województw samorządowych, w tym poboru podatków i opłat, dokonywania wydatków oraz finansowania deficytu i obsługi długu jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 35a UoFP kontrola finansowa w jednostkach sektora finansów publicznych dotyczy procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych oraz gospodarowaniem mieniem. Kontrola finansowa obejmuje: 1) zapewnienie przestrzegania procedur kontroli oraz przeprowadzanie wstępnej oceny celowości zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków; 2) badanie i porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym, pobierania i gromadzenia środków publicznych, zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków ze środków publicznych, udzielania zamówień publicznych oraz zwrotu środków publicznych; 3) prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie procedur kontroli ustalonych w formie pisemnej przez kierownika jednostki według określonych standardów (art. 35o ust 1 pkt 1).

Kontrola wewnętrzna to kontrola sprawowana przez organy i jednostki organizacyjne gminy (powiatu, województwa samorządowego). Zgodnie z ustawami samorządowymi, rady (sejmiki samorządowe) kontrolują działalność organu wykonawczego i podporządkowanych mu jednostek. Rada to organ stanowiący i kontrolujący. Wykonuje swe uprawnienia bezpośrednio, przyjmując i analizując sprawozdania, informacje i dane organu wykonawczego albo pośrednio, przez powołane komisje. Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu, występuje z wnioskiem w sprawie udzielenia absolutorium organowi wykonawczemu, wykonuje kontrolę w sprawach wskazanych przez radę (sejmik). Kontrola finansowa wykonywana przez skarbnika polega na wstępnej kontroli legalności dokumentów, bieżącej i następnej kontroli operacji gospodarczych będących przedmiotem księgowań. Jest to kontrola o charakterze formalnym (badanie kompletności i poprawności dokumentów pod względem rachunkowym, przestrzeganie terminów, sposób dokumentowania i księgowania) oraz merytorycznym (obowiązek zapewnienia zgodności dowodu księgowego z faktycznym przebiegiem operacji gospodarczej, pokrycie w środkach finansowych jednostki). W tych jednostkach samorządu terytorialnego, w których poziom wydatków przekracza limit określony w rozporządzeniu Ministra Finansów (w 2003 r. - kwota 35 mln zł), wprowadza się audyt wewnętrzny. Zgodnie z art. 35c UoFP audytem wewnętrznym jest ogół działań, przez które kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności, gospodarności, celowości, rzetelności, a także przejrzystości i jawności. Audyt wewnętrzny obejmuje w szczególności: 1) badanie dowodów księgowych oraz zapisów w księgach rachunkowych; 2) ocenę systemu gromadzenia środków publicznych i dysponowania nimi oraz gospodarowania mieniem; 3) ocenę efektywności i gospodarności zarządzania finansowego.

Kontrola zewnętrzna dokonywana jest przez podmioty istniejące poza strukturą organów samorządu terytorialnego. Społeczność lokalna - członkowie wspólnoty samorządowej dokonują wyboru i odwołania organów stanowiących i wykonawczych dając wyraz ocenie ich działalności. Zasada jawności gospodarki środkami finansowymi jest realizowana przez jawność debat budżetowych oraz debat nad sprawozdaniem budżetowym, publikowanie uchwał budżetowych oraz sprawozdań z wykonania budżetu, sprawozdań dotyczących długu publicznego, udzielonych kwot dotacji celowych. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej podlegającym Sejmowi. Zgodnie z art. 203 ust 2 Konstytucji RP Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności. Według norm art. 171 działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności, zaś organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

Zagadnienia nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego bardzo szczegółowo regulują ustawy samorządowe. W ustawie o samorządzie województwa jest to art. 78 - 88a. W ustawie o samorządzie powiatowym zagadnienie nadzoru nad działalnością powiatu to art. 76 - 90a, zaś w ustawie o samorządzie gminnym art. 85 - 102a. Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem. Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa. Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność jednostek samorządu terytorialnego tylko w przypadkach określonych ustawami. Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania jednostki, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.

Prawo podatkowe

Zagadnienia ogólne podatków i prawa podatkowego

1. Proszę omówić pojęcie podatku.

1. Proszę omówić pojęcie podatku.

1. normatywna definicja podatku - art.6 ordynacji podatkowej:

Art. 6. Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

2. elementy definicji:

• świadczenie przymusowe - jego pobór jest zabezpieczony przymusem państwa

• świadczenie bezzwrotne - podatek raz wpłacony w należnej wysokości nie podlega zwrotowi na rzecz podatnika ( cecha ta różni podatek od pożyczki jako zwrotnej formy redystrybucji dochodów )

• świadczenie nieodpłatne - ze świadczeniem podatkowym nie wiąże się bezpośrednio żadne świadczenie państwa na rzecz podatnika, podatki nie są zatem pobierane według zasady ekwiwalentności świadczeń, lecz według powszechnie uznawanej w nauce zasady zdolności podatkowej

• świadczenie wynikające z ustawy podatkowej - oznacza to, że podatki mogą być nakładane na abstrakcyjnie określonych adresatów w drodze aktów normatywnych przez parlament

• świadczenie publicznoprawne - podatki mogą być pobierane wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa lub organizacji publicznoprawnych.

2. Proszę wskazać elementy konstrukcji podatku.

Do podstawowych pojęć związanych z konstrukcją podatku należą:

I. Podmiot podatku - ten, na kim ciąży z mocy prawa obowiązek uiszczenia podatku.

Współcześnie podmioty prawa podatkowego dzieli się na sześć grup. Są to:

- podatnicy

Art. 7. § 1. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

§ 2. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1.

-płatnicy

Art. 8. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

-inkasenci

Art. 9. Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

-następcy prawni podatników, płatników i inkasentów

-podmioty, które jako osoby trzecie odpowiadają za zaległości podatkowe albo należności budżetowe podatników, płatników i inkasentów

-inne nie wymienione podmioty, które posiadają wyłącznie uprawnienie prawno-podatkowe, a przede wszystkim prawo do zwrotu podatku.

2. Przedmiot podatku - zjawisko faktyczne lub prawne, z którym prawo wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Może to być:

-obrót ( przychód ) - jest to kwota należna, wyj. otrzymana z tytułu wykonywanych przez podatników czynności podlegających opodatkowaniu albo wartość towarów i usług w przypadku gdy czynności te wykonywane są bez pobrania należności.

-dochód - kwota przychodu podatnika pomniejszona o koszty jego uzyskania

-majątek - w znaczeniu szerszym -ogół pasywów i aktywów podatnika, w znaczeniu węższym - tylko aktywa podatnika

-wydatek - przyjęcie przez podatnika zobowiązania do dokonywania określonego wydatku.

3. Podstawa opodatkowania - wartościowe lub ilościowe ujęcie przedmiotu opodatkowania za okres podatkowy. Może być:

1. wartościowa

2. naturalna ( w przypadku stawek kwotowych )

4. Stawki podatkowe - liczba, która w powiązaniu z podstawą podatku pozwala określić wysokość podatku. Wyróżniamy stawki:

-kwotowe - kwota na jednostkę podstawy lub nawet podatnika

-procentowe - stanowiące określony procent podstawy opodatkowania ( proporcjonalne, progresywne lub regresywne )

5. Terminy i zasady płatności - zasady regulujące zapłatę danego podatku.

Obok tych elementów, które można określić jako niezbędne, mogą wystąpić też elementy fakultatywne:

-okres podatkowy

-ewidencja podatkowa

-ulgi i przywileje podatkowe

-zwolnienia przedmiotowe

-zwrot podatku

3. Jakie są różnice między podatkiem a opłatą?

1. Kilka słów o opłacie:

W przepisach prawnych regulujących różnego rodzaju opłaty nie znajdujemy wyjaśnienia pojęcia opłaty.

Z uiszczeniem opłaty wiąże się zazwyczaj określona czynność, której osoba zobowiązana do zapłaty oczekuje od organu publicznego bądź jest zobligowana do korzystania z owej czynności w związku z zaistniałą sytuacją. W strukturze dochodów publicznych można się spotkać z różnymi opłatami. Zasadniczo dzieli się je na dwie grupy:

-opłaty za czynności urzędowe

-opłaty za świadczenie usług

W prawie polskim wyróżniamy:

-opłatę skarbową

-opłaty lokalne ( opłatę targową, opłatę miejscową, opłatę administracyjną )

2. Różnice między podatkiem a opłatą:

Punktem wyjścia dla rozróżnienia jest podział danin na odpłatne i nieodpłatne. Opłata jest świadczeniem odpłatnym - jej zasadniczą cechą jest jej bezpośrednie powiązanie z wzajemnym świadczeniem organu publicznego. To jest główna cecha odróżniająca opłatę od podatku, który jest zawsze świadczeniem nieodpłatnym.

4. Proszę omówić funkcje podatków.

Według podręcznika prof. Hanny Litwińczuk:

-funkcja fiskalna ( dochodowa ) - dostarczanie dochodów budżetowi państwa. Przy analizie tej funkcji brane są pod uwagę takie cechy podatków jak: wydajność, koszty poboru, pewność i równomierność wpływów. Jest to główne zadanie podatków.

-funkcja stymulacyjna - podatek może być wykorzystywany do realizacji określonych celów pozafiskalnych np. w zakresie polityki gospodarczej, społecznej, ochrony środowiska itp. Środkami tej polityki są przede wszystkim ulgi i zwolnienia podatkowe przyznawane podatnikom podejmującym działalność w preferowanych przez państwo dziedzinach.

-funkcja informacyjna - polega na tym, że realizacja wpływów podatkowych ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach lub nieprawidłowościach w przebiegu procesów gospodarczych. Znaczne obniżenie wpływów od podmiotów gospodarczych może świadczyć np. o trudnościach ze zbytem produkcji lub wyegzekwowaniem należności od niektórych kontrahentów.

Podręcznik prof. Cezarego Kosikowskiego wyróżnia także:

-funkcję redystrybucyjną - dzięki podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku narodowego między podatnikami a związkami publicznoprawnymi, jakim jest państwo i organy samorządu terytorialnego.

5. Proszę omówić klasyfikacje podatków.

1. Wg kryterium przedmiotu opodatkowania podział na podatki:

A .przychodowe - nawiązują do zewnętrznych znamion świadczących o rozmiarach osiąganych przez podatnika dochodów. Podatki te skierowane są na źródło, z którego płyną wartości pieniężne ( np. przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne ), natomiast nie uwzględniają sytuacji osobistej osoby uzyskującej dochody.

• podatek rolny

• podatek leśny

b. dochodowe - w przeciwieństwie do podatków przychodowych mają charakter osobisty, co oznacza, że przy ich wymiarze brany jest pod uwagę całokształt okoliczności związanych z osobą podatnika. Przedmiotem opodatkowania jest dochód jako nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania, podczas gdy w podatkach przychodowych koszty uzyskania przychodów w ogóle nie są brane pod uwagę tzn. przyjmuje się jedynie domniemanie uzyskiwania dochodu.

- podatek dochodowy od osób fizycznych

- podatek dochodowy od osób prawnych

c. majątkowe - można wśród nich wyróżnić podatki obciążające posiadanie majątku; występują w postaci podatków osobistych od całości majątku podatnika i podatków obciążających poszczególne dobra majątkowe, są to też podatki obciążające przyrost majątku oraz obrót majątkiem.

- od posiadania majątku - podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych

- od przyrostu majątku - podatek od spodków i darowizn

- od obrotu majątkiem - podatek od czynności cywilnoprawnych

d. od wydatków ( konsumpcyjne ) - do tej grupy podatków zaliczają się współcześnie: ogólny podatek obrotowy obciążający ogół dóbr i usług oraz specjalne podatki konsumpcyjne obciążające tylko niektóre dobra lub wydatki podatnika np. podatki akcyzowe, opłaty monopolowe, podatki od gier. Cechą charakterystyczną tych podatków, jest to, że ich materialny ciężar ponosi konsument, natomiast ich podatnikiem w sensie formalnym jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą.

- podatek od towarów i usług

• podatek akcyzowy

• podatek od gier

2. Wg kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku:

A .podatki bezpośrednie - podatnik w sensie formalnym jest jednocześnie podatnikiem w sensie materialnym. Przedmiotem podatków bezpośrednich jest dochód uzyskiwany przez podatnika ( lub przychód ) oraz posiadany przez niego majątek ( lub jego przyrost ), a zatem przedmiot podatku nawiązuje bezpośrednio do źródła podatku, którym jest dochód lub majątek.

b. podatki pośrednie - to podatki, których ciężar może być przerzucony na inny podmiot. Ich przedmiotem opodatkowania jest inne zjawisko niż dochód lub majątek.

III. Wg kryterium podziału podatków pomiędzy państwo a samorząd:

A .podatki państwowe:

-VAT

-podatek akcyzowy

-podatek od gier

b. samorządowe:

-podatek od nieruchomości

-podatek rolny

-podatek leśny

-podatek od środków transportowych

-podatek od posiadania psów

-opłaty lokalne

-podatek od spadków i darowizn

-podatek od czynności cywilnoprawnych

-opłata skarbowa

c .podatki wspólne:

-podatek PIT

-podatek CIT

6. Proszę wymienić źródła prawa podatkowego.

Źródłami współczesnego prawa podatkowego są przepisy:

-konstytucji

-ustaw

-ratyfikowanych umów międzynarodowych

-rozporządzeń

-na obszarze działania organów, które je ustanowiły, również akty prawa miejscowego

Art. 3 pkt 1 i 2 ordynacji podatkowej:

Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o:

1) ustawach podatkowych - rozumie się przez to ustawy dotyczące podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych określające podmiot, przedmiot opodatkowania, powstanie obowiązku podatkowego, podstawę opodatkowania, stawki podatkowe oraz regulujące prawa i obowiązki organów podatkowych, podatników, płatników i inkasentów, a także ich następców prawnych oraz osób trzecich,

2) przepisach prawa podatkowego - rozumie się przez to przepisy ustaw podatkowych oraz przepisy wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych,

7. Proszę wymienić zasady podatkowe (z podziałem za zasady historyczne i współczesne) i omówić jedną z nich.

Zasady podatkowe to postulaty pod adresem ustawodawcy podatkowego dotyczące prawidłowego opodatkowania, nie tworzą zamkniętego katalogu, a poszczególne ich zestawy budowane są wg cech, które w opinii zajmujących się nimi autorów wydają się być najważniejsze. Zasady podatkowe nie mają prawnie wiążącego charakteru, natomiast mogą one być w mniejszym lub w większym stopniu wykorzystywane przez prawodawcę w procesie tworzenia założeń oraz budowy systemu podatkowego.

I .Zasady historyczne:

Adama Smitha:

1. zas. równomierności opodatkowania - połączenie dwóch kategorii ( zas. ekwiwalentności i zas. zdolności podatkowej ) , opiera się na koncepcji zapłaty za korzyści, które otrzymujemy od państwa

2. zas. pewności opodatkowania - istotne elementu podatku powinny być wyraźnie i jasno sformułowane

3. zas. dogodności opodatkowania - podatki należy pobierać w momencie dogodnym dla podatnika, a więc wtedy, gdy otrzymuje on środki

4. zas. taniości opodatkowania - zakaz tworzenia podatku kosztownego, postulat taniej administracji podatkowej i ochrony źródła podatków

Adolfa Wagnera:

a. zas. fiskalne - zas. wydajności źródła podatkowego i

zas. elastyczności

b. zas. gospodarcze - nienaruszalność majątku podatnika

c. zas. sprawiedliwości - powszechność ( brak przywile-

jów ) i równość ( rozumiana względnie tzn. w stosunku

do ekonomicznej zdolności podatkowej )

5. zas. techniczne - pewność, dogodność,

taniość opodatkowania

II. Zasady współczesne:

We współczesnej doktrynie podatkowej państw o tradycjach demokratycznych można się spotkać z zasadami wyprowadzonymi z podstawowej zasady ustrojowej - zasady demokratycznego państwa prawnego. Są to:

• zas. formalne - dotyczące tworzenia i stosowania prawa podatkowego

• zas. materialne - dotyczące rozłożenia obciążeń podatkowego pomiędzy obywateli

3. Zasady formalne:

1. zas. nakładania obciążeń podatkowych wyłącznie w drodze ustawowej

2. nakaz formułowania norm prawa podatkowego w taki sposób, aby stan faktyczny lub prawny, z którym wiąże się obowiązek podatkowy był dostatecznie jasno określony

3. zakaz stosowania analogii, której skutkiem będzie pogorszenie sytuacji podatnika

4. zas. pewności prawa i ochrony zaufania podatnika do organów państwa, w jej skład wchodzą zasady

- niedziałania prawa wstecz

- niedokonywania zmiany wysokości obciążeń podatko-

wych na niekorzyść podatnika w trakcie roku podatko-

wego

- zachowanie odpowiedniego okresu dostosowawczego

( vacatio legis )

4. Zasady materialne:

1. zas. sprawiedliwości podatkowej:

-powszechność opodatkowania - wyklucza istnienie

zwolnień lub przywilejów podatkowych dla określonych klas, grup społecznych lub zawodowych

- zas. równego traktowania - jedynym kryterium, wg którego określane jest indywidualne obciążenie podatkowe, jest zdolność podatkowa jednostki, która zależy od jej zdolności gospodarczej. Jednostki mające taką samą zdolność podatkową powinny być w identyczny sposób opodatkowane, jednostki zaś mające różną zdolność - w sposób zróżnicowany.

8. Proszę określić zakres materii ustawowej w prawie podatkowym.

Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku zawiera w art. 217 zasadę wyłączności ustawy w zakresie :

• nakładania podatków i innych danin publicznych

• określenia podmiotu, przedmiotu oraz stawek podatkowych

• określenia zasad przyznawania ulg i umorzeń

• określenia kategorii podmiotów zwolnionych od podatku

Art. 217. 

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Ordynacja podatkowa

1. Proszę wskazać, do jakich rodzajów należności budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nie znajdują bezpośredniego zastosowania przepisy Ordynacji podatkowej?

Nie są objęte ordynacją podatkową należności budżetowe z tytułu:

• kar i grzywien, pobieranych na podstawie ustaw karnych

• opłat i kosztów egzekucyjnych

• opłat, które mają charakter zbliżony do cen za usługi ( np. opłaty za usługi zakładów publicznych, opłaty za prawo korzystania z dóbr objętych szczególną ochroną itp. )- art. 2 § 4 ordynacji podatkowej

• art. 2 § 4 ordynacji podatkowej, część pierwsza przepisu:

 Przepisów ustawy nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych(...).

• wierzytelności pieniężnych państwowych jednostek budżetowych z tytułu

należności pieniężnych

• inne, a contrario do art. 2 ordynacji podatkowej

2. Proszę wskazać, do jakich rodzajów należności znajdują zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej. Czy znajdują one zastosowanie do opłaty targowej?

I.Art.2 Ordynacji podatkowej:

Art. 2. § 1. Przepisy ustawy stosuje się do:

1) podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe,

2) 

3) opłaty skarbowej oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych,

4) spraw z zakresu prawa podatkowego innych niż wymienione w pkt 1, należących do właściwości organów podatkowych.

§ 2. Jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, przepisy działu III stosuje się również do opłat oraz niepodatkowych należności budżetu państwa, do których ustalenia lub określenia uprawnione są inne niż wymienione w § 1 pkt 1 organy.

§ 3. Organom, o których mowa w § 2, przysługują uprawnienia organów podatkowych.

§ 4. Przepisów ustawy nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych oraz do opłat za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach.

3. Przepisy ordynacji stosuje się do :

• podatków, bez względu na ich nazwę, jeśli mają cechy podatku z art. 6 ordynacji podatkowej

- opłat publicznych - przepisy ordynacji stosuje się do opłat administracyjnych

pobieranych za określoną czynność urzędową np. opłata skarbowa, paszpor-

towa, do opłat publicznych zaliczamy tzw. opłaty lokalne ( targowa,

miejscowa, administracyjna )

• niepodatkowych należności budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu

terytorialnego np. wpłaty z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

opłaty eksploatacyjne za wydobywanie kopalin, cła i należności celne, wpłaty z zysku NBP, opłaty od poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa i inne

4. Przepisy ordynacji podatkowej mają zastosowanie do opłaty targowej- jest to jedna z opłat, o których mowa w art.2§1 pkt 3 ordynacji podatkowej ( jedna z opłat lokalnych ).

3. Proszę wymienić organy podatkowe.

I. Art. 13. Ordynacji podatkowej:

Art. 13. § 1. Organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jest:

1) naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa - jako organ pierwszej instancji,

2) dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej - jako:

a) organ odwoławczy odpowiednio od decyzji naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego,

b) organ pierwszej instancji, na podstawie odrębnych przepisów,

c) organ odwoławczy od decyzji wydanej przez ten organ w pierwszej instancji,

3) samorządowe kolegium odwoławcze - jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.

§ 2. Minister właściwy do spraw finansów publicznych jest organem podatkowym - jako:

1) organ pierwszej instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia - z urzędu,

2) organ odwoławczy od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w pkt 1.

§ 3. Organami podatkowymi wyższego stopnia są organy odwoławcze.

3. W art. 13 nie uwzględniono wszystkich podmiotów, które pełnią rolę organów podatkowych. Są to także:

• inne organy występujące w roli organów podatkowych w odniesieniu do należności, do których stosuje się przepisy ordynacji podatkowej; w tej roli występują kierownicy jednostek organizacyjnych, na rzecz których pobiera się niektóre środki publiczne ( budżetowe oraz funduszy celowych ):

1. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

2. Prezes Krajowego Urzędu Pracy

3. wojewoda ( w odniesieniu do opłat eksploatacyjnych za wydobywanie kopalin ) i in.

dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej - pełnią rolę organów podatkowych,

nie traktuje się ich jednak jak organy podatkowe ( takie stanowisko zajęło Ministerstwo Finansów w piśmie z dnia 05. 07. 2000r. )

4. Proszę scharakteryzować instytucję urzędowej interpretacji prawa podatkowego przewidzianej w Ordynacji podatkowej. Gdzie zamieszczane są interpretacje prawa podatkowego wydawane przez ministra właściwego ds. finansów publicznych?

1. Art. 14 , 14a i 14 b. Ordynacji podatkowej:

Art. 14. § 1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych:

1) sprawuje ogólny nadzór w sprawach podatkowych,

2) dąży do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, dokonując w szczególności jego interpretacji, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego.

§ 2. Interpretacjami, o których mowa w § 1 pkt 2, są interpretacje kierowane do organów podatkowych i organów kontroli skarbowej dotyczące problemów prawa podatkowego, z zastrzeżeniem § 4. Interpretacje są zamieszczane w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów oraz wiążą organy podatkowe i organy kontroli skarbowej.

§ 3. Zastosowanie się przez podatnika, płatnika lub inkasenta do interpretacji prawa podatkowego, o której mowa w § 2, nie może im szkodzić, jednakże nie zwalnia ich z obowiązku zapłaty podatku. W takim przypadku nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się, nie nalicza się odsetek za zwłokę i nie ustala dodatkowego zobowiązania w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług - w zakresie wynikającym z zastosowania się do interpretacji. Zastosowanie się podatnika, płatnika lub inkasenta do interpretacji prawa podatkowego, o której mowa w § 2, może stanowić

przesłankę do umorzenia zaległości podatkowych, zgodnie z art. 67, jeżeli zaległości te powstały na skutek zastosowania się do takiej interpretacji.

§ 4. Minister właściwy do spraw finansów publicznych nie dokonuje interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnych sprawach podatników, płatników lub inkasentów.

Art. 14a. 

§ 1. Stosownie do swojej właściwości naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego lub wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa na pisemne zapytanie podatnika, płatnika lub inkasenta mają obowiązek udzielić pisemnej informacji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w ich indywidualnych sprawach, w których nie toczy się postępowanie podatkowe lub kontrola podatkowa albo postępowanie przed sądem administracyjnym.

§ 2. Zapytanie, o którym mowa w § 1, składa się do właściwego naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celnego lub wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa. Składając zapytanie, podatnik, płatnik lub inkasent jest obowiązany do wyczerpującego przedstawienia stanu faktycznego oraz własnego stanowiska w sprawie.

§ 3. Informacja, o której mowa w § 1, zawiera ocenę prawną stanowiska pytającego z przytoczeniem przepisów prawa.

§ 4. Przepis art. 14 § 3 stosuje się odpowiednio.

§ 5. Organy podatkowe, o których mowa w § 1, pisemne informacje o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w indywidualnych sprawach zamieszczają na stronie internetowej właściwej odpowiednio izby skarbowej lub izby celnej bez podania danych identyfikujących podatnika.

Art. 14b. § 1. Naczelnik urzędu skarbowego oraz naczelnik urzędu celnego przekazują odpowiednio właściwemu dyrektorowi izby skarbowej oraz dyrektorowi izby celnej informację, o której mowa w art. 14a § 1, niezwłocznie po jej udzieleniu - do wiadomości oraz w celu sprawdzenia jej prawidłowości. Do informacji dołącza się zapytanie, o którym mowa w art. 14a § 1.

§ 2. Dyrektor izby skarbowej oraz dyrektor izby celnej obowiązani są do dokonania zmiany udzielonej informacji, jeżeli stwierdzą, że jest ona nieprawidłowa.

§ 3. Przepisy art. 14 § 3 i art. 14a § 3 stosuje się odpowiednio.

2. Urzędowa interpretacja prawa podatkowego przewidziana w ordynacji podatkowej to oficjalna wykładnia przepisów dokonywana przez:

-Ministra Finansów

-organy podatkowe

3. Urzędowa interpretacja prawa podatkowego Ministra Finansów;

• stanowiska te nie wiążą ani podatników ( płatników, inkasentów ) , ani sądy w analogicznych sprawach, wiążą natomiast organy, do których zostały skierowane

• interpretacje te są kierowane od 1 stycznia 2003 r .do organów podatkowych i organów kontroli skarbowej

• są zamieszczane w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów

• interpretacje te są dokonywane z urzędu lub dla określonych grup zawodowych czy branżowych

• w odniesieniu do zastosowania się do interpretacji obowiązuje zas. nieszkodzenia -> patrz pytanie następne

5. Urzędowa interpretacja prawa podatkowego przez organy podatkowe:

• jest to interpretacja prawa podatkowego w indywidualnych sprawach podatników przed wszczęciem postępowania podatkowego

• ma większe znaczenie praktyczne niż obowiązek udzielania informacji i wyjaśnień w toczącym się postępowaniu ( art. 121 § 2 ordynacji podatkowej )

• z dniem 1 stycznia 2003 r. interpretacje udzielane przez organy podatkowe I instancji będą obowiązkowo weryfikowane przez organy podatkowe II instancji

• do interpretacji organów podatkowych I i II instancji stosuje się zas. nieszkodzenia -> patrz pytanie następne

5. Proszę opisać, jakie skutki dla podatnika może mieć zastosowanie się do błędnej interpretacji prawa podatkowego wydanej przez urząd skarbowy.

I .Art. 14a.§4 w zw. z art. 14§3 Ordynacji podatkowej:

Art. 14a. § 4. Przepis art. 14 § 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 14. § 3. Zastosowanie się przez podatnika, płatnika lub inkasenta do interpretacji prawa podatkowego, o której mowa w § 2, nie może im szkodzić, jednakże nie zwalnia ich z obowiązku zapłaty podatku. W takim przypadku nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się, nie nalicza się odsetek za zwłokę i nie ustala dodatkowego zobowiązania w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług - w zakresie wynikającym z zastosowania się do interpretacji podatkowego. . Zastosowanie się podatnika, płatnika lub inkasenta do interpretacji prawa podatkowego, o której mowa w § 2, może stanowić przesłankę do umorzenia zaległości podatkowych, zgodnie z art. 67, jeżeli zaległości te powstały na skutek zastosowania się do takiej .

II .Obowiązuje w tym przypadku, podobnie jak w przypadku zastosowania się do błędnej interpretacji dokonanej przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, wprowadzona od 1 stycznia 2003 r. zas. nieszkodzenia. Zgodnie z tą zasadą zastosowanie się podatnika do interpretacji prawa podatkowego „nie może mu szkodzić”, jednakże nie zwalnia go z obowiązku zapłaty podatku. Wówczas:

-nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się

-nie nalicza się odsetek za zwłokę

-nie ustala się dodatkowego zobowiązania w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług

-może stanowić przesłankę do umorzenia zaległości podatkowej, ale na zasadach ogólnych - art. 67 ordynacji podatkowej.

Następuje to w granicach zastosowania się do błędnej interpretacji.

6. Proszę scharakteryzować pojęcie obowiązku podatkowego. Jaka zależność występuje pomiędzy obowiązkiem podatkowym i zobowiązaniem podatkowym?

I. Art. 4. ordynacji podatkowej:

Art. 4. Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

II. Obowiązek podatkowy jest to generalne podmiotowo i nieskonkretyzowane przedmiotowo, ciążące na podatniku ustawowe zobowiązanie do zapłaty podatku lub opłaty. Obowiązek podatkowy:

- powstaje wyłącznie ex lege

• może być nałożony wyłącznie na podatnika

• źródłem jego powstania może być tylko ustawa podatkowa

• nie może być zmieniony lub zlikwidowany drogą czynności prawnej

• nie podlega sukcesji albo przeniesieniu na inny podmiot ( wyjątki dla sukcesji ex lege określa część ogólna prawa podatkowego )

• jest niezbędną przesłanką powstania zobowiązania podatkowego oraz w reguły jest bezwzględną przesłanką powstania prawa do zwrotu podatku

• wygasa wraz z ustaniem bytu prawnego lub faktycznego podatnika albo z uchyleniem ustawy nakładającej ten obowiązek

• w prawie podatkowym istnieje domniemanie, że fakt powstania obowiązku podatkowego jest wszystkim powszechnie znany

W przypadku, gdy brak jest obowiązku podatkowego, zobowiązanie podatnika nie istnieje,

a wpłata podatku na jego podstawie jest nadpłatą.

III. Związek między obowiązkiem podatnika a zobowiązaniem podatkowym ma charakter

Przedmiotowy: istnienie obowiązku jest niezbędnym ( choć niewystarczającym )

warunkiem powstania zobowiązania , które jednak rozpoczyna swój samodzielny byt

prawny. Czyli bez istnienia obowiązku podatkowego nie może powstać zobowiązanie

podatkowe.

7. Proszę scharakteryzować pojęcie zobowiązania podatkowego. Jaka zależność występuje pomiędzy obowiązkiem podatkowym i zobowiązaniem podatkowym?

I .Art. 5. ordynacji podatkowej:

Art. 5. Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

II. Zobowiązanie podatkowe ma charakter indywidualny i skonkretyzawany. W wąskim rozumieniu ciąży ono na podatniku albo na jego sukcesorze. Zobowiązaniem podatkowym jest także zaległość podatkowa, czyli podatki niezapłacone, a także nienależnie lub nadmiernie otrzymane zwroty podatków lub nadpłaty.

Warunkiem powstania zobowiązania podatkowego jest istnienie obowiązku podatkowego. Zobowiązanie może ciążyć również na podmiotach nie będących podatnikami, czyli na podmiocie, na którym nie ciąży obowiązek podatkowy .Dotyczy to:

-sukcesora prawnopodatkowego podatnika ( jeżeli przepis prawa podatkowego dopuszcza możliwość generalnej lub szczególnej sukcesji podatkowej )

-osoby trzeciej odpowiedzialnej za zaległości podatkowe podatnika

-podmiotu, który otrzymał nienależny zwrot podatku albo nienależną nadpłatę.

Zobowiązanie podatkowe powstaje w szczególności:

-z mocy prawa ( ex lege )

-z mocy doręczonej podatnikowi decyzji konstytutywnej wydanej przez organ podatkowy lub inny organ uprawniony do wydawania decyzji podatkowych.

Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

-zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania

-doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania

( art. 21 § 1 ordynacji podatkowej )

-w przypadku płatników i inkasentów- powstaje w dniu, w którym podmioty te pobrały lub powinny pobrać podatek ( zaliczkę na podatek ) , chyba że występuje tu okres podatkowy - wówczas zobowiązanie powstaje na ostatni dzień okresu podatkowego.

Wielkość zobowiązania podatkowego określa:

-deklaracja podatkowa złożona przez podatnika, jeżeli konstrukcja podatku przewiduje złożenie deklaracji

-obliczenie przez płatnika, jeżeli pobór podatku następuje przez ten podmiot

-obliczenie przez podmiot niezależny

-ewidencja prowadzona przez podatnika, jeżeli konstrukcja podatku przewiduje obowiązek prowadzenia ewidencji, a nie nakazuje złożenia deklaracji podatkowej

-przepis ustawy , jeżeli kwota podatku wynika bezpośrednio z przepisu ustawy

-decyzja organu podatkowego określająca wielkość zobowiązania ( zaległości lub zwrotu podatku w wysokości wyższej od należnej ) podatkowego.

Treścią zobowiązania podatkowego jest zawsze ściśle określona kwota, którą zobowiązany ma zapłacić oraz właściwy organ do wpłaty tej kwoty. Treścią zobowiązania jest wówczas forma oraz termin płatności podatku.

Forma zapłaty zobowiązania ma z zasady charakter pieniężny.

III. Zależność między obowiązkiem a zobowiązaniem podatkowym -> patrz poprzednie pytanie

8. Proszę wskazać i omówić sposoby powstawania zobowiązań podatkowych.

• Uwagi wstępne, pojęcie zobowiązania podatkowego

Zgodnie z przepisem art. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, dalej o.p. zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

• Z uwagi na sposób powstania wyróżnić możemy dwa podstawowe rodzaje zobowiązań podatkowych.

Są to mianowicie

zobowiązania podatkowe powstające z mocy prawa oraz

zobowiązania podatkowe powstające na skutek wydania (i doręczenia) decyzji podatkowej.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 21 § 1 o.p. zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

1) zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania,

2) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.

Jak wskazuje się w doktrynie „W obrębie polskiego systemu podatkowego zobowiązanie podatkowe może w konkretnej sytuacji powstać bądź to wyłącznie w drodze wydania i doręczenia decyzji ustalającej (przy różnych możliwych do zastosowania technikach poboru podatku), bądź to wyłącznie z mocy prawa. Podział ten ma charakter rozłączny, a tezie tej nie przeczy fakt, że oba te sposoby powstawania zobowiązań podatkowych mogą być stosowane w tym samym podatku” ¹. Przykładem rodzaju podatku, w którym zobowiązanie podatkowe powstaje na oba sposoby jest podatek od spadków i darowizn.

Podkreślić należy, że na sposób powstania zobowiązania podatkowego nie ma wpływu ani podatnik, ani organ podatkowy. Jest to bowiem determinowane przez ustawodawcę, który w przepisach prawa podatkowego przesądza o konstrukcji zobowiązań podatkowych danego rodzaju, czyniąc je albo zobowiązaniami powstającymi z mocy prawa albo zobowiązaniami powstającymi na skutek wydania decyzji podatkowej.

• Powstawanie zobowiązań podatkowych w drodze doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego

Przypadki, kiedy zobowiązanie podatkowe powstaje z momentem doręczenia decyzji występują przede wszystkim w należnościach stanowiących dochód jednostek samorządu terytorialnego, ustalanych od osób fizycznych.

Decyzje te wydawane są w przypadku np.

• podatku od nieruchomości,

• podatku rolnego,

• podatku leśnego,

• podatku od spadków i darowizn,

• podatku dochodowego od osób fizycznych regulowanego w formie karty podatkowej.

Powstanie zobowiązania podatkowego poprzez doręczenie decyzji ustalającej jego wysokość to pewien proces, który składa się z kilku elementów.

Bardzo często podatnicy są zobowiązani do złożenia deklaracji, co stanowi jeden z podstawowych elementów prowadzących do wydania decyzji. Dane zawarte w deklaracji stanowią podstawę do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego.

Kolejnym etapem będzie więc ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego. Niektóre regulacje przewidują mechanizmy, dokonujące „automatycznie” pewnego podziału świadczenia podatkowego. Charakterystycznym w tym zakresie jest uregulowanie podatku od nieruchomości.

Wreszcie doręczenie decyzji kończy proces powstawania zobowiązania podatkowego.

Należy omówić poszczególne etapy tego procesu, począwszy od czynności dokonywanych przez podatnika, aż do czynności czysto procesowych doręczenia decyzji.

• Obowiązek sporządzania deklaracji

Obowiązek sporządzania deklaracji przez podatników jest charakterystyczny dla wielu świadczeń podatkowych, nie tylko tych, które powstają poprzez doręczenie decyzji ustalającej.

Powinność złożenia deklaracji w sytuacjach, kiedy zobowiązanie powstaje z momentem doręczenia decyzji, czyli w takich podatkach jak rolny, leśny i od nieruchomości osób fizycznych oraz w podatku od spadków i darowizn opiera się o przepis art. 21 §. 5 o.p. Zgodnie z tym przepisem podatnik ma przygotować i ujawnić w składanej deklaracji informacje będące podstawą do dalszych działań urzędu. Dlatego też zachowanie się polegające na złożeniu deklaracji ma charakter czysto formalny. Relacja pomiędzy składaniem deklaracji w tych rodzajach obciążeń podatkowych a świadczeniem głównym polega więc na tym, iż złożenie deklaracji nie stanowi jednocześnie automatycznego ustalenia świadczenia podatkowego.

Składane wykazy-deklaracje, stanowią dopiero podstawę do dalszych działań organu podatkowego, a polegających na ustaleniu wysokości zobowiązania podatkowego.

• ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego

Na podstawie danych zawartych w deklaracjach organ podatkowy ustala wysokość zobowiązania podatkowego. Sformułowanie art. 21 § 5 o.p. nie daje organowi podatkowemu wyboru, co do sposobu zachowania się. Jeżeli bowiem podatnik sporządził deklarację, to wysokość świadczenia podatkowego jest ustalana zgodnie z danymi zawartymi w tej deklaracji. Ustawodawca nie wprowadza tutaj żadnej kategorii uznania w działaniu organu podatkowego.

Możliwość odstąpienia przez urząd od tego trybu konkretyzacji obowiązku podatkowego jest możliwa tylko wówczas, kiedy

• przepisy szczególne przewidują inny sposób ustalenia wysokości świadczenia podatkowego, albo

• w toku postępowania podatkowego stwierdzono, iż dane zawarte w deklaracji, mogące mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego są niezgodne ze stanem faktycznym.

Przede wszystkim więc organ podatkowy może ustalić w inny sposób wysokość świadczenia podatkowego, wtedy kiedy przepisy szczególne (przepisy ustaw szczegółowego prawa podatkowego) to określają

Drugi katalog sytuacji odmiennego kształtowania wysokości zobowiązania podatkowego występuje wówczas, kiedy w toku postępowania podatkowego stwierdzono, iż dane zawarte w deklaracji mogące mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego, są niezgodne ze stanem faktycznym.

• Przede wszystkim więc musi być wszczęte postępowanie podatkowe

• musi nastąpić formalna „czynność stwierdzenia”.

• wystarczy aby organ podatkowy wykazał potencjalną możliwość wpływu (pośredniego albo bezpośredniego)

Wystąpienie łącznie tych składników w ocenie organów prowadzi do konieczności innego ustalenia wysokości świadczenia podatkowego.

Powstanie zobowiązania podatkowego, rozumiane jako konkretne wymierzenie świadczenia, uzależnione będzie w tym przypadku od ustalenia dokonanego przez organ podatkowy, w oparciu o przyjęte przez niego dane.

• czynność procesowa doręczenia decyzji podatkowej.

Podatnik jest zobowiązany do przyjęcia decyzji podatkowej.

• Zobowiązanie podatkowe powstające z mocy prawa

Zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa wówczas, gdy dla powstania zobowiązania podatkowego nie jest wymagane istnienie decyzji podatkowej. Ewentualna decyzja potwierdza jedynie fakt istnienia zobowiązania, zazwyczaj określając jego wysokość.

To, że dla powstania zobowiązania podatkowego, powstającego z mocy prawa, nie jest konieczne wydanie decyzji podatkowej, nie oznacza, że zobowiązanie to powstaje z niczego. Jego zaistnienie wiąże się bowiem z zaistnieniem takich okoliczności, czy też stanów faktycznych, z którymi przepisy prawa podatkowego wiążą powstanie zobowiązania podatkowego. O tym jakie są to stany faktyczne, czy też okoliczności, decydują przepisy prawa podatkowego, np. w przypadku podatku dochodowego - jest to okoliczność osiągnięcia dochodu (niekiedy przychodu).

Należy pamiętać jeszcze, że zobowiązanie podatkowe, ma postać skonkretyzowaną, a konkretyzacja - w przypadku zobowiązań powstających z mocy prawa - następuje w deklaracji podatkowej. Znajduje to wyraz w brzmieniu przepisu art. 21 § 3 o.p., który stanowi, iż

• jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji,

• a zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa,

• podatek wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty,

• chyba że organ podatkowy stwierdzi, że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji i wyda decyzję, w której określa wysokość zaległości podatkowej, albo stwierdza nadpłatę.

Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu „W podatku dochodowym od osób fizycznych „zaistnienie okoliczności z którymi przepisy prawa łączą powstanie takiego zobowiązania” (…), to tylko zbiór przesłanek faktycznych lub prawnych, dotyczących podmiotu i podstawy opodatkowania, które pozwalają na obliczenie podatku. Na mocy tych przesłanek powstałe samoistnie elementy zobowiązania podatkowego muszą być skonkretyzowane w prawnie określonej formie przez uprawniony do tego podmiot. Prawną formą i pierwszą fazą konkretyzacji wysokości zobowiązania jest zeznanie podatkowe” ².

Niekiedy przepisy prawa podatkowego nie określają bezpośrednio sposobu powstawania zobowiązania w danym podatku. W takim przypadku należy przeanalizować przepisy stanowiące o danym zobowiązaniu. „Jeżeli możliwa jest zapłata podatku przez podatnika w taki sposób, że zapłata podatku w należnej kwocie i wymaganym terminie wyklucza wydanie decyzji dotyczącej wysokości podatku - to należy uznać, iż zobowiązanie podatkowe powstało z mocy prawa” ³.

Decyzja deklaratoryjna

Fakt, że zobowiązania podatkowe powstające z mocy samego prawa, nie wymagają dla swojego zaistnienia wydania decyzji podatkowej, nie oznacza, że w związku z nimi nie są wydawane żadne decyzje podatkowe. Wynika to już z brzmienia przepisu art. 21 § 3 o.p., który stanowi jeżeli, wskutek wszczętego postępowania podatkowego, organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zaległości podatkowej, albo stwierdza nadpłatę.

Decyzja wydawana przez organ podatkowy w sprawach zobowiązań powstających z mocy prawa jest nazywana decyzją deklaratoryjną. Nie powołuje ona bowiem nowego zobowiązania, lecz deklaruje (określa), bądź redeklaruje (określa na nowo) wysokość zobowiązania. Wydanie decyzji deklaratoryjnej „nie zmienia ani terminu, ani warunków płatności wynikających z przepisów dotyczących danego podatku”.

Należy podkreślić także, że - z uwagi na to, że decyzja deklaratoryjna dotyczy zobowiązania podatkowego już istniejącego - termin doręczenia decyzji podatnikowi nie ma znaczenia ani dla terminów płatności, ani dla początku biegu terminu naliczania odsetek za zwłokę. Moment ten ma znaczenie jedynie procesowe, wówczas bowiem zaczyna się bieg terminu do wniesienia odwołania od decyzji, ewentualnie wniesienia na nią skargi do sądu administracyjnego.

Decyzje deklaratoryjne należy odróżniać od decyzji konstytutywnych. Te ostatnie dotyczą bowiem zobowiązań powstających na mocy wydania (i doręczenia) decyzji. Jak sama nazwa wskazuje, decyzja konstytutywna, kreuje nowe zobowiązanie. Decyzja konstytutywna dotyczy zatem samego zobowiązania, które powołuje, natomiast decyzja deklaratoryjna dotyczy wysokości zobowiązania już istniejącego. Dystynkcja ta znajduje odbicie także w orzecznictwie podatkowym: „Nie ulega wątpliwości, że wydana przez organ podatkowy decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego, jest decyzją deklaratoryjną, stwierdzającą jedynie fakt uprzedniego powstania zobowiązania podatkowego i określającą wysokość tego zobowiązania, a nie jest decyzją konstytutywną, ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego.” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 kwietnia 1999 r., I SA/Wr 665/98, LEX).

Termin płatności podatku, wynikającego ze zobowiązania powstałego z mocy prawa

Zgodnie z przepisem art. 5 o.p. konkretyzacja zobowiązania podatkowego przejawia się również w tym, że określony jest termin płatności podatku.

W przypadku zobowiązań podatkowych powstałych z mocy prawa termin płatności wskazany jest przepisem art. 47 § 3 o.p. Przepis powyższy stanowi, że jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić. Nie odnosi się on zatem bezpośrednio do rodzaju zobowiązania podatkowego, z którego wynika podatek. Stanowi natomiast o samoobliczeniu podatku. Dotyczy to jednakże zobowiązań podatkowych powstających z mocy prawa.

W przypadku zobowiązań powstających na mocy wydania decyzji (konstytutywnej) wysokość podatku ustalana jest przez organ podatkowy w decyzji. Pogląd powyższy znajduje również oparcie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 13 stycznia 2000 r., III SA 241/99, LEX, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem, że „Podatek dochodowy od osób prawnych jest zobowiązaniem, które powstaje w sposób określony w art. 21 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej, a więc do obliczania terminu jego płatności stosuje się art. 47 § 3 tej ustawy”.

Tak więc data doręczenia decyzji deklaratoryjnej określającej wysokość zobowiązania podatkowego ma znaczenie li tylko procesowe. Od dnia jej doręczenia biegnie bowiem termin do wniesienie odwołania (w przypadku decyzji organu pierwszej instancji) albo do wniesienia ewentualnej skargi do sądu (decyzja wydana w drugiej instancji). Termin powyższy nie ma natomiast absolutnie żadnego znaczenia dla początku terminu do naliczania odsetek za zwłokę od istniejącej zaległości podatkowej, której wysokość została określona decyzją deklaratoryjną.

Przedawnienie zobowiązania powstałego z mocy prawa

Jednym ze sposobów wygasania zobowiązań podatkowych jest ich przedawnienie. Przepis art. 59 § 1 pkt 3 o.p. stanowi bowiem, że zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek przedawnienia.

Jedną z różnic pomiędzy zobowiązaniami powstającymi z mocy prawa a zobowiązaniami powstającymi na skutek wydania decyzji jest inne rozwiązanie problematyki przedawnienia.

Orzecznictwo: „Deklaratoryjny (określający) charakter decyzji podatkowej (…) wyłącza możliwość zastosowania 3-letniego okresu przedawnienia przewidzianego w art. 7 ust. 1 [obecnie art. 68 § 1 o.p. - przyp. aut.]. Do takich decyzji ma zastosowanie ogólny 5-letni termin przedawnienia przewidziany w art. 30 ust. 1 [obecnie art. 70 § 1 o.p. - przyp. aut.]” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 czerwca 1999 r., I SA/Gd 1055/97, LEX).

Natomiast zobowiązania podatkowe, które już istnieją - niezależnie od tego, czy powstały na mocy wydania decyzji konstytutywnej, czy też z mocy prawa - mają taki sam termin przedawnienia, określony przepisem art. 70 § 1 o.p. Zgodnie z powołanym przepisem zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

9. Proszę wymienić i omówić efektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych.

Efektywne sposoby wygasania zobowiązań - zaspokojenie związku publicznoprawnego poprzez realizację swoich należności.

1. zapłata,

2. pobranie (wpłata) podatku przez płatnika lub inkasenta,

3. potrącenie,

4. zaliczenie nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku,

5. przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych,

6. przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym.

Ad 1) [zapłata]

Art. 60. Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się:

1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,

2) w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do wpłat dokonywanych przez płatnika lub inkasenta.

Art. 61. § 1. [forma] Zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu.

§ 3. Przepisu § 1 nie stosuje się:

1) do zapłaty podatków nie związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

2) gdy zapłata podatku, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, dokonywana jest papierami wartościowymi, znakami skarbowymi akcyzy, znakami opłaty skarbowej lub urzędowymi blankietami wekslowymi,

3) do pobierania podatków przez płatników lub inkasentów. - Ad 2)

Ad 3) [potrącenie]

Art. 64. § 1. Zobowiązania podatkowe oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa podlegają, na wniosek podatnika, potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa z tytułu:

1) prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 lub 419 Kodeksu cywilnego,

2) prawomocnej ugody sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 417 lub 419 Kodeksu cywilnego,

3) nabycia przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami,

4) odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, uzyskanego na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego

5) odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz bytu Państwa Polskiego,

6) odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do wzajemnych, bezspornych i wymagalnych wierzytelności podatnika wobec państwowych jednostek budżetowych z tytułu robót budowlanych, dostaw lub usług wykonanych przez niego w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem ze potrącenie dokonywane jest przez tego podatnika i z tej wierzytelności.

§ 6. Odmowa potrącenia następuje w drodze decyzji.

§ 6a. Potrącenie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie

Art. 65. § 1. Uprawnienie, o którym mowa w art. 64 § 1, przysługuje również podatnikom w stosunku do gminy, powiatu lub województwa z tytułu:

1) prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 4201 Kodeksu cywilnego,

2) prawomocnej ugody sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 420¹ Kodeksu cywilnego,

3) nabycia przez gminę, powiat lub województwo nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami,

4) odszkodowania orzeczonego w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa.

Ad 4) [zaliczenie nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku]

Art. 76. § 1. Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, z zastrzeżeniem §2.

§ 2. Nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku - na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpi o ich zwrot.

Art. 76a. § 1. W sprawach zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie.

Ad 4) [zaliczenie nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku]

Do zwrotu podatku stosuje się odpowiednio przepisy o nadpłacie - art. 76, 76a, 77b, 80 Ordynacji Podatkowej

Art. 77b. § 1. Zwrot nadpłaty następuje:

1) na wskazany rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta obowiązanego do posiadania rachunku bankowego,
2) w gotówce, jeżeli podatnik, płatnik lub inkasent nie są obowiązani do posiadania rachunku bankowego, chyba że zażądają zwrotu nadpłaty na rachunek bankowy.

§ 2. Za dzień zwrotu nadpłaty uważa się dzień:

1) obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu,
2) złożenia przekazu pocztowego,
3) wypłacenia kwoty nadpłaty przez organ podatkowy lub postawienia nadpłaty do dyspozycji podatnika w kasie.

§ 3. Nadpłata, której wysokość nie przekracza kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlega zwrotowi wyłącznie w kasie.
§ 4. Nadpłata zwracana przekazem pocztowym jest pomniejszana o koszty jej zwrotu.

Art. 80. § 1. Prawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu.

Ad 5) [przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych]

Art. 66. § 1. Szczególnym przypadkiem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz:

1) Skarbu Państwa - w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa,

2) gminy, powiatu lub województwa - w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody ich budżetów.

§ 2. Przeniesienie następuje na wniosek podatnika:

1) w przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 1, na podstawie umowy zawartej, za zgodą właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego, między starostą wykonującym zadanie z zakresu administracji rządowej a podatnikiem,

2) w przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 2, na podstawie umowy zawartej między wójtem, burmistrzem (prezydentem miasta), zarządem powiatu albo zarządem województwa a podatnikiem.

§ 3. Umowa, o której mowa w § 2, wymaga formy pisemnej.

§ 3a.  Starosta powiadamia właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub właściwego naczelnika urzędu celnego o zawarciu umowy, o której mowa w § 2, przesyłając jednocześnie jej kopię.

§ 3b. Wyrażenie lub odmowa wyrażenia zgody, o której mowa w § 2 pkt 1, następuje w drodze postanowienia.

§ 4. W przypadkach wymienionych w § 1 za termin wygaśnięcia zobowiązania podatkowego uważa się dzień przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych.

Ad 6) przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym.

postępowanie egzekucyjne w administracji.

egzekucja może być prowadzona z majątku nieruchomego jak i z praw majątkowych - tzw. środki majątkowe. W wyniku egzekucji nieruchomości lub prawa majątkowe przechodzą na własność Skarbu Państwa - fiskusa.

10. Proszę wymienić i omówić nieefektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych.

Nieefektywne wygaśnięcie zobowiązania podatkowego =wygaśniecie, w wyniku którego związek publicznoprawny nie otrzymuje należnych mu dochodów (np. zaniechanie poboru podatku, umorzenie zaległości podatkowej, przedawnienie)

zaniechanie poboru podatku

Art. 22. OP § 1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników:

1) zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie,

=>zaniechanie poboru podatku prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego może nastąpić w drodze rozporządzenia Ministra Finansów - w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników

ważny interes

• Znaczne obniżenie zdolności płatniczych dłużnika, spowodowanych zdarzeniem losowym (powódź, pożar, kradzież lub inne zdarzenie uznane za wyjątkowe)

• Podatnik znalazł się w trudnej sytuacji życiowej, której nie mógł przewidzieć, lub której nie mógł zapobiec

Interes publiczny

• Pewna potrzeba (dobro), której zaspokojenie powinno służyć zbiorowości lokalnej (mieszkańcom gminy, miasta) lub całemu społeczeństwu

umorzenie zaległości podatkowej

Art.67. § 1. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym organ podatkowy, na wniosek podatnika, może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

§ 1a. Umarzanie zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej na wniosek podatnika będącego przedsiębiorcą następuje zgodnie z przepisami o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców.

§ 2. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

§ 4. Organ podatkowy może umorzyć zaległość podatkową z urzędu, jeżeli:

1) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,

2) kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

3) kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym,

4) podatnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w poprzednim kwartale i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej

§ 5. W przypadkach, o których mowa w § 4, decyzję umarzającą zaległość podatkową pozostawia się w aktach sprawy.

§ 6. Przepisy § 4 pkt 3 i 4 stosuje się odpowiednio do umarzania zaległości płatnika lub inkasenta.

§ 7. Przepisy § 4-6 stosuje się odpowiednio do umarzania z urzędu opłaty prolongacyjnej.

Ważny interes podatnika

• Sytuacja gdy z powodu ważnych, nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stawie uregulować zaległości podatkowych (np. utrata możliwości zarobkowania, utrata losowa majątku)

Interes publiczny

• Sytuacja, gdy zapłata zaległości podatkowej spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy Państwa, gdyż nie będzie w stanie zaspokoić swoich potrzeb materialnych

Przedawnienie

Ordynacja podatkowa odróżnia

• Przedawnienie prawa do doręczenia decyzji ustalającej zobowiązanie podatnika to nie jest postać wygaśnięcia zobowiązania podatkowego !!!

• Od przedawnienia zobowiązań podatkowych (art. 70)

Art.70. § 1. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

§ 2. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

1) od dnia wydania decyzji, o których mowa w art. 48 § 1, do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej,

2) od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku, wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do dnia upływu przedłużonego terminu.

§ 3. Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego.

§ 4. Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne.

§ 5. Kolejne wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie przerywa biegu terminu przedawnienia.

§ 6. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony z dniem:

1) wszczęcia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe,

2) wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

§ 7. Termin przedawnienia biegnie dalej od dnia następującego po dniu:

1) prawomocnego zakończenia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe,

2) doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu administracyjnego wraz z jego uzasadnieniem.

§ 8. Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

Art.70b. Jeżeli w trakcie toczącego się postępowania podatkowego zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu, postępowanie to umarza się w drodze postanowienia.

Art.68.[!!! to nie jest postać wygaśnięcia zobowiązania podatkowego!!! ] § 1. Zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2,[„dokonywane przez instytucję wymiaru”] nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

§ 2. Jeżeli podatnik:

1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,

2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,

zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w § 1, ,[„dokonywane przez instytucję wymiaru”] nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

§ 3. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

§ 4. Zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, za rok podatkowy, którego dotyczy decyzja.

§ 5. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

(R/507) Wprowadzona tą regulacja instytucja przedawnienia ma charakter stricte procesowy, gdyż wiąże się z możliwością (ograniczonego w czasie) rozstrzygania przez organ podatkowy sprawy ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego.

W przepisie tym został wprowadzony wymóg doręczenia decyzji dla dotrzymania (3-letniego bądź 5-letniego) terminu nieprzedawnienia. Intencją ustawodawcy było wprowadzenie okresów (3-letniego i 5-letniego), w których możliwe jest orzekanie organów podatkowych o ustaleniu wysokości zobowiązań podatkowych.

Są to terminy procesowe (okres do dokonania czynności procesowej przez podmioty postępowania lub uczestników postępowania. Uchybienie terminu procesowego wywołuje skutek prawny w płaszczyźnie procesowej, przez uzależnienie skuteczności procesowej od zachowania terminu.

11. Proszę omówić instytucję zaniechania poboru podatku.

• minister właściwy ds. finansów publicznych może w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników:

1. zaniechać w całości lub części poboru podatków <w przypadku podatników będących przedsiębiorcami następuje to zgodnie z przepisami o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców>, określając rodzaj podatku, okres zaniechania oraz grupy podatników, których zaniechanie dotyczy;

2. zwolnić niektóre grupy płatników z obowiązku pobierania podatków lub zaliczek na podatki oraz określić termin wpłaty podatku i wynikające z tego zwolnienia obowiązek informacyjny podatników, chyba ze podatnik obowiązany jest do rocznego lub innego okresowego rozliczenia tego podatku;

• organ podatkowy, na wniosek podatnika, może:

1. zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeśli:

• pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, w szczególności jego egzystencji;

• podatnik uprawdopodobni, ze pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy;

2. ograniczyć pobór zaliczek na podatek, jeśli podatnik uprawdopodobni, ze są niewspółmiernie wysokie w stosunku do podatku należnego od dochodu przewidywanego na dany rok podatkowy;

• jeśli organ wyda decyzję <ma charakter uznaniowy> z pkt 1 to określa on termin wpłacenia przez podatnika podatku lub zaliczki na podatek, chyba że podatnik jest obowiązany do dokonania rocznego lub innego okresowego rozliczenia tego podatku.

• oznacza, iż istniejące zobowiązanie podatkowe nie zostanie zrealizowane.

• Instytucje zaniechania poboru podatków należy rozpatrywać w kontekście szeroko rozumianych ulg i zwolnień, zważywszy iż w ostatecznym rezultacie wywołuje ona ten sam skutek, co typowa ulga lub zwolnienie, prowadząc do całkowitego lub częściowego zwolnienia z podatku.

12. Proszę omówić instytucję umorzenia zaległości podatkowej.

1. organ podatkowy może:

1. na wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych:

• ważnym interesem podatnika

• interesem publicznym

w formie jednostronnego aktu administracyjnego, umorzyć w całości lub w części:

• zaległości podatkowe <ich umorzenie powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa>,

• odsetki za zwłokę lub,

• opłatę prolongacyjna.

W przypadku podatnika będącego przedsiębiorca umarzanie ww. należności następuje zgodnie z przepisami o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej;

b. z urzędu umorzyć zaległość podatkowa, jeśli:

• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, ze w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,

• kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

• kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym <ogłoszenie upadłości nie stanowi samo przez się podstawy do umorzenia zaległości podatkowych-wyrok z 21.01.1995 r. S.A./Po 2822/93>.

• podatnik zmarł:

1. nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji,

2. pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa GUS i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa,

3. oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.

2. W przypadkach ww. w pkt b decyzje umarzającą pozostawia się w aktach sprawy,

3. dwa ostatnie przypadki z ww. pkt b stosuje się odpowiednio do umarzania zaległości płatnika lub inkasenta,

4. Uregulowania z pkt 1b, 2 i 3 stosuje się odpowiednio do umarzania z urzędu opłaty prolongacyjnej.

5. jest sposobem wygasania zobowiązań podatkowych.

6. dokonywane przez organ podatkowy wymaga decyzji administracyjnej o charakterze konstytutywnym, znoszącej stosunek prawny zobowiązania podatkowego-podejmowana jest na zasadzie uznania administracyjnego.

7. umorzenie zaległości podatkowych lub odsetek należy rozpatrywać wyłącznie w płaszczyźnie wykonywania zobowiązań podatkowych- stanowisko NSA jest takie, ze nie prowadzi ono do uchylenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązań podatkowych, a wniosek o umorzenie podlega rozpatrzeniu w odrębnym postępowaniu wszczętym w sprawie, która nie obejmuje problematyki ustalania naleznosci podatkowych <wyrok z 16.10.1984 r. - S.A./Wr 570/84>.

8. może dotyczyć jedynie stosunku zobowiązaniowego, który istnieje w momencie podejmowania decyzji przez podmiot do tego uprawniony-nie można prowadzić postępowania o umorzenie, jeśli zobowiązanie wygasło i nie istnieje zaległość podatkowa <wyrok z 18.10.1990 r. - S.A./Kr 876/90; wyrok z 22.12.1993 r. - III S.A. 367/93>.

13. Proszę omówić zagadnienie przedawnienia zobowiązań podatkowych.

• zobowiązanie podatkowe wynikające z decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania, nie powstaje:

1.jeśli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

2.jeśli podatnik:

1. nie złożył deklaracji w terminie,

2. w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,

zobowiązanie podatkowe z pkt 1 nie powstaje, pod warunkiem, ze decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy,

• dodatkowe zobowiązanie podatkowe w VAT nie powstaje, jeśli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

• zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu nie znajdującego pokrycia w nieujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeśli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca rok, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego dla podatników PIT, za rok podatkowy, którego decyzja dotyczy.

• bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeśli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sad. Trwa to do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sadu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

• zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

• zawieszenie biegu terminu przedawnienia:

1. <gdy jest rozpoczęty> od dnia wydania decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub rozłożenia na raty, do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatnie raty zaległości podatkowej,

2. <gdy jest rozpoczęty> od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku, wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do dnia upływu przedłużonego terminu,

3. z dniem wszczęcia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe-biegnie dalej od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania ww.

4. z dniem wniesienia skargi do sadu administracyjnego-biegnie dalej od dnia następującego po dniu doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sadu administracyjnego wraz z jego uzasadnieniem.

• przerwanie biegu terminu przedawnienia:

1. ogłoszenie upadłości -biegnie na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego,

2. wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został powiadomiony.-biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne <kolejne wszczęcie postępowania nie przerywa biegu terminu przedawnienia>

• nie ulęgają przedawnieniu zobowiązania podatkowe:

1. zabezpieczone hipoteka

2. zabezpieczone zastawem skarbowym

Po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane jedynie z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

• Bieg terminów przedawnienia w przypadku umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych- patrz art. 70a OP

• Postępowanie podatkowe umarza się jeśli w jego trakcie uległo przedawnieniu zobowiązanie podatkowe.

• I S.A./Łd 750/99, z dnia 5.07.2001-przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje z mocy prawa bez potrzeby wydawania odrębnej decyzji organu podatkowego w przedmiocie stwierdzenia przedawnienia/art. 70 OP/

14. Proszę podać definicję podatnika zawartą w Ordynacji podatkowej oraz omówić zakres jego odpowiedzialności.

• osoba fizyczna, lub

• osoba prawna, lub

• jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej,

• podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. <§1>

• inny podmiot niż wymienione wyżej ustanowiony na mocy ustaw podatkowych. <§2>

Zakres odpowiedzialności podatnika:

a. WPROWADZENIE:

• odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe wynika w pierwszym rzędzie z istoty prawnej podatku jako nieekwiwalentnego świadczenia pieniężnego, któremu nie odpowiada wzajemne świadczenie władzy publicznej nakładającej to świadczenie,

• odpowiedzialność podatnika wynika w znacznej mierze z roli, przypisanej przez prawo temu podmiotowi w stosunku zobowiązaniowym,

• fakt bycia podatnikiem oznacza jednocześnie odpowiedzialność za wypełnienie obowiązków- materialnoprawnych i proceduralnych - jakie wynikają z przepisów prawa- odpowiedzialność w tym przypadku wiązana jest z niewypełnieniem lub nienależytym wypełnieniem tych obowiązków, a więc działaniami własnymi podatnika,

b. odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki <art.26 OP>- odpowiedzialność o charakterze nieograniczonym. Jest to odpowiedzialność majątkowa o charakterze osobistym- podatnik jako dłużnik odpowiada za pokrycie długu podatkowego wynikającego ze stosunku zobowiązaniowego.

c. art. 29 OP rozszerza odpowiedzialność wynikająca z art. 26 OP mówiąc, ze w przypadku osób, które pozostają w związku małżeńskim odpowiedzialność, która wynika z art. 26 OP, obejmuje również majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Art. 29 stanowi lex specialis w stosunku do art. 26 - rozciągniecie odpowiedzialności na majątek wspólny, a nie uznanie go za majątek podatnika;

d. zakres ww. odpowiedzialności określają § 2 i 3 art.29 OP. Wynika z nich, ze skutki prawne ograniczenia, zniesienia wyłączenia lub ustania ustawowej odpowiedzialności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej, przed uprawomocnieniem się orzeczenia sadu o zniesieniu ustawowej wspólności majątkowej, przed dniem ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka lub przed dniem uprawomocnienia się orzeczenia sadu o separacji.

e. o możliwej odpowiedzialności podatnika stanowi tez art. 30§ 5 OP, który mówi, ze jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika wtedy nie stosuje się przepisów o odpowiedzialności płatnika bądź inkasenta, natomiast organ podatkowy wydaje decyzje o odpowiedzialności podatnika. <odpowiedzialność z mocy decyzji>.

f. odpowiedzialność podatnika jest niezależna od jego woli <nałożenie na określony podmiot obowiązku podatkowego przez ustawę oznacza równocześnie, ze jest on- w razie przekształcenia tego obowiązku w zobowiązanie- odpowiedzialny za dług podatkowy wynikający z treści stosunku zobowiązaniowego;

15. Proszę podać definicję płatnika zawartą w Ordynacji podatkowej oraz omówić zakres jego odpowiedzialności.

• osoba fizyczna lub,

• osoba prawna lub,

• jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej,

• obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do:

1. obliczenia

2. pobrania od podatnika podatku

3. i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

• płatnikami są przede wszystkim osoby lub jednostki organizacyjne, które w momencie powstania zobowiązania podatkowego dysponują pieniędzmi podatnika albo dokonują czynności związanych z jego majątkiem, np. pracodawca, gdy chodzi o zaliczki na podatek dochodowy jego pracowników;

• jeśli szczegółowe przepisy podatkowe powierzają określonym podmiotom obliczanie i pobieranie podatku od podatnika oraz wpłacanie go na właściwy rachunek, to podmiot ten jest płatnikiem bez wzglądu na to, czy w przepisach szczegółowych został on tak wyraźnie nazwany;

Zakres odpowiedzialności płatnika: art. 30§ 1 i § 3 OP

• Płatnik odpowiada całym swoim majątkiem:

- za podatek niedobrany

- za niewpłacenie w terminie pobranych podatków.

• Odpowiedzialność płatnika łączona jest obowiązkami nałożonymi na niego przez przepisy art. 8 OP- obowiązki płatnika wynikają z przyjęcia przez prawodawcę techniki postępowania podatkowego opartej na poborze podatku „u źródła”- powinna ona być stosowana jedynie, gdy podmiot, któremu prawo wyznacza rolę płatnika, ma realne możliwości jej wypełnienia.

• W razie niedopełnienia obowiązku organ podatkowy wydaje decyzje o odpowiedzialności płatnika, w której określa wysokość niedobranego lub pobranego a niewpłaconego w terminie podatku;

• Wyłączenie odpowiedzialności:

1. gdy następuje to z winy podatnika-ustawowe usankcjonowanie zasady wypracowanej przez NSA, ze warunkiem obciążenia płatnika za niepobranie podatku jest uprzednie wykluczenie winy podatnika <wyrok NSA z 14.03.1995r. S.A./Wr 2229/94>

2. gdy wynika to z przepisów odrębnych;

• odpowiedzialność nie zależy od odpowiedzialności podatnika i wiąże się z nałożonymi na niego przez prawo obowiązkami w zakresie ustalania i poboru należności podatkowych.

• prawo podatkowe nie przewiduje odpowiedzialności solidarnej podatnika i płatnika, gdyż każdy z tych podmiotów ponosi samodzielnie odpowiedzialność za niewykonanie ciążących na nich obowiązków podatkowych.

• Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących odpowiedzialności osób pozostających w związku małżeńskim <patrz: uregulowania dot. Podatnika>

16. Proszę podać definicję inkasenta zawartą w Ordynacji podatkowej oraz omówić zakres jego odpowiedzialności.

• osoba fizyczna, lub

• osoba prawna, lub

• jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej,

• obowiązana do:

1. pobrania od podatnika podatku

2. i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Zakres odpowiedzialności inkasenta: art. 30 § 2 i § 3 OP

• Inkasent odpowiada całym swoim majątkiem:

1. za niepobranie podatki,

2. za pobrane a nie wpłacone w terminie podatki.

• odpowiedzialność za wypełnienie obowiązków- materialnoprawnych i proceduralnych - jakie wynikają z przepisów prawa- odpowiedzialność w tym przypadku wiązana jest z niewypełnieniem lub nienależytym wypełnieniem tych obowiązków, a więc działaniami własnymi inkasenta,

• Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących odpowiedzialności osób pozostających w związku małżeńskim <patrz: uregulowania dot. Podatnika>

17. Proszę wyjaśnić, kiedy możne nastąpić zabezpieczenie zobowiązań podatkowych na majątku podatnika.

• Podstawową przesłanką dokonania zabezpieczenia jest nie tyle obawa, że jego brak mógłby utrudnić lub udaremnić przyszłą egzekucję, lecz uzasadnione domniemanie, iż dłużnik podatkowy (niekiedy przyszły dłużnik podatkowy) nie wykona w terminie zobowiązania podatkowego, co jedynie pośrednio może prowadzić - na skutek nie zrealizowania w terminie długu podatkowego do ewentualnej konieczności wszczęcia egzekucji.

• Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związkach małżeńskich także na majątku wspólnym, jeśli:

1. zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności gdy podatnik:

1. nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym

2. i dokonuje czynności, których skutkiem jest utrata prawa własności do majątku

W przypadku zabezpieczenia na majątku wspólnym małżonków art. 29§ 2 stosuje się odpowiednio < patrz pyt. 14 pkt c>

2. zabezpieczenia w okolicznościach ww. można dokonać także w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji:

1. ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,

2. określającej wysokość zobowiązania podatkowego <tu zabezpieczeniu, z zastrzeżeniem art. 54§ 1 pkt 1 -dot. przypadku nienaliczania odsetek za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeśli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych-podlega także kwota odsetek za zwłokę należnych od zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu>,

3. określającej wysokość zwrotu podatku;

3. w przypadku wymienionym w pkt 2 , organ podatkowy na podstawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania określa w decyzji o zabezpieczeniu:

1. przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego, jeśli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji z pkt 2 a

2. przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu, jeśli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji z pkt 2b

4. zabezpieczenie następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,

• decyzja o zabezpieczeniu wygasa :

1. po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,

2. z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego,

3. z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatlku.

• wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu nie narusza zarządzenia zabezpieczenia wydanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

• Prawodawca wyraźnie różnicuje przesłanki, jakimi powinien się kierować organ podatkowy wydając decyzję o zabezpieczeniu:

1. w przypadku, gdy dotyczy ona zobowiązania już istniejącego wystarczy uzasadniona obawa, iż nie zostanie ono wykonane,

2. przed ukształtowaniem zobowiązania lub ustaleniem zaległości podatkowej dla wydania decyzji konieczne jest zgromadzenie przez organ dowodów, z których wynika, iż zobowiązanie może nie zostać wykonane.

• Ocena, czy istnieje obawa niewykonania zobowiązania podatkowego, w konkretnym przypadku należy do organu podatkowego - jego rozstrzygnięcie powinno się jednak opierać na całokształcie okoliczności faktycznych i prawnych występujących w danej sprawie

• Powodem wydania decyzji o zabezpieczeniu wg SN nie może być tylko sama kwota (wysokość) przewidywanego zobowiązania, lecz należy odnieść tę kwotę do sytuacji finansowej podatnika (jego aktualnych dochodów i stanu majątku), która uprawdopodobni nieściągalność zobowiązania w przyszłości (wyrok NSA z 21. lutego 1994 r. - SA/Po 1833/93).

• Na organie podatkowym ciąży obowiązek wskazania w uzasadnieniu decyzji o zabezpieczeniu wyraźnej przyczyny ustanowienia zabezpieczenia oraz konkretnych dowodów uzasadniających to zabezpieczenie (wyrok NSA z 13. października 1994 r. - SA/P 1599-1600/94).

• W przypadku wydania decyzji o zabezpieczeniu przyszłych zobowiązań organ podatkowy dokonuje wszczęcia postępowania podatkowego, zmierzającego do przeprowadzenia wymiaru - organ podatkowy powinien - zgodnie z art. 165 § 2 OP - wydać postanowienie o wszczęciu postępowania i wręczyć je podatnikowi przed dokonaniem zabezpieczenia.

18. Proszę omówić instytucję hipoteki przymusowej. Czy ustanowienie takiej hipoteki wymaga wpisu do księgi wieczystej?

• przysługuje Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego

• na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich:

1. z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych z mocy doręczonej decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość zobowiązania

2. także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód

3. oraz odsetek za zwłokę od tych należności

• jest skuteczna wobec każdorazowego właściciela przedmiotu hipoteki i przysługuje jej pierwszeństwo zaspokojenia przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności <patrz wyjątek: art. 36 § 2 OP>

• powstaje przez dokonanie wpisu do księgi wieczystej <wpisu dokonuje właściwy sad rejonowy na wniosek organu podatkowego>, natomiast jeśli przedmiot hipoteki nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie zobowiązań podatkowych dokonywane jest przez złożenie wniosku o wpis do zbioru dokumentów - art. 35 § 1 w powiązaniu z art. 38 § 2.

Przedmiot hipoteki: art. 34 § 3 i 4:

1. może być:

• część ułamkowa nieruchomości, jeśli stanowi udział podatnika,

• nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka,

• nieruchomość stanowiąca własność wspólnika spółki cywilnej, z tytułu zaległości podatkowych spółki.

• jest:

• użytkowanie wieczyste,

• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,

• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

• wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

Podstawa hipoteki: art. 35 § 2

• Doręczona decyzja:

1. ustalająca/określająca wysokość zobowiązania podatkowego

2. określająca wysokość odsetek za zwłokę

3. odpowiedzialności podatkowej płatnika/inkasenta/osoby trzeciej/spadkobiercy

4. określająca wysokość zwrotu podatku

• tytuł wykonawczy lub zarządzenie zabezpieczenia jeśli może być wystawione na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji bez wydawania decyzji ww.

Organy podatkowe mogą występować z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości podatnika, płatnika, inkasenta, następców prawnych oraz osób trzecich odpowiadających za zaległości podatkowe.

19. Proszę omówić instytucję zastawu skarbowego. Kto prowadzi rejestr zastawów skarbowych?

• przysługuje Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego,

• na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących współwłasność łączna podatnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, jeśli wartość poszczególnych rzeczy lub praw wynosi w dniu ustanowienia zastawu co najmniej 10000 zł, z wyłączeniem rzeczy lub praw majątkowych nie podlegających egzekucji oraz mogących być przedmiotem hipoteki, z tytułu:

1. zobowiązań podatkowych powstałych z dniem doręczenia, decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,

2. zaległości podatkowych stanowiących dochód Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego,

3. odsetek za zwłokę od ww. zaległości.

Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych, który jest dokonywany na podstawie:

• co do zasady na podstawie doręczonej decyzji:

1. ustalającej/określającej wysokość zobowiązania podatkowego,

2. określającej wysokość odsetek za zwłokę/wysokość zwrotu podatku,

3. o odpowiedzialności podatkowej płatnika/inkasenta/osoby trzeciej,

• deklaracji <co dotyczy zobowiązań podatkowych powstających w wyniku zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania>, jeśli wykazane w niej zobowiązanie podatkowe nie zostało wykonane- wpisu dokonuje się nie wcześniej niż po upływie 14 dni od upływu terminu płatności zobowiązania podatkowego.

Zasady dotyczące zastawu skarbowego:

• wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem skarbowym wpisanym później,

• jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistym i- WYJĄTEK: gdy rzecz ruchoma lub prawo majątkowe zostały obciążone zastawem ujawnionym w innym rejestrze prowadzonym na podstawie odrębnych ustaw, zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed wpisanym później.

Wygaśniecie zastawu:

• z mocy prawa z dniem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego lub,

• z dniem wykreślenia wpisu z rejestru zastawów <co następuje, jeśli rzecz lub prawo obciążone zastawem skarbowym w dniu jego ustanowienia nie stanowiły własności podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osoby trzeciej odpowiadającej za zaległości podatkowe> lub,

• z dniem egzekucyjnej sprzedaży przedmiotu zastawu.

Rejestry zastawów skarbowych:

• prowadzone są przez naczelników urzędów skarbowych,

• Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych prowadzi minister właściwy ds. finansów publicznych.

• organ prowadzący rejestr, na wniosek zainteresowanego, wydaje wypis z rejestru zastawów skarbowych:

1. który zawiera informacje o obciążeniu rzeczy lub prawa zastawem skarbowym oraz

2. o wysokości zabezpieczonego zastawem zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej.

3. za który pobiera się opłatę stanowiącą dochód budżetu państwa,

4. wydanie wpisu nie narusza przepisów o tajemnicy skarbowej.

Spisu rzeczy ruchomych oraz praw majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego, dokonuje organ podatkowy- obowiązek wyjawienia, w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, na zadanie organu podatkowego spoczywa na osobie odpowiedzialnej za zaległości podatkowe <m.in. podatniku>, jeśli zachodzą przesłanki dokonania zabezpieczenia.

20. Proszę scharakteryzować pojęcie zaległości podatkowej. Czy zaliczka nie zapłacona w terminie jest zaległością podatkową? Jakie konsekwencje powoduje powstanie zaległości podatkowej?

• to podatek nie zapłacony w terminie płatności;

• także nie zapłacona w terminie płatności zaliczka na podatek, w tym także zaliczka z art. 23a p1, lub rata podatku;

• na równi z zaległością podatkowa traktuje się także:

1. nadpłatę, jeśli została wykazana nienależnie lub wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych;

2. zwrot podatku, jeśli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba ze podatnik wykaże, ze nie nastąpiło to z jego winy;

3. wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej;

4. oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.

Ww. uregulowań nie stosuje się , jeśli zwrot nadpłaty lub zwrot podatku został dokonany w trybie korekty deklaracji podatkowej.

• powstaje gdy najpóźniej w wymagalnym terminie płatności nie nastąpiła w całości lub części zaplata podatku;

• jest kwalifikowana postacią zobowiązania;

• powstaje z mocy prawa- nie maja znaczenia przyczyny, które spowodowały, ze podatnik lub inny podmiot zobowiązany nie zapłacił podatku w obowiązującym terminie; brak związku miedzy powstaniem zaległości z zawinionym albo nie zawinionym skutkiem w postaci braku zapłaty;

• konsekwencje powstania zaległości podatkowej:

1. jej powstanie powoduje powstanie obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę: art. 53-56 OP- celem tej instytucji jest sanacyjne zwiększenie obciążenia podatkowego zobowiązanego podmiotu w przypadku nieterminowej płatności podatku;

2. niektóre przepisy nadrzędne przewidują utratę niektórych uprawnień podatkowych, a przede wszystkim ulg;

21. Proszę omówić instytucję opłaty prolongacyjnej i wskazać przykłady, w których ma ona zastosowanie.

• w przypadku odroczenia terminu płatności podatku oraz rozłożenia na raty jego zapłaty lub zapłaty zaległości podatkowej, organ podatkowy ustala opłatę prolongacyjna od kwoty podatku lub zaległości podatkowej;

• stawka tej opłaty wynosi 50% stawki odsetek za zwłokę <ogłaszanej przez Ministra właściwego ds. finansów publicznych>;

• jej wysokość oblicza się przy zastosowaniu stawki opłaty prolongacyjnej obowiązującej w dniu wydania decyzji ww.

• odstąpienie od ustalenia opłaty prolongacyjnej:

1. obligatoryjne: gdy przyczyna wydania decyzji z pkt 1 były klęska żywiołowa lub wypadek losowy;

2. fakultatywne: jeśli wydanie decyzji z pkt 1 następuje w związku z postępowaniem układowym lub na podstawie odrębnych ustaw;

• może być tez wprowadzona przez rade gminy, rade powiatu oraz sejmik województwa z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia terminów płatności podatkowych stanowiących dochód odpowiednio- gminy, powiatu lub województwa;

• stanowi swego rodzaju oprocentowanie "kredytu podatkowego" powstałego w wyniku odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia płatności na raty

• opłata prolongacyjna nie ma, tak jak odsetki za zwłokę, charakteru sankcyjnego.

• uregulowania powyższe stosuje się również do odroczonych lub rozłożonych na raty należności płatników lub inkasentów, następców prawnych oraz osób trzecich.

• Opłata prolongacyjna od lipca 2003 r. wynosi 6,75 proc. w stosunku rocznym (odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych wynoszą w stosunku rocznym 13,5 proc).

22. Proszę scharakteryzować instytucję nadpłaty podatku i instytucję zwrotu podatku.

• Nadpłata - definicja

Zgodnie z przepisem art.72 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, dalej o.p. nadpłatą podatku jest kwota nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku pobrana przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnejzobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta na podstawie decyzji (z art. 30§4o.p.)w której określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej zobowiązania zapłaconego przez osobę trzeciąub spadkobiercę jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

• Powstanie nadpłaty - nadpłata powstaje z dniem:

1. zapłaty / pobrania dokonanego przez podatnika / płatnika / inkasenta na podstawie którejkolwiek z przyczyn wymienionych w art.72 ↑

2. złożenia deklaracji korygującej dot. podatku VAT zmniejszającej wysokość zobowiązania podatkowego

3. złożenia zeznania rocznego dla podatku PIT/CIT <wysokość nadpłaty określa organ podatkowy>

4. deklaracji podatku akcyzowego <wysokość nadpłaty określa organ podatkowy>

5. deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy (Dla jednoosobowych spółek S.P. i przedsiębiorstw państwowych) <wysokość nadpłaty określa organ podatkowy>

Nadpłata może powstać także w wyniku orzeczenia TK - wtedy wysokość nadpłaty określa podatnik we (1) wniosku o zwrot nadpłaty składając skorygowaną deklarację (2) także w przypadku rozliczenia przez płatnika (3) w przypadku braku obowiązku składania deklaracji - jedynie we wniosku o zwrot nadpłaty.

• Nadpłata - zwrot

Zwrot nadpłaty zgodnie z art. 77b następuje w formie przelewu bankowego na wskazany rachunek podatnika, płatnika, inkasenta lub w gotówce jeżeli nie są oni zobowiązani do posiadania rachunku bankowego (chyba, że sobie tak życzą).

Dniem dokonania zwrotu nadpłaty, jest dzień obciążenia rachunku organu podatkowego, złożenia przekazu pocztowego, wypłacenie kwoty nadpłaty, bądź postawienie jej do dyspozycji w kasie.

W przypadku zwrotu przekazem pocztowym, dochodzi do pomniejszenia kwoty nadpłaty o koszt przekazu. Nadpłaty o małych wartościach (do wysokości kosztów upomnienia) odbiera się wyłącznie w kasie.

Terminy zwrotu:

• A. 30 dni

- od dnia wydania, stwierdzenia nieważności, uchylenia decyzji:

1. ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego

2. określającej wysokość zobowiązania podatkowego

3. o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta

4. o odpowiedzialności osoby trzeciej lub spadkobiercy

- od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę

- od dnia doręczenia organowi podatkowemu decyzji sądu administracyjnego (z uzasadnieniem) uchylającego decyzję org. podatkowego I instancji lub stwierdzającego jej nieważność

- od złożenia wniosku, będącego skutkiem wyroku TK

• B. 3 miesięcy

-od dnia złożenia deklaracji rocznych

• C. 2 miesięcy

- od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowaną deklaracją (zeznaniem) [wyjątek - deklaracje roczne]


• Wygaśnięcie prawa do zwrotu

Prawo do zwrotu wygasa po upływie 5 lat od końca roku w jakim przysługiwał termin jej zwrotu (dotyczy też terminu na złożenie wniosku o zaliczenie nadpłaty na rzecz przyszłych zobowiązań podatkowych, bieżących i zaległych).

Złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty/zaliczenie/zwrot przerywa bieg terminu.

• Nadpłata - zaliczenie na poczet zaległości

Co do zasady nadpłata podlega (wraz z oprocentowaniem) zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z narosłymi odsetkami za zwłokę oraz na poczet bieżących zobowiązań podatkowych. W razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie ich na przyszłe zobowiązanie podatkowe.

Nadpłaty o niskiej wartości (poniżej kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym) podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości/bieżących/przyszłych zobowiązań podatkowych

23. Proszę omówić instytucję stwierdzenia nadpłaty podatku. W jakich przypadkach ma ona zastosowanie?

• Nadpłata - stwierdzenie

Podatnik kwestionujący zasadność pobrania przez płatnika podatku albo wysokość pobranego podatku może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku.

Wniosek składa się do organu odpowiedniego terytorialnie i ze względu na charakter podatku.

Podobne uprawnienie przysługuje:

1. podatnikom, którzy wykazali błędną wysokość podatku w zeznaniu podatkowym

2. płatnikom i inkasentom gdy: - wpłacili podatek w wysokości wyższej od pobranego; - wpłacili i wykazali w deklaracji podatek w wysokości wyższej od należnego; -nie składali deklaracji i wpłacili podatek w wysokości wyższej od należnego

• W przypadku gdy złożono deklarację, konieczne jest złożenie deklaracji korygującej.

• Zwrot nadpłaty następuje bez wydawania decyzji przez organ podatkowy, jeżeli zwrot nie budzi wątpliwości.

• W przypadku zawyżonego zwrotu, nie nalicza się odsetek ani nie wszczyna postępowania o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe.

• Przepisów tych nie stosuje się jeżeli ustawa przewiduje inny tryb zwrotu nadpłaty.

• Wygaśnięcie prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty

1. Prawo wygasa na czas kontroli / postępowania podatkowego oraz w okresie pomiędzy kontrolą a wszczęciem postępowania

2. Po upływie 5 lat od dnia: - pobrania przez płatnika podatku; - uprawomocnienia się decyzji o uchyleniu lub zmianie decyzji na podstawie której płatnik dokonał obliczenia podatku; - uprawomocnienia się decyzji o uchyleniu lub zmianie decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej lub odpowiedzialności podatkowej spadkobiecy

3. Po upływie 5 lat od dnia złożenia odpowiedniej deklaracji

4. Po upływie 5 lat od dnia wpłaty podatku (gdy nie było obowiązku składania deklaracji)

24. Proszę wskazać, kiedy nadpłata podatku podlega oprocentowaniu? W jakiej wysokości?

• Nadpłata - oprocentowanie

Nadpłaty podlegają oprocentowaniu w wysokości odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Wyjątkiem są nadpłaty nie przekraczające kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

Oprocentowanie przysługuje:

- w przypadku wydania, stwierdzenia nieważności, uchylenia decyzji:

1. ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego

2. określającej wysokość zobowiązania podatkowego

3. o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta

4. o odpowiedzialności osoby trzeciej lub spadkobiercy

od dnia jej wydania, jeżeli organ nie przyczynił się do powstania przesłanki zmiany / uchylenia decyzji a nadpłata nie została zwrócona w terminie. Dotyczy to także sytuacji dostarczenia orzeczenia sądu administracyjnego (tu od dnia powstania nadpłaty).

- w przypadku wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę lub złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, jeżeli nadpłata nie została zwrócona w ciągu 30 dni od wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę, decyzja taka nie została wydana w przeciągu 2 miesięcy po złożeniu odpowiedniego wniosku (chyba, że do opóźnienia przyczynił się podatnik/płatnik/inkasent) lub nadpłata nie została zwrócona w terminie 3 miesięcy w przypadku zeznań rocznych.

Obliczanie:

Oprocentowanie oblicza się do dnia zwrotu nadpłaty lub zaliczenia jej na poczet zaległości lub złożenia wniosku o zaliczeniu jej na poczet przyszłych zobowiązań.

Przypadek złożenia wniosku opartego na wyroku TK, oprocentowanie przysługuje za okres:

5. od dnia powstania nadpłaty do jej zwrotu pod warunkiem złożenia w ciągu 30 dni wniosku (od dnia wejścia w życie orzeczenia TK)

od dnia powstania nadpłaty do 30 dnia po wejściu w życie orzeczenia TK - gdy wniosek złożono po tym terminie

25. Proszę omówić prawa i obowiązki następców prawnych oraz podmiotów przekształconych.

Ordynacja podatkowa; Rozdział 14 Prawa i obowiązki następców prawnych oraz podmiotów przekształconych

[łączenie się ] Art. 93. § 1. Osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku łączenia się:

1) osób prawnych,

2) osobowych spółek handlowych,

3) osobowych i kapitałowych spółek handlowych

- wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do osoby prawnej łączącej się przez przejęcie:

1) innej osoby prawnej (osób prawnych),

2) osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych).

§ 3. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do osoby prawnej przejmującej zakład (oddział) samodzielnie sporządzający bilans.

[przekształcenie ] Art. 93a. § 1. Osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku:

1) przekształcenia innej osoby prawnej,

2) przekształcenia spółki niemającej osobowości prawnej

- wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do:

1) osobowej spółki handlowej zawiązanej (powstałej) w wyniku przekształcenia:

a) innej spółki niemającej osobowości prawnej,

b) spółki kapitałowej,

2) spółki niemającej osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa.

Art. 93b. Przepisy art. 93 i art. 93a stosuje się odpowiednio do łączenia się i przekształceń komunalnych zakładów budżetowych.

[podział] Art. 93c. § 1. W przewidziane przepisami prawa podatkowego uprawnienia osoby prawnej wykreślonej z właściwego rejestru na skutek jej podziału:

1) wstępują - w zakresie uprawnień majątkowych - osoby prawne powstałe w wyniku podziału (zgodnie z planem podziału), z tym że w zakresie rozliczeń z tytułu podatku od towarów i usług, w przypadku gdy części majątku dzielonej osoby prawnej przejmowane w wyniku podziału:

a) stanowią zakłady (oddziały) będące odrębnymi podatnikami tego podatku - osoby prawne lub jej zakłady (oddziały) przejmujące te zakłady, w zakresie przejmowanego zakładu,

b) nie stanowią zakładów (oddziałów) będących odrębnymi podatnikami tego podatku - jedna z nowo utworzonych osób lub jej zakład (oddział), będący odrębnym podatnikiem tego podatku, przejmująca największą część majątku trwałego służącego czynnościom opodatkowanym podatkiem od towarów i usług (wskazana w planie podziału),

2) wstępuje - w zakresie uprawnień niemajątkowych - jedna z nowo utworzonych osób (wskazana w planie podziału).

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do osoby prawnej przejmującej majątek osoby prawnej wykreślonej z właściwego rejestru na skutek jej podziału.

§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się, jeżeli majątek dzielonej osoby prawnej przejmowany w wyniku podziału stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa.

[podział] Obowiązki Art. 117. § 1. Osoba prawna powstała w wyniku podziału innej osoby prawnej odpowiada za zaległości podatkowe tej osoby całym swoim majątkiem solidarnie z:

1) innymi osobami prawnymi powstałymi w wyniku podziału,

2) innymi osobami prawnymi powstałymi w wyniku podziału oraz z osobą prawną, która uległa podziałowi.

§ 2. W przypadku określonym w § 1 pkt 2 odpowiedzialność obejmuje zaległości podatkowe osoby prawnej, która uległa podziałowi, z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych do dnia podziału.

§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności osoby prawnej przejmującej majątek innej osoby prawnej w wyniku jej podziału.

§ 4. Przepis art. 115 § 4 stosuje się odpowiednio do orzekania o odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowe osoby prawnej wykreślonej z właściwego rejestru na skutek jej podziału.

Art. 93d. Przepisy art. 93-93c mają zastosowanie również do praw i obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego.

Art. 93e. Przepisy art. 93-93d stosuje się w zakresie, w jakim odrębne ustawy, umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz inne ratyfikowane umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, nie stanowią inaczej.

Art. 94. Przepisy art. 93 § 1, art. 93d i art. 93e, z zastrzeżeniem art. 95, stosuje się również do nabywców przedsiębiorstw państwowych oraz do spółek, które na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa.

Art. 95. § 1. Odpowiedzialność nabywców lub spółek, o których mowa w art. 94, z tytułu:

1) odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych zlikwidowanego przedsiębiorstwa,

2) oprocentowania przypadających do zwrotu zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług

- ograniczona jest do odsetek (oprocentowania) naliczonych do dnia wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw państwowych.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności Skarbu Państwa lub gminy, powiatu albo województwa z tytułu oprocentowania nadpłat oraz oprocentowania zwrotu różnicy podatku od towarów i usług.

Art. 96. Odsetki za zwłokę oraz oprocentowanie, o których mowa w art. 95, naliczane są nadal:

1) po upływie 14 dni od dnia doręczenia spółce decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego lub wydania decyzji w sprawie zwrotu zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług,

2) począwszy od dnia otrzymania przez organ podatkowy wniosku o zwrot nadpłaty lub o zwrot różnicy podatku od towarów i usług.

Andrzej Huchla

ProfInfo

Odpowiedzialność następców prawnych za zobowiązania podatkowe podatnika

1. Następstwo prawne przedsiębiorców i innych osób prawnych (art. 93 o.p.)

Następstwo prawne dotyczy sytuacji, kiedy ustał byt prawny podatnika (podatnik przestał istnieć jako podmiot prawa).

Następstwo prawne jest więc w prawie podatkowym instytucją nietypową. Stanowi odstępstwo od reguły (nigdzie bezpośrednio nie wyrażonej, ale niewątpliwej w świetle licznych regulacji o charakterze ogólnym i szczególnym) powiązania praw i obowiązków podatkowych z bytem prawnym wyłącznie podatnika.

Następstwo prawne jest ponadto jedynym przypadkiem, kiedy zobowiązanie podatkowe może istnieć bez uprzedniego, ciążącego na zobowiązanym, obowiązku podatkowego. Z powyższych względów wszelkie tego rodzaju sytuacje, nawet dostatecznie uzasadnione ekonomicznie, muszą mieć wystarczającą podstawę prawną. Powinny być ponadto rozpatrywane w kategoriach wyjątku;

Następstwo prawne jest instytucją funkcjonującą z mocy prawa, tj. zachodzi w każdym przypadku, gdy wystąpią przesłanki określone w odpowiednich przepisach.

Art. 93-96 OP określają zasady następstwa prawnego przedsiębiorców i innych osób prawnych. Art. 93-93e o.p. praktycznie wyznacza podmiotowy i przedmiotowy zakres następstwa tego rodzaju podmiotów.

• Zakres przedmiotowy (przejmowane prawa i obowiązki) ukształtowany jest względnie jednolicie,

• natomiast przypadki transformacji objęte sukcesją są bardzo zróżnicowane i trudno nawet mówić o generalnej zasadzie podmiotowej następstwa.

• Następstwo podatkowe związane jest przede wszystkim ze zdarzeniami prawnymi określonymi jako:

• łączenie się, [także przejęcie]

• przekształcenie (w tym komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych),

• podział,

• przejęcie całego majątku.

Chodzi o przekształcenia, łączenie i podział dokonywane na podstawie wyraźnych przepisów dopuszczających tak właśnie nazwane zdarzenia.

1. Następstwo prawne przy łączeniu i przejęciu (art. 93 o.p.)

• łączenie - zakres podmiotowy

Następstwo prawne związane z łączeniem się, w wyniku którego powstaje nowa osoba prawna, będzie mogło mieć miejsce jedynie w razie połączenia dokonanego w oparciu o przewidujące takie połączenie przepisy ustaw regulujących funkcjonowanie poszczególnych typów podmiotów. Wchodzą więc w grę połączenia osób prawnych: przede wszystkim spółek kapitałowych - akcyjnych lub z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 491 § 1 i art. 492 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037),dalej k.s.h),

1. Spółki osobowe (jawne, partnerskie, komandytowe, i komandytowo-akcyjne) mogą się łączyć między sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej (art. 491 § 2 k.s.h.).

2. Spółki kapitałowe mogą się łączyć między sobą i ze spółkami osobowymi, z tym że spółką nowo zawiązaną może być tylko spółka kapitałowa (art. 491 § 1 k.s.h.).

• przejęcie - zakres podmiotowy

Analogiczne skutki w zakresie następstwa prawnego powoduje przejęcie przez osobę prawną innej osoby prawnej (osób prawnych) lub osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych).

1. Przejęcie spółek handlowych (połączenie przez przeniesienie całego majątku) odbywa się na podstawie art. 491 § 1 i 492 § 1 pkt 2 k.s.h.; spółką przejmującą musi być spółka kapitałowa.

2. Następstwo prawne dotyczy też osoby prawnej przejmującej zakład (oddział) samodzielnie sporządzający bilans. Przedmiotem przejęcia jest więc część innej jednostki organizacyjnej (formy prawne tej jednostki mogą być różne), wyodrębniona finansowo i organizacyjnie zgodnie z wewnętrznymi ustaleniami statutowymi.

• Łączenie i przejęcie - zakres przedmiotowy

Przedmiotem następstwa osób prawnych są prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa podatkowego.

Odwołanie się do kategorii „przepisy prawa podatkowego” oznacza, w związku z treścią art. 3 pkt 2 o.p., przedmiotowo najpełniejszy z możliwych zakres sukcesji, stosowanej wobec praw i obowiązków wynikających z wszelkich aktów normatywnych prawa podatkowego - niezależnie od ich treści, a więc stosunków zarówno materialnoprawnych, jak i formalnoprawnych . W szczególności wstępuje się w prawa i obowiązki poprzednika jako podatnika, płatnika i inkasenta. Jest to założenie najszerszego przejęcia tych praw i obowiązków dotyczących poprzednika, wynikających z jakichkolwiek regulacji podatkowoprawnych

2. Następstwo prawne przy przekształceniach (art. 93a o.p.)

• przekształcenie - zakres podmiotowy

Pojęcie przekształcenia użyte zostało w art. 93a o.p. w odniesieniu do transformacji zarówno osób prawnych, jak i przedsiębiorstw osób fizycznych oraz spółek niemających osobowości prawnej. Są to przekształcenia w sensie prawnym (ścisłym), związane ze ściśle określonymi przypadkami, których wyróżnikiem jest zmiana formy prawnej przy zachowaniu tożsamości podmiotu. Podstawą prawną tych przekształceń jest przede wszystkim Tytuł IV Dział III k.s.h. („Przekształcenia spółek”); w pewnym zakresie następstwo prawne wykracza jednak poza wynikające z k.s.h. przypadki sukcesji uniwersalnej ⁵.

Art. 93a o.p. nie przewiduje następstwa w przypadku wniesienia (przystąpienia) do spółki kapitałowej przedsiębiorstwa osoby fizycznej.

Następstwo prawne związane z łączeniem lub przekształceniem komunalnych zakładów budżetowych (art. 93b o.p.)

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148), zakład budżetowy to jednostka sektora finansów publicznych, która odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania i pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych. Komunalne zakłady budżetowe są łączone lub przekształcane w inną formę organizacyjną przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (art. 19 ust. 2 pkt 2 tej ustawy).

Dla następstwa prawnego nie ma znaczenia formuła łączenia ani rodzaj jednostki organizacyjnej, w którą zakład budżetowy przekształcono.

4. Następstwo prawne związane z podziałem osoby prawnej wykreślanej z rejestru (art. 93c o.p.)

Przy podziale osoby prawnej warunkami następstwa podatkowego są

• wykreślenie podmiotu dzielonego z odpowiedniego rejestru (np. handlowego, stowarzyszeń, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, fundacji, związków zawodowych, izb gospodarczych, partii politycznych)

• i związane z tym przejęcie składników majątkowych będących zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa.

Oba te elementy różnią regulację dotyczącą następcy prawnego od odpowiedzialności (za zaległości podatkowe) będącej osobą trzecią osoby prawnej powstałej w wyniku podziału innej osoby prawnej (art. 117 o.p.).

Możliwe są jednak sytuacje, kiedy prawnopodatkowe skutki podziału osoby prawnej regulowane będą obydwoma tymi przepisami (tj. art. 93c i art. 117 o.p.). Niemieszczące się w pojęciu „uprawnienia” (których wyłącznie dotyczy następstwo przy podziale) zaległości podatkowe nie są przedmiotem następstwa prawnego i można do nich zastosować przepisy o odpowiedzialności osoby trzeciej z art. 117 o.p.

Art. 93c o.p. dotyczy każdego przypadku podziału majątku likwidowanej osoby prawnej, jeśli w wyniku tego podziału powstają inne, nowe osoby prawne, niezależnie od ich rodzaju (w szczególności nowo utworzone podmioty nie muszą kontynuować formy prawnej osoby dzielonej), jak i podziału majątku między osoby prawne już istniejące.

Art. 93c o.p. przeprowadza rozróżnienie uprawnień majątkowych i niemajątkowych. Pierwsze wiążą się z bezpośrednim wymiarem podatków bądź ich płatnością, drugie to np. prawo do wniesienia odwołania (skargi) na decyzję podatkową albo odroczony na podstawie art. 48 lub 50 o.p. termin do złożenia deklaracji.

Proporcja przejmowanych przez następców dzielonej osoby prawnej podatkowych uprawnień majątkowych wynika z planu podziału i nie musi np. odpowiadać przejętej części wartości dzielonego majątku.

W uprawnienia niemajątkowe wstępuje tylko jedna z osób prawnych będących następcami, wyznaczona dowolnie i jako taka wskazana w planie podziału.

Szczególne regulacje dotyczą następstwa w zakresie uprawnień związanych z rozliczeniami podatku od towarów i usług.

Jeżeli przejmowane są zakłady (oddziały) będące podatnikami tego podatku, w ich zakresie następcami są osoby prawne lub zakłady przejmujące zakłady przejmowane. W innych przypadkach następcą jest jedna osoba prawna, przejmująca największą część majątku trwałego służącego czynnościom opodatkowanym podatkiem od towarów i usług - i jako taka wskazana w planie podziału.

5. Następstwo w zakresie praw i obowiązków wynikających z decyzji (art. 93d o.p.)

Następstwo prawne rozciąga się także na prawa i obowiązki wynikające z wszelkiego rodzaju decyzji podatkowych. Rozstrzygnięcia zawarte w decyzjach w identyczny, jak przepisy prawa podatkowego, sposób kształtują sytuację prawną następców.

Zastosowanie komentowanego artykułu powinno pozostawać w zgodzie z zakresami przedmiotowymi poszczególnych przypadków następstwa prawnego. Dotyczy to zwłaszcza podziału (art. 93c o.p.), w wyniku którego następstwem objęte być mogą jedynie uprawnienia; fakt istnienia decyzji kształtującej obowiązki nie poszerza obszaru tego następstwa

6. Wyłączenie zastosowania art. 93-93d (art. 93e o.p.)

1. Art. 93e o.p. wprowadza generalne założenie pierwszeństwa stosowania innych, zawartych w przepisach szczegółowych, rozwiązań. Za przykład mogą posłużyć

• art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654, z późn. zm.), dalej - u.p.d.p., wykluczający pokrycie strat podmiotu przekształcanego, dzielonego lub łączonego z dochodu jego następcy prawnego, oraz

• art. 12 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. Nr 142, poz. 702 z późn. zm.), ograniczający przechodzenie numeru identyfikacji podatkowej na następców prawnych.

2. Również umowy międzynarodowe mogą zawierać postanowienia, których skutkiem będzie wyłączenie stosowania całości lub części przepisów regulujących instytucję następstwa prawnego.

7. Następstwo prawne przy komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (art. 94 o.p.)

Przepis ten nakazuje stosować reguły następstwa dotyczące przekształceń również w stosunku do nabywców przedsiębiorstw państwowych oraz spółek, które na podstawie u.k.p.p. nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa. Zastrzega jednocześnie w tym zakresie różnice wynikające z treści art. 95 i 96 o.p.

8. Ograniczenie odpowiedzialności następców prawnych komercjalizowanych i przekształcanych przedsiębiorstw państwowych (art. 95 o.p.)

Zakres przedmiotowy sukcesji nabywców przedsiębiorstw państwowych oraz spółek, które na podstawie u.k.p.p. nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa, zmodyfikowany jest poprzez ograniczenie w niektórych elementach szczegółowych. W myśl art. 95 § 1 pkt 1 o.p. odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych zlikwidowanego przedsiębiorstwa obciążają następcę tylko do dnia wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru (tzn. po tym czasie odsetki od tych zaległości nie są naliczane). Podobna reguła zastosowana jest do odwrotnej, z punktu widzenia sukcesora, sytuacji przypadającego do zwrotu oprocentowania naliczonego podatku od towarów i usług (art. 95 § 1 pkt 2 o.p.) oraz oprocentowania nadpłat i zwrotu różnicy podatku od towarów i usług (art. 95 § 2 o.p.).

Jeżeli odsetki lub oprocentowanie nie były naliczane zlikwidowanemu przedsiębiorstwu, po przekształceniu ich naliczanie nie rozpoczyna się automatycznie w wyniku przekształcenia.

9. Naliczanie odsetek za zwłokę i oprocentowanie zwrotu podatku następcom prawnym komercjalizowanych i prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych (art. 96 o.p.)

Skutek prawny opisany w art. 95 o.p. podlega kolejnej modyfikacji w przypadku zaistnienia zdarzeń prawnopodatkowych związanych z, wstrzymanym na podstawie art. 95 o.p., naliczaniem odsetek za zwłokę od zaległości przedsiębiorstwa państwowego i oprocentowania przysługujących mu nadpłat.

Odsetki za zwłokę naliczane są nadal po upływie 14 dni od doręczenia spółce będącej następcą decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej. Oznacza to, że skierowana do spółki-następcy decyzja określająca może (choć nie musi - np. w razie zapłacenia niezależnie od niej) zostać wydana w odniesieniu do każdej zaległości, także związanej ze zobowiązaniem powstałym w drodze doręczenia decyzji oraz określonej już uprzednio decyzją skierowaną do przedsiębiorstwa ¹⁰.

Kontynuację naliczania oprocentowania nadpłaty i podlegającej zwrotowi różnicy podatku od towarów i usług zapewnia złożony przez następcę wniosek o zwrot tych kwot.

Naliczanie odsetek za zwłokę i oprocentowania nadpłat w każdym przypadku ograniczone jest terminem ich zapłaty.

Jeżeli odsetki lub oprocentowanie nie były naliczane zlikwidowanemu przedsiębiorstwu, po przekształceniu ich naliczanie rozpoczyna się od zdarzeń opisanych w punkcie poprzedzającym.

26. Proszę scharakteryzować prawa i obowiązki spadkobiercy podatnika jako jego następcy prawnego.

Ordynacja podatkowa; Rozdział 14 Prawa i obowiązki następców prawnych oraz podmiotów przekształconych

Art. 97. § 1. Spadkobiercy podatnika, z zastrzeżeniem § 2, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

§ 2. Jeżeli, na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do praw i obowiązków z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika.

§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się również do praw i obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego.

Art. 97a. Do spadkobiercy w zakresie przejętych przez niego zobowiązań spadkodawcy stosuje się odpowiednio przepisy art. 48 § 1-3 oraz art. 67 § 1-2.

Art. 98. § 1. Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za:

1) zaległości podatkowe, w tym również za zaległości, o których mowa w art. 52 § 1,

2) odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy,

3) pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta,

4) niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie,

5) opłatę prolongacyjną,

6) koszty postępowania podatkowego,

7) koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku.

§ 3. (uchylony).

Art. 99. Bieg terminów przewidzianych w art. 68, 70, 71, 77 § 1 oraz art. 80 § 1 ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

Art. 100. § 1. Organy podatkowe właściwe ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy orzekają w odrębnych decyzjach o zakresie odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców.

§ 2. W decyzji organ podatkowy określa wysokość zobowiązań spadkodawcy, o których mowa w art. 98 § 1 i 2.

§ 3. Termin płatności przez spadkobiercę zobowiązań, o których mowa w § 2, wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

Art. 101. § 1. Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy oraz oprocentowanie nie zwróconych zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług naliczane są do dnia otwarcia spadku.

§ 2. Odsetki za zwłokę oraz oprocentowanie, o których mowa w § 1, naliczane są nadal w przypadku niedotrzymania przez spadkobierców terminu określonego w art. 100 § 3.

§ 3. (uchylony).

Art. 102. § 1. Przepisy art. 100 i 101 stosuje się, jeżeli:

1) w stosunku do spadkodawcy nie zostało wszczęte postępowanie podatkowe lub

2) postępowanie podatkowe, którego stroną był spadkodawca, zostało zakończone decyzją ostateczną.

§ 2. W razie śmierci strony w toku postępowania w sprawach dotyczących praw lub obowiązków wymienionych w art. 97 w miejsce dotychczasowej strony wstępują jej spadkobiercy.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do następców prawnych, o których mowa w art. 93-93c i art. 94.

Art. 103. § 1. Organy podatkowe zawiadamiają spadkobierców o:

1) złożonych przez spadkodawcę odwołaniach od decyzji, zażaleniach na postanowienia i skargach do sądu administracyjnego,

2) decyzjach wydanych na podstawie art. 48 § 1,

3) decyzjach i postanowieniach, które zostały doręczone spadkodawcy, a w dniu jego śmierci nie upłynął jeszcze termin do złożenia odwołania, zażalenia lub skargi do sądu administracyjnego,

4) wszczętej kontroli podatkowej,

5) złożonych przez spadkodawcę wnioskach o wszczęcie postępowania,

6) postępowaniach wszczętych z urzędu wobec spadkodawcy.

§ 2. W przypadkach, o których mowa w § 1 pkt 1 i 3, terminy do złożenia odwołania, zażalenia lub skargi do sądu administracyjnego biegną ponownie od dnia doręczenia zawiadomienia.

Art. 104. § 1. Jeżeli spadkodawca był podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, organ podatkowy informuje spadkobierców, na podstawie posiadanych danych, o wysokości dochodu lub przychodu spadkodawcy oraz o wysokości wpłaconych zaliczek na podatek lub podatku, podając równocześnie przypadającą do zapłacenia kwotę podatku lub kwotę nadpłaty.

§ 2. Jeżeli spadkodawca poniósł wydatki uprawniające do ulg podatkowych, spadkobierca w terminie 30 dni od dnia otrzymania informacji, o której mowa w § 1, zawiadamia organ podatkowy o wysokości poniesionych wydatków.

§ 3. Po upływie terminu, o którym mowa w § 2, organ podatkowy doręcza spadkobiercom decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego lub stwierdzającą nadpłatę.

§ 4. (uchylony).

Art. 105. § 1. Oprocentowanie z tytułu przypadających na rzecz spadkodawcy nadpłat oraz zwrotów podatków naliczane jest do dnia otwarcia spadku.

§ 2. Przypadające na rzecz spadkodawcy nadpłaty oraz zwroty podatków, a także oprocentowanie z tych tytułów zwracane są poszczególnym spadkobiercom w proporcji określonej w ich zgodnym oświadczeniu woli, pod warunkiem złożenia w organie podatkowym:

1) prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku,

2) zgodnego oświadczenia woli wszystkich spadkobierców o podziale tych należności.

§ 3. W razie niezłożenia oświadczenia, o którym mowa w § 2 pkt 2, w terminie 30 dni od dnia złożenia prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku kwoty należnych nadpłat i zwrotów podatku, a także kwoty oprocentowania z tych tytułów składane są do depozytu organu podatkowego. Nadpłata lub zwrot podatku są pomniejszane o koszty przechowywania w depozycie.

§ 4. Oprocentowanie naliczane jest nadal, jeżeli zwrot nadpłaty lub zwrot podatku nie został dokonany w terminie 15 dni od dnia złożenia oświadczenia, o którym mowa w § 2 pkt 2.

Art. 106. § 1. Zapisobierca, który otrzymał należny mu zapis, ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy.

§ 2. Zakres odpowiedzialności zapisobiercy ograniczony jest do wartości otrzymanego zapisu.

§ 3. Do odpowiedzialności zapisobiercy stosuje się odpowiednio art. 97 § 1 oraz art. 98-104.

Andrzej Huchla

ProfInfo

Odpowiedzialność następców prawnych za zobowiązania podatkowe podatnika

Następstwo prawne spadkobierców podatnika (art. 97 o.p.)

Krąg spadkobierców będących następcami ustalany jest zgodnie z przepisami k.c. Bierze się pod uwagę spadkobierców w konkretnym przypadku, nie zaś kompletny kodeksowy krąg potencjalnych spadkobierców ustawowych.

Istota następstwa podatkowego spadkobierców w zasadzie odpowiada cywilnoprawnym konstrukcjom przejścia praw i obowiązków majątkowych osoby zmarłej (uznanej za zmarłą). Przedmiotem spadku są majątkowe prawa i obowiązki o charakterze wyłącznie cywilnoprawnym (por. art. 1 k.c.), stąd sukcesja praw i obowiązków publicznoprawnych musi opierać się na innej, samodzielnej podstawie prawnej.

Podatkowe prawa niemajątkowe są przedmiotem sukcesji jedynie wtedy, gdy są związane z prowadzoną przez spadkodawcę działalnością gospodarczą (w rozumieniu art. 3 pkt 9 o.p.), pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na rachunek spadkobierców. Jeżeli działalność kontynuują niektórzy ze spadkobierców, na nich przechodzi całość tego rodzaju praw. Czas prowadzenia tej działalności po jej przejęciu nie ma znaczenia.

Identyczna zasada podmiotowego ograniczenia następstwa ma zastosowanie do sukcesji praw i obowiązków związanych z wykonywaniem przez spadkodawcę funkcji płatnika.

Podatkowe prawa i obowiązki spadkodawcy jako innego podmiotu (inkasenta, osoby trzeciej) podlegają następstwu w zakresie wynikającym z art. 97 § 1 o.p.

Uprawnienia spadkobiercy (art. 97a o.p.)

Spadkobierca jest uprawniony do wystąpienia z wnioskiem o:

• odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie podatku na raty (art. 48 § 1 pkt 1 o.p.),

• odroczenie lub rozłożenie na raty płatności zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę (art. 48 § 1 pkt 2 o.p.),

• odroczenie terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego (art. 48 § 1 pkt 3 o.p.),

• umorzenie zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej (art. 67 § 1 o.p.).

Artykuł 97a o.p. dotyczy stosowania powyższych instytucji do zobowiązań podatkowych objętych następstwem spadkodawcy. Przesłanki ustawowe istnieć muszą w odniesieniu do spadkodawcy (wnioskodawcy).

Odpowiedzialność podatkowa spadkobierców (art. 98 o.p.)

Bezpośrednio zasady odpowiedzialności za długi spadkowe mają zastosowanie do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy (art. 98 § 1 o.p.). Tak samo ukształtowana jest odpowiedzialność za inne, wymienione w art. 98 § 2 o.p., świadczenia publicznoprawne. Wyliczenie zawarte w tym przepisie ma zresztą wyłącznie znaczenie informacyjne, gdyż wszystkie te należności mieszczą się w ogólnej formule „przejęcia majątkowych praw i obowiązków przewidzianych w przepisach prawa podatkowego” z art. 97 § 1 o.p.

Praktyczny zakres następstwa w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spadkodawcy zależy od sposobu nabycia spadku (art. 1012 k.c.).

• Przyjęcie spadku wprost skutkuje odpowiedzialność całym majątkiem za wszystkie zobowiązania podatkowe (w rozumieniu art. 98 § 1 i 2 o.p.), bez wartościowego ograniczenia odpowiedzialności.

• Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza również powoduje powstanie odpowiedzialności całym majątkiem, ale jej zakres wartościowy ograniczony jest do uzyskanego w wyniku nabycia spadku przysporzenia.

• Odrzucenie spadku w ogóle wyklucza kwalifikację jako spadkobiercy i tym samym następstwo prawne z tego tytułu.

Jeżeli spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu (wobec braku spadkobierców ustawowych; art. 935 § 3 k.c.), można przyjąć, że zobowiązanie podatkowe - w zakresie podatków stanowiących dochód budżetu państwa - wygasa. W zakresie podatków stanowiących dochód gminy, gmina zachowuje uprawnienia wierzyciela podatkowego, a zobowiązanym następcą staje się Skarb Państwa.

Zawieszenie biegu terminów wobec spadkobierców (art. 99 o.p.)

Od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku (ale nie dłużej niż do 2 lat od śmierci) zawieszony jest bieg terminów:

przedawnienia prawa do ustalenia zobowiązania podatkowego (art. 68 o.p.),

przedawnienia zobowiązań podatkowych spadkodawcy (art. 70 o.p.),

przedawnienia należności przypadających od płatników i inkasentów (art. 71 o.p.),

zwrotu nadpłaty (art. 77 § 1 o.p.),

wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty (art. 80 § 1 o.p.).

Po ustaniu przesłanek zawieszenia terminy te biegną dalej, tzn. odpowiednio przesunięty jest dzień ich upływu.

Decyzja o zakresie odpowiedzialności spadkobierców (art. 100 o.p.)

Jakkolwiek spadkobiercy podlegają następstwu podatkowemu z mocy prawa, art. 100 o.p. przewiduje wydanie decyzji o zakresie odpowiedzialności spadkobierców. Został więc przewidziany specjalny sposób działania organu podatkowego wobec spadkobierców, niewystępujący (poza jednym przypadkiem) w regulacjach następstwa podmiotów gospodarczych. Znajduje on zastosowanie do orzekania o odpowiedzialności w zakresie wszystkich zobowiązań podatkowych, bez względu na sposób ich powstawania (także więc w odniesieniu do zobowiązań powstałych w drodze doręczenia decyzji).

Niewydanie decyzji o zakresie odpowiedzialności spadkodawcy

• nie neguje następstwa,

• ale ogranicza możliwości jego realizacji,

• przede wszystkim zaś wyklucza przymusowe wykonanie zobowiązań.

Dobrowolne wykonanie zobowiązań mimo niewydania decyzji o odpowiedzialności jest prawnie prawidłowe i skuteczne.

Uregulowana w art. 100 § 2 o.p. treść decyzji o odpowiedzialności spadkobierców odpowiada zakresowi odpowiedzialności z tytułu następstwa (art. 98 o.p.).

Termin płatności wszystkich należności objętych omawianą decyzją wynosi 14 dni od dnia jej doręczenia.

Decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy wydawana jest wyłącznie przez organ podatkowy właściwy miejscowo ze względu na miejsce zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli istnieje kilku spadkobierców, każdy z nich będzie adresatem odrębnej decyzji, wydanej przez te same lub różne organy podatkowe. Naczelnicy urzędów skarbowych oraz wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) obejmują decyzjami podatki będące w ich właściwości rzeczowej.

Decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy wydawana jest po przeprowadzeniu postępowania mającego ustalić

• krąg spadkobierców,

• ich ułamkowy udział w odpowiedzialności oraz

• wszystkie zobowiązania podatkowe stanowiące dochód odpowiedniego rodzaju budżetu (niezależnie od tego, który organ jest miejscowo właściwy w tych podatkach).

Decyzja ta ma wyodrębnić poszczególne zobowiązania podatkowe; wpłata należności powinna nastąpić na rachunek wskazanego w decyzji, właściwego miejscowo i rzeczowo, organu podatkowego.

Na podstawie art. 306f o.p. osoba będąca prawdopodobnym spadkobiercą może, na wniosek złożony do organu podatkowego, uzyskać informację o znanych temu organowi (a więc przede wszystkim objętych właściwością tego organu, ale i ewentualnie innych) zobowiązaniach podatkowych spadkodawcy lub o przybliżonej wysokości zobowiązań, jeżeli odpowiednie postępowanie nie zostało jeszcze zakończone. Potwierdzenie, w wymagany prawem sposób, statusu spadkobiercy wiązać się będzie z otrzymaniem decyzji, o której mowa w art. 100 o.p.

Naliczanie spadkobiercy odsetek za zwłokę i oprocentowania zaliczek na podatek od towarów i usług (art. 101 o.p.)

Od dnia następnego po dniu otwarcia spadku do upływu terminu płatności wynikającego z decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy nie są naliczane odsetki za zwłokę oraz oprocentowanie niezwróconych zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług. Po niewykonaniu decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy naliczanie jest kontynuowane.

Jeżeli odsetki lub oprocentowanie nie były naliczane spadkodawcy, ich naliczanie rozpoczyna się od upływu wskazanego wyżej terminu. Zasada ta powinna dotyczyć też zobowiązań niebędących zaległością w dniu otwarcia spadku, choć brak wyraźnej podstawy prawnej nierozpoczęcia naliczania odsetek za zwłokę po tym dniu.

Przesłanki stosowania art. 100 i 101 o.p.

Tryb i skutki prawne związane z art. 100 i 101 o.p. nie są stosowane, jeżeli w chwili otwarcia spadku wobec spadkodawcy toczyło się postępowanie podatkowe (także kontrola skarbowa). Postępowanie to podlega z mocy prawa zawieszeniu (art. 201 § 1 pkt 1 o.p.), a następnie jest podejmowane ze spadkobiercą (spadkobiercami) jako stroną. Decyzja kończąca to postępowanie adresowana więc będzie do spadkobiercy i stanowić będzie samodzielną i wystarczającą podstawę prawną rozciągnięcia na niego podatkowych skutków spadkobrania.

Zasada powyższa dotyczy tylko zobowiązania podatkowego, będącego przedmiotem zawieszanego postępowania podatkowego. Pozostałe zobowiązania podatkowe (i inne należności) podlegają ujawnieniu w decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy.

Zawiadamianie spadkobierców o sytuacji procesowej podatnika (art. 103 o.p.)

Spadkobiercy przejmują też prawa spadkodawcy w zakresie uprawnień proceduralnych, związanych z zakończeniem postępowania podatkowego w pierwszej albo drugiej instancji. O wniesionych przez spadkodawcę odwołaniach od decyzji, zażaleniach na postanowienia oraz skargach do sądu administracyjnego informuje spadkobiercę organ, którego decyzji czynność dotyczyła.

Na decyzje (postanowienia), w odniesieniu do których w dniu otwarcia spadku nie upłynął termin złożenia odwołania (zażalenia) lub skargi, spadkobierca może wnieść odpowiednie środki zaskarżenia. Ustawowe terminy do ich zastosowania biegną ponownie od dnia doręczenia analogicznego, jak w poprzednio opisanych przypadkach, zawiadomienia przez organ podatkowy, który wydał decyzję.

Uprawnienia opisane w tym punkcie przysługują każdemu z kilku spadkobierców. Jednak wycofanie odwołania lub skargi przez tylko niektórych z nich nie wywoła skutków prawnych.

Zawiadomienie spadkobiercy wymagane jest również w zakresie udzielonych spadkodawcy ulg w spłacie podatku (odroczeniu terminu płatności podatku i rozłożenia na raty płatności podatku lub zaległości podatkowej). Skutki takich decyzji rozciągają się bezpośrednio na spadkobiercę.

Spadkobiercę zawiadamia się również o toczących się z udziałem podatnika postępowaniach: podatkowym (wszczętym na wniosek lub z urzędu), kontroli podatkowej, a także kontroli skarbowej.

Postępowanie wobec spadkobiercy podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 104 o.p.)

Urząd skarbowy właściwy dla spadkodawcy informuje spadkobiercę o wysokości

• przychodu,

• dochodu,

• pobranych zaliczkach lub

• pobranym podatku

• oraz wysokości przypadającej do zapłacenia kwoty

• lub należnej do zwrotu nadpłaty.

• Choć art. 104 § 1 o.p. o tym nie wspomina, informacją musi też być objęta kwota należnego podatku.

Informacja ta może być przekazana w dowolnym momencie roku podatkowego lub po jego upływie.

Od otrzymania informacji, o której mowa w punkcie poprzedzającym, dla spadkobiercy biegnie trzydziestodniowy termin do zawiadomienia organu podatkowego o dokonanych przez spadkodawcę wydatkach, uprawniających do ulg i odliczeń. W tym samym czasie spadkobierca może podnosić zarzuty przeciw danym zawartym w otrzymanej informacji (np. co do wysokości przychodów, dochodu itp.). Wszystkie te wypowiedzi spadkobiercy stanowią dla organu podatkowego podstawę wydania adresowanej do spadkobiercy decyzji określającej wysokość zobowiązania spadkodawcy (lub stwierdzenia nadpłaty) w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Od dnia doręczenia decyzji spadkobiercy biegnie czternastodniowy termin do zapłaty podatku, a także do złożenia odwołania. Nadpłata powinna być zwrócona w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji (art. 77 § 1 pkt 2 o.p.); mogą też jednak wchodzić szczególne regulacje art. 105 § 3 o.p.

Późniejsze niż w terminie wskazanym w art. 104 § 2 o.p. ujawnienie poniesionych przez spadkodawcę wydatków uprawniających do ulg lub odliczeń może być przesłanką wznowienia postępowania na podstawie art. 240 § 1 pkt 5 o.p.

Oprocentowanie nadpłat i zwrotów podatków należnych spadkobiercom (art. 105 o.p.)

1. Nadpłaty, oprocentowanie nadpłat, podatek do zwrotu i przypadające od niego oprocentowanie jest przedmiotem następstwa spadkobierców, ale nie stosuje się do nich, analogicznych jak przy odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe, zasad rozliczania przyjętych dla wierzytelności dziedziczonych (art. 98 § 1 o.p. a contrario).

Jedynym sposobem rozliczenia tych należności jest ich zwrot.

2. Oprocentowanie przypadających spadkodawcy nadpłat (zwrotów) naliczane jest do dnia otwarcia spadku, a potem - tylko jeżeli zwrot nadpłaty lub podatku nie nastąpił w ciągu 15 dni od dnia złożenia organowi podatkowemu (właściwemu dla zobowiązania podatkowego spadkodawcy) prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i oświadczenia o podziale należności. Jeżeli kwoty te nie podlegały oprocentowaniu przed dniem otwarcia spadku, w powyższym terminie następuje rozpoczęcie naliczania oprocentowania. Zwrot dokonany w terminie spowoduje, że po dniu otwarcia spadku oprocentowanie nie będzie naliczane (dalej lub w ogóle). Organ podatkowy nie jest uprawniony do zwrotu tych kwot przed uprawomocnieniem się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

3. Pojedynczemu spadkobiercy zwrot jest dokonywany w zwykłym trybie. Jeżeli jednak spadkobierców jest więcej, zwrot dokonywany jest poszczególnym z nich w proporcjach określonych (całkowicie dowolnie, w sposób niepodlegający niczyjej kontroli ani ingerencji) w zgodnym oświadczeniu woli wszystkich spadkobierców (art. 105 § 3 o.p.).

Oświadczenie może być złożone w dowolnym terminie po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeżeli jednak prawomocne postanowienie zostało złożone, ale oświadczenie nie nastąpiło w ciągu 30 dni od złożenia postanowienia, kwoty nadpłat (zwrotów) wraz z oprocentowaniem składane są do depozytu organu podatkowego. Niezłożenie oświadczenia bezterminowo uniemożliwia wypłatę z depozytu. Koszty depozytu pomniejszają wartość nadpłaty (zwrotu) i oprocentowania; dłuższe przechowywanie może pochłonąć całą tę kwotę.

Nie składa się do depozytu nadpłat (zwrotów), w związku z którymi nie złożono prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

4. Zwrot nadpłaty (podatku) ograniczony jest terminem wygaśnięcia prawa do zwrotu (art. 80 o.p.)

Odpowiedzialność zapisobiercy za zobowiązania podatkowe spadkodawcy (art. 106 o.p.)

1. Trzecią kategorią następców prawnych są zapisobiercy, którzy na podstawie art. 106 o.p. odpowiadają za zobowiązania podatkowe (i inne należności określone w art. 98 § 2 o.p.) spadkodawcy. Zapis to świadczenie, do spełnienia którego spadkodawca, w drodze rozrządzenia testamentowego, zobowiązuje spadkobiercę ustawowego lub testamentowego (art. 968 § 1 k.c.).

• Warunkiem odpowiedzialności zapisobiercy jest otrzymanie zapisu,

• zaś jej zakres ograniczony jest do wartości zapisu otrzymanego.

Regułą więc będzie wspólne następstwo spadkobierców i zapisobierców. Proporcje odpowiedzialności spadkobierców i zapisobierców będą takie, jakby zapisobierca był spadkobiercą przyjmującym spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Następstwo zapisobierców nie obejmuje uprawnień.

Za zapisobierców odpowiedzialnych nie można uznać dalszych zapisobierców, tzn. osób, na rzecz których świadczenie majątkowe spełnić powinien zapisobierca (art. 968 § 2 k.c.)

2. Do zapisobiercy stosuje się zdecydowana większość przepisów regulujących odpowiedzialność spadkobierców. W szczególności realizacja zobowiązań zapisobiercy dokonywana jest na podstawie decyzji o jego odpowiedzialności. W odniesieniu do zapisobiercy terminy zawieszone (art. 99 o.p.) biegnąć będą dalej od dnia wykonania zapisu.

3. Następcą prawnym nie jest uprawniony do zachowku.

27. Proszę wskazać podstawowe zasady odpowiedzialności podatkowej osób trzecich.

517 Krąg osób trzecich (O₃) tworzą:

• Rozwiedziony małżonek podatnika

• Członek rodziny podatnika

• Nabywca majątku podatnika

• Firmant

• Właściciel, samoistny posiadacz lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego używanych przez użytkownika

• Dzierżawca lub użytkownik nieruchomości

• Wspólnik spółki nie mającej osobowości prawnej

• Członek zarządu

• Spółki kapitałowej

• Innej osoby prawnej

• Osoba prawna powstałą w wyniku podziału innej osoby prawnej

• R/517 odpowiedzialność O₃ ma charakter posiłkowy

• R/518 generalną przesłanką odpowiedzialności O₃ jest ekonomiczny związek z podatnikiem, wyrażający się w uzyskiwaniu korzyści majątkowych z efektów jego działalności

• R/518 O₃ odpowiadają solidarnie z podatnikiem (płatnikiem inkasentem)

• R/518 O₃ odpowiadają całym swoim majątkiem (tak, jak podatnicy).

28. Proszę wskazać i omówić trzy przykłady odpowiedzialności podatkowej osób trzecich.

R/517 Krąg osób trzecich (O₃) tworzą:

• Rozwiedziony małżonek podatnika

• Członek rodziny podatnika

• Nabywca majątku podatnika

• Firmant

• Właściciel, samoistny posiadacz lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego używanych przez użytkownika

• Dzierżawca lub użytkownik nieruchomości

• Wspólnik spółki nie mającej osobowości prawnej

• Członek zarządu

• Spółki kapitałowej

• Innej osoby prawnej

• Osoba prawna powstałą w wyniku podziału innej osoby prawnej

wybrałem 3 najkrótsze przepisy - żeby w najgorszym wypadku można się ich było wyryć na blachę :P (mają mało odesłań ...)

• R/517 odpowiedzialnosć O₃ ma charakter posiłkowy

• R/518 generalną przesłanką odpowiedzialności O₃ jest ekonomiczny związek z podatnikiem, wyrażający się w uzyskiwaniu korzyści majątkowych z efektów jego działalności

• R/518 O₃ odpowiadają solidarnie z podatnikiem (płatnikiem inkasentem)

• R/518 O₃ odpowiadają całym swoim majątkiem (tak, jak podatnicy).

• Art. 107. § 1. za zaległości podatkowe

• Art. 107 § 2. Jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej, osoby trzecie odpowiadają również za:

1) podatki nie pobrane oraz pobrane, a nie wpłacone przez płatników lub inkasentów,

2) odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych,

3) nie zwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek,

4) koszty postępowania egzekucyjnego

• (odpowiedzialnosć niektórych O₃ jest ograniczona albo wartościowo, albo do poszczególnych kategorii zobowiązań)

• R/518 Odpowiedzialnosć powstaje w drodze doręczenia decyzji w sprawie odpowiedzialności O₃

Art. 110. § 1. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.

§ 2. Odpowiedzialność, o której mowa w § 1, nie obejmuje:

1) nie pobranych [przez płatników lub inkasentów] należności wymienionych w art. 107 § 2 pkt 1,

2) odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie.

§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie unieważnienia małżeństwa oraz separacji.

Art. 113. Jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby,

osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.

Art. 114a. § 1. Dzierżawca lub użytkownik nieruchomości odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomości, powstałych podczas trwania dzierżawy lub użytkowania.

§ 2. Zakres odpowiedzialności dzierżawcy lub użytkownika nieruchomości nie obejmuje należności wymienionych w art. 107 § 2. [1) podatków nie pobranych oraz pobranych, a nie wpłaconych przez płatników lub inkasentów, 2) odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, 3) nie zwróconych w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowania tych zaliczek, 4) kosztów postępowania egzekucyjnego

Konstrukcja podatku dochodowego od osób fizycznych

1. Proszę omówić typy podatków dochodowych.

Możemy mówić o dwóch typach podatków dochodowych, które wykształciły się historycznie:

- analityczny (cedularny) - poszczególne rodzaje przychodów ujęte są w ceduły (odrębne ceduły to np. objęte przychody z przedsiębiorstw, nieruchomości, kapitału) i opodatkowane najpierw podatkiem proporcjonalnym. Następnie dochód globalny opodatkowany jest według skali progresywnej

- syntetyczny (globalny) - brak jest jakiegokolwiek wstępnego opodatkowania przychodów z poszczególnych źródeł. Opodatkowany jest od razu dochód globalny, natomiast sposób ustalania dochodów z poszczególnych źródeł może być różny.

Dominującym obecnie typem jest podatek syntetyczny (PPP s.77, GM s. 473 - 475).

2. Proszę omówić pojęcie nieograniczonego i ograniczonego obowiązku podatkowego.

Nieograniczony obowiązek podatkowy - osoby fizyczne, mające miejsce zamieszkania na terytorium R. P., podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (art. 3 ust. 1 PIT),

Ograniczony obowiązek podatkowy - osoby fizyczne, które nie mają na terytorium R. P. miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terytorium R. P., na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz od innych dochodów osiągniętych na terytorium R. P. (art. 3 ust. 2a PIT).

Powyższe przepisy stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest R. P. (art. 4a PIT). Są to przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2003 r., jaki stan prawny był wcześniej por. PPP s. 97, GM s. 484 - 485.

3. Proszę wymienić źródła przychodów oraz określić sposób ustalania przychodu i kosztów uzyskania z wybranego źródła przychodu.

Wypada tu zacytować art. 10 PIT, według którego źródłami przychodu są:

1)  stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,

  2)  działalność wykonywana osobiście,

  3)  pozarolnicza działalność gospodarcza,

  4)  działy specjalne produkcji rolnej,

  5)  nieruchomości lub ich części,

  6)  najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,

  7)  kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c),

  8)  odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:

a)    nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,

b)    spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

c)    prawa wieczystego użytkowania gruntów,

d)    innych rzeczy,

- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a)-c) - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany,

  9)  inne źródła.

Sposób ustalania przychodu dla (przykładowo) stosunku pracy i stosunków pokrewnych określa art. 12 ust. 1 PIT:
za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Koszty uzyskania przychodu (art. 22 ust. 2 PIT) są zryczałtowane i w przypadku gdy:

1)  podatnik uzyskuje przychody od jednego zakładu pracy - wynoszą 102 zł 25 gr miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1.227 zł,

  2)  podatnik uzyskuje przychody równocześnie od więcej niż jednego zakładu pracy - nie mogą przekroczyć łącznie 1.840 zł 77 gr za rok podatkowy,

  3)  miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę - wynoszą 127 zł 82 gr miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 1.533 zł 84 gr,

4) podatnik uzyskuje przychody równocześnie od więcej niż jednego zakładu pracy, a miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, i podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę - nie mogą przekroczyć łącznie 2.300 zł 94 gr za rok podatkowy.

4. Proszę podać przykłady dochodów, które łączy się z dochodami z innych źródeł i opodatkowuje według skali oraz przykłady dochodów (przychodów), których nie łączy się i z innymi dochodami i opodatkowuje podatkiem proporcjonalnym.

Przykłady dochodów podlegających kumulacji:

- dochody ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych,

- dochody z działalności wykonywanej osobiście,

- dochody z praw majątkowych.

Przykłady dochodów (przychodów), które nie podlegają kumulacji:

- z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową - stawka 10% (art. 30 ust. 1 i ust. 8 PIT),

- dochody (przychody) kapitałowe, wymienione w art. 30a ust. 1 PIT - stawka 19% (art. 30a ust. 1 i ust. 7 PIT),

- dochody uzyskane ze zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych - stawka 19% (art. 30b ust. 1 i ust. 5 PIT),

- dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej, opdatkowane wg zasad z art. 30c PIT - stawka 19% (art. 30c ust. 1 i ust. 6 PIT).

5. Proszę omówić zasady opodatkowania małżonków  i osób samotnie wychowujących dzieci.

Regułą jest odrębne opodatkowanie małżonków (art. 6 ust. 1 PIT). Jednakże po spełnieniu poniższych warunków, zawartych w art. 6 ust. 2 PIT, podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łacznych dochodów małżonków, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych ryczałtowo w PIT:

- małżonkowie podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu,

- istnieje między nimi wspólność majatkowa,

- pozostają przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim,

- wyrażą wniosek we wspólnym zeznaniu podatkowym o wspólne opodatkowanie.

Wspólne opodatkowanie małżonków możliwe jest również i wtedy, gdy jeden z nich nie uzyskał przychodów opodatkowanych wg art. 27 PIT lub osiągnął dochody w wysokości nie powodującej uiszczenia podatku (art. 6 ust. 3 PIT).

Z kolei wysokość podatku osoby wychowującej samotnie dzieci może zostać określona analogicznie jak dla małżonków. Dotyczy to to osób, które samotnie wychowują dzieci małoletnie, albo dzieci, bez względu na ich wiek, na które pobierany był zasiłek pielęgnacyjny, albo dzieci do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach (także wyższych), jeśli te dzieci nie uzyskały w roku podatkowym dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów nie powodujących obowiązku zapłaty podatku dochodowego (art. 6 ust. 4 - 5 PIT).

Powyższe sposoby opodatkowania nie mają miejsca, gdy chociaż dla jednego z małżonków, osoby samotnie wychowującej dzieci lub jej dziecka mają zastosowanie przepisy o proporcjonalnym opodatkowaniu działalności gospodarczej lub ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (art. 6 ust. 8, wyjątek w art. 6 ust. 9 PIT).

Rozważania na temat różnych wariantów prorodzinności podatków dochodowych znajdują się w PPP na s. 79 - 82 i GM s. 501 - 503.

6. Proszę omówić zasady opodatkowania dochodów pochodzących ze spółki osobowej.

Osobowe spółki handlowe i spółka cywilna nie są podatnikami podatku od osób fizycznych. Podatnikami są zaś wspólnicy tych spółek. Sposób określania przychodu z udziału w spółce nie będącej osoba prawną znajduje się w art. 8 ust. 1 PIT. Przychód wspólnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku i łączy z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali progresywnej z art. 27 ust. 1 PIT. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe.

Powyższe zasady stosuje się również odpowiednio do rozliczeń kosztów uzyskania przychodu, wydatków nie będących kosztami uzyskania przychodu i strat oraz ulg podatkowych związanych z prowadzoną działalnością w formie spółki nie będącej osobą prawną (art. 8 ust. 2 PIT).

7. Proszę scharakteryzować ogólne pojęcie przychodów (art.11ust.1 ustawy) i porównać je z pojęciem przychodu z działalności gospodarczej.

Według art. 11 ust. 1 PIT przychodem są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Ta ogólna definicja uzupełniana jest albo wykluczana przez definicje przychodów z innych źródeł.

Przychodem z działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedazy towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się kwoty pomniejszony o nalezny podatek od towarów i usług (art. 14 ust. 1 PIT).

8. Proszę scharakteryzować odliczenia od podstawy opodatkowania oraz odliczenia od podatku.

Odliczenia od podstawy opodatkowania:

- składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, zapłacone przez podatnika, bądź potrącone ze środków podatnika przez płatnika (art. 26 ust. 1 pkt 2 PIT),

- dokonane w roku podatkowym zwroty nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, w kwotach uwzględniających pobrany podatek dochodowy, o ile zwroty nie zostały potrącone przez płatnika (art. 26 ust. 1 pkt 5),

- ulga rehabilitacyjna. Podatnik odlicza kwoty wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne (art. 26 ust. 1 pkt 6 PIT). Art. 26 ust. 7a PIT szczegółowo określa, które wydatki uważa się za wydatki na cele rehabilitacyjne,

- kwoty darowizn przekazane na cele określone w ustawie o działalności pożytku publicznego organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie, realizującym te cele, oraz na cele kultu religijnego (art. 26 ust. 1 pkt 9 PIT). Odliczenie to nie może przekraczać w roku podatkowym łącznej kwoty 350 zł (art. 26 ust. 5 PIT). Powinno być udokumentowane dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego, a gdy darowizna jest inna niż pieniężna - dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu (art. 26 ust. 7 zd. drugie PIT),

- ulga na inwestycje budowlane. Podatnik, podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, ma prawo do odliczenia od podstawy opodatkowania faktycznie poniesionych wydatków na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych. Inwestycja ta ma być związana z m. in. budową domu mieszkalnego albo wniesieniem wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego albo lokalu mieszkalnego w takim budynku (art. 26b ust. 1 PIT).

Odliczenia od podatku:

- opłacona przez podatnika albo pobrana przez płatnika składka na powszechne ubezpieczenie zdrowotne (art. 27b ust. 1 PIT). Kwota składki, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki (art. 27b ust. 2 PIT),

- wpłaty na rzecz organizacji pożytku publicznego, o której mowa w przepisach o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Wpłata winna być dokonana w terminie od dnia 1 stycznia roku podatkowego, w którym składane jest zeznanie, do dnia złożenia tego zeznania, nie później jednak niż do upływu terminu określonego dla złozenia zeznania (art. 27d ust. 1 PIT). Zmniejszenie nie może przekroczyć kwoty 1% podatku za rok podatkowy (art. 27d ust. 2 PIT). Zmniejszenie musi być udokumentowane dowodem wpłaty na rachunek bankowy organizacji pożytku publicznego i nie może być odliczone od przychodu na podstawie przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (art. 27d ust. 4 PIT).

Skorzystanie z odliczeń jest prawem podatnika i wynika z jego suwerennej decyzji, chyba że chodzi o obowiązkowe odliczenia, takie jak odliczenie od dochodu składki na ubezpieczenie społeczne (MPP s. 140 - 141, tam też krytyka potraktowania przez ustawodawcę obowiązkowych odliczeń jako ulg zamiast jako kosztów uzyskania przychodu).

9. Jakie są zasady proporcjonalnego opodatkowania dochodu uzyskiwanego z działalności gospodarczej przez osoby fizyczne?

Począwszy od 1 stycznia 2004 r. dochody osiągnięte z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą być opodatkowane według stawki proporcjonalnej. Warunkiem tego jest złożenie przez podatnika właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o wyborze powyższego sposobu opodatkowania. Termin na złożenie oświadczenia mija 20 stycznia roku podatkowego, a gdy podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego - do dnia poprzedzajacego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu (art. 9a ust. 2 PIT). Uprawnienie do stawki proporcjonalnej traci się w momencie uzyskania przychodu z tytułu świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, które odpowiadały czynnościom wykonywanym w roku poprzedzającym rok podatkowy albo w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy (art. 9a ust. 3 PIT).

Podatek dochodowy wynosi 19% podstawy opodatkowania (art. 30c ust. 1 PIT). Dochód, będący podstawą opodatkowania, może być pomniejszony wyłącznie o składki na ubezpieczenie społeczne (art. 30c ust. 2 PIT). Nie jest możliwe korzystanie z innych odliczeń, a także z preferencyjnego sposobu opodatkowania małżonków albo osób samotnie wychowujących dzieci (art. 6 ust. 8 PIT). Dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowane stawka proporcjonalną nie podlegają kumulacji z innymi dochodami (art. 30c ust. 6 PIT).

10. Proszę omówić instytucję płatnika w podatku dochodowym od osób fizycznych;

Płatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych są:

- zakłady pracy, u których osoby fizyczne uzyskują przychody ze: stosunku służbowego, stosunku pracy i stosunków pokrewnych, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (wypłacanych przez zakłady pracy), wypłat z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej (w spółdzielniach) (art. 31 PIT),

- rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz inne spółdzielnie od dokonywanych na rzecz członków spółdzielni lub ich domowników wypłat z tytułu dniówek obrachunkowych, udziału w dochodzie podzielnym spółdzielni, a także uzyskiwanych od spółdzielni przez te osoby zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (art. 33 ust. 1 PIT),

- organy rentowe od wypłacanych bezpośrednio przez te organy emerytur i rent, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent strukturalnych, rent socjalnych oraz świadczeń pieniężnych dla cywilnych ofiar wojny (art. 34 ust. 1 PIT),

- inne podmioty, wymienione w art. 35 ust. 1 PIT.

Płatnicy obliczają i pobierają kwoty zaliczek miesięcznych na podatek. Do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki, płatnicy zobowiązani są do wpłaty zaliczki na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik skarbowy właściwy dla miejsca zamieszkania płatnika, a gdy płatnik nie jest osobą fizyczną - według siedziby płatnika, gdy płatnik nie posiada siedziby - według miejsca prowadzenia działalności. Płatnicy sporządzają również deklarację ustalonego wzoru (art. 38 ust.1 PIT).

Przepisy art. 39 PIT regulują obowiązki informacyjne płatnika względem podatnika. Gdy podatnik złoży przed 10 stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnikowi oświadczenie o określonej w art. 37 ust. 1 PIT treści według ustalonego wzoru, to płatnik obowiązany jest do sporządzenia, według ustalonego wzoru, rocznego obliczenia podatku od dochodu uzyskanego przez podatnika.

Konstrukcja podatku dochodowego od osób prawnych

1. Proszę wymienić podatników podatku dochodowego od osób prawnych i podać przykłady zwolnień podmiotowych.

Podmioty:

1. Osoby prawne

2. Spółki kapitałowe w organizacji

3. Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych

4. Podatkowe grupy kapitałowe - grupa co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych

Zwolnienia podmiotowe:

1. Skarb Państwa

2. Narodowy Bank Polski

3. Jednostki budżetowe (zakłady budżetowe są podatnikiem)

4. Fundusze celowe

5. Przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarcze utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi państwami na podstawie porozumienia lub umowy, chyba że porozumienie te lub umowy stanowią inaczej

6. Jednostki samorządu terytorialnego w zakresie dochodów określonych w przepisach ostawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

7. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

8. Agencja Rynku Rolnego

9. Fundusze inwestycyjne

10. Fundusze emerytalne

11. Zakład Ubezpieczeń Społecznych

12. Agencja Nieruchomości Rolnych

2. Proszę przedstawić pojęcie przedmiotu opodatkowania, dochodu (straty) oraz zasady pokrywania straty w podatku dochodowym od osób prawych.

Przedmiot opodatkowania:

1. dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty,

2. przychód z:

• odsetek np. z praw autorskich, know-how

• opłat za usługi np. widowiskowe, rozrywek, sport

• z tytułu świadczeń: doradczych, księgowych, prawnych, reklama

• dywidendy i udział w zyskach

Dochód - nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym; jeżeli koszty uzyskania przychodu przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą.

Przy ustalaniu dochodu (straty) nie uwzględnia się:

1. przychodów ze źródeł położonych na terytorium RP lub za granicą jeżeli przychody nie podlegają opodatkowaniu albo są wolne od opodatkowania albo są opodatkowane odrębnie

2. przychodów z art. 21 i 22

3. kup o których mowa w 1 i 2

4. strat przedsiębiorców przekształcanych, łączonych itd.

Pokrywanie straty: O wysokość straty poniesionej w roku podatkowym można obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

3. Proszę przedstawić zasady dotyczące ustalania roku podatkowego podatników podatku dochodowego od osób prawnych.

Rokiem podatkowym, co do zasady, jest rok kalendarzowy, chyba że podatnik postanowi inaczej w statucie albo w umowie spółki, albo w innym dokumencie odpowiednio regulującym zasady ustrojowe innych podatników i zawiadomi o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego; wówczas rokiem podatkowym jest okres kolejnych dwunastu miesięcy kalendarzowych.

W przypadku podjęcia po raz pierwszy działalności, pierwszy rok podatkowy trwa od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego albo do ostatniego dnia wybranego roku podatkowego, nie dłużej jednak niż dwanaście kolejnych miesięcy kalendarzowych.

W przypadku podjęcia po raz pierwszy działalności w drugiej połowie roku kalendarzowego i wybrania roku podatkowego pokrywającego się z rokiem kalendarzowym, pierwszy rok podatkowy może trwać od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym rozpoczęto działalność.

W razie zmiany roku podatkowego, za pierwszy po zmianie rok podatkowy uważa się okres od pierwszego miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do końca roku podatkowego nowo przyjętego. Okres ten nie może być krótszy niż dwanaście i dłuższy niż dwadzieścia trzy kolejne miesiące kalendarzowe.

Jeżeli z odrębnych przepisów wynika obowiązek zamknięcia ksiąg rachunkowych (sporządzenia bilansu) przed upływem przyjętego przez podatnika roku podatkowego, za rok podatkowy uważa się okres od pierwszego dnia miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych. W tym przypadku za następny rok podatkowy uważa się okres od dnia otwarcia ksiąg rachunkowych do końca przyjętego przez podatnika roku podatkowego.

Powyższe zasady obowiązują również podatkowe grupy kapitałowe.

Dla poszczególnych spółek tworzących grupę:

1) dzień poprzedzający początek roku podatkowego przyjętego przez grupę jest dniem kończącym rok podatkowy tych spółek,

2) dzień następujący po dniu, w którym upłynął okres obowiązywania umowy lub w którym grupa utraciła status podatkowej grupy kapitałowej, jest dniem rozpoczynającym rok podatkowy tych spółek.

4. Proszę podać przykłady wpływów (wartości), które stanowią przychody w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz których ustawa nie zalicza do przychodów.

Przychodami są w szczególności KATALOG OTWARTY

1) otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe,

2) wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń oraz przychodów w naturze, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie,

3) ⁽³⁸⁾ wartość, z zastrzeżeniem ust. 4 pkt 8, umorzonych lub przedawnionych:

a) zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem umorzonych pożyczek z Funduszu Pracy,

b) środków na rachunkach bankowych - w bankach,

4) ⁽³⁹⁾ wartość zwróconych wierzytelności, które uprzednio, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 lub 43, zostały odpisane jako nieściągalne lub umorzone i zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

4a) ⁽⁴⁰⁾ dla uczestników funduszy inwestycyjnych - otrzymane dochody funduszu, w przypadku gdy statut przewiduje wypłacanie tych dochodów bez odkupywania jednostek uczestnictwa albo wykupywania certyfikatów inwestycyjnych,

4b) ⁽⁴¹⁾ dla zarządców przedsiębiorstw państwowych - wynagrodzenia z tytułu realizacji umowy o zarządzanie, w tym prawo do udziału w zysku przedsiębiorstwa,

4c) ⁽⁴²⁾ wartość zwróconych wierzytelności wynikających z umowy, o której mowa w art. 17f, zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 17h,

4d) ⁽⁴³⁾ wartość należności umorzonych, przedawnionych lub odpisanych jako nieściągalne w tej części, od której dokonane odpisy aktualizujące zostały uprzednio zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

4e) ⁽⁴⁴⁾ równowartość odpisów aktualizujących wartość należności, uprzednio zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, w przypadku ustania przyczyn, dla których dokonano tych odpisów,

4f) ⁽⁴⁵⁾ w przypadku obniżenia lub zwrotu podatku od towarów i usług zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym - naliczony podatek od towarów i usług w tej części, w której uprzednio został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów,

5) u ubezpieczycieli - kwota stanowiąca równowartość zmniejszenia stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, utworzonych zgodnie z odrębnymi przepisami,

5a) równowartość rozwiązanych lub zmniejszonych rezerw, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 27 zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów,

6) ⁽⁴⁶⁾ w bankach - kwota stanowiąca równowartość:

a) rezerwy na ryzyko ogólne, utworzonej zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, Nr 126, poz. 1070, Nr 141, poz. 1178, Nr 144, poz. 1208 i Nr 153, poz. 1271), rozwiązanej lub wykorzystanej w inny sposób,

b) rozwiązanych lub zmniejszonych rezerw, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 26, zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 4 pkt 15 lit. b),

7) ⁽⁴⁷⁾ nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część; przepisy art. 14 ust. 1-3 stosuje się odpowiednio,

8) ⁽⁴⁸⁾ wynagrodzenie podatnika otrzymane w wyniku umorzenia udziałów (akcji) objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części,

9) ⁽⁴⁹⁾ w spółce podlegającej podziałowi, jeżeli majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie także majątek pozostający w spółce, nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa - wartość rynkowa składników majątkowych przeniesionych na spółki przejmujące lub nowo zawiązane ustalona na dzień podziału lub wydzielenia; przepisy art. 14 ust. 2-3 stosuje się odpowiednio.

4. Do przychodów nie zalicza się:

1) pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów),

2) kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów),

3) zwróconych udziałów lub wkładów w spółdzielni, umorzenia udziałów lub akcji w spółce, w tym kwot z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki celu umorzenia tych udziałów (akcji) oraz wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej - w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia, a także zwróconych udziałowcom (akcjonariuszom) dopłat wniesionych do spółki zgodnie z odrębnymi przepisami - w wysokości określonej w złotych na dzień ich faktycznego wniesienia,

4) ⁽⁵⁶⁾ przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego, funduszu udziałowego albo funduszu założycielskiego albo funduszu organizacyjnego ubezpieczyciela, a w towarzystwach funduszy powierniczych - wartości aktywów tych funduszy,

4a) przychodów otrzymywanych przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych z tytułu zapisów na jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne,

5) przychodów, które w rozumieniu przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych zwiększają ten fundusz,

6) zwróconych, umorzonych lub zaniechanych podatków i opłat stanowiących dochody budżetu państwa albo budżetów jednostek samorządu terytorialnego, nie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,

6a) zwróconych innych wydatków nie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,

6b) zwróconych, umorzonych lub zaniechanych wpłat dokonywanych na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie odrębnych przepisów, nie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,

7) odsetek otrzymanych w związku ze zwrotem nadpłaconych zobowiązań podatkowych i innych należności budżetowych, a także oprocentowania zwrotu różnicy podatku od towarów i usług, w rozumieniu odrębnych przepisów,

8) ⁽⁵⁷⁾ kwot stanowiących równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także z tytułu pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z:

a) bankowym postępowaniem ugodowym w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków lub

b) postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego, lub

c) realizacją programu restrukturyzacji na podstawie odrębnych ustaw,

9) należnego podatku od towarów i usług,

10) zwróconej różnicy podatku od towarów i usług oraz zwróconego podatku akcyzowego, dokonywanych na podstawie odrębnych przepisów,

10a) zwolnionych od wpłat należności z tytułu podatku od towarów i usług w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym,

11) ⁽⁵⁸⁾ dopłat wnoszonych do spółki, jeżeli ich wniesienie następuje w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, kwot i wartości stanowiących nadwyżkę ponad wartość nominalną udziałów (akcji), otrzymanych przy ich wydaniu i przekazanych na kapitał zapasowy, oraz w spółdzielniach i ich związkach - wartości wpisowego, przeznaczonych na fundusz zasobowy,

12) ⁽⁵⁹⁾ w przypadku połączenia lub podziału spółek kapitałowych, z zastrzeżeniem art. 10 ust. 1 pkt 6, przychodu udziałowca (akcjonariusza) spółki przejmowanej lub dzielonej stanowiącego wartość nominalną udziałów (akcji) przydzielonych przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną,

13) ⁽⁶⁰⁾ przychodów z odpłatnego zbycia na podstawie umowy przewłaszczenia w celu zabezpieczenia wierzytelności, w tym pożyczki lub kredytu - do czasu ostatecznego przeniesienia własności przedmiotu umowy,

14) ⁽⁶¹⁾ przychodów stanowiących wartość nieodpłatnych świadczeń otrzymanych z tytułu korzystania z usług informacyjno-doradczych świadczonych przez punkty konsultacyjno-doradcze działające, na podstawie odrębnych przepisów, w ramach rządowego programu wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw,

15) ⁽⁶²⁾ w bankach:

a) nominalnej wartości akcji (udziałów) przedsiębiorców objętych programem restrukturyzacji realizowanym na podstawie odrębnych ustaw, objętych za wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) udzielonych tym przedsiębiorcom, na które utworzono rezerwy zaliczone uprzednio do kosztów uzyskania przychodów; w przypadku odpłatnego zbycia tych akcji (udziałów) nie ustala się kosztów uzyskania przychodów,

b) rezerw zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, rozwiązanych lub zmniejszonych w wyniku zamiany wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) na akcje (udziały) przedsiębiorców objętych programem restrukturyzacji na podstawie odrębnych ustaw.

5. Proszę przedstawić pojęcie przychodów związanych z działalnością gospodarczą oraz moment ich powstania w świetle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Przychody związane z działalnością gospodarczą

Cecha odróżniająca - uważa się za nie także należna przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Wykładnia pojęcia - nie tylko przychody będące bezpośrednim wynikiem tej działalności, ale także przychody z każdej innej działalności z nią związanej np operacje finansowe (najem, dzierżawa, zbycie środków trwałych)

Za datę powstania przychodu związanego z działalnością gospodarczą, dzień wystawienia faktury (rachunku), nie później jednak niż ostatni dzień miesiąca, w którym:

1) wydano rzeczy, zbyto prawo majątkowe lub

2) wykonano usługę, w tym częściowo wykonano usługę, jeżeli jej częściowe wykonanie stanowi wynikający z umowy lub z odrębnych przepisów tytuł do zapłaty, lub

3) otrzymano zapłatę za wykonanie świadczenia - w pozostałych przypadkach.

Za przychody z tytułu umów najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze uważa się przychody należne określone na dzień, w którym należności wynikające z tych umów stają się wymagalne.

W przypadku rozliczeń z tytułu:

1) dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub gazu przewodowego,

2) świadczenia usług telekomunikacyjnych, radiokomunikacyjnych, z wyjątkiem usług opłacanych za pomocą żetonów (monet) lub kart, w tym telefonicznych,

3) usług rozprowadzania wody, gospodarki ściekami oraz wywozu i unieszkodliwiania odpadów

- za datę powstania przychodu należnego uważa się wynikający z faktury termin płatności, a jeżeli termin nie jest określony, ostatni dzień miesiąca, w którym wystawiono fakturę.

6. Proszę przedstawić definicję ustawową kosztów uzyskania przychodów i jej wykładnię w orzecznictwie sądowym. Proszę podać przykłady wydatków nie uznawanych za koszty uzyskania przychodów.

Koszty uzyskania przychodów to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 - DEFINICJA LEGALNA

Wykładnia w orzecznictwie i piśmiennictwie

Warunki uznania wydatku za koszt:

1) wydatek poniesiony został przez podatnika - wydatek został pokryty z zasobów majątkowych podatnika,

2) wydatek poniesiony przez podatnika jest definitywny - wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi zwrócona w jakikolwiek sposób,

3) poniesiony wydatek pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą:

- koszt działalności gospodarczej, która zmierza do osiągnięcia przychodu;

- racjonalnie uzasadniony;

- gospodarczo uzasadniony;

- poniesiony celowo

- wydatek związany z działalnością gospodarczą podatnika określoną w aktach organizacyjnych tego podatnika

- koszty zorganizowania sp. z o.o. nie są kup!

- koszty związane z likwidacją nie są kup!

4) wydatek poniesiony jest w celu uzyskania przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów:

- celu nie należy traktować formalnie tzn konkretny wydatek przyporządkowywać do konkretnego przychodu,

- związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wydatkiem i przychodem ma mieć wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodów

- stosować zasadę zdrowego rozsądku,

- ustawodawca nie stawia wymogu, by poniesiony wydatek przyniósł określony przychód, lecz był poniesiony w celu jego osiągnięcia,

- nie jest konieczna cecha bezpośredniości,

5) racjonalne działanie podatnika - podatnik powinien postępować racjonalnie i zmierzać w sposób najbardziej bezpośredni do osiągnięcia przychodów;

6) udokumentowanie - kryterium formalne

- obowiązek prowadzenia ewidencji; nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie ewidencji nie skutkuje niemożnością uznania wydatku za kup; poniesienie kosztu uzyskania przychodów może być udowodnione każdym dowodem odpowiadającym warunkom art. 75 KPA, a nie tylko takim, który odpowiada wymogom przepisów o rachunkwośc.

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

• wydatków na:

• nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów, z wyjątkiem opłat za wieczyste użytkowanie gruntów,

• nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie innych niż wymienione w lit. a) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, w tym również wchodzących w skład nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanych części,

• ulepszenie środków trwałych, które zgodnie z art. 16g ust. 13 powiększają wartość środków trwałych, stanowiącą podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych

- wydatki te, zaktualizowane zgodnie z odrębnymi przepisami, pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 16h ust. 1 pkt 1, są jednak kosztem uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem pkt 8a, w przypadku odpłatnego zbycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na czas ich poniesienia,

• strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów

• strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności,

• amortyzacyjnych,

• kosztów egzekucyjnych związanych z niewykonaniem zobowiązań

• grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia oraz odsetek od tych grzywien i kar

• wierzytelności odpisanych jako przedawnione

• poniesionych kosztów zaniechanych inwestycji,

• umorzonych wierzytelności, z wyjątkiem tych, które uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 zostały zarachowane jako przychody należne

• podatku od towarów i usług, z tym że jest kosztem uzyskania przychodów:

• podatek naliczony:

• jeżeli podatnik zwolniony jest od podatku od towarów i usług lub nabył towary i usługi w celu wytworzenia albo odprzedaży towarów lub świadczenia usług zwolnionych od podatku od towarów i usług,

• w tej części, w której zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy podatku od towarów i usług - jeżeli naliczony podatek od towarów i usług nie powiększa wartości środka trwałego,

• podatek należny w przypadku:

• importu usług, jeśli nie stanowi on podatku naliczonego w rozumieniu odrębnych przepisów,

• przekazania lub zużycia przez podatnika towarów lub świadczenia usług na potrzeby reprezentacji i reklamy, obliczony zgodnie z odrębnymi przepisami,

7. Proszę przedstawić pojęcie dochodu z udziału w zyskach osób prawnych i zasady jego opodatkowania

Dochód z udziału w zyskach osób prawnych to dochód faktycznie uzyskany z tego udziału, w tym także:

- dochód z umorzenia udziałów lub akcji,

- dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji),

- wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej,

- dochód przeznaczony na podwyższenie kapitału zakładowego, a w spółdzielniach - dochód przeznaczony na podwyższenie funduszu udziałowego, oraz dochód stanowiący równowartość kwot przekazanych na ten kapitał (fundusz) z innych kapitałów (funduszy) osoby prawnej,

- dopłaty w gotówce otrzymywane przez udziałowców (akcjonariuszy) przy podziałach i łączeniach spółek,

- niektóre dochody udziałowców (akcjonariuszy) uzyskiwane przy podziałach spółek,

- niektóre dochody spółek przejmujących uzyskiwane przy fuzjach i podziałach spółek

- dochód z dywidendy z akcji złożonych przez członków pracowniczych funduszy emerytalnych na rachunkach ilościowych - tylko u osób fizycznych.

Dochód osoby fizycznej z tytułu udziału w zyskach osób prawnych ustala się zgodnie z przepisami updop.

Zaliczki na poczet dywidendy powinny być opodatkowane na zasadach dotyczących dywidend - zdanie prof. Litwińczuk.

Dochód z umorzenia udziałów (akcji) objętych za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lubego zorganizowanej części jest opodatkowany na zasadach ogólnych.

Zasady opodatkowania

• Metoda opodatkowania niższą stawką.

• Metoda nie włączania jej do podstawy opodatkowania obejmującej pozostałe dochody wspólnika.

Dochód spółki podlega w całości opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych według stawki 19% w 2004 r., niezależnie od tego, czy spółka zysk dzieli, czy zatrzymuje, natomiast wspólnicy (osoby fizyczne i prawne) od wypłaconych im przez spółkę dywidend uiszczają proporcjonalny podatek w wysokości 19%.

Proporcjonalny podatek staje się ostatecznym opodatkowaniem dywidend.

Unikanie podwójnego opodatkowania

1. Osoby prawne - całkowicie eliminowane poprzez odliczenie podatku zapłaconego przez spółkę wypłacającą dywidendę od podatku dochodowego wspólnika

2. Osoby fizyczne - łagodzone poprze zastosowanie niższej stawki i niekumulowanie z innymi dochodami wspólnika

8. Proszę wymienić dyrektywy UE wydane w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych i określić przedmiot i cel ich regulacji.

1) Dyrektywa o wspólnym systemie podatkowym dla spółek-matek i spółek-córek różnych państw członkowskich.

Przedmiot dyrektywy - usunięcie podwójnego opodatkowania dywidend

Cel dyrektywy - wyeliminowanie podwójnego opodatkowania dywidend przekazywanych pomiędzy spółkami mającymi siedzibę na terytorium różnych państw członkowskich; dwa aspekty pierwszy - umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz drugi - zysk podzielony spółki córki i udział w dochodzie spółki matki

2) Dyrektywa o wspólnej regulacji podatkowej dla wypłat odsetek i należności licencyjnych pomiędzy przedsiębiorcami powiązanymi różnych państw członkowskich

Przedmiot dyrektywy - opodatkowanie wypłat odsetek i należności licencyjnych pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi różnych państw członkowskich.

Cel dyrektywy - wyeliminowanie podwójnego opodatkowania odsetek i należności licencyjnych

3) Dyrektywa o wspólnym systemie podatkowym dla fuzji, podziałów, wniesienia majątku i zamiany udziałów w odniesieniu do spółek różnych państw członkowskich

Przedmiot dyrektywy - opodatkowanie fuzji, podział€, wniesienia majątku oraz zamiany udziałów - charakter neutralny - przesunięcie opodatkowania do momentu sprzedaży składników majątkowych lub udziałów w społkach.

Cel - zapobieżenie dyskryminacji pod względem podatkowym traktowania fuzji, podziałów i innych zdarzeń prawnych o podobnym charakterze dotyczących spółek różnych państw członkowskich w porównaniu z identycznymi zdarzeniami dotyczącymi spółek jednego państwa członkowskiego

9. Proszę przedstawić różnice w konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych.

Element konstrukcji	Osoby fizyczne	Osoby prawne
Podmiot opodatkowania	Osoby fizyczne	Osoby prawe, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej oraz podatkowe grupy kapitałowe
Zwolnienia podmiotowe	-	Podmioty o charakterze publicznym
Przedmiot opodatkowania	Suma dochodów podatnika	Suma dochodów podatnika
Podstawa opodatkowania	1) Dochód ze wszystkich źródeł 2) Dochód z danego źródła bez prawa do zmniejszenia o ulgi podatkowe - nieujawnione źródła, nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach 3) Przychód z danego źródła - ryczałt ewidencjonowany 4) Przychód bez ulg - inne ryczałty 5) Wielkość oderwana od dochodu czy przychodu - karta, duszpasterze	Dochód - odliczenie wydatków
Stawki	Stawki progresywne mieszane kwotowo-procentowe Stawki procentowe Stawki kwotowe	Stawki procentowo-proporcjonalne Stawka podstawowa - 19% Stawka zryczałtowana - 20%
Ulgi i zwolnienia	Ulgi nie inwestycyjne Ulga inwestycyjna Odliczenie części wydatków od podatku	Ulga inwestycyjna, ulgi z tytułu przeznaczenia dochodu na określone cele
Okres podatkowy	Wyłącznie rok kalendarzowy.	Rok kalendarzowy ale podatnik może wybrać inny okres nie dłuższy niż 12 miesięcy
Zasady płatności	Podatnik albo płatnik dokonuje obliczenia i wpłacenia podatku	Podatnik dokonuje samodzielnego obliczenia i wpłaty zaliczek oraz rozliczenia rocznego
Terminy płatności	Rozliczenie roczne - do 30 kwietnia następnego roku podatkowego	Zaliczka - do 20 dnia każdego miesiąca Rozliczenie roczne - do 31 marca następnego roku

Charakterystyka zryczałtowanych form opodatkowania dochodów

1. Proszę scharakteryzować pojęcie i funkcje ryczałtu w podatku dochodowym.

Ryczałt - uproszczona forma opodatkowania; istotą ryczałtu jest znaczne uproszczenie, w stosunku do zasad ogólnych, reguł określania wysokości zobowiązania podatkowego. Zryczałtowaniu może podlegać każdy element konstrukcji związany z obliczeniem podatku: podstawa opodatkowania, stawka, ulga, odliczenia, ewidencji. Ryczałt może mieć zastosowanie do określonej grupy podatników ex lege bądź też w drodze normatywnego określenia przesłanek prawnych i warunków, po których spełnieniu organ podatkowy może go zastosować.

Ryczałty są stosowane w celu:

uprzywilejowania określonych rodzajów działalności lub grup podatników, przede wszystkim prowadzących działalność gospodarczą w mniejszym rozmiarze,

uproszczenie zasad poboru podatku od niektórych przychodów.

W polskim prawie podatkowym ryczałt jest stosowany w podatku dochodowym od osób fizycznych, dotyczy:

pozarolniczej działalności gospodarczej (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa - fakultatywnie, czyli mogą na zasadach ogólnych),

osób duchownych (zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych - obligatoryjnie),

osób osiągających przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - fakultatywnie, czyli mogą na zasadach ogólnych).

Wpływy z podatku dochodowego opłacanego w formie ryczałt od przychodów ewidencjonowanych oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych stanowią dochód budżetu państwa. Wpływy z karty podatkowej stanowią dochody gmin.

Zryczałtowane formy opodatkowania reguluje ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

2. Proszę przedstawić ogólne zasady opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Opodatkowaniu podlegają:

- przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej osób fizycznych, w tym również gdy działalność jest prowadzona w formie spółki cywilnej, jawnej osób fizycznych oraz spółki partnerskiej, której wspólnikami są wyłącznie osoby wykonujące wolny zawód.

Wolny zawód - pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana osobiście wyłącznie na rzecz osób fizycznych (nie na potrzeby ich pozarolniczej działalności gospodarczej) przez lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położne, pielęgniarki, tłumaczy oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny; za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności bez zatrudniani na podstawie umowy o pracę, zlecenia, dzieło itp.

- otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze.

Podatnicy opłacają w roku podatkowym ryczałt od przychodów ewidencjonowanych z działalności wymienionej jeżeli:

1) w roku poprzedzającym rok podatkowy:

a) uzyskali przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nie przekraczającej 250 000 euro, lub

b) uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 250 000 euro,

2) rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej - bez względu na wysokość przychodów.

Ryczałtem nie mogą być objęci podatnicy:

1) opłacający podatek w formie karty podatkowej na zasadach określonych w rozdziale 3,

2) korzystający, na podstawie odrębnych przepisów, z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego,

3) osiągający w całości lub w części przychody z tytułu:

a) prowadzenia aptek,

b) działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie lombardów),

c) działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,

d) prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów innych niż określone w art. 4 ust. 1 pkt 11,

e) wykonywania usług pozostałych, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 93.05), z wyjątkiem opieki doraźnej i robienia zakupów,

4) wytwarzający wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, 

5) podejmujący wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:

a) samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,

b) w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków,

c) samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka

- jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach,

6) rozpoczynający działalność samodzielnie lub w formie spółki, jeżeli podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności podatnika lub spółki.

Stawki:

1) 20% przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów,

2) 17% przychodów ze świadczenia niektórych usług np. wynajmu samochodów osobowych, parkingowych, hoteli.

3) 8,5%:

a) przychodów, o których mowa w art. 6 ust. 1a, do kwoty stanowiącej równowartość 4 000 euro; od nadwyżki ponad tę kwotę ryczałt wynosi 20 % przychodów,

b) przychodów z działalności usługowej, w tym przychodów z działalności gastronomicznej w zakresie sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5 %, z zastrzeżeniem pkt 1, 2, 4 i 5 oraz załącznika nr 2 do ustawy,

c) przychodów związanych ze zwalczaniem pożarów i zapobieganiem pożarom (PKWiU 75.25.11),

d) przychodów ze świadczenia usług związanych z prowadzeniem przedszkoli oraz oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, w tym specjalnych - dotyczy wyłącznie przygotowania dzieci do nauki w szkole (PKWiU 80.10.11 ex),

e) przychodów ze świadczenia usług związanych z ogrodami botanicznymi i zoologicznymi oraz obszarami z obiektami chronionej przyrody (PKWiU 92.53),

f) przychodów z działalności polegającej na wytwarzaniu przedmiotów (wyrobów) z materiału powierzonego przez zamawiającego,

g) prowizji uzyskanej przez komisanta ze sprzedaży na podstawie umowy komisu,

h) prowizji uzyskanej przez kolportera prasy na podstawie umowy o kolportaż prasy,

i) przychodów, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 11 i 12 ustawy o podatku dochodowym,

4) 5,5%:

a) przychodów z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton,

b) uzyskanej prowizji z działalności handlowej w zakresie sprzedaży jednorazowych biletów komunikacji miejskiej, znaczków do biletów miesięcznych, znaków opłaty skarbowej, znaczków pocztowych, żetonów i kart magnetycznych do automatów,

5) 3,0% przychodów:

a) z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,

b) z działalności usługowej w zakresie handlu,

c) ze świadczenia usług związanych z produkcją zwierzęcą, zaliczonych zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług do klasy 01.42 - usługi związane z chowem i hodowlą zwierząt (z wyjątkiem usług weterynaryjnych),

d) z działalności rybaków morskich i zalewowych w zakresie sprzedaży ryb i innych surowców pochodzących z własnych połowów, z wyjątkiem sprzedaży konserw oraz prezerw z ryb i innych surowców z połowów,

e) o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 i 5-10 ustawy o podatku dochodowym,

f) z odpłatnego zbycia ruchomych składników majątku będących środkami trwałymi, ujętych w wykazie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz składników majątku, o których mowa w art. 22d ust. 1 ustawy o podatku dochodowym, z wyłączeniem składników, których wartość początkowa, ustalona zgodnie z art. 22g ustawy o podatku dochodowym, jest niższa niż 1 500 zł, nieujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, wykorzystywanych w pozarolniczej działalności gospodarczej, nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z tej działalności gospodarczej, a pomiędzy pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składnik majątku został wycofany z działalności, i dniem jego zbycia nie upłynęło sześć lat.

Podatek zryczałtowany pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania.

Podatnicy oraz spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów, prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencję wyposażenia oraz, odrębnie za każdy rok podatkowy, ewidencję przychodów

3. Proszę przedstawić ogólne zasady opodatkowania kartą podatkową.

Karta podatkowa

Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą płacić podatnicy prowadzący działalność:

1) usługową lub wytwórczo-usługową, określoną w części I tabeli stanowiącej załącznik nr 3 do ustawy, zwanej dalej "tabelą", w zakresie wymienionym w załączniku nr 4 do ustawy - przy zatrudnieniu nie przekraczającym stanu określonego w tabeli,
2) usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych w części II tabeli,
3) usługową w zakresie handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi - w warunkach określonych w części III tabeli, z wyjątkiem handlu paliwami silnikowymi, środkami transportu samochodowego, częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych, ciągnikami rolniczymi i motocyklami oraz z wyjątkiem handlu artykułami nieżywnościowymi objętego koncesjonowaniem,
4) gastronomiczną - jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych w części IV tabeli,
5) w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu jednego pojazdu - w warunkach określonych w części V tabeli,
6) w zakresie usług rozrywkowych - w warunkach określonych w części VI tabeli,
7) w zakresie sprzedaży posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych w części VII tabeli,
8) w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu usług w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego - w warunkach określonych w części VIII tabeli,
9) w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu przez lekarzy weterynarii usług weterynaryjnych, w tym również sprzedaż preparatów weterynaryjnych wymienionych w pozycjach: 24.42.13-60, 24.42.21-65, 24.42.21-69, 24.42.23-40 ex oraz 24.41.51-90.19 Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, w związku ze świadczonymi usługami - w warunkach określonych w części IX tabeli,
10) w zakresie opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi - w warunkach określonych w części X tabeli,
11) w zakresie usług edukacyjnych, polegającą na udzielaniu lekcji na godziny - w warunkach określonych w części XI tabeli.

Zryczałtowany podatek w formie karty podatkowej mogą opłacać także - na zasadach i w warunkach określonych w części XII tabeli - osoby fizyczne, w tym rolnicy równocześnie prowadzący gospodarstwo rolne.

Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury, o których mowa w odrębnych przepisach, stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę.

Podatnicy podlegają opodatkowaniu w formie karty podatkowej, jeżeli złożą wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej formie,

Nie wyłącza opodatkowania w formie karty podatkowej:

1) prowadzenie przez podatnika działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, w elektrowniach wodnych i wiatrowych, o mocy oddawanej do 5000 kilowatów, oraz wytwarzanie biogazu,

2) osiąganie przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze

Stawki - bardzo szczegółowa regulacja, nie ma sensu przepisywać ustawy. Stawki znajdują się w załączniku do ustawy

Międzynarodowe prawo podatkowe

1. Proszę wyjaśnić, na czym polega międzynarodowe podwójne opodatkowanie w sensie prawnym oraz wymienić środki jego eliminowania.

Międzynarodowe podwójne opodatkowanie w sensie prawnym to zjawisko polegające na nałożeniu na ten sam podmiot podatkowy takich samych lub porównywalnych podatków w dwóch (lub więcej) państwach i za ten sam okres. Taka sytuacja powstaje przez jednoczesne zastosowanie przez poszczególne państwa kryterium podmiotowego i kryterium przedmiotowego przy określaniu zakresu roszczeń podatkowych państwa w stosunku do zagranicy.

Kryterium podmiotowe podporządkowania jurysdykcji podatkowej - zgodnie z nim opodatkowaniu podlegają wszelkie dochody podmiotów mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium danego państwa (tzw. miejsce rezydencji). Na określenie takiej sytuacji używa się pojęcia nieograniczonego obowiązku podatkowego.

Kryterium przedmiotowe podporządkowania jurysdykcji podatkowej - zgodnie z nim opodatkowaniu podlegają wszelkie dochody powstałe na terytorium danego państwa, niezależnie od miejsca zamieszkania lub siedziby uzyskującego je podmiotu. Jest to przypadek ograniczonego obowiązku podatkowego.

Można wskazać następujące istotne cechy zjawiska międzynarodowego podwójnego opodatkowania:

• nałożenie obowiązku podatkowego przez różne jurysdykcje podatkowe

• identyczność (tożsamość) podmiotu

• identyczność (tożsamość) przedmiotu

• identyczność (tożsamość) okresu

• materialne podobieństwo podatków

Zjawisko międzynarodowego podwójnego opodatkowania jest oceniane negatywnie i dlatego postulowane są różne rozwiązania mające ograniczać lub eliminować jego niepożądane skutki. Realizowaniu tych celów mają służyć następujące środki:

1. unilateralne: regulacje wewnątrzpaństwowe podejmowane jednostronnie przez poszczególne państwa

• zakładają całkowitą lub częściową rezygnację z przysługujących państwu roszczeń podatkowych

2. bilateralne i multilateralne: międzynarodowe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dochodów i majątku

• stanowią ogniwo wiążące pomiędzy systemami podatkowymi dwóch lub więcej państw

• ich istotą jest ograniczenie roszczeń podatkowych przysługujących państwom z racji suwerenności

• ograniczenie to następuje przez określenie, czy i w jakim zakresie umawiające się państwa roszczenia te zachowują, a w jakim tracą.

2. Jakie metody unikania podwójnego opodatkowania przewidziane zostały w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania.?

Treść umów międzynarodowych o unikaniu podwójnego opodatkowania zawieranych przez Polskę zasadniczo opiera się na umowie modelowej stosowanej przez państwa OECD. Poza wskazaniem zakresu regulacji, zdefiniowaniem pojęć i określeniem norm rozdzielających umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania powinna zawierać postanowienia określające metody unikania podwójnego opodatkowania wyróżnione w rozdziale V (art. 23) umowy modelowej. Zalicza się do nich:

1. Metoda wyłączenia spod opodatkowania - polega na tym, że państwo miejsca zamieszkania lub siedziby (miejsca rezydencji) zwalnia od opodatkowania dochody, które zgodnie z umową mogą być opodatkowane w państwie źródła. Istnieją dwa warianty tej metody:

• Metoda nieograniczonego wyłączenia - dochody wyłączone spod opodatkowania w państwie miejsca zamieszkania lub siedziby nie mają żadnego wpływu na wysokość podatku od dochodów podlegających w tym państwie opodatkowaniu

• Metoda wyłączenia z zastrzeżeniem progresji - dochody wyłączone spod opodatkowania w państwie miejsca zamieszkania lub siedziby są kumulowane z dochodami podlegającymi opodatkowaniu w celu ustalenia stawki podatkowej od tych dochodów

2. Metoda kredytu podatkowego (zaliczenia) - polega na tym, że w państwie miejsca zamieszkania (lub siedziby) opodatkowaniu podlega łączny dochód podatnika obejmujący również dochody, które mogą być opodatkowane w państwie źródła, a następnie od kwoty podatku należnego od tego dochodu odlicza się kwotę podatku zapłaconego w państwie źródła. Jednak kwota odliczenia nie może przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem obliczeń, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany w państwie źródła.

Podstawowa różnica pomiędzy wymienionymi typami regulacji sprowadza się do tego, że metoda wyłączenia stosowana jest do dochodu podlegającego opodatkowaniu a metoda kredytu podatkowego (zaliczenia) - do podatku należnego od tego dochodu.

Umawiające się państwa mogą wybrać jedną z tych metod lub zastosować kombinację obydwu.

Podatek od towarów i usług

1. Proszę wymienić typy podatków obrotowych.

a) wstęp

Podatki obrotowe są to jedne z najstarszych rodzajów podatków. Biorąc pod uwagę najczęściej stosowane klasyfikacje należą one do grupy podatków obciążających majątek podatnika w momencie jego wydatkowania czyli do tzw. podatków od wydatków (p. konsumcyjnych). W ich przypadku materialny ciężar podatku ponosi konsument natomiast podatnikiem w sensie formalnym jest podmiot prowadzący działalnośc gospodarczą w zakresie obrotu wyrobami lub usługami podlegającymi opodatkowaniu - podatki obrotowe są również podatkami pośrednimi.

b) odpowiedź właściwa

Jak sama nazwa wskazuje przedmiotem opodatkowania w przypadku podatków obrotowych jest `obrót' czyli dokonywanie określonych czynności - zarówno prawnych (umowa sprzedaży, najmu) jak i czysto faktycznych (wykonanie uslugi, sprowadzenie towaru z zagranicy), które powodują przemieszczanie się dóbr przez poszczególne stadia. Biorąc pod uwagę te różne czynności stanowiące przedmiot opodatkowania w podatkach obrotowych możemy wyróżnić - ogólny(powszechny) podatek obrotowy - ktory obciąża obrót wszyskimi dobrami bez względu na ich charakter oraz selektywne podatki obrotowe-obciążajace obrót `wyselekcjonowanymi' dobrami (selektywne podatki obrotowe współcześnie dotyczą głównie napojów alkoholowych, tytoniu i paliw płynnych).










Wiadomym jest, że np. towar zanim dotrze do konsumenta przechodzi prze wiele etapów - najpierw producent nabywa surowiec nastepnie sprzedaje on produkt gotowy z niego wytworzony np. do hurtowni a dopiero stamtąd trafia on do handlu detalicznego. Jak widać obrót ma więc charakter wielofazowy i dlatego też, biorąc pod uwagę liczbę faz obrotu gospodarczego podlegających opodatkowaniu możemy wyróżnić kilka typów ogólnego podatku obrotowego:

1. - ogólny podatek obrotowy jednofazowy - pobierany jest tylko w jednej fazie obrotu gospodarczego czyli tylko u producenta, tylko w handlu hurtowym lub tylko w detalicznym. Przykładem podatku jednofazowego jest podatek akcyzowy.

2. - podatek wielofazowy - pobierany jest tylko w niektórych, wybranych fazach obrotu np. u producenta i w jednostkach handlu hurtowego

3. - podatek wszechfazowy - pobierany jest we wszystkich fazach obrotu = obciąża wszystkie fazy obrotu

Ogólny podatek obrotowy można również klasyfikować biorąc pod uwagę sposób ustalania podstawy opodatkowania. W związku z powyższym wyrózniamy:

1. podatek od obrotu brutto, nazywany też podatkiem kaskadowym

Najwcześniejszy historycznie podatek obrotowy.

W tym przypadku podstawą opodatkowania jest cały obrót zrealizowany w jednej fazie odpowiadający kwocie należnej za sprzedane towary wraz z podatkiem - podstawa opodatkowania już zawiera podatek.

Może on być pobierany we wszystkich fazach obrotu, w wybranych bądź tylko w jednej. Łaczne obciążenie tym podatkiem jest tym wyższe im więcej faz jest w obrocie danym wyrobem. Ponieważ w kwocie obrotu, podlegającej opodatkowaniu w danej fazie jest już zawarty podatek obrotowy, który został uiszczony w fazach wczesniejszych to pojawia sie tu zjawisko pobierania podatku od podatku - tzw. efekt kumulacji.

Konstrukcja podatku od obrotu brutto o charakterze jednofazowym była stosowana w Polsce w stosunku do jednostek gospodarki uspołecznionej.

2. podatek od obrotu netto, podatek od wartości dodanej

Zastosowany po raz pierwszy we Francji w 1954r.

Podstawą opodatkowania jest obrót zrealizowany w danej fazie pomniejszony o obrót dokonany w fazie poprzednej. Podatek ten w kazdej fazie obrotu obciąża nie cały obrót ale jedynie wartośc dodaną w danej fazie.

Należność podatkowa obliczana jest zatem jako różnica między podatkiem ustalonym od całości obrotów, a podatkiem zapłaconym w poprzednich jej fazach. System podatku od wartości dodanej oparty jest więc na mechanizmie “opodatkowanie - odliczenie”, który oznacza, że na każdym szczeblu obrotu od kwoty podatku obliczonej od dokonanej sprzedaży (podatku należnego), dokonuje się odliczenia kwoty podatku naliczonej w cenach nabytych surowców, materiałów, półfabrykatów, usług (podatku naliczonego).

2. Proszę podać cechy charakterystyczne podatku od wartości dodanej.

• zagadnienie podatku od wartości dodanej nie należy moim zdaniem do najłatwiejszych, dlatego na wyjasnienie pewnych mechanizmów jego funkcjonowania posłużę sie własnym przykładem, przykłady kolejnych cech chrakterystycznych znajdują sie w podręczniku prof. H. Litwińczuk

cechy charakterystyczne:

1. podatek od wartości dodanej jako powszechny podatek konsumpcyjny, neutralny ze względu na koszty uzyskania przychodu

Przykład poniższy oddaje istotę podatku od wartości dodanej jako powszechnego podatku konsumpcujnego obciążajacego finalnego nabywce dóbr i usług.

Fazy obrotu	cena netto bez VAT	cena brutto	VAT należny	VAT naliczony Przez dostawcę	podatek do zapłaty odprowadzany do US
Sprzedaż jabłek z sadu	200	244	44	-	44
sprzedaż dżemu jabłkowego przez producenta	300	366	66	44	22
Sprzedaż hurtowa dżemu	350	427	77	66	11
Sprzedaż detaliczna- finalny nabywca	600	732	132	77	55

Pzykład hipotetyczny z 22% stawką podatku VAT.

Podatek od wartości dodanej obciąża w każdej fazie obrotu nie cały obrót ale jedynie wartość dodaną w tej fazie. Wartość ta odpowiada różnicy pomiędzy obrotem zrealizowanym w danej fazie a obrotem zrealizowanym w fazie poprzedniej (np. 300-200=100, 350-300=50, 100 i 50 - są to wartości dodane). W zwiazku z tym że wartość całkowita wyrobu finalnego bez podatku (600j.) jest równa sumie wartości dodanej we wszystkich fazach obrotu (200+100+50+250=600j.), ostateczne obciążenie podatkiem tego wyrobu odpowiada sumie kwot podatków uiszczonych w poszczególnych fazach (132-ostateczne obciążenie - 132=44+22+11+55). Ponieważ kwota podatku uiszczonego w każdej fazie jest cząstką w kwocie podatku obciążającego wyrób finalny (np. 22j., 11j. - cząstki w kwocie podatku obciążającego wyrób finalny) podatki uiszczane w poszczególnych fazach okreslane są jako podatki cząstkowe.

Dla podatników dokonujących obrotu w poszczególnych fazach podatek uiszczony przez nich w cenach zakupionych towarów i usług nie jest kosztem, gdyż w całości odliczają go od podatku pobranego od swoich nabywców.

2. podatek od wartości dodanej neutralny ze wzgledu na pionową koncentracje produkcji

Wyeliminowanie którejś z faz obrotu nie ma żadnego wpływu na ostateczne obciązenie wyrobu finalnego. Jeżeli producent będzie również sprzedawcą hurtowym to wartość dodana przez ten podmiot będzie odpowiadać sumie wartości dodanej wcześniej przez producenta i sprzedawcę hurtowego (100+50=150j.)

3. zastosowanie stawki obniżonej w systemie podatku od wartości dodanej ma wpływ na cenę wyrobu finalnego tylko wówczas, gdy jest nią obciążona faza ostatnia

W sytuacji gdy stawką obniżoną obciążona jest ostatnia faza - sprzedaż detaliczna, cena towaru jaką zapłaci konsument będzie niższa, a jej wysokość bedzie uzależniona od wysokości obnizonej stawki.

4. w przypadku podatku od wartości dodanej zwolnienie podatkowe nie musi być korzystniejsze od opodatkowania

Jeżeli zwolnieniem objęta jest jedna z faz obrotu (z wyjatkiem fazy ostatniej) zwolnienie będzie dla producenta niekorzystne gdyż jego odbiorcą jest hurtownik uprawniony do obniżenia podatku naleznego o podatek naliczony. Zwolnienie to byłoby korzystne gdyby również hurtownik był zwolniony od podatku.

Odmienne skutki występują natomiast przy zwolnieniu z opodatkowania ostatniej fazy.

5. zwolnienie od podatku jednej fazy obrotu, z wyjątkiem fazy ostatniej, powoduje załamanie się mechanizmu podatku od wartości dodanej i wzrost ceny wyrobu finalnego

3. Proszę wyjaśnić pojęcie dostawy i usługi w podatku od towarów i usług.

Według starej ustawy o VAT do czynności podlegających opodatkowaniu należały między innymi sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium RP (art. 2 ust.1)

Według nowej ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art.5 ust.1).

Szczegółowo kwestię dostawy towarów i świadczenia usług reguluje rozdział drugi ustawy.

Po 1 maja 2004r. dostawa towarów bedzie w pewnym zakresie odpowiednikiem dotychczasowej sprzedaży towarów. Jednocześnie jej zakres będzie szerszy - za dostawę towarów będą uznane także niektóre czynności do tej pory wymienione w art. 2 ust.3 ustawy, ale traktowane nie jako sprzedaż towarów ale jako pozostałe czynności opodatkowane. Przez dostawę będziemy rozumieli przeniesiene prawa do rozporzadzania rzeczą jak własciciel (art.7 ust.1). Pojęcie to ma charakter szerszy niż sprzedaż. Obejmuje ono także sytuacje w których wlasność w sensie prawnym nie przechodzi ale przechodzi tzw. wlasność w senie ekonomicznym. Dlatego też dostawą bedzie np. faktyczne wydanie nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego, wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej

umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży

na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie

normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty

prawo własności zostanie przeniesione (art.7 pkt 1 ust.2), wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej (pkt 3), wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta (pkt 4). Wszystkie te czynności będą stanowić dostawę towarów tylko wtedy gdy podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku naleznego o podatek naliczony od tych czynności w całości lub w części.

Przed pierwszym maja o tym co jest usługą w rozumieniu ustawy decydowały głównie klasyfikacje towarów i usług wprowadzone na potrzeby ewidencji i statystyki (art. 4 ust. 2). Sytuacja prawna w zakresie definicju usługi diametralnia sie na gruncie nowej ustawy.

Przyjmuje się, że wszystkie transakcje dokonywane przez podatnika podatku VAT w ramach wykonywanej prze niego działalności są albo dostawą towarów albo świadczeniem usług. Dlatego też (zgodnie z VI Dyrektywą) w nowej ustawie przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (art. 8 ust.1) w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę,

w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania

czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu

działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Usługą będzie więc nie tylko okreslone działanie ale także powstrzymanie sie od działania albo znoszenie aktywności innej osoby.

Zakres przedmiotowy opodatkowania podatkiem VAT jest więc ujety ogólnie. Doprowadzi to do zmiany ciężaru dowodu. Obecnie organy podatkowe muszą udowodnić, że dana czynność podlega opodatkowaniu, po wejściu w życie nowej ustawy to przedsiębiorca będzie musiał udowodnić, że jego transakcja nie jest opodatkowaną dostawą towarów czy też odpłatnym świadczeniem usług.

4. Jak określa się miejsce świadczenia usługi w podatku od towarów i usług?

W dotychczasoweych przepisach brak było regulacji dotyczących miejsca świadczenia usugi jedynym pozytywny wyjątek w tym zakreskie stanowił art. 4a ustawy, który stanowił, że;

„w przypadku świadczenia usług, o których mowa w art. 4 pkt 2 lit. c)-e), przez osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne mające siedzibę lub miejsce zamieszkania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na rzecz podmiotów prowadzących działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z którą związana jest ta usługa - miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, gdzie nabywca posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania, lub miejsce, gdzie prowadzona jest działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z którą związana jest świadczona usługa”.

Podobnie jak w przypadku definicju usługi, regulacje miejsca jej świadczenia na gruncie nowej ustawy wydają się być rewolucyjne. W nowej ustawie wprowadzono osobny rozdział (trzeci) poświęcony regulacji miejscaświadczenia przy świadczeniu usługi.

Zgodnie z art.27 „w przypadku świadczenia usług miejscem świadczenia jest miejsce, gdzie świadczący usługę posiada siedzibę, a w przypadku posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności, z którego świadczy usługi - miejsce, gdzie świadczący usługę posiada stałe miejsce prowadzenia działalności; w przypadku braku takiej siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności - miejsce stałego zamieszkania, z zastrzeżeniem ust. 2-6 I art. 28.

Jednakże od ogólnej zasady wyrażonej w art. 27 ustawodawca wprowadził szereg wyjatków: w przypadku świadczenia:

1) usług związanych z nieruchomościami, w tym usług świadczonych przez rzeczoznawców

majątkowych i pośredników w obrocie nieruchomościami oraz usług

przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, takich jak usługi architektów

i nadzoru budowlanego - miejscem świadczenia usług jest miejsce położenia

nieruchomości;

2) usług transportowych - miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie odbywa się

transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości, z zastrzeżeniem art. 28;

3) usług:

a) w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji lub rozrywki,

b) pomocniczych do usług transportowych takich jak załadunek, rozładunek,

przeładunek i podobne czynności,

c) wyceny majątku rzeczowego ruchomego,

d) na ruchomym majątku rzeczowym

- miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie usługi są faktycznie świadczone,

z zastrzeżeniem art. 28.

5. Jak określa się miejsce dostawy towarów w podatku od towarów i usług?

Miejsce dostawy w VAT - ZASADA

Towary wysyłane lub transportowane przez dokonującego ich dostawy, ich nabywcę lub przez osobę trzecią - miejsce, w którym znajdują się w momencie rozpoczęcia wysyłki lub transportu do nabywcy.

Towary instalowane lub montowane z próbnym uruchomieniem lub bez niego przez dokonującego ich dostawy, ich nabywcę lub przez osobę trzecią - miejsce, w którym są instalowane

Towary niewysyłane ani nietransportowane - miejsce, w którym znajdują się w momencie dostawy

Dostawy towarów na pokładach statków, samolotów lub pociągów w trakcie części transportu pasażerów wykonywanej na terytorium Wspólnoty - miejsce rozpoczęcia transportu pasażerów

Jeżeli miejscem rozpoczęcia wysyłki lub transportu jest terytorium państwa trzeciego to miejscem dostawy jest terytorium kraju.

Sprzedaż wysyłkowa z terytorium kraju - miejscem dokonania dostawy z terytorium kraju jest terytorium państwa członkowskiego przeznaczenia dla wysyłanych lub transportowanych towarów, chyba, że nie zostanie przekroczony limit dla sprzedaży wysyłkowej. Limit liczy się odrębnie dla każdego kraju i odrębnie dla każdego podatnika. Jeżeli limit nie zostanie przekroczony miejscem dokonania dostawy z terytorium kraju jest terytorium kraju. Podatnicy o mogą wybrać miejsce opodatkowania poprzez złożenie pisemnego zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego z zaznaczeniem państwa członkowskiego lub nazw państw członkowskich, których zawiadomienie dotyczy.

Sprzedaż wysyłkowa na terytorium kraju - co do zasady dostawę uznaje się za dokonaną na terytorium kraju. Jeżeli podatnik przekroczy limit 35000 euro to miejscem opodatkowania jest terytorium państwa członkowskiego przeznaczenia. Możliwość wyboru miejsca, pisemne zawiadomienie.

6. Proszę wymienić czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług i scharakteryzować trzy wybrane rodzaje czynności.

1. Odpłatna dostawa towarów o odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju

2. Eksport towarów

3. Import towarów

4. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju

5. Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

Dostawa towarów - przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel

Za dostawę uznaje się:

• Przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;

• Wydanie towarów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze na czas oznaczony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje przeniesienie własności z chwilą zapłaty ostatniej raty

• Wydanie towarów na podstawie umowy komisu

• Ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, przeniesienie własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego

• Przekazanie lub zużycie towarów należących do przedsiębiorstwa podatnika na cele osobiste podatnika lub jego pracowników

• Wszelkie inne przekazanie towarów należących do przedsiębiorstwa podatnika bez wynagrodzenia - d np. darowizna

Świadczenie usług - każde świadczenie, które nie stanowi dostawy, w tym

• Przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych

• Zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji

• Świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Za odpłatną usługę traktuje się nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników (…) oraz inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie jest związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony w części lub całości.

Eksport towarów - potwierdzony przez urząd celny wyjścia wywóz towarów z terytorium kraju poza terytorium Wspólnoty, jeżeli wywóz jest dokonywany przez dostawcę lun w jego imieniu lub nabywcę mającego siedzibę poza terytorium kraju, lub w jego imieniu.

Nie jest istotne czy eksport jest dokonywany na rzecz podatnika VAT czy nie.

Stawka 0% - odpowiednie dokumenty

Import towarów - przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju; każdy przywóz; Stawki celne określa Wspólnotowa Taryfa Celna.

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów to nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.

Aby WNT podlegało VAT powinno być dokonane za wynagrodzeniem, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, przez podatnika niekorzystającego ze zwolnień.

Aby transakcję zakwalifikować jako WNT nabywca musi być podatnikiem dokonującym nabycia w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub osoba prawna nie będąca podatnikiem

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów to wywóz towarów z terytorium kraju na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju - szczególny rodzaj dostawy.

Z WDT mamy do czynienia, gdy następuje na rzecz podatnika VAT zarejestrowanego w państwie UE albo na rzecz osoby prawnej nie będącej podatnikiem VAT.

WDT to także przemieszczenie towarów podatnika należących do jego przedsiębiorstwa (np. do magazynu), jeżeli mają służyć wykonywaniu czynności przez niego na terytorium innego państwa członkowskiego.

Stawka - 0%, jeżeli spełni poniższe warunki

• Posiada właściwy i ważny numer UE VAT nabywcy

• Poda go na fakturze

• Zgromadzi dokumenty potwierdzające wywóz

7. Proszę wyjaśnić, na czym polega wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Przepisy o podatku od towarow i usług jako jedne z nielicznych są w zasadzie w calości objęte dyrektywami UE. Podstawowym aktem w tym zakresie jest VI Dyrektywa Rady z 17 maja 1977 r. (77/388/EWG ze zm.). Przepisy tej dyrektywy określają specjalne reżimy dotyczące opodatkowania dostawy towarów i świadczenia usług dokonywanych pomiędzy podatnikami z różnych państw członkowskich.

W Unii Europejskiej, w celu opodatkowania VAT obrotu towarowego pomiędzy krajami Unii po zniesieniu granic celnych, wprowadzono w 1993 r. przepisy ustanawiające nowe rodzaje czynności podlegających opodatkowaniu - wewnątrzwspólnotową dostawę towarów oraz wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Z dniem przystąpienia do Unii Polska będzie musiała przyjąć takie same zasady dotyczące opodatkowania VAT obrotu towarowego między krajami Unii.

Nowa ustawa o VAT, wyczerpująco wylicza czynności, które od 1 maja 2004 r. będą opodatkowane podatkiem VAT. Art. 5 ust 1 ustawy stanowią, że opodatkowaniu podatkiem VAT miałyby podlegać min. wnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju oraz wewnątrzwspolnotowa dostawa towarów.

Zgodnie z VI Dyrektywą pojęcie exportu zostało zarezerwowane wyłacznie dla transakcji w wyniku których towary przemieszczane są z państwa należącego do wspólnoty do innego państwa znajdującego się poza terytorium wspolnoty. Natomiast w ramach transakcji pomiędzy państwami czlonkowskimi pojecie to zostanie zastąpione wewnątrzwspólnotową dostawą towarów. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że wewnątrzwspolnotowa dostawa to obecny eksport, natomiast import to wewnątrzwspolnowtowe nabycie.

Nowa ustawa o podatku od towarów i usług w art. 13 ust 1 stanowi, że przez

wewnątrzwspólnotową dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 5, rozumie się wywóz towarów z terytorium kraju w wykonaniu czynności określonych w art. 7 na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, z zastrzeżeniem ust. 2-8.

Definicja nabywcy towarów zawarta w art. 13 ust.2 sprawia, że nie każda transakcja, w następstwie której dojdzie do wywozu towarów z Polski na terytorium innego kraju Unii, będzie traktowana jako dostawa wewnątrzwspólnotowa. Jednym z podstawowych warunków uznania takiej transakcji za dostawę wewnątrzwspólnotową jest warunek, aby nabywca towarów był podatnikiem podatku od wartości dodanej lub osobą prawną nie będącą podatnikiem, posiadającą ważny numer VAT UE nadany w innym państwie członkowskim.

Należy pamiętać, że nie zmieni się wysokość obciążenia omawianej transakcji. Podobnie jak dziś eksport, wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów bedzie opodatkowana stawką 0%.

8. Proszę wyjaśnić, na czym polega wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów.

Zniesienie granic celnych po 1 maja spowoduje, że podatki z tytułu tego typu zakupów nie będą już pobierane przez urzędy celne. To sam podatnik będzie zobowiazany do naliczenia sobie podatku i odpowiedniego rozliczenia go w składanej deklaracji. Zakupy dokonywane przez podatników VAT w innych państwach członkowskich opodatkowane będą według stawek obowiązujących w Polsce dla sprowadzanego z zagranicy towaru. Podatek z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia będzie u podatnika wykazywany w deklaracji jako podatek naliczony i należny, lub też tylko jako należny jezeli podatnikowi nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia tego podatku, np. gdy nabycie to związane będzie ze sprzedażą zwolnioną od podatku.

Nowa ustawa o podatku Vat przez wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 4, rozumie nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.

Z przepisu tego wynika, że z nabyciem wewnątrzwspólnotowym najczęściej będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy towar, nad którym władztwo prawne ma podatnik, fizycznie zostanie przemieszczony z kraju, w którym jest sprzedawca dokonujący dostawy wewnątrzwspólnotowej, do innego państwa Unii Europejskiej. A takim państwem UE niekoniecznie musi być Polska. Polski nabywca może przecież kupić towar w jednym kraju UE po to, żeby wysłać go do innego. Może np. nabyć jakieś wyroby w Hiszpanii i dostarczyć je następnie odbiorcy na Słowacji. Niekoniecznie musi taki towar sprowadzać do Polski. Z podatku tego polski nabywca będzie musiał się rozliczyć w naszym kraju, nawet w przypadku powyższej sytuacji - gdy dany towar nigdy do Polski nie dotrze. Jak z tego wynika, podatnicy będą musieli monitorować przemieszczanie towarów z kraju wysyłki do innych państw.

9. Proszę wyjaśnić pojęcia: podatek należny, podatek naliczony.

Zgodnie z art. 88 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnikowi - pod warunkami przewidzianymi w ustawie - przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Dodatnia różnica skutkuje powstaniem zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług. Gdy w danym okresie kwota podatku naliczonego jest wyższa, zgodnie z art. 89 ustawy, podatnikowi przysługuje prawo do zwrotu różnicy lub do pomniejszenia podatku należnego za następne okresy.

Podatek należny - powstaje ex lege z tytułu wykonania przez podatnika w danym okresie podatkowym ogółu czynności podlegających opodatkowaniu. Jest sumą kwot podatku należnego z poszczególnych czynności wykonanych przez podatnika.

Podatek należny jest podstawową przesłanką (nie jedyną) dla powstania zobowiązania podatkowego w vat.

Podatek należny jest kwotą podatku wynikającą z zastosowania do podstawy opodatkowania odpowiedniej stawki. Podstawą opodatkowania jest obrót (art. 30 uptu), czyli kwota należna z tytułu dostawy lub usługi.

Algorytm obliczania podatku należnego jest więc następujący:

podatek należny = cena netto x stawka podatku

W związku z powyższym cena (kwota należna), jaką płaci nabywca, jest pozycją wynikową i odpowiada sumie ceny netto i podatku należnego. Cena netto odpowiada ekonomicznemu wynagrodzeniu podatnika za wykonaną czynność. Z uwagi na neutralność i przerzucalność vat, jako podatku pośredniego obciążającego konsumpcję, w stosunku do kwoty podatku należnego podmiot zobowiązany do zapłaty podatku faktycznie pełni funkcję płatnika (formalnie będąc podatnikiem).

Kwota podatku należnego wykazywana jest w odrębnej pozycji faktury vat lub paragonu (w przypadku wykonania czynności podlegających opodatkowaniu na rzecz konsumenta, bez obowiązku wystawiania faktury z wyszczególnieniem ceny netto i należnego podatku).

Obliczenia wysokości podatku należnego dokonuje, co do zasady, podatnik. Zgodnie z art. 35 uptu kwotę podatku należnego z tytułu importu towarów w niektórych sytuacjach może ustalić naczelnik urzędu celnego.

Wysokość podatku należnego za dany okres podatkowy ustala się w oparciu o ewidencję prowadzoną przez podatnika dla celów vat (także kasy rejestrujące)

Podatek naliczony - (w danej fazie obrotu) podatek zapłacony w poprzedniej fazie przy zakupach towarów i usług. Jest sumą kwot podatku wynikającą z posiadanych przez podatnika dokumentów.

Podatkiem naliczonym w myśl art. 88 uptu jest:

• suma kwot podatku określona w fakturach otrzymanych przez podatnika:

• z tytułu nabycia towarów lub usług,

• potwierdzających dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty), jeżeli wiązały się one z powstaniem obowiązku podatkowego,

• od komitenta z tytułu dostawy towarów będącej przedmiotem umowy komisu

- z uwzględnieniem udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów.

• przy imporcie towarów suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego,

• kwota podatku należnego przy imporcie usług

• zryczałtowany zwrot podatku dokonany rolnikowi ryczałtowemu przez podatnika - nabywcę produktów rolnych - art. 88 ust.2 pkt 3 w związku z art. 118 ust. 6.

Zarówno podatek należny, jaki i naliczony, mają charakter memoriałowy (są wyjątki). Oznacza to, że ich powstanie jest niezależne od faktycznego otrzymania zapłaty czy poniesienia wydatku.

10. Proszę przedstawić podstawowe warunki obniżenia podatku należnego o podatek naliczony w konstrukcji podatku od towarów i usług.

Prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony jest podstawowym prawem podatnika podatku od towarów i usług. Jest elementem konstrukcyjnym tego podatku, nie jest natomiast ulgą podatkową.

Zgodnie z art. 86 uptu prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przysługuje:

• podatnikowi podatku vat czynnemu,

• w zakresie, w jakim nabyte towary lub usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych,

Kwoty podatku naliczonego muszą wynikać ze wskazanych w ustawie dokumentów (faktury vat, dokumenty celne). W przypadku nabycia towarów lub usług związanych z czynnościami zwolnionymi od podatku albo niepodlegającymi opodatkowaniu, podatnik nie ma prawa do obniżenia podatku należnego o naliczony zapłacony przy nabyciu tych towarów lub usług. Ponadto prawo do obniżenia podatku należnego nie przysługuje w sytuacjach wymienionych w ustawie (art. 88).

W sytuacji gdy podatnik wykonuje zarówno czynności opodatkowane jak i zwolnione albo niepodlegające opodatkowaniu, jest on obowiązany odrębnie określać kwoty podatku naliczonego zapłaconego przy nabyciu towarów i usług związanych z czynnościami opodatkowanymi (ta część podlega odliczeniu), i odrębnie podatek naliczony przypadający na wydatki związane wyłącznie z czynnościami zwolnionymi i niepodlegającymi opodatkowaniu. Gdy takie wyodrębnienie nie jest możliwe, dla określenie kwoty podatku podlegającej odliczeniu stosuje się odpowiednią proporcję (art. 90 uptu).

11. Proszę przedstawić podstawowe warunki zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad podatkiem należnym w podatku od towarów i usług.

Nowa ustawa o podatku od towarów i usług zmieniła zasady zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Zgodnie z art. 87 uptu podatnik ma prawo do zwrotu różnicy na rachunek bankowy alternatywnie do przeniesienia nadwyżki na następny okres rozliczeniowy. Wybór ustawa pozostawia uprawnionemu. W przypadku wykazania w deklaracji kwoty do zwrotu, nastąpi on w terminie 60 dni na wskazany rachunek bankowy. Warunki otrzymania zwrotu są analogiczne do warunków obniżenia podatku należnego o naliczony, tj.:

• posiadanie statusu podatnika vat czynnego,

• kwota podatku do zwrotu nie może wynikać z czynności, co do których ustawa wyłącza możliwość obniżenia podatku należnego lub zwrotu (art.88 uptu)

12. Proszę wymienić trzy przykłady zakazów obniżania podatku należnego o podatek naliczony w podatku od towarów i usług.

Nie można obniżyć podatku należnego o podatek naliczony w przypadku:

1. importu usług od usługodawców mających siedzibę w „rajach podatkowych” (art. 88 ust. 1 pkt 1)

2. nabytych towarów i usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogłyby być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym (nie dotyczy to sytuacji gdy brak takiej możliwości wynika ze zwolnienia od tego podatku)

3. nabycia paliw silnikowych, oleju napędowego, gazu, wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych.

13. Kto jest podatnikiem podatku od towarów i usług?

Podatnikami podatku od towarów i usług są:

• osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą (zdefiniowaną odrębnie w ustawie) bez względu na cel lub rezultat takiej działalności,

• organy władzy publicznej oraz urzędy obsługujące te organy - działające poza zakresem zadań, do realizacji których zostały powołane, na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych (chodzi o sytuację gdy organ działa poza sferą władztwa publicznego i wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu, np. gminy sprzedające budynki, lokale, wynajmujące nieruchomości),

• osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki niemające osobowości prawnej, jeżeli dokonują wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu, w przypadku gdy okoliczności nie wskazują na zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy,

• osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki niemające osobowości prawnej,

• na których ciąży obowiązek uiszczenia cła (również gdy towar jest od cła zwolniony, cło zawieszono lub towar wprowadzono na obszar celny z procedurą zawieszenia poboru cła)

• dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,

• usługobiorcy usług świadczonych przez podatników posiadających domicyl podatkowy poza terytorium kraju,

• nabywcy towarów, jeżeli ich dostawcą na terytorium kraju jest podmiot nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności w kraju (z wyjątkiem nabyć w wewnątrzwspólnotowych transakcjach trójstronnych),

• nabywcy nowego środka transportu:

• nabytego w celu wywozu go z kraju, jeżeli wywóz nie nastąpił w ciągu 14 dni od dostawy (art. 42 ust. 8),

• będącego uprzednio przedmiotem wewnątrzwspónotowej dostawy na terytorium kraju. Nabywca takiego pojazdu, który zarejestruje go w kraju jest obowiązany do obliczenia i zapłaty podatku (art. 42 ust.10).

14. Proszę przedstawić ogólną definicję podstawy opodatkowania w podatku od towarów i usług oraz scharakteryzować podstawę opodatkowania w zakresie jednego wybranego rodzaju czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.

Podstawą opodatkowania w podatku od towarów i usług jest obrót, czyli kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. To zasadniczo odróżnia podatek vat od podatku obrotowego od obrotu brutto. Obrót definiowany jest memoriałowo (co do zasady), co oznacza, że dla jego wielkości nie ma znaczenia faktyczne otrzymanie ceny netto powiększonej o należny podatek. Obrotem są również otrzymane zaliczki, zadatki, przedpłaty, raty, także subwencje i dotacje. Obrót pomniejszany jest o kwoty prawnie dopuszczalnych i udokumentowanych rabatów, o wartość zwróconych towarów, a także kwoty wynikające z korekty faktur. Gdy przedmiotem dostawy są towary objęte podatkiem akcyzowym, kwota tego podatku powiększa podstawę opodatkowania.

W przypadku importu towarów podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o należne cło. Gdy importowane towary podlegają jednocześnie podatkowi akcyzowemu podstawę opodatkowania vat powiększa się o podatek akcyzowy.

Przykład:

Od 1 maja 2004 opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegało będzie ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. W takim przypadku podstawę opodatkowania stanowić będzie wartość należnego wkładu budowlanego, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Jeśli część wkładu finansowana jest z kredytu zaciągniętego przez spółdzielnię mieszkaniową kredytu, podstawę powiększa się o kwotę tego kredytu, w części przypadającej na dany lokal.

15. Jakie stawki podatkowe stosowane są w podatku od towarów i usług? Proszę omówić funkcję stawki 0% i wymienić przykładowo czynności opodatkowane stawką 0%.

Stawki w podatku od towarów i usług mają charakter proporcjonalny.

Stawka podstawowa - 22% - stosowana do ogółu czynności, stawki obniżone - 7% i 3% - stosowane w enumeratywnie wymienionych przypadkach oraz stawka preferencyjna 0%.

Stawka preferencyjna 0% nie jest zwolnieniem przedmiotowym ani podmiotowym. Opodatkowanie danej czynności stawką preferencyjną powoduje, że w przypadku wykonania tej czynności podatek należny z tego tytułu wyniesie „0” (podstawa opodatkowania x stawka 0%), natomiast podatnik wykonujący takie czynności nadal będzie miał prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony. W takiej sytuacji, gdy wykonuje wyłącznie czynności opodatkowane stawką preferencyjną, powstanie prawo do zwrotu podatku.

Zastosowanie stawki 0% służyć może unikaniu podwójnego opodatkowania w przypadku czynności transgranicznych. Towar może opuścić terytorium kraju nie obciążony krajowym podatkiem od towarów i usług (choć formalnie opodatkowany) i zostać opodatkowany w kraju przeznaczenia, bez zakłócania konkurencyjności.

Czynności opodatkowane stawką 0%:

• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

• eksport towarów

• enumeratywnie wymienione w ustawie (np. dostawy statków armatorom morskim, usługi transportu międzynarodowego, dostawy sprzętu komputerowego dla placówek oświatowych)

dostawa niektórych towarów i świadczenie niektórych usług - o zastosowaniu stawki preferencyjnej decyduje MF w rozporządzeniu wydanym na podstawie ustawy.

16. Proszę przedstawić wzajemne relacje między podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Ta sama czynność może wypełniać definicje przedmiotu opodatkowania zarówno w vat jak i w pcc (np. dostawa towaru w wykonaniu umowy sprzedaży).

Zgodnie z art. 2 ustawy o pcc nie podlegają temu podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku.

Podatek akcyzowy

AKCYZY - należą do najstarszych podatków obrotowych, jako że w systemach podatkowych zaczęły pojawiać się poczynając od XVII w. Popularność akcyz tłumaczona jest ich wydajnością fiskalną i łatwością poboru. Obciążają one obrót niektórymi wyrobami przeznaczonymi do bezpośredniej konsumpcji (np.: artykuły masowego spożycia takie jak sól, cukier; wyroby o charakterze luksusowym czy wreszcie wyroby takie jak alkohol, wyroby tytoniowe, paliwa silnikowe itp.)

1. Proszę wymienić i scharakteryzować czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem akcyzowym.

Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 ustawy opodatkowaniu akcyzą podlegają:

1) produkcja wyrobów akcyzowych zharmonizowanych;

2) wyprowadzenie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych ze składu podatkowego;

3) sprzedaż wyrobów akcyzowych na terytorium kraju;

- za sprzedaż wyrobów akcyzowych uważa się:

• przekazanie lub zużycie wyrobów akcyzowych

na potrzeby reprezentacji albo reklamy;

• przekazanie przez podatnika wyrobów akcyzowych na potrzeby osobiste podatnika,

wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników;

• zamianę wyrobów akcyzowych oraz wydanie wyrobów akcyzowych w zamian za inne czynności podlegające opodatkowaniu;

• wydanie wyrobów akcyzowych w zamian za wierzytelności;

• wydanie wyrobów akcyzowych w miejsce świadczenia pieniężnego;

• darowiznę wyrobów akcyzowych;

• wydanie wyrobów akcyzowych w zamian za czynności niepodlegające opodatkowaniu;

• świadczenie usług polegających na wytwarzaniu wyrobów akcyzowych w ramach umowy o dzieło lub innej umowy;

• zużycie wyrobów akcyzowych na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej;

• zużycie wyrobów akcyzowych niezgodne z ich przeznaczeniem, w przypadku gdy do wyrobów tych zastosowano zwolnienie lub obniżono stawki akcyzy

4) eksport i import wyrobów akcyzowych;

- przez eksport należy rozumieć wywóz wyrobów

akcyzowych z terytorium kraju (terytorium

Rzeczpospolitej Polskiej) poza obszar celny

Wspólnoty Europejskiej potwierdzony przez

graniczny urząd celny państwa członkowskiego,

z którego dokonano faktycznego wyprowadzenia

tych towarów poza obszar celny Wspólnoty

Europejskiej; nie jest eksportem wywóz tych

wyrobów, jeżeli są oznaczone znakami akcyzy.

- przez import należy rozumieć wywóz wyrobów

akcyzowych z terytorium państw trzecich

(terytorium inne niż terytorium kraju i

terytorium państwa członkowskiego) na terytorium

kraju.

5) nabycie wewnątrzwspólnotowe i dostawa wewnątrzwspólnotowa;

- dostawa wewnątrzwspólnotowa - przemieszczenie

wyrobów akcyzowych z terytorium kraju na

terytorium państwa członkowskiego.

- nabycie wewnątrzwspólnotowe - przemieszczenie

wyrobów akcyzowych z terytorium państwa

członkowskiego na terytorium kraju.

6) nabycie lub posiadanie przez podatnika wyrobów akcyzowych,

jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza

w należytej wysokości;

7) ubytki lub niedobory wyrobów akcyzowych zharmonizowanych

powstałe w czasie produkcji, magazynowania, przerobu,

zużycia lub przewozu.

2. Proszę omówić rodzaje stawek w podatku akcyzowym i podać przykłady na każdą z nich.

Stawki podatkowe można podzielić na kwotowe (kwota na jednostkę podstawy opodatkowania) i procentowe (stanowiące określony procent podstawy opodatkowania) przyjmując za kryterium sposób określania zobowiązania podatkowego. Stawki procentowe występują w formie stawek:

- proporcjonalnych - bez względu na wzrost czy spadek

podstawy opodatkowania nie zmieniają się

procentowo,

- progresywnych - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania

wzrastają procentowo,

- regresywnych - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania

spadają procentowo.

W polskim materialnym prawie podatkowym występują głównie stawki kwotowe i procentowe (proporcjonalne). Dodatkowo pojawiają się stawki mieszane o charakterze kwotowo - procentowym.

Zgodnie z art.8 ustawy dla wymiaru akcyzy stawki akcyzy są wyrażone w:

1) procencie podstawy opodatkowania -

np.: stawka akcyzy na wyroby akcyzowe niezharmonizowane

wynosi 65% podstawy określonej w art. 10,

z wyjątkiem stawki na energię elektryczną (art. 75 ust. 1)

2) kwocie na jednostkę wyrobu -

np.: stawka akcyzy na wino wynosi 300 zł od 1 hektolitra

gotowego wyrobu. (art. 69 ust. 4);

3) procencie maksymalnej ceny detalicznej -

np.: stawka dla tytoniu do palenia (innego niż ciętego

tytoniu do ręcznego sporządzania papierosów)

wynosi 60% maksymalnej ceny detalicznej (art. 73

ust. 3 pkt 3b)

4) kwocie na jednostkę wyrobu i w procencie maksymalnej ceny

detalicznej -

np.: stawka akcyzy na papierosy wynosi 120 zł za każde

1000 sztuk i 50% maksymalnej ceny detalicznej*.

* Zgodnie z art. 73 ust. 4 za maksymalną cenę detaliczną przyjmuje się cenę wyznaczoną i wydrukowaną przez producenta, importera lub podmiot dokonujący nabycia wewnątrzwspólnotowego na opakowaniu jednostkowym wyrobu tytoniowego.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych przedstawia wraz z założeniami do ustawy budżetowej wysokość planowanych stawek akcyzy na wyroby akcyzowe na dany rok budżetowy.

Podstawą dla ministra właściwego do spraw finansów publicznych do obniżenia stawek akcyzy określonych w dziale III są założenia ustawy budżetowej na dany rok oraz wysokość stawek minimalnych wynikających z przepisów prawa Wspólnoty Europejskiej. Dodatkowo w szeregu upoważnień dla ministra właściwego do spraw finansów publicznych do kształtowania stawek akcyzy znajdują się wskazówki, iż wydając rozporządzenie powinien uwzględniać:

- przebieg realizacji budżetu,

- sytuację gospodarczą państwa oraz poszczególnych grup

podatników,

- sytuację rynkową w obrocie wyrobami akcyzowymi.

(np.: art.65 ust.2, art. 68 ust.7, art.69 ust.6, art. 71 ust.6)

3. Proszę określić kto jest podatnikiem podatku akcyzowego.

Podatnikami akcyzy są:

• osoby fizyczne, osoby prawne, oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują czynności podlegających opodatkowaniu (czynności te zostały określone w art.4 ustawy)

• podmioty nabywające lub posiadające wyroby akcyzowe, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości;

• podmioty, u których powstają nadmierne ubytki lub niedobory wyrobów akcyzowych zharmonizowanych (chodzi o ubytki i niedobory wyrobów zharmonizowanych powstałe w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu)

• podmioty będące zleceniobiorcami usług polegających na wytwarzaniu wyrobów akcyzowych w ramach umowy o dzieło lub innej umowy.

4. Proszę określić, co jest podstawą opodatkowania w podatku akcyzowym? Jakie są podstawowe zasady ustalania podstawy opodatkowania?

Podstawą opodatkowania jest ilościowo bądź wartościowo ujęty przedmiot opodatkowania.

Ilościowo ujęty przedmiot opodatkowania wyraża się w tym, że podstawą opodatkowania jest ilość danego towaru. W podatku akcyzowym z podstawą opodatkowania o charakterze ilościowym mamy do czynienia w przypadku, gdy stawki podatku ustalane są kwotowo (art. 10 ust. 2 ustawy)

Wartościowo ujęty przedmiot opodatkowania polega na tym, że podstawą opodatkowania jest wartość danego towaru.

Zgodnie z art. 10 ust.1 podstawą opodatkowania w przypadku wyrażenia stawki akcyzy w procencie podstawy opodatkowania jest:

I)

a) kwota należna z tytułu sprzedaży na terytorium kraju

wyrobów akcyzowych pomniejszona o kwotę podatku od

towarów i usług oraz o kwotę akcyzy, należne od tych

wyrobów;

b) kwota, jaką nabywca jest obowiązany zapłacić za wyroby

akcyzowe, w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego;

c) kwota należna z tytułu dostawy wyrobów akcyzowych na

terytorium państwa członkowskiego, w przypadku

dostawy wewnątrzwspólnotowe.

Jeśli nie można określić powyższych kwot, to podstawę opodatkowania ustala się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości lub na rynku krajowym w obrocie wyrobami akcyzowymi tego samego rodzaju, w dniu powstania obowiązku podatkowego pomniejszonych o kwotę podatku od towarów i usług oraz o kwotę akcyzy.

II)

- wartość celna wyrobów akcyzowych powiększona o należne cło,

w przypadku importu, z uwzględnieniem art. 10 ust. 6-9

wartość celna -

dla potrzeb podatkowych definiowana jest

zgodnie z prawem celnym jako wartość transakcyjna towaru

(cena faktycznie zapłacona lub należna za towar sprzedany

w celu przywozu na polski obszar celny) powiększona o

określone elementy wynikające z przepisów prawa celnego.

(art. 23 i n. ustawy z dnia 9 stycznia 1997r. - Kodeks Celny - t.j. Dz. U. 2001 r. Nr 75 poz. 802)

Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy

w przypadku wyrażenia stawki akcyzy w procencie maksymalnej ceny detalicznej podstawą opodatkowania jest cena detaliczna wyznaczona i wydrukowana na opakowaniu jednostkowym.

Podstawą opodatkowania w przypadku wyrażenia stawki akcyzy w kwocie na jednostkę wyrobu i w procencie maksymalnej ceny detalicznej jest ilość wyrobów akcyzowych oraz cena detaliczna wyznaczona i wydrukowana na opakowaniu jednostkowym (jest to szczególny rodzaj podstawy opodatkowania mianowicie podstawa opodatkowania o charakterze ilościowo-wartościowym)

5. Które wyroby akcyzowe podlegają pełnej harmonizacji? Co jest przyczyną takiego stanu?

Zasadniczym celem wprowadzenia ustawy o podatku akcyzowym jest dostosowanie polskich rozwiązań odnośnie podatków pośrednich ( w tym przypadku akcyzy) do regulacji prawa wspólnotowego. W ustawie dzieli się wyroby akcyzowe na zharmonizowane i niezharmonizowane. Podział taki występuje we wszystkich Krajach Członkowskich UE i jest konsekwencją wynikającą z implementacji podstawowej w zakresie akcyz Dyrektywy Rady 92/12/EWG Z 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania. W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz realizacji zasady swobodnego przepływu towarów Państwa Członkowskie zdecydowały się wprowadzić wspólne zasady opodatkowania na te wyroby akcyzowe, które miały - jako stanowiące znaczne źródło dochodów budżetowych oraz powszechną konsumpcję - wpływ na transakcje wewnątrzwspólnotowe. W Dyrektywie toteż określono wspólne zasady opodatkowania dla trzech grup wyrobów podlegających akcyzie (wyroby zharmonizowane), tzn.:

- olejów mineralnych,

- alkoholu i napojów alkoholowych,

- wyrobów tytoniowych.

Wyroby zharmonizowane mogą być produkowane i przetwarzane tylko w składzie podatkowym, w którym podlegają szczególnemu nadzorowi podatkowemu. Do nich jedynie stosuje się procedurę zawieszenia akcyzy.

Ustawa o podatku akcyzowym zawiera szczegółowe regulacje odnośnie wyrobów akcyzowych w Dziale III. Zalicza do nich:

- paliwa silnikowe, oleje opalowe i gaz [art. 62-66];

- napoje alkoholowe (piwo, wino, napoje fermentowane, produkty pośrednie oraz alkohol

etylowy) - [art.67-72];

- wyroby tytoniowe (papierosy, cygara i cygaretki, tytoń do palenia) - [art. 73-74].

Państwa Członkowskie zachowały prawo do wprowadzenia lub utrzymania podatków na wyroby inne niż wyżej wymienione (czyli na wyroby niezharmonizowane) pod warunkiem jednakże, że podatki te nie spowodują zwiększenia formalności związanych z przekraczaniem granicy w handlu między Państwami Członkowskimi. Jako przykład wyrobów niezharmonizowanych podlegających opodatkowaniu polskim podatkiem akcyzowym można podać: odzież futrzana, skóry futrzane oraz inne wyroby ze skór futerkowych, perfumy i wody toaletowe, samochody osobowe, karty do gry, broń palna myśliwska, broń gazowa.

6. Proszę omówić znaki skarbowe akcyzy - rodzaje i funkcje.

Ustawa o podatku akcyzowym nałożyła na określonych podatników obowiązek dotyczący oznaczania wyrobów akcyzowych wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy. Oznaczenie to określone jest jako znak skarbowy akcyzy. Istotą znaków skarbowych akcyzy jest kontrola nad produkcją i obrotem wyrobów akcyzowych.

Wyróżniamy następujące rodzaje znaków akcyzy:

a) podatkowe znaki akcyzy

Podatkowe znaki akcyzy są potwierdzeniem wpłaty kwoty stanowiącej wartość podatkowych znaków akcyzy, czyli stanowią dowód zapłaty zaliczki na podatek akcyzowy (tzw. banderole podatkowe).

Obowiązek oznaczania wyrobów akcyzowych podatkowymi znakami akcyzy ciąży na producentach, importerach, podmiotach dokonujących nabycia wewnątrzwspólnotowego, przedstawicielach podatkowych oraz na podmiotach dokonujących pakowania, rozlania lub rozważenia wyrobów w opakowania jednostkowe, a także przepakowania, ponownego rozlania lub rozważenia wyrobów akcyzowych w inne opakowania jednostkowe.

b) legalizacyjne znaki akcyzy

Legalizacyjne znaki akcyzy są potwierdzeniem prawa podmiotu obowiązanego do oznaczania wyrobów akcyzowych znakami akcyzy do wprowadzenia wyrobu akcyzowego do obrotu.

Obowiązek oznaczania wyrobów akcyzowych legalizacyjnymi znakami akcyzy powstaje w przypadku wystąpienia w obrocie wyrobów akcyzowych nieoznaczonych, oznaczonych nieprawidłowo lub nieodpowiednimi znakami akcyzy lub wyrobów akcyzowych z uszkodzonymi znakami akcyzy. Jeśli wyroby te przeznaczone są do dalszego obrotu, posiadacz tych wyrobów, a w odniesieniu do wyrobów akcyzowych zbywanych przez właściwy organ władzy publicznej - nabywca, jest obowiązany zakupić znaki akcyzy i oznaczać nimi wyroby.

Art. 87 (ustawa o podatku akcyzowym)

1. Wyroby akcyzowe podlegające obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy muszą być prawidłowo oznaczone odpowiednimi znakami akcyzy przed zakończeniem procedury zawieszenia poboru akcyzy.

2. Wyroby akcyzowe podlegające obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy, bez ich uprzedniego prawidłowego oznaczenia odpowiednimi znakami akcyzy, nie mogą być:

1) importowane;

2) przywiezione na terytorium kraju w wyniku nabycia

wewnątrzwspólnotowego poza procedurą zawieszenia poboru

akcyzy.

3. Z uwzględnieniem ust. 1 i 2, wyroby akcyzowe podlegające obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy nie mogą być przedmiotem obrotu na terytorium kraju bez ich uprzedniego prawidłowego oznaczenia odpowiednimi znakami akcyzy.

Zwolnienia z obowiązku oznaczania znakami akcyzy wyrobów akcyzowych określone są w art. 88, art. 89 ustawy.

Znak akcyzowy może mieć w szczególności postać banderoly, znaku cechowego lub odcisku pieczęci. Umieszczany jest na opakowaniu jednostkowym wyrobu akcyzowego lub na wyrobie akcyzowym w ten sposób, aby zdjęcie znaku lub otwarcie opakowania w miejscu przeznaczonym do jego otwierania albo użycie wyrobu powodowały trwałe i widoczne uszkodzenie znaku w sposób uniemożliwiający jego wtórne wykorzystanie, chyba że znak akcyzy jest umieszczony bezpośrednio na wyrobie akcyzowym w sposób trwały. Zgodnie z art. 93 ust. 1 znaki akcyzy mogą być zdjęte z wyrobów oznaczonych tymi znakami, jeżeli wyroby akcyzowe nie będą wprowadzane do obrotu na terenie kraju. Zgodę na zdjęcie znaków wydaje właściwy naczelnik urzędu stanu celnego na pisemny wniosek podmiotu obowiązanego do oznaczania wyrobów akcyzowych znakami akcyzy lub właściciela wyrobów oznaczonych znakami akcyzy.

7. Jakie są ogólne zasady określania momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku akcyzowym?

Określenie momentu powstania obowiązku podatkowego istotne

jest dla określenia powstania zobowiązania podatkowego oraz prawa do zwrotu podatku. Dodatkowo od tego momentu liczony jest termin na złożenie deklaracji podatkowej a także - co do zasady - na zapłatę podatku (art. 18; art. 19). W ustawie o podatku akcyzowym generalna zasada określająca moment powstania obowiązku podatkowego została wyrażona w art. 6 ust. 1. Należy przy tym podkreślić, że ustawa jednoznacznie opowiedziała się za zasadą jednokrotności opodatkowania podatkiem akcyzowym. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 5 jeżeli w stosunku do wyrobu akcyzowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności, o których mowa w ust. 1-3 (→ art. 4 - czynności podlegające opodatkowaniu), to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności określonej w tych przepisach, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości.

Od ogólnej zasady określającej moment powstania obowiązku podatkowego ustawa wprowadza szereg wyjątków → art. 6 ust. 2-7 oraz art. 7.

Art.6

1. Obowiązek podatkowy powstaje z dniem wykonania czynności podlegających opodatkowaniu, chyba że ustawa stanowi inaczej.

2. Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają obowiązek potwierdzania fakturą czynności, o których mowa w ust. 1, obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później jednak niż w terminie 7 dni, licząc od dnia wykonania czynności.

3. Jeżeli czynności, o których mowa w ust. 1, zostały wykonane z naruszeniem warunków oraz form określonych przepisami prawa, obowiązek podatkowy powstaje z dniem dokonania tych czynności, a jeżeli dnia tego nie można określić - z dniem, w którym uprawniony podmiot stwierdził dokonanie takiej czynności.

4. W przypadku ubytków lub niedoborów wyrobów akcyzowych zharmonizowanych obowiązek podatkowy powstaje z dniem ich powstania, a jeżeli tego dnia nie można ustalić - z dniem ich stwierdzenia przez uprawniony podmiot.

5. W przypadku energii elektrycznej obowiązek podatkowy powstaje z dniem jej wydania.

6. Jeżeli nie można określić dnia, w którym powstaje obowiązek podatkowy dla wyrobów akcyzowych, za datę jego powstania uznaje się dzień, w którym uprawniony podmiot stwierdził dokonanie czynności podlegających opodatkowaniu.

7. Minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze rozporządzenia, późniejszy termin (moment) powstania obowiązku podatkowego niż wymieniony w ust. 1-6 oraz szczegółowy sposób ustalania i dokumentowania terminu (momentu) powstania obowiązku podatkowego, uwzględniając:

1) rodzaj środka transportu użytego do przewozu wyrobów akcyzowych;

2) rodzaje wykonywanych czynności podlegających opodatkowaniu;

3) specyfikę wyrobu akcyzowego;

4) rodzaje dokumentów przewozowych, na podstawie których dokonuje się przemieszczania wyrobów akcyzowych.

Art. 7.

1. W eksporcie wyrobów akcyzowych obowiązek podatkowy powstaje z dniem potwierdzenia przez urząd celny dokonania eksportu.

2. W imporcie wyrobów akcyzowych obowiązek podatkowy powstaje z dniem:

1) powstania długu celnego w rozumieniu przepisów prawa celnego albo

2) objęcia wyrobów akcyzowych procedurą celną: uszlachetniania czynnego, odprawy czasowej lub przetwarzania pod kontrolą.

3. W przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego obowiązek podatkowy powstaje z dniem otrzymania wyrobów akcyzowych, będących przedmiotem tego nabycia, nie później jednak niż z dniem otrzymania faktury dokumentującej nabycie, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej.

4. W przypadku dostawy wewnątrzwspólnotowej obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później jednak niż w terminie 7 dni, licząc od dnia wykonania czynności.

8. Proszę omówić pojęcie i funkcje składów podatkowych.

funkcja:

Obok sprawowania kontroli nad wyrobami zharmonizowanymi zasadniczym celem istnienia składów podatkowych jest możliwość przemieszczania wyrobów zharmonizowanych między składami podatkowymi na terytorium kraju czy terytorium Wspólnoty Europejskiej w procedurze zawieszenia poboru akcyzy (art. 26 i n.). Należy zaznaczyć, że zasada przemieszczania wyrobów akcyzowych bez wymogu wcześniejszego uregulowania należnej akcyzy (czyli z zawieszoną akcyzą) zgodna jest z unijną zasadą swobodnego przepływu towarów. Przemieszczanie wyrobów odbywa się bez żadnych formalności granicznych, jednakże muszą być spełnione dwa warunki: do przemieszczanych wyrobów akcyzowych zharmonizowanych należy dołączyć administracyjny dokument towarzyszący (dokument, na podstawie którego przemieszcza się wyroby akcyzowe zharmonizowane z zastosowaniem procedury zawieszenia akcyzy) oraz należy złożyć we właściwym urzędzie celnym zabezpieczenie akcyzowe.

pojęcie:

Składem podatkowym jest miejsce, w którym może być prowadzona działalność polegająca na produkcji, przetwarzaniu lub magazynowaniu wyrobów akcyzowych zharmonizowanych (← bowiem tylko wyroby zharmonizowane podlegają procedurze zawieszenia akcyzy) oraz na ich przyjmowaniu i wysyłce.

Produkcja i przetwarzanie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych może odbywać się wyłącznie w składzie podatkowym. Miejsce przeznaczone do magazynowania wyrobów w składzie podatkowym powinno być wyodrębnione i przeznaczone tylko do przechowywania tych wyrobów.

Prowadzącym skład podatkowy może być wyłącznie podmiot, któremu wydano zezwolenie na prowadzenie składu podatkowego. Zezwolenia takiego udziela właściwy naczelnik urzędu celnego w formie decyzji administracyjnej, do której zastosowanie znajdują przepisy Ordynacji podatkowej. Właściwy naczelnik urzędu celnego wydając zezwolenie nadaje jednocześnie numer akcyzowy, który podatnik obowiązany jest umieszczać w deklaracjach dla podatku akcyzowego oraz w dokumentach przewozowych podmiotu. Jeśli podatnik prowadzi działalność w różnych miejscach, zezwolenie oraz numer akcyzowy wydawane są dla każdego składu odrębnie. Zezwolenie (na czas oznaczony lub nieoznaczony) wydaje się na pisemny wniosek zainteresowanego podmiotu. Wniosek taki zawiera w szczególności dane identyfikujące podatnika, jego siedzibę i adres (miejsce zamieszkania), numer w rejestrze przedsiębiorców, numer identyfikacyjny REGON oraz określenie rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, na którą jest wydawane zezwolenie. Do wniosku dołącza się w szczególności plan składu podatkowego, projekt regulaminu funkcjonowania składu oraz dokumenty, które potwierdzają fakt, iż wnioskodawca spełnia łącznie następujące warunki(art. 31 ustawy):

1) prowadzi co najmniej jeden rodzaj działalności polegającej na produkcji, przetwarzaniu lub magazynowaniu wyrobów akcyzowych zharmonizowanych;

2) jest podatnikiem podatku od towarów i usług;

3) jest podmiotem, którego działalnością kierują osoby, które nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub za przestępstwo skarbowe;

4) nie zalega z cłem, podatkami stanowiącymi dochód budżetu państwa, składkami na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne;

5) złoży zabezpieczenie akcyzowe;

6) nie zostało jemu cofnięte zezwolenie na prowadzenie składu podatkowego, koncesja lub zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wyrobów akcyzowych ze względu na naruszenie przepisów prawa w okresie ostatnich 3 lat, licząc od dnia złożenia wniosku o wydanie zezwolenia.

Podmiot prowadzący działalność polegającą na magazynowaniu wyrobów akcyzowych zharmonizowanych wyprodukowanych lub przetworzonych przez inny podmiot, poza warunkami określonymi powyżej, obowiązany jest dodatkowo spełniać warunki w zakresie:

1) minimalnej wysokości obrotu wyrobami akcyzowymi zharmonizowanymi;

2) wysokości złożonego zabezpieczenia akcyzowego;

3) sposobu i minimalnego okresu magazynowania wyrobów akcyzowych zharmonizowanych.

(powyższe szczegółowe warunki zostały określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 1 marca 2004r.-Dz.U. Nr 35 poz.312)

Cofniecie zezwolenia na prowadzenie składu podatkowego następuje z urzędu lub na pisemny wniosek podatnika ( art. 35)

Właściwy naczelnik urzędu celnego cofa zezwolenie na prowadzenie składu podatkowego z urzędu w przypadku gdy:

- po uzyskaniu zezwolenia w terminie 3 miesięcy nie podjęto działalności lub ją przerwano na czas dłuższy niż 3 miesiące bez powiadomienia właściwego naczelnika urzędu celnego;

- prowadzący skład podatkowy prowadzi działalność niezgodnie z przepisami prawa podatkowego lub otrzymanym zezwoleniem;

- utraciło ważność złożone zabezpieczenie akcyzowe lub jego wysokość jest niewystarczająca na zabezpieczenie w pełnej kwocie zobowiązania podatkowego, a prowadzący skład nie uzupełnił go w terminie pomimo wezwania;

- został naruszony którykolwiek z warunków określonych w art. 31.

Inne podatki

1. Proszę wymienić podatki lokalne i scharakteryzować zasady konstrukcyjne tej grupy podatków.

1) podatek od nieruchomości,

2) podatek od środków transportowych,

3) podatek od posiadania psów,

PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI

Podmiot

1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem ust. 3,

2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,

3) użytkownikami wieczystymi gruntów,

4) posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie:

a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości,

b) jest bez tytułu prawnego, z zastrzeżeniem ust. 2.

Przedmiot:

1. budynki lub ich części;

2. budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

3. grunty

2. Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.

3. Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają również:

1) pod warunkiem wzajemności - nieruchomości będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste, przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych,

2) grunty pod wodami płynącymi i kanałami żeglownymi, z wyjątkiem jezior oraz gruntów zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych,

3) nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich,

4) budowle dróg publicznych wraz z pasami drogowymi oraz zajęte pod nie grunty.

Zwolnienia

Ustawowe przedmiotowe - art. 7 ust. 1

Art. 7. 1. Zwalnia się od podatku od nieruchomości:

1) budowle kolejowe stanowiące całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami, służące do ruchu pojazdów kolejowych, organizacji i sterowania tym ruchem, umożliwiające dokonywanie przewozów osób lub rzeczy - wykorzystywane wyłącznie na potrzeby publicznego transportu kolejowego, a także zajęte pod nie grunty,

2) budowle infrastruktury portowej, budowle infrastruktury zapewniającej dostęp do portów i przystani morskich oraz zajęte pod nie grunty,

3) budynki, budowle i zajęte pod nie grunty na obszarze części lotniczych lotnisk użytku publicznego,

4) budynki gospodarcze lub ich części:

a) służące działalności leśnej lub rybackiej,

b) położone na gruntach gospodarstw rolnych, służące wyłącznie działalności rolniczej,

c) zajęte na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej,

5) nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby prowadzenia przez stowarzyszenia statutowej działalności wśród dzieci i młodzieży w zakresie oświaty, wychowania, nauki i techniki, kultury fizycznej i sportu, z wyjątkiem wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej, oraz grunty zajęte trwale na obozowiska i bazy wypoczynkowe dzieci i młodzieży,

6) grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyjątkiem części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej,

7) grunty i budynki we władaniu muzeów rejestrowanych,

8) budynki i budowle w parkach narodowych oraz rezerwatach przyrody służące bezpośrednio osiąganiu celów z zakresu ochrony przyrody oraz grunty objęte ochroną ścisłą, częściową lub krajobrazową,

9) budowle wałów ochronnych, grunty pod wałami ochronnymi i położone w międzywalach, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej przez inne podmioty niż spółki wodne, ich związki oraz związki wałowe,

10) grunty stanowiące nieużytki, użytki ekologiczne, grunty zadrzewione i zakrzewione, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej,

11) grunty stanowiące działki przyzagrodowe członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, którzy spełniają jeden z warunków:

a) osiągnęli wiek emerytalny,

b) są inwalidami zaliczonymi do I albo II grupy,

c) są niepełnosprawnymi o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

d) są osobami całkowicie niezdolnymi do pracy w gospodarstwie rolnym albo niezdolnymi do samodzielnej egzystencji,

12) ⁽⁶⁾ budynki położone na terenie pracowniczych ogrodów działkowych, nieprzekraczające norm powierzchni ustalonych w przepisach Prawa budowlanego dla altan i obiektów gospodarczych, z wyjątkiem zajętych na działalność gospodarczą,

13) budynki i budowle nowo wybudowane bądź zmodernizowane, oddane do użytkowania, wykorzystywane przez grupę producentów rolnych na działalność statutową, po uzyskaniu wpisu do rejestru grup - w okresie 5 lat od dnia uzyskania wpisu grupy do rejestru.

Ustawowe podmiotowe - art. 7 ust. 2

2. Od podatku od nieruchomości zwalnia się również:

1) szkoły wyższe, wyższe szkoły zawodowe oraz wyższe szkoły wojskowe; zwolnienie nie dotyczy przedmiotów opodatkowania zajętych na działalność gospodarczą inną niż odpłatna działalność badawcza, artystyczna, sportowa i doświadczalna oraz z opłat licencyjnych,

2) szkoły, placówki, zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli - publiczne i niepubliczne, oraz organy prowadzące te szkoły, placówki i zakłady, z tytułu zarządu, użytkowania lub użytkowania wieczystego nieruchomości szkolnych; zwolnienie nie dotyczy przedmiotów opodatkowania zajętych na działalność gospodarczą inną niż działalność oświatowa,

3) placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk; zwolnienie nie dotyczy przedmiotów opodatkowania zajętych na działalność gospodarczą,

4) prowadzących zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej - w zakresie przedmiotów opodatkowania zgłoszonych wojewodzie, jeżeli zgłoszenie zostało potwierdzone decyzją w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej albo zaświadczeniem - zajętych na prowadzenie tego zakładu, z wyjątkiem przedmiotów opodatkowania znajdujących się w posiadaniu zależnym podmiotów niebędących prowadzącymi zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej,

5) jednostki badawczo-rozwojowe, z wyjątkiem przedmiotów opodatkowania zajętych na działalność gospodarczą,

6) ⁽⁷⁾ Polski Związek Działkowców, z wyjątkiem przedmiotów opodatkowania zajętych na działalność gospodarczą.

Uchwała gminy - art. 7 ust. 3

Rada gminy, w drodze uchwały, może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe niż określone w ust. 1.

Podstawa opodatkowania

Art. 4. 1. Podstawę opodatkowania stanowi:

1) dla gruntów - powierzchnia,

2) dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa,

3) dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5 - wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych - ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.

Stawka podatku

Kwotowa od 1m2 powierzchni użytkowej lub powierzchni

Procentowa od wartości budowli

Okres podatkowy

Rok kalendarzowy, okresy cząstkowe

Warunki i terminy płatności

Osoby fizyczne - decyzja organu, podatek płacony jest ratalnie do 15 marca, maja, września, listopada

Pozostali podatnicy - ex lege, 15 dzień miesiąca po miesiącu, za który następuje płatność

PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH

Podmiot

Obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych, z zastrzeżeniem ust. 2, ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Jak właścicieli traktuje się również jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany.

Przedmiot

Opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają:

1) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i poniżej 12 ton,

2) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej równej lub wyższej niż 12 ton,

3) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i poniżej 12 ton,

4) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów równej lub wyższej niż 12 ton,

5) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i poniżej 12 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego,

6) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą równą lub wyższą niż 12 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego,

7) autobusy.

Zwolnienia i ulgi

Art. 12. 1. Zwalnia się od podatku od środków transportowych:

1) pod warunkiem wzajemności - środki transportowe będące w posiadaniu przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji zagranicznych, korzystających z przywilejów i immunitetów na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, oraz członków ich personelu, jak również innych osób zrównanych z nimi, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) środki transportowe stanowiące zapasy mobilizacyjne, pojazdy specjalne oraz pojazdy używane do celów specjalnych w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym,

3) (skreślony),

4) środki transportowe, o których mowa w art. 8 pkt 1-6, wykorzystywane w dowozie i odwozie na maksymalną odległość w linii prostej do 150 km na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w transporcie kombinowanym. Warunkiem zwolnienia jest przeznaczenie wymienionych pojazdów wyłącznie dla tych przewozów, potwierdzone na podstawie dokumentów określonych w odrębnych przepisach,

5) ⁽¹¹⁾ pojazdy zabytkowe, w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym.

2. (skreślony).

3. (skreślony).

4. Rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe niż określone w ust. 1, z wyjątkiem zwolnień dotyczących pojazdów, o których mowa w art. 8 pkt 2, 4 i 6.

Podstawa opodatkowania

Liczba środków transportowych będących własnością lub współwłasnością danego podatnika bądź zarejestrowanych na daną jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej

Stawki

Charakter kwotowy i uchwala je Rada Gminy. Ustawa określa górną granicę stawki.

Okres podatkowy

Rok kalendarzowy, podatnik płaci samodzielnie, dwie raty do 15 lutego oraz 15 września.

PODATEK OD POSIADANIA PSÓW

Podmiot

Osoby fizyczne posiadające psy

Przedmiot

Posiadanie psa lub psów

Podatku od posiadania psów nie pobiera się:

1) pod warunkiem wzajemności - od członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) ⁽¹⁴⁾ z tytułu posiadania psów będących pomocą dla osób niepełnosprawnych (niewidomych, głuchoniemych, niedołężnych),

3) ⁽¹⁵⁾ od osób w wieku powyżej 65 lat prowadzących samodzielnie gospodarstwo domowe - od jednego psa,

4) z tytułu posiadania psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych - po dwa na każde gospodarstwo.

Podstawa

Liczba posiadanych psów

Stawki

Kwotowe i uchwala je Rada Gminy; podatek od jednego psa nie może przekraczać 50,00 zł rocznie

Okres podatkowy oraz warunki i terminy płatności

Rok kalendarzowy, o reszcie decyduje Rada Gminy

2. Proszę określić podmiot i przedmiot podatku od spadków i darowizn. Proszę wyjaśnić pojęcie "grup podatkowych". Proszę podać przykłady ulg i zwolnień w tym podatku.

Podmiot

W zasadzie osoby fizyczne

Osoba prawna np. w sytuacji gdy dokonuje darowizny na rzecz osoby fizycznej!!!

Przedmiot

Art. 1. ⁽¹⁾ 1. Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

1) spadku,

2) darowizny,

3) zasiedzenia,

4) nieodpłatnego zniesienia współwłasności,

5) zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu.

2. Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci.

orzeczenia sądów

Art. 2. ⁽²⁾ Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zwolnienia

Art. 3. Podatkowi nie podlega:

1) ⁽³⁾ nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) nabycie w drodze spadku lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw,

3) (skreślony).

4) ⁽⁴⁾ nabycie środków z pracowniczego programu emerytalnego na podstawie rozrządzenia dokonanego przez uczestnika na wypadek jego śmierci lub w drodze spadku.

5) ⁽⁵⁾ nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego.

orzeczenia sądów

Art. 4. 1. Zwalnia się od podatku:

1) nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części oraz innych praw do takiego gospodarstwa lub jego części, jak również działki przyzagrodowej, z wyjątkiem:

a) budynków mieszkalnych,

b) budynków zajętych na cele specjalistycznego chowu i wylęgu drobiu lub specjalistycznej hodowli zwierząt wraz z urządzeniami i ze stadem hodowlanym,

c) urządzeń do prowadzenia upraw specjalnych, jak: szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie, przechowalnie owoców,

d) (skreślony),

2) nabycie w drodze spadku budynków mieszkalnych nadanych na podstawie przepisów o osadnictwie rolnym,

3) nabycie praw do wkładów w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych,

4) nabycie własności budynków gospodarczych służących bezpośrednio produkcji rolniczej prowadzonej na użytkach rolnych o powierzchni do 1 ha, a nabywcą jest osoba prowadząca gospodarstwo rolne zaliczona do I grupy podatkowej,

5) ⁽⁶⁾ nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9.637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19.274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę lokalu w małym domu mieszkalnym, budowę domu jednorodzinnego albo nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,

6) nabycie w drodze darowizny praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego przez małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z posiadaczem rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej, pod warunkiem przeznaczenia środków zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe,

7) (skreślony),

8) nabycie własności fizycznie wydzielonych części nieruchomości w drodze zasiedzenia przez osoby będące współwłaścicielami ułamkowych części nieruchomości - do wysokości udziału we współwłasności,

9) nabycie w drodze spadku:

a) przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli, odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym; jeżeli w skład wyposażenia mieszkania wchodzą meble zabytkowe, przepis lit. c) niniejszego punktu stosuje się odpowiednio,

b) dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiałów bibliotecznych, jeżeli spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową, oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną,

c) zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także dóbr kultury złożonych w muzeum, zgodnie z obowiązującymi przepisami,

d) przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje zgodnie z obowiązującymi przepisami,

10) nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części, pod warunkiem, że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny; niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku, z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych; w wypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego,

11) nabycie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą w drodze darowizny maszyn, urządzeń i narzędzi otrzymanych z zagranicy, pod warunkiem że otrzymane maszyny, urządzenia i narzędzia zainstaluje w prowadzonym przez siebie zakładzie i w ciągu 3 lat od dnia przyjęcia darowizny nie sprzeda ich lub nie przekaże bezpłatnie osobom trzecim; niedotrzymanie tego warunku powoduje utratę zwolnienia,

12) nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn pod warunkiem, że te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim; niedotrzymanie tego warunku powoduje utratę zwolnienia,

13) nabycie w drodze spadku lub darowizny budynku, w części zajętej przez osoby trzecie na podstawie umów najmu, do których mają zastosowanie przepisy o czynszu regulowanym, określonym w ustawie o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych,

14) nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części wraz z budynkami mieszkalno-gospodarczymi oraz innych praw do takiego gospodarstwa lub jego części, jeżeli umowa zostaje zawarta na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników,

15) ⁽⁷⁾ nabycie przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności.

2. Jeżeli przedmiotem spadku lub darowizny są składniki majątkowe wymienione w ust. 1 pkt 1 lit. b) i c), a nabywcami są zstępni lub małżonek, z podstawy opodatkowania wyłącza się wartość tych składników pod warunkiem, że te budynki i urządzenia będą wykorzystywane przez nabywcę nadal w stanie niepogorszonym i zgodnie z ich przeznaczeniem w ramach gospodarstwa rolnego przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny. Niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku, z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych; w wypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego.

3. ⁽⁸⁾ (skreślony).

4. ⁽⁹⁾ Zwolnienia określone w ust. 1 stosuje się, jeżeli nabywca jest obywatelem polskim lub ma miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

5. Ilekroć w ustawie jest mowa o gospodarstwie rolnym, oznacza to gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym.

6. (skreślony).

orzeczenia sądów

Ulga

rt. 16. 1. W przypadku nabycia budynku mieszkalnego lub jego części, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przydziału spółdzielni mieszkaniowych: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym:

1) w drodze spadku lub darowizny przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej,

2) w drodze spadku przez osoby zaliczane do II grupy podatkowej,

3) w drodze spadku przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, sprawujące przez co najmniej dwa lata opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie umowy zawartej z nim przed organem gminy,

- nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich wartości do łącznej wysokości nie przekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu.

2. Ulga, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobom, które łącznie spełniają następujące warunki:

1) spełniają wymogi określone w art. 4 ust. 4,

2) nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi przeniosą własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy,

3) nie dysponują spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu lub nie są właścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przydziału spółdzielni mieszkaniowych: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekażą je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego,

4) nie są najemcami lokalu lub budynku lub będąc nimi rozwiążą umowę najmu,

5) będą zamieszkiwać w nabytym lokalu lub budynku przez 5 lat:

a) od dnia złożenia zeznania podatkowego - jeżeli w chwili złożenia zeznania nabywca mieszka w nabytym lokalu lub budynku,

b) od dnia zamieszkania w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego.

Grupy podatkowe

3. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1) do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,

2) do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,

3) do grupy III - innych nabywców.

Art. 9. 1. ⁽¹⁶⁾ Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1) 9.637 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,

2) 7.276 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,

3) 4.902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej

3. Proszę omówić konstrukcję podatku od nieruchomości. Proszę porównać obecnie funkcjonujący model opodatkowania nieruchomości z założeniami podatku ad valorem.

Należy do podatków obciążających posiadanie majątku.

Jest regulowany ustawą z 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych.

Podatek ten jest podobny do podatku rolnego i leśnego.

To podatek:

● Roczny ● Bezpośredni ● Majątkowy (niektórzy uważają, że jest to podatek przychodowy, ale np., jeżeli chodzi o dom to płacimy go, dlatego, że jesteśmy jego właścicielami czy posiadaczami - nie jest to, więc kwestia przychodu).

1. Podstawa opodatkowania:

Podstawę opodatkowania stanowi: (art.4 ust.1 u.p.o.l.)

1. dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa:

Za powierzchnię użytkową budynku, uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian na wszystkich kondygnacjach, z wyjątkiem powierzchni klatek schodowych oraz szybów dźwigów (art.4 ust.2).

Powierzchnię pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%, a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m, powierzchnię tę pomija się.

(Za kondygnację uważa się również garaże podziemne, piwnice, sutereny i poddasza użytkowe).

2. dla budowli - ich wartość:

Wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych - ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego,

Jeżeli obowiązek podatkowy od budowli powstał w ciągu roku podatkowego - podstawę opodatkowania tej budowli stanowi wartość ustalona do obliczania amortyzacji na dzień powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli od budowli nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych - podstawę opodatkowania stanowi ich wartość rynkowa określona przez podatnika.

Jeżeli podatnik nie określi wartości budowli lub poda wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ podatkowy powoła biegłego, który ustali tę wartość.

W przypadku, gdy podatnik nie określił wartości budowli lub wartość ustalona przez biegłego jest wyższa, co najmniej o 33% od wartości określonej przez podatnika, koszty ustalenia wartości budowli przez biegłego ponosi podatnik.

3. dla gruntów - powierzchnia tych gruntów.

1. Stawki: (art.5 u.p.o.l.)

Stawki są stawkami rocznymi, maksymalnymi i minimalnymi (tzn., że rada gminy musi zmieścić się między ustawowym minimum i maksimum), niezmiennymi.

1. Budynki lub ich części:

• Stawka podatkowa w wypadku budynków jest ustalona kwotowa od 1m² powierzchni użytkowej i zróżnicowana w zależności od sposobu wykorzystania budynku (np. do prowadzenia działalności gospodarczej jest najwyższa, a do zamieszkiwania jest najniższa);

1. Budowle:

• Stawka podatkowa w przypadku budowli jest określona procentowo od wartości - wynosi 2% ich wartości.

1. Grunty:

• Stawka podatkowa jest ustalona kwotowo od 1m² powierzchni i zróżnicowana w zależności od rodzaju gruntów lub sposobu ich wykorzystywania.

Wysokość stawek podatku od nieruchomości określa rada gminy, z tym, że stawki te nie mogą być wyższe od górnych granic stawek kwotowych określonych w ustawie.

Górne granice stawek podlegają corocznej waloryzacji stosownie do wskaźnika inflacji.

Wysokość stawek ogłasza minister finansów w drodze obwieszczenia (art.20 u.p.o.l.)

Przy określaniu wysokości stawek rada gminy może różnicować ich wysokość dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opodatkowania, uwzględniając w szczególności lokalizację, rodzaj zabudowy, przeznaczenie i sposób wykorzystywania gruntu, stan techniczny, wiek budynków oraz rodzaj prowadzonej działalności.

1. Podstawa opodatkowania:

Podstawę opodatkowania stanowi: (art.4 ust.1 u.p.o.l.)

1. dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa:

Za powierzchnię użytkową budynku, uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian na wszystkich kondygnacjach, z wyjątkiem powierzchni klatek schodowych oraz szybów dźwigów (art.4 ust.2).

Powierzchnię pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%, a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m, powierzchnię tę pomija się.

(Za kondygnację uważa się również garaże podziemne, piwnice, sutereny i poddasza użytkowe).

2. dla budowli - ich wartość:

Wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych - ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego,

Jeżeli obowiązek podatkowy od budowli powstał w ciągu roku podatkowego - podstawę opodatkowania tej budowli stanowi wartość ustalona do obliczania amortyzacji na dzień powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli od budowli nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych - podstawę opodatkowania stanowi ich wartość rynkowa określona przez podatnika.

Jeżeli podatnik nie określi wartości budowli lub poda wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ podatkowy powoła biegłego, który ustali tę wartość.

W przypadku, gdy podatnik nie określił wartości budowli lub wartość ustalona przez biegłego jest wyższa, co najmniej o 33% od wartości określonej przez podatnika, koszty ustalenia wartości budowli przez biegłego ponosi podatnik.

3. dla gruntów - powierzchnia tych gruntów.

2. Stawki: (art.5 u.p.o.l.)

Stawki są stawkami rocznymi, maksymalnymi i minimalnymi (tzn., że rada gminy musi zmieścić się między ustawowym minimum i maksimum), niezmiennymi.

1. Budynki lub ich części:

• Stawka podatkowa w wypadku budynków jest ustalona kwotowa od 1m² powierzchni użytkowej i zróżnicowana w zależności od sposobu wykorzystania budynku (np. do prowadzenia działalności gospodarczej jest najwyższa, a do zamieszkiwania jest najniższa);

2. Budowle:

• Stawka podatkowa w przypadku budowli jest określona procentowo od wartości - wynosi 2% ich wartości.

3. Grunty:

• Stawka podatkowa jest ustalona kwotowo od 1m² powierzchni i zróżnicowana w zależności od rodzaju gruntów lub sposobu ich wykorzystywania.

Wysokość stawek podatku od nieruchomości określa rada gminy, z tym, że stawki te nie mogą być wyższe od górnych granic stawek kwotowych określonych w ustawie.

Górne granice stawek podlegają corocznej waloryzacji stosownie do wskaźnika inflacji.

Wysokość stawek ogłasza minister finansów w drodze obwieszczenia (art.20 u.p.o.l.)

Przy określaniu wysokości stawek rada gminy może różnicować ich wysokość dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opodatkowania, uwzględniając w szczególności lokalizację, rodzaj zabudowy, przeznaczenie i sposób wykorzystywania gruntu, stan techniczny, wiek budynków oraz rodzaj prowadzonej działalności.

Ad valorem!!!!

Prace nad koncepcją podatku katastralnego jako podstawowego elementu reformy opodatkowania nieruchomości w Polsce rozpoczęto w Ministerstwie Finansów w 1993r.

Obecnie są one kontynuowane w ramach Departamentu Podatków Lokalnych i Katastru.

Kataster - urzędowy system informacyjny zawierający dane o przedmiotach katastralnych (nieruchomościach w tym budynkach i budowlach) oraz podmiotach katastralnych (osobach fizycznych i prawnych będących właścicielami lub posiadaczami nieruchomości).

Jednym z gł. celów katastrów było, poza zabezpieczeniem obrotu nieruchomościami, objęcie spisem nieruchomości podlegających opodatkowaniu.

Obecnie można wyróżnić 2 podstawowe rodzaje katastru:

• Fiskalny - był pierwszym rodzajem katastru wprowadzonym w XIX w.

Jego cechą charakterystyczną jest ścisły związek z systemem podatkowym państwa.

Celem tego katastru jest oszacowanie wartości nieruchomości, stanowiącej podstawę opodatkowania.

Kataster umożliwia przejście od konstrukcji podatku, którego wymiar oparty jest na kryterium ilościowym (powierzchnia nieruchomości) do podatku ad valorem.

• Prawny - ma na celu oddanie stanu prawnego nieruchomości, tj. rejestrację i ochronę praw rzeczowych, ale może być wykorzystany także dla celów podatkowych.

Celem reformy opodatkowania nieruchomości w Polsce jest wprowadzenie formuły podatku od nieruchomości (ad valorem), w który podstawą opodatkowania jest wartość nieruchomości, określona do celów podatkowych na podstawie danych o nieruchomościach zebranych w jednolitym dla kraju systemie rejestrów urzędów. Nie byłaby to jednak wartość rynkowa nieruchomości, lecz jej wartość fiskalna np. dla budynków niezwiązanych z działalnością gosp. ustalona na podstawie norm kosztów budowy 1m² powierzchni zabudowy (sparametryzowana wartość odtworzeniowa).

Podatek ten (ad valorem) pozwala lepiej niż podatek wymierzony na podstawie kryteriów ilościowych dostosować obciążenie podatkowe do zdolności podatkowej, a tym samym spełnić wymogi zasady sprawiedliwości podatkowej,

Podatek katastralny uznawany jest również za bardziej dynamiczne i reagujące na wzrost PKB źródło podatkowe, dlatego tez może się przyczynić do stworzenia stabilnej bazy dochodów budżetów gmin.

Może on również realizować cele pozafiskalne polegające na optymalizacji gospodarki gruntami

4. Proszę omówić przedmiot podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają:

1. Czynności cywilnoprawne

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych

• umowy pożyczki

• umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy

• umowy dożywocia oraz ustanowienia odpłatnej renty

• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat

• umowy majątkowe małżeńskie

• ustanowienie hipoteki

• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności

• umowy depozytu nieprawidłowego

• umowy spółki (akty założycielskie)

1. przy spółce cywilnej, jawnej lub partnerskiej - podwyższenie wniesionego do spółki kapitału, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki lub zakładowego

2. przy spółce z o.o. lub akcyjnej - wniesienie lub podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie kapitału zakładowego

3. dopłaty, pożyczki udzielane spółce przez wspólników (akcjonariuszy) oraz oddanie przez wspólnika (akcjonariusza) spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

• zmiany umów wymienionych powyżej, jeśli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania PCC

• orzeczenia sądów, w tym również polubownych oraz ugody jeżeli wywołują one takie same skutki, jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt. 1.

Podlegają PCC

1. czynności cywilnoprawne, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium RP lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium RP.

2. rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, jeśli nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP i czynność została dokonana na terytorium RP

3. Umowa spółki lub je zmiana podlega podatkowi, jeśli siedziba spółki znajduje się na terytorium RP.

4. Umowy małżeńskie podlegają podatkowi, jeśli przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania na terytorium RP.

Nie podlegają PCC

• Czynności cywilnoprawne w sprawach

1. rodzinnych niemajątkowych: opieki, kurateli, przysposobienia

2. ubezpieczenia zdrowotnego, społecznego, opieki społecznej, ulg określonych w przepisach dla żołnierzy , uprawnień dla osób niepełnosprawnych i osób objętych przepisami dla kombatantów

3. wyboru Prezydenta RP, wyborów do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego oraz referendum

4. powszechnego obowiązku obrony

5. zatrudnienia, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń za pracę

6. nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia

7. podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach płatnych

8. podlegających przepisom o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych

• umowy sprzedaży nieruchomości lub użytkowania wieczystego zawieranej w związku z realizacją roszczeń wynikających ze sposobu korzystania z nieruchomości na podstawie przepisów o ochronie środowiska

• czynności cywilnoprawne, jeśli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy , które w rozumieniu przepisów prawa celnego stanowią towary

1. wprowadzone do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego

2. objęte procedurą składu celnego

5. Proszę scharakteryzować zasady konstrukcyjne podatku rolnego i leśnego.

	Podatek rolny	Podatek leśny
Podstawa prawna	Ustawa z dnia 15.11.1984 o podatku rolnym	Ustawa z dnia 30.10.2002 o podatku leśnym
Przedmiot	Grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza	Określone w ustawie lasy z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna (lasy w rozumieniu ustawy to grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy)
Podmiot	Osoby prawne, fizyczne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nie mające osobowości prawnej, będące właścicielami gruntów / lasów posiadaczami samoistnymi gruntów / lasów użytkownikami wieczystymi gruntów / lasów posiadaczami gruntów / lasów stanowiących własność SP lub jednostki samorządu terytorialnego
Podstawa opodatkowania	dla gruntów gospodarstw rolnych - liczba hektarów przeliczeniowych ustalana na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów i budynków oraz zaliczenia do okręgu podatkowego dla pozostałych gruntów - liczba hektarów wynikająca z ewidencji gruntów i budynków	Powierzchnia lasu wyrażona w hektarach wynikająca z ewidencji gruntów i budynków
Stawki za rok podatkowy	- od 1 ha przeliczeniowego gruntów gospodarstw rolnych - równowartość pieniężną 2,5 q żyta -od 1 ha pozostałych gruntów - wartość pieniężną 5 q żyta obliczoną według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy	- równowartość pieniężna 0,220 m drewna obliczana według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (do ceny tej nie wlicza się VAT, w przypadku lasów ochronnych i lasów wchodzących w skład rezerwatów i parków narodowych - stawka ulega obniżeniu o 50%
Powstanie obowiązku podatkowego	Od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku	Od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku
Wygaśnięcie obowiązku podatkowego	Ostatniego miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek (jeśli wygasł w ciągu roku - obowiązek podatkowy ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał)	Ostatniego miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek (jeśli wygasł w ciągu roku - obowiązek podatkowy ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał)

6. Na przykładzie podatku od nieruchomości proszę omówić zasady powstawania
   zobowiązań podatkowych

Zasady powstawania zobowiązań podatkowych:

1) wcześniejsze istnienie obowiązku podatkowego

Sposoby powstania:

• Ex lege - wysokość wynika z ustawy, jest obliczana przez płatnika albo podatnika; deklaracja

• Decyzja konstytutywna

Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku.

Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub jego części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budynku lub jego części przed ich ostatecznym wykończeniem.

Jeżeli w trakcie roku podatkowego zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu wykorzystywania przedmiotu opodatkowania lub jego części, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło to zdarzenie.

Zobowiązanie

7. Podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych, z zastrzeżeniem ust. 11, ustala w drodze decyzji organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania.

1. Jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu osób fizycznych oraz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej lub spółek nieposiadających osobowości prawnej, z wyjątkiem osób tworzących wspólnotę mieszkaniową, osoby fizyczne składają deklarację na podatek od nieruchomości oraz opłacają podatek na zasadach obowiązujących osoby prawne.

9. Osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a także jednostki organizacyjne Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe są obowiązane:

1) składać, w terminie do dnia 15 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu - w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku,

2) odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia zdarzenia, o którym mowa w ust. 3, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia,

3) wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości - bez wezwania - na rachunek budżetu właściwej gminy, w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca.

Prawo bankowe i dewizowe

1. Proszę scharakteryzować system bankowy w Polsce: bank centralny-banki komercyjne, formy organizacyjne banków, zasada uniwersalizmu i zasada specjalizacji, monopol prawny banków

Bankiem centralnym Polski jest Narodowy Bank Polski. Posiada on szereg instrumentów oddziaływania na banki komercyjne w celu kontroli przepływu pieniądza i sposobów kredytowania. Środki oddziaływania możemy sklasyfikować jako tzw. środki klasyczne, zwane inaczej pośrednimi - zaliczamy do nich operacje otwartego rynku i stopę dyskontową, oraz bezpośrednie- zaliczamy do nich pozostałe środki.

Operacje otwartego rynku polegają na uprawnieniu banku centralnego do zakupu i sprzedaży papierów o stałym oprocentowaniu. Wywiera to wpływ na wielkość zasobów banków komercyjnych, umożliwiają także kreację pieniądza.

Stopa dyskontowa określa cenę kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym. Podwyższenie stopy dyskontowej podnosi ceny kredytów refinansowanych

banku centralnego i pośrednio wpływa na koszt kredytów udzielanych przez banki komercyjne, obniżenie stopy dyskontowej powoduje natomiast obniżenie ceny kredytów.

System bankowych rezerw obowiązkowych jeden z powszechniejszych bezpośrednich środków kontroli. Polega on na tym, że banki są zobowiązane utrzymywać pewne aktywa w banku centralnym odpowiednio do określonego stosunku zobowiązań. Rezerwy te są instrumentem oddziaływania na płynność banków.

Pułapy kredytowe (środek bezpośredni) na podstawie art.46 pkt.1 ustawy o NBP Prezes NBP może w celu realizacji polityki pieniężnej wprowadzić limity wielkości środków pieniężnych, które mogą zostać oddane przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców.

Formy organizacyjne banków na podstawie ustawy Prawo bankowe banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnej(art. 12).

Zasada uniwersalizmu banki mogą podejmować wszelką działalność określoną w ustawie.

Zasada specjalizacji niektóre banki mogą wykonywać ściśle określoną działalność. Działalność szczegółowo wskazaną normą prawną, poza tym nie mogą podejmować innych działań.

Monopol prawny banków na podstawie ustawy Prawo bankowe banki mogą prowadzić działalność określoną w art. 5 i 6 ustawy Prawo bankowe.

Art. 5. 1. Czynnościami bankowymi są:

1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

2) prowadzenie innych rachunków bankowych,

3) udzielanie kredytów,

4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw,

5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,

6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

6a) wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego,

7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:

1) udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich w rozumieniu przepisów odrębnej ustawy,

2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,

3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

4) terminowe operacje finansowe,

5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,

7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,

8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń,

9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, 

10) pośrednictwo w dokonywaniu przez rezydentów przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju z nierezydentami.

3. Wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego oraz dokonywanie płatności z jego użyciem określają odrębne przepisy.

4. Działalność gospodarcza, której przedmiotem są czynności, o których mowa w ust. 1, może być wykonywana wyłącznie przez banki, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Jednostki organizacyjne inne niż banki mogą wykonywać czynności, o których mowa w ust. 1, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.

Art. 6. Poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2, banki mogą:

1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,

2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,

3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi,

4) dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika, z tym że bank jest obowiązany do ich sprzedaży w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia,

5) nabywać i zbywać nieruchomości,

6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,

6a) świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach, których są stronami,

7) świadczyć inne usługi finansowe,

8) wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.

Czynności te mogą być wykonywane tylko przez banki- wyjątek podany jest w art.5 ust.5- które z racji ryzyka ponoszonego w trakcie wykonywania swej działalności podlegają osobnej regulacji prawnej, szczególnej instytucji kontroli i nadzoru oraz ponoszą specyficzną odpowiedzialność.

Przykładem monopolu prawnego banków jest wyłączność na używanie przez te instytucje nazwy „bank” lub „kasa” wyrażona w art.3 ustawy Prawo bankowe.

Art. 3. Wyrazy „bank” lub „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2, z tym że:

1) nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów „bank” lub „kasa”, z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych,

2) wyraz „kasa” może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.

2. Proszę scharakteryzować Narodowy Bank Polski jako:

1. bank centralny

2. bank emisyjny

3. bank banków

4. bank państwa

1. Wykonywanie funkcji banku centralnego polega na m.in. współudziale w kształtowaniu polityki gospodarczej, polityki pieniężno-kredytowej, dewizowej, wreszcie polityki kursowej. Bank centralny ma spełniać w imieniu państwa zadania wskazane w ustawach, głównym zadaniem jest osiągnięcie stabilności finansowej w celu harmonijnego rozwoju i funkcjonowania gospodarki rynkowej.

2. Funkcja emisyjna NBP polega na uprawnieniu i monopolu na emitowanie znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym na terytorium Rzeczpospolitej Polski oraz organizowaniu obrotu gotówkowego.

3. Funkcja banku banków NBP realizuje przez oddziaływanie na system bankowy zgodnie z założeniami polityki pieniężnej, kształtowanie polityki stopy procentowej, prowadzenia polityki refinansowej banków, oprocentowanie kredytów refinansowych. NBP prowadzi również politykę obowiązkowych banków komercyjnych w baku centralnym oraz organizuje systemu informatycznego dla całego systemu bankowego.

4. Funkcja banku państwa częściowo zawiera się w funkcji banku centralnego np.: kształtowanie polityki gosp. państwa, współudziale w kształtowaniu polityki dewizowej. Jako bank państwa współtworzy bilans płatniczy, organizowaniu i prowadzeniu rozliczeń międzybankowych przez izby obrachunkowe oraz rozliczaniu jednostek budżetu centralnego. Reprezentuje interesy Polski w Międzynarodowym Banku Współpracy Gospodarczej, Banku Światowym oraz innych instytucjach międzynarodowych.

3. Proszę omówić niezależność Narodowego Banku Polskiego - jego organy, obowiązki i uprawnienia.

Niezależność przejawia się w postaci relacji między NBP a rządem i Ministerstwem Finansów, nie ma w nich formalnych zależności natomiast instytucje te współdziałają.

Autonomia NBP uwidacznia się również w sposobie powoływania jego organów oraz zasad ich funkcjonowania. Według art.227 Konstytucji RP NBP ma wyłączną kompetencję w zakresie emisji pieniądza oraz ustalaniu i realizacji polityki pieniężnej.

Organami NBP są Prezes, Rada Polityki Pieniężnej, zarząd.

Art. 6. Organami NBP są:

1) Prezes NBP,

2) Rada Polityki Pieniężnej,

3) Zarząd NBP.

Prezes NBP powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta, członkowie RPP powoływani po 3 przez Prezydenta, Sejm i Senat, na wniosek Prezesa NBP Prezydent powołuje wiceprezesów i członków zarządu.

Kadencja organów NBP jest dłuższa niż kadencja organów politycznych, ma to na celu wzmocnienie niezależności. Prezes NBP i członkowie RPP powoływani są na 6 lat i ich odwołanie może nastąpić tylko z powodów osobistych(np.: długotrwała choroba).

Obowiązki NBP-

Art. 3. 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

2. Do zadań NBP należy także:

1) organizowanie rozliczeń pieniężnych,

2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,

3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,

4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,

5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,

7) opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,

8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Art. 21. W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej, a w szczególności:

1) przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dotyczące realizacji polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym,

2) współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa,

3) opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej,

4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających znaczenie dla systemu bankowego.

Art. 51. 1. NBP prowadzi rachunki:

1) banków,

2) budżetu państwa,

3) Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,

3a) Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej - dla celów przeprowadzania rozliczeń, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2, z 1999 r. Nr 101, poz. 1178 i z 2001 r. Nr 8, poz. 64),

4) innych osób prawnych, za zgodą Prezesa NBP.

2. Zarząd NBP określa, w drodze uchwały, warunki otwierania i prowadzenia rachunków banków.

Uprawnienia NBP

Art. 4. NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 5. 1. NBP może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych.

Art. 22. Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu.

4. Proszę omówić przesłanki tworzenia banków oraz ich oddziałów i przedstawicielstw

• licencja na utworzenie banku (licencja główna)

• licencja na rozpoczęcie działalności (licencja operacyjna)

Ustawa Prawo bankowe w art.12 podaje katalog zamknięty form w jakich mogą być tworzone banki i w jakich muszą działać. Banki są tworzone i egzystują jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych. Każda z tych form podlega odrębnemu, specyficznemu stanowi prawnemu, występują różnice pomiędzy przesłankami tworzenia poszczególnych form oraz różnią się same tryby ich powstawania.

Banki państwowe

Ustawa w art.14 podaje, iż bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego. Rozporządzenie Rady Ministrów o utworzeniu banku państwowego określa nazwę, siedzibę, przedmiot i zakres działania banku, fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku Skarbu Państwa, które stają się majątkiem banku. Bank państwowy nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Bank państwowy może utworzyć oddział za granicą, wymaga to jednak zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego.

Tryb postępowania związanego z tworzeniem banków w formie spółki akcyjnej lub banków spółdzielczych obejmuje trzy główne czynności:

1. uzyskanie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego( w przypadku banku spółdzielczego - KNB uzgadnia zezwolenie z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych) na utworzenie banku krajowego oraz oddziału lub przedstawicielstwa banku zagranicznego;

2. zorganizowanie banku i jego rejestracja;

3. uzyskanie zezwolenia na rozpoczęcie działalności przez bank( zezwolenie KNB);

Wymogi dotyczące tworzenia banków mają charakter materialny i formalny. Pierwsze odnoszą się do tworzenia każdego banku, drugie związane są z wnioskami i ich dokumentacją składaną w celu uzyskania zezwolenia.

Wymogi materialne dla banków zawarte w art. 30 ustawy prawo bankowe

Art. 30. 1. Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli:

1) zostało zapewnione wyposażenie banku w:

a) fundusze własne, których wielkość powinna być dostosowana do rodzaju czynności bankowych przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej działalności, z tym że jeden założyciel oraz grupa założycieli, pozostających w stosunku dominacji i zależności, może wnieść wkład pieniężny w kwocie nie przekraczającej połowy kapitału założycielskiego, z zastrzeżeniem art. 13 ust. 3,

b) pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej,

2) założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem,

3) co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem, a w przypadku obywateli innych państw również potwierdzoną znajomość języka polskiego, 

4) przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku.

2. Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej, z tym że kapitał założycielski wnoszony w formie pieniężnej nie może być niższy od kwoty określonej w art. 32 ust. 1, a wartość wnoszonych wkładów niepieniężnych nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego.

3. 

4. Komisja Nadzoru Bankowego może w szczególnie uzasadnionych przypadkach wyrazić zgodę na przekroczenie limitu, o którym mowa w ust. 2.

5. Kapitał założycielski banku nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu, lub źródeł nie udokumentowanych.

Kapitał założycielski określony został w art. 32 prawa bankowego

Art. 32. 1. Wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski, z zastrzeżeniem ust. 2, nie może być niższy od równowartości w złotych 5 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.

2. W przypadku banków spółdzielczych, których założyciele wyrazili zamiar zawarcia umowy zrzeszenia, na podstawie ustawy wymienionej w art. 20 ust. 1, kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 1 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku

5. Proszę omówić cele i funkcje nadzoru bankowego

Zgodnie z art.133 ust.1 prawa bankowego cele nadzoru bankowego jest zapewnienie:

1) bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

2) zgodności działalności banków z przepisami niniejszej ustawy, ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Funkcje nadzoru bankowego:

1. funkcja licencyjna- dopuszczenie do działalności bankowej odpowiedniej, przygotowanej grupy ludzi oraz czystego kapitału.

Postępowanie licencyjne ma dwa etapy:

• zgoda na założenie banku

• zgoda na działanie banku

2. funkcja regulacyjna- służy do oddziaływania na banki, określa standardy bezpieczeństwa w bankach

3. funkcja kontrolna- służy do kontroli i nadzoru działalności prowadzonej przez banki

4. funkcja dyscyplinarna- możliwość wpływu na działalność banków, określa formy kar

6. Proszę omówić instytucje Komisji Nadzoru Bankowego i Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego

1. Komisja Nadzoru Bankowego

Komisja jest centralnym organem administracji państwowej. W jej skład wchodzą:

1. Prezes NBP( jest przewodniczącym Komisji)

2. Minister Finansów lub delegowany przez niego sekretarz albo podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów jako zastępca przewodniczącego Komisji

3. Przedstawiciel Prezydenta RP

4. Prezes Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

5. Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd

6. Przedstawiciel Ministra Finansów

7. Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego

Do zadań Komisji w szczególności należy

1) określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach,

2) nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych,

3) dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój,

4) opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.

Z całokształtu przepisów prawnych odnoszących się do Komisji wynika, iż jej zakres działalności wykracza poza działania stricte nadzorcze. Posiada ona bowiem zadania reglamentacyjne, zadania normodawcze oraz podejmowanie decyzji administracyjnych.

Komisji przypisano również zadania w zakresie sanacji banków oraz ich likwidacji i upadłości.

Działania nadzorcze KNB możemy sklasyfikować jako:

1. czynności faktyczne - dzięki którym możliwe jest zbadanie i ocena działalności banków

2. czynności prawne - polegające na podejmowaniu decyzji o zastosowaniu środków nadzoru bankowego

1. Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego

Wykonywanie czynności faktycznych należy przede wszystkim do pracowników GINB. Pracownik Inspektoratu musi spełniać kryteria odpowiedniego wykształcenia, doświadczenia oraz zdanego egzaminu.

Pracownicy GINB prowadzą działania kontrolne, sprawozdawcze, analityczne, informacyjne

Art. 29. 1. Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego jest organem wykonawczym Komisji.

2. Szczegółowy tryb działania Inspektoratu określa regulamin uchwalony przez Komisję większością głosów w obecności wszystkich członków Komisji.

3. Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego powołuje i odwołuje Prezes NBP w uzgodnieniu z Ministrem Finansów.

Art. 30. 1. Inspektorzy nadzoru bankowego powinni posiadać odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe. W szczególności inspektorem nadzoru bankowego może być ten, kto:

1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,

2) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków służbowych,

3) ma nienaganną opinię i nie był karany za przestępstwo z winy umyślnej,

4) posiada wyższe wykształcenie prawnicze, ekonomiczne lub inne wyższe o specjalności przydatnej do wykonywania nadzoru bankowego,

5) posiada co najmniej 3-letni staż pracy w bankowości,

6) złożył egzamin kwalifikacyjny na stanowisko inspektora nadzoru bankowego przed komisją egzaminacyjną, powołaną przez Komisję.

2. Komisja określa zasady przeprowadzania egzaminów i odbywania praktyki zawodowej dla kandydatów na inspektorów nadzoru bankowego.

7. Proszę omówić podstawowe pojęcia z zakresu prawa dewizowego: prawo dewizowe, podmioty prawa dewizowego, wartości dewizowe, obrót dewizowy.

prawo dewizowe jest to zespół norm prawnych regulujących obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi w kraju, a także działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwa w ich kupnie i sprzedaży.

podmioty prawa dewizowego

1. rezydenci

rezydentami są:

a) osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nie rezydentów,

b) polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

2) nie rezydentami są:

a) osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; nie rezydentami są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów,

b) obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

3) nie rezydentami z krajów trzecich są osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach trzecich; nie rezydentami z krajów trzecich są również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub nie rezydentów z innych krajów,

4)banki

5)kantory

6)Skarb Państwa

7)NBP

8) organ władzy publicznej podejmujący czynności w postępowaniu karnym, cywilnym lub administracyjnym, w tym zabezpieczającym lub egzekucyjnym

wartościami dewizowymi są zagraniczne środki płatnicze oraz złoto dewizowe i platyna dewizowa,

zagranicznymi środkami płatniczymi są waluty obce i dewizy,

 dewizami są papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych,

 złotem dewizowym i platyną dewizową jest złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej; złotem dewizowym i platyną dewizową są również przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców,

obrotem dewizowym jest obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi w kraju,

  obrotem dewizowym z zagranicą jest:

a) zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem i nie rezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem i nie rezydentem własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności,

b) zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą, a także wykonywanie takich umów,

c) dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju,

 obrotem wartościami dewizowymi w kraju jest zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nie rezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nie rezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywanie takich umów lub czynności,

Wybrane zagadnienia finansowania rozwoju regionalnego

1. Proszę scharakteryzować źródła finansowania rozwoju regionalnego.

Źródła finansowania rozwoju regionalnego dzielą się na:

1. Unijne - w ramach programów globalnych, dotyczących całego obszaru UE

2. Krajowe - w ramach programów narodowych

3. Źródła pochodzące z budżetów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego, zwłaszcza szczebla regionalnego.

Ad.1 Do unijnych źródeł finansowania rozwoju regionalnego zaliczamy przede wszystkim środki finansowe zgromadzone w ramach podstawowych funduszy strukturalnych, do których zaliczamy:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, który współfinansuje działania zmierzające do zmniejszania różnic w poziomie rozwoju gospodarczego pomiędzy regionami,

• Europejski Fundusz Socjalny (utworzony na mocy Traktatu Rzymskiego), współfinansujący działania związane z polityką zatrudniania i rozwoju zasobów ludzkich,

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych ( utworzony w 1962r.), współfinansujący działania związane z rozwojem rolnictwa i obszarów wiejskich,

• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa, wspierający realizację wspólnej polityki wobec rybołówstwa.

Specyficznym źródłem finansowania jest Fundusz Spójności (utworzony w 1994r.), współfinansujący inwestycje transportowe w korytarzach transeuropejskich i w zakresie ochrony środowiska - o europejskim i krajowym zasięgu.

Pomoc finansowa Funduszu Spójności powinna być skierowana do krajów o poziomie PKB na mieszkańca nie przekraczającym 90% wielkości przeciętnej w krajach UE. Pomoc ta jednak nie może wspierać finansowania z funduszy strukturalnych.

Budżet funduszy strukturalnych w latach 2000-2006 ma wynosić średniorocznie 39,3 mld euro, a udział Funduszu Spójności w całości wydatków na politykę strukturalną krajów członkowskich wynosi obecnie 18%.

Polska w pełni będzie korzystać z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności dopiero po przystąpieniu do UE. Na lata 2004-2006 Komisja Europejska planuje przeznaczyć na działania strukturalne dla Polski do 11,4 mld euro, z czego 7,6 mld euro będzie przeznaczona na operacje strukturalne, a 3,7 mld euro na Fundusz Spójności.

Budżet Unii przewiduje także wsparcie rolnictwa dla Polski poza funduszami strukturalnymi. Wsparcie to w ramach programu Wspólnej Polityki Rolnej przewidywane jest w kwotach:

- na rok 2004 - 916,4 mln euro

- na rok 2005 - 1,8 mld euro

- na rok 2006 - 2,0 mld euro.

Ad.2

Wsparcie finansowe rozwoju regionalnego realizowane jest zgodnie z ustawą o finansach publicznych dnia 26 listopada 1998 r.(Dz.U.Nr.155, poz. 1014) z późniejszymi zmianami - poprzez dotacje celowe na zadania bieżące lub inwestycyjne. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001-2006 (uchwała Nr.105 Rady Ministrów dnia 28 grudnia 2000 r.) jest podstawowym dokumentem, na podstawie którego wykonuje się zadania związane z rozwojem regionalnym kraju.

Wsparcie finansowe rozwoju regionalnego ze środków budżetu państwa może być przeznaczone tylko na zadania ujęte w kontraktach wojewódzkich oraz programów interwencyjnych (klęski żywiołowe, nagłe sytuacje kryzysowe)-art. 29 ustawy zasadach wspiera rozwoju regionalnego:

Art. 29. 1. Zadania z zakresu rozwoju regionalnego nie ujęte w kontrakcie mogą być finansowane z dotacji celowych z budżetu państwa wyłącznie w przypadkach realizacji:

1) programów interwencyjnych tworzonych i realizowanych w przypadku klęsk żywiołowych, nagłych sytuacji kryzysowych, w szczególności na rynku pracy i w gospodarce,

2) programów pilotażowych testujących nowe rozwiązania i instrumenty rozwoju regionalnego,

3) programów doradczych i informacyjnych zwiększających zdolność przyjmowania budżetowego wsparcia finansowego programów wojewódzkich.

2. Finansowanie zadań, o których mowa w ust. 1, następuje w trybie przewidzianym w ustawie o finansach publicznych..

Ad.3 Polityka regionalna finansowana jest także z budżetów jednostek samorządu terytorialnego i ze źródeł prywatnych.

Ponadto ustawa o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców przewiduje możliwość bezpośredniego finansowania działalności przedsiębiorców dla pobudzenia długotrwałego rozwoju. Udzielana jest w formie dotacji, ulg podatkowych, ulgowych kredytów i pożyczek. Dopuszczalna jest jedynie dla obszarów wytypowanych przez Radę Ministrów.

2. Proszę omówić zasady wykorzystywania środków finansowych Unii Europejskiej.

Wdrażanie instrumentów strukturalnych podlega kilku podstawowym zasadom, które stopniowo formowano w wyniku doświadczeń instytucji Wspólnoty w zakresie prowadzenia polityki regionalnej. Początkowo sprecyzowano je w rozporządzeniu Rady z 24.06.1988r. o zadaniach funduszy strukturalnych i ich skuteczności oraz koordynacji działań między nimi oraz z działaniami Europejskiego Banku Inwestycyjnego i innych istniejących narzędzi finansowych ( 2052/88 z późn.zm.).

Zasady te tworzą łącznie podstawy całej polityki strukturalnej UE i jako takie muszą być przestrzegane we wszystkich krajach korzystających z instrumentów finansowych.

Obowiązują m.in. następujące zasady:

1. pomocniczości, tj. konieczności realizacji zadań przez jak najniższy szczebel w ramach ich kompetencji w celu zwiększenia efektywności

2. koncentracji środków na finansowaniu wybranych priorytetów, mających na celu w szczególności wspieranie rozwoju i dostosowania regionów zacofanych ( 80% wielkości środków)

3. partnerstwa podmiotów publicznych, gospodarczych i społecznych, organów UE i instytucji krajowych (regionalnych i lokalnych) w każdej fazie procedury polityki regionalnej

4. komplementarności oraz dodatkowości , czyli współfinansowania programów i zadań przede wszystkim ze środków krajowych budżetów; zasada dodatkowości ma stanowić gwarancję, że wsparcie finansowe Wspólnoty nie będzie traktowane jako substytut krajowej pomocy, lecz jako wzmocnienie wspólnych wysiłków w celu przezwyciężenia problemów strukturalnych; środki krajowe zapewnić musza finansowanie na poziomie 25% funduszy strukturalnych i 15% Funduszu Spójności.

5. koordynacji, oznaczająca współdziałanie, ścisłe konsultowanie różnych podmiotów, w tym krajowych, w przygotowaniu, realizacji i kontroli programów oraz finansowanych projektów.

6. programowania, zasada ta polega na realizowaniu priorytetów polityki strukturalnej w oparciu o przygotowane przez państwa członkowskie, a zatwierdzone przez Komisję Europejską, wieloletnie plany rozwoju. Zasada ta ma gwarantować ciągłość i kompleksowość podejmowanych działań interwencyjnych, w ramach których dopiero finansowane są, ze stabilnych źródeł, konkretne przedsięwzięcia. Np.; Programowanie pomocy z funduszy strukturalnych w ramach Celu1 odbywa się na poziomie regionów NUTS 2 ( polskie województwa) i składa się z trzech zasadniczych etapów. W pierwszej fazie region kwalifikujący się do otrzymania wsparcia finansowego musi przygotować plan rozwoju, czyli dokument zawierający analizę sytuacji społeczno-gospodarczej regionu wraz z opisem strategii służącej osiągnięciu podstawowych celów, priorytetowymi obszarami działań, ich szczegółowymi celami i odpowiadającymi im środkami finansowymi, zarówno ze źródeł krajowych, jak również z funduszy strukturalnych. Przygotowanie planu rozwoju dla całego kraju ma praktyczne znaczenie dla państw całkowicie objętych Celem1. Plan jest przesyłany do Komisji Europejskiej, która w uzgodnieniu z krajem członkowskim opracowuje na tej podstawie Podstawy Wsparcia Wspólnoty (Community Suport Framework) - dokument, który określa i potwierdza zaangażowanie środków finansowych Wspólnoty na realizację niektórych celów i priorytetów przedstawionych w planie rozwoju. Podstawy Wsparcia Wspólnoty zawierają strategię i priorytety działań funduszy i kraju członkowskiego, ich cele szczegółowe, wielkość wkładu funduszy strukturalnych i innych środków finansowych Wspólnoty. Trzecim etapem jest przygotowanie na bazie Podstaw Wsparcia Wspólnoty programów operacyjnych, czyli dokumentów opisujących szczegółowo działania, które będą wdrażane przy wykorzystaniu środków funduszy strukturalnych.

7. monitoringu i kontroli finansowej, wykonywanych nie tylko przez organy kontrolne Wspólnot, ale przede wszystkim przez kraje członkowskie, których administracja zobowiązana jest do respektowania finansowych i księgowych reguł UE.

3. Proszę wymienić fundusze strukturalne i inicjatywy wspólnotowe.

Cele

Generalnym celem polityki regionalnej Unii Europejskiej jest zapewnienie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju całej Unii, a także zwiększenie stopnia spójności gospodarczej i społecznej krajów członkowskich oraz regionów UE. Ten ogólny zamysł uszczegóławiają opatrzone odpowiednim numerem cele (Objectives). W okresie budżetowym 1994-1999 było takich celów siedem (1,2,3,4,5a,5b i 6), zaś w obecnym, trwającym od 2000 r.do 2006 r., kierując się zasadą koncentracji środków liczbę celów ograniczono do trzech.

Cel 1 (o charakterze terytorialnym) - dotyczy wspierania rozwoju i dostosowań strukturalnych regionów opóźnionych w rozwoju (regionów, w których poziom PKB na jednego mieszkańca, mierzony parytetem siły nabywczej i obliczany na podstawie danych Wspólnoty za ostatnie trzy lata, jest niższy od 75% średniej unijnej) oraz słabo zaludnionych regionów północnych, gdzie gęstość zaludnienia nie przekracza 8 osób na km2.

Cel 2 (o charakterze terytorialnym) - dotyczy wspierania ekonomicznej i społecznej konwersji regionów przeżywających trudności strukturalne i dokonujących przeobrażeń (np. obszary przechodzące zmiany społeczno gospodarcze w sektorze przemysłowym i usługowym, upadające obszary wiejskie, obszary miejskie znajdujące się w trudnej sytuacji oraz objęte kryzysem obszary zależne od rybołówstwa). Środki w ramach Celu 2 kierowane są obecnie do wszystkich krajów UE, z wyjątkiem Grecji, Irlandii i Portugalii, objętych Celem 1.

Cel 3 (o charakterze horyzontalnym) - dotyczy pomocy na rzecz adaptacji i modernizacji polityki systemów oświaty, szkolenia zawodowego i zatrudnienia. Celem tym jest objęty cały obszar UE, z wyjątkiem regionów otrzymujących środki w ramach Celu 1, w którym uwzględnia się podobne priorytety w ramach programów wspomagających rozwój gospodarczy. Na Cel 3 przeznaczonych jest 12,3% wszystkich środków funduszy strukturalnych (24 mld euro). Podział środków będzie następował na podstawie udziału poszczególnych państw w populacji UE.

Wszystkie polskie regiony, w których PKB na głowę mieszkańca nie przekracza 75 % średniej europejskiej, a więc całe terytorium kraju podlega Celowi 1 polityki strukturalnej UE. W latach 2004-2006 Cele 2 i 3 nie będą znajdowały w Polsce zastosowania.

Poszczególne cele finansowane są z różnych funduszy. Na realizację Celu 1 sięga się po środki pochodzące ze wszystkich czterech funduszy strukturalnych, w ramach Celu 2 wykorzystuje się środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego, a celowi 3 służy Europejski Fundusz Społeczny.

Fundusze strukturalne

Wspomniany cel polityki regionalnej Unii Europejskiej (nazywanej także polityką strukturalną) - wyrównywanie różnic międzyregionalnych w poziomie życia i w rozwoju gospodarczym pomiędzy najbiedniejszymi a najbogatszymi regionami państw członkowskich, realizowane jest poprzez cztery fundusze strukturalne, Fundusz Spójności oraz programy wspólnotowe.

Zasadniczymi instrumentami finansującymi działania strukturalne Unii Europejskiej są fundusze strukturalne. Powstawały one w różnym czasie, wraz z rozwojem polityki regionalnej Unii Europejskiej. Najstarszymi z czterech funduszy są Europejski Fundusz Społeczny (European Social Fund -ESF) oraz Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (European Agriculture Guidance and Guarantee Fund - EAGGF). Funduszom tym powierzono w 1972 r. finansowanie wspólnotowej polityki regionalnej. Trzy lata p…óźniej ukierunkowany wyłącznie na politykę regionalną Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ( European Regional Development Fund - ERDF), a w 1993 r. utworzono Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem (Financial Instrument of Fisheries Guidance - FIFG).

Ich zadaniem jest wsparcie procesów restrukturyzacji i modernizacji gospodarek państw członkowskich UE poprzez nakłady w tych sektorach i regionach, które wymagają interwencji, aby sprostać globalnej konkurencji.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Zasoby Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego służą głównie współfinansowaniu:

• inicjatyw na rzecz rozwoju lokalnego;

• tworzenia i zabezpieczania trwałych miejsc pracy;

• działalności średnich i małych przedsiębiorstw;

• inwestycji produkcyjnych umożliwiających tworzenie lub utrzymywanie trwałego zatrudnienia, infrastruktury, rozwoju turystyki;

• inwestycji w dziedzinie kultury;

• ochrony i poprawy stanu środowiska;

• sfery badawczo - rozwojowej;

• rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

W ramach tego funduszu mogą być także finansowane tzw. duże projekty, których koszt przekracza 50 milionów euro i które obejmują ekonomicznie niepodzielną serię prac, spełniających ściśle określoną funkcję techniczną i posiadających jasno określone cele. Projekty te są bezpośrednio negocjowane z Komisją Europejską. Komisja ocenia projekty, konsultując się w razie potrzeby z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i podejmuje decyzję odnośnie poziomu pomocy wspólnotowej (art. 25-26 Rozporządzenia 1260/1999).

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej składa się z dwóch sekcji: z sekcji Orientacji i z sekcji Gwarancji. W ramach polityki strukturalnej UE Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej wspiera trwały rozwój obszarów wiejskich oraz dostosowywanie struktury rolnej regionów opóźnionych w rozwoju. W ramach funduszu współfinansowane są:

• inwestycje w gospodarstwach rolnych;

• pomoc dla młodych rolników i szkolenie zawodowe;

• pomoc na rzecz wcześniejszego przechodzenia na emeryturę;

• pomoce kompensacyjne dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania lub dla obszarów objętych uwarunkowaniami środowiskowymi;

• środki rolno-środowiskowe, poprawa przetwórstwa i komercjalizacji gospodarstw rolnych;

• rozwój i przetwarzanie zasobów leśnych;

• rozwój obszarów wiejskich.

Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem

Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem ma za zadanie przyczyniać się do zachowania równowagi zasobów morza i nakładu floty rybackiej. Ma również na celu wzmocnienie konkurencyjności tego sektora oraz rozwój uzależnionych od niego obszarów. Zasoby tego funduszu służą głównie współfinansowaniu działań na rzecz:

• uzyskania równowagi pomiędzy nakładem połowowym a dostępnymi i odtwarzalnymi zasobami ryb;

• modernizacji i odnowy floty rybackiej;

• poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa na statkach rybackich i w portach;

• poprawy jakości ryb i produktów rybnych;

• wzrostu wartości dodanej ryb i produktów rybnych;

• ożywienia obszarów zależnych od rybołówstwa oraz zależnych od chowu i hodowli ryb;

• rozwoju akwakultury, ochrony obszarów morskich;

• wyposażenia portów rybackich;

• promocji produktów rybnych i wzrostu spożycia ryb w Polsce.

Europejski Fundusz Społeczny

Europejski Fundusz Społeczny wspiera przedsięwzięcia przeciwdziałające bezrobociu oraz rozwija zasoby ludzkie, zmierzając do zwiększenia poziomu zatrudnienia, równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy, trwałego rozwoju oraz spójności gospodarczej i społecznej. Jest instrumentem wspierającym działania podejmowane w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz rocznych Wytycznych w sprawie zatrudnienia.

Priorytety ESF realizowane są w ramach pięciu obszarów wsparcia, które określają zakres działań mogących otrzymać wsparcie ze strony ESF. Obejmują one:

• aktywną politykę rynku pracy;

• przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego;

• kształcenie ustawiczne, doskonalenie kadr gospodarki (promocja potencjału adaptacyjnego);

• rozwój przedsiębiorczości;

• zwiększenie dostępu i uczestnictwa kobiet w rynku pracy.

Ponadto, w ramach ESF wspierane są kwestie horyzontalne dotyczące rozwoju lokalnego, równości szans, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz zrównoważonego rozwoju.

Obok wymienionych czterech funduszy strukturalnych, w Unii Europejskiej funkcjonuje również Fundusz Spójności, który finansuje duże projekty w zakresie transportu i ochrony środowiska o wartości przekraczającej 10 milionów euro. W odróżnieniu od funduszy strukturalnych, Fundusz Spójności, utworzony w 1993 roku na mocy Traktatu z Maastricht, kierowany jest nie do poszczególnych regionów, ale do poszczególnych krajów. Fundusz ten ma na celu wzmocnienie gospodarczej i społecznej spójności państw UE. Z Funduszu Spójności współfinansowane są wydatki o charakterze infrastrukturalnym w dziedzinie transportu oraz na rzecz ochrony środowiska naturalnego w krajach, w których PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej dla całej UE.

Inicjatywy wspólnotowe

Inicjatywy wspólnotowe uzupełniają interwencje podejmowane w ramach funduszy strukturalnych z tytułu realizacji Celów 1, 2 i 3 oraz pomocy na rzecz rybołówstwa. Ich celem jest znalezienie wspólnych rozwiązań dla problemów występujących na całym terytorium europejskim. Inicjatywy wspólnotowe inicjowane są przez Komisję Europejską, jednak koordynacja i wdrażanie odbywa się na poziomie krajowym państwa członkowskiego. W okresie programowania 2000-2006 wdrażane są cztery inicjatywy wspólnotowe: INTERREG III, URBAN II, LEADER + oraz EQUAL, na które przeznaczono kwotę 10,44 mld euro, odpowiadającą 5,35% budżetu funduszy strukturalnych.

INTERREG III - promuje nadgraniczną, międzynarodową i międzyregionalną współpracę, pomyślaną jako partnerstwo ponad granicami, mającą na celu zrównoważony i harmonijny rozwój obszarów położonych przy granicach państw lub regionów. Środki na realizację programu pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

URBAN II - koncentruje się na wspieraniu nowych strategii na rzecz ekonomicznej i społecznej odnowy obszarów miejskich zagrożonych lub dotkniętych zjawiskami bezrobocia strukturalnego i przejawami patologii społecznej. Program ten jest finansowany z zasobów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

EQUAL - ma na celu testowanie i popieranie - w drodze współpracy ponadnarodowej - nowych sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukujących pracy. Zakres tematyczny EQUAL obejmuje osiem tematów, wpisujących się w treść czterech filarów Europejskiej Strategii Zatrudnienia (zdolność do zatrudnienia, przedsiębiorczość, zdolności przystosowawcze firm i pracowników, równość szans) oraz jeden temat, dotyczący osób ubiegających się o status uchodźcy. Inicjatywa ta jest finansowana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

LEADER + ma na celu wspieranie działań innowacyjnych na rzecz rozwoju stref wiejskich w ubogich regionach Unii Europejskiej w celu wypracowania nowych, lokalnych strategii zrównoważonego rozwoju. Działania są inicjowane i przeprowadzane przez „Lokalne Grupy Działania" (LGD), w których biorą udział partnerzy społeczni i ekonomiczni sektora publicznego i prywatnego. Program ten jest finansowany z zasobów Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej- Sekcji Orientacji.

Działania innowacyjne i pomoc techniczna

W ramach budżetu funduszy strukturalnych zarezerwowano ponadto 1 mld euro (0,5% całości) na finansowanie działań innowacyjnych i pomocytechnicznej przy realizacji polityki strukturalnej (art. 22-24 Rozporządzenia 1260/99). Jest to pomoc udzielana z inicjatywy lub w imieniu Komisji, obejmująca: analizy, projekty pilotażowe, wymianę doświadczeń, tworzenie systemów komputerowych w celu monitoringu i oceny pomocy oraz inne projekty, mające na celu poprawę jakości i skuteczności świadczonej pomocy.

W latach 2004-2006 Polska korzystać będzie z inicjatyw INTERREG oraz EQUAL.

4. Proszę scharakteryzować cele i zasady wdrażania pomocy z funduszy przedakcesyjnych.

Fundusze przedakcesyjne ( preakcesyjne) finansują konkretne programy działań i mają umożliwiać przygotowanie się do przystąpienia do UE.

Wielkość pomocy finansowej dla poszczególnych krajów organy UE na podstawie wskaźników statystycznych oraz rezultatów rokowań i przygotowania kraju do integracji, jak i stopnia wykorzystywania „ środków pomocowych”.

Istotną rolę dla krajów kandydujących do członkostwa w UE, w tym Polski, odgrywają od 2000 r. trzy podstawowe fundusze preakcesyjne:

1. fundusz ISPA ( Instrument for Structural Policies for Pre- Accession),

2. fundusz SAPARD ( Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development),

3. fundusz od dziesięciu lat działający w Polsce- PHARE ( Poland and Hangary Assistance for Restructuring their Economies).

Ad.1 Celem funduszu ISPA jest finansowanie działań dostosowujących poziom rozwoju infrastruktury technicznej w zakresie transportu i ochrony środowiska do standardów UE w latach 2000-2006.

W szczególności chodzi tu o:

- budowę i modernizację infrastruktury transportowej, połączenia systemów komunikacyjnych z systemami państw członkowskich UE.

- budowa transeuropejskiej sieci transportowej ( korytarzy transportowych)

- zwalczanie zagrożeń spowodowanych zanieczyszczeniem wód i powietrza, zasobów wody pitnej,

- utylizacja odpadów

- wdrażanie prawa Wspólnoty w tym zakresie.

Wdrażanie:

O dofinansowanie wykonywanych zadań mogą ubiegać się jednostki samorządowe, organizacje pozarządowe oraz podmioty publiczne.

Na lata 2000-2006 zostały wyselekcjonowane określone projekty, stanowiące równocześnie propozycje dla Komisji Europejskiej i są to m.in. plany:

• częściowego finansowania kosztów budowy i modernizacji dróg(4723 km autostrad i dróg szybkiego ruchu),

• poprawy jakości wody pitnej,

• oczyszczanie ścieków i użytkowanie odpadów

• poprawy jakości powietrza.

Koordynacja międzyresortowa projektów przedstawionych do finansowania przez Ministerstwo Środowiska oraz Ministerstwo Infrastruktury, a także jednostki samorządowe należy do Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej, który jest Narodowym Koordynatorem Pomocy prezentującym konkretne projekty na forum Komisji europejskiej. Projekty te powinny być uprzednio uwzględnione w odpowiedniej Narodowej Strategii.

Środki funduszu pochodzą z bezzwrotnych źródeł zagranicznych i przekazywane są na odrębny rachunek budżetu państwa, tworząc odrębną część budżetową. Uruchamia je i administruje nimi Pełnomocnik Rządu do spraw obsługi środków finansowych pochodzących z UE. Nie wygasają one z upływem roku budżetowego.

Ad.2 Celem jest wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich i działania dostosowawcze w dziedzinie rolnictwa. W szczególności:

• poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego

• inwestycje w gospodarstwach rolnych

• poprawa warunków gospodarowania i infrastruktury wiejskiej

• różnicowanie działalności gospod. w celu tworzenia nowych miejsc pracy.

Corocznie Polska ma otrzymywać z funduszu SAPARD pomoc w wysokości prawie 170mln euro. Kwotę 700 mln euro Polska ma otrzymywać przez cały okres alokacji, pod warunkiem zaplanowania w budżetach krajowych 25% tej wielkości.

Pomoc z funduszu ma charakter bezzwrotnej dotacji w wysokości 75% wydatków na dane przedsięwzięcie i 100% na pomoc techniczną. Ponadto w jednym projekcie nie można łączyć środków różnych funduszy preakcesyjnych.

Wdrażanie:

1. Uruchamianie dofinansowanie z programu SAPARD dokonuje się na wniosek Pełnomocnika Rządu do spraw obsługi środków finansowych pochodz. z UE

2. Środki te przekazywane SA na subkonto rachunku bieżącego budżetu państwa, w części dla Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, jako dysponenta w zakresie realizacji programu

3. Agencja płatnicza, którą w Polsce jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, działająca również poprzez 16 oddziałów.

Agencja ta jest odpowiedzialna za wypłaty środków, kontrolę rzeczową i finansową, prowadzenie księgowości i sprawozdawczości finansowej, przedstawianie wstępnych prognoz wydatków oraz roczne rozliczanie już wykorzystanych.

4. następnie transfery trafiają do beneficjentów.

Ad.3 Ma na celu:

• finansowanie działań służących przygotowaniu organizacyjnemu i prawnemu krajów kandydujących do pozyskiwania i prawidłowego wykorzystywania środków z funduszy strukturalnych, do których będą miały dostęp po wstąpieniu do Unii.

Wielkość funduszu programu wynosi rocznie 1,5 mld euro dla wszystkich krajów i na wszystkie programy.

Kontynuowane jest też finansowanie programu PHARE 1998 oraz PHARE 1999, których wydatki przeznaczone są również na wzmocnienie granicy wschodniej, współprace przygraniczną, łagodzenie skutków społecznych restrukturyzacji górnictwa i hutnictwa oraz modernizację przemysłu, przygotowanie sektora rolnictwa, jak i rozwój regionalny. Otrzymają je tylko wybrane województwa jak; warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i śląskie.

Programem PHARE 2001 objęto osiem województw.

Przy udzielaniu wsparcia finansowego poszczególnym regionom brano pod uwagę, zgodnie z wymaganiami ustawodawcy, obiektywne kryteria wynikające z danych i wskaźników statystycznych jak stopę bezrobocia, dochód na głowę mieszkańca, liczbę ludności regionu.

Zasady wdrażania:

Przy wykorzystaniu środków pochodzących z UE powinny być przestrzegane wypracowane przez naukę i stosowane przez organy europejskie oraz państwa członkowskie następujące zasady:

1. środki wsparcia finansowego wydatkowane są tylko na nieliczne, zdefiniowane przez UE cele

2. cele te powinny być określone w programach wieloletnich ,

3. środki te powinny jedynie uzupełniać, wzmacniać środki finansowe budżetów krajowych, które nie mogą być zmniejszane w związku z udzielanie wsparcia,

4. podstawą jest partnerstwo między Komisją Europejską, rządem państwa korzystającego z pomocy i obywatelami danego państwa.

5. Proszę omówić cele polityki regionalnej Unii Europejskiej

Głównym celem polityki regionalnej UE jest jedność gospodarcza i harmonijny rozwój regionów poprzez redukowanie różnic między nimi oraz łagodzenie zacofania regionów mniej rozwiniętych. Cele te przyświecały tworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

Kompleksowe cele polityki regionalnej sprecyzowano w rozporządzeniu Rady z 24 czerwca 1988r. (2052/88). Przepisy te stworzyły system jednolitych priorytetów, który następnie został skorygowany przez Komisję Europejską w dokumencie „Agenda 2000. Unia Europejska rozszerzona i silniejsza” przyjętym na szczycie berlińskim w marcu 1999r. oraz w rozporządzeniu Rady z 21 czerwca 1999r. wprowadzającym postanowienia dotyczące funduszy strukturalnych (1260/99), wraz z aktami regulującymi gospodarkę konkretnymi funduszami.

System celów europejskiej polityki regionalnej, obowiązujących na lata 2000-2006, został ograniczony do trzech podstawowych:

Cel nr.1- wspieranie ze środków funduszy strukturalnych rozwoju w regionach zacofanych, mające zmniejszyć dysproporcje w rozwoju regionalnym. Na cel ten w latach 2000-2006 ma być przeznaczone ok. 70% wszystkich środków funduszy strukturalnych. Kryterium wyróżnienia obszarów objętych tym zakresem pomocy jest poziom produktu krajowego brutto (PKB)na mieszkańca dla jednostki NUTS 2mniejszy od 75% średniej unijnej (lista regionów wyróżnionych tą pomocą znajduje się w decyzji Komisji 502/99/EC ).

Dla Polski poziom minimum nie został osiągnięty, całe terytorium kraju będzie objęte celem nr.1.

Cel nr.2- celem tym objęte są obszary stojące przed koniecznością głębokiej restrukturyzacji społeczno-ekonomicznej. Dotyczy to obszarów koncentracji przemysłów tradycyjnych, obszarów wiejskich o niskich dochodach ludności, zdegradowanych społecznie dzielnic miast oraz terenów zależnych od rybołówstwa ( wyznaczane są one jako NUTS 3 lub mniejsze, głównie w oparciu o wysokość stopy bezrobocia i udział w zatrudnieniu). Łącznie 11,5% środków funduszy strukturalnych zostanie skierowanych do obszarów celu nr.2.

Cel nr.3 - Cel ten dotyczy aktywizowania i unowocześniania rynków pracy, promocji, tworzenia i modernizowania systemów szkolenia, polityki zwalczania długookresowego bezrobocia, ochrony grup społecznych zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy.

Alokację z funduszy strukturalnych na działania w obrębie celu 3 sięgną łącznie w latach 2000-2006 - 12,3%.

Obecnie w doktrynie krytykowane są wyżej wymienione cele, gdyż uznaje się, że istotą polityki regionalnej UE nie powinno być tylko wsparcie finansowe, czyli prosta redystrybucja środków finansowych pochodzących z wkładów finansowych państw członkowskich i ich transfer do regionów słabych, lecz przede wszystkim stymulowanie rozwoju regionów poprzez pobudzanie ich zdolności konkurencyjnej, pobudzanie działań innowacyjnych, transfer technologii, rozwoju nauki i szkolnictwa. przyjęcie tych poglądów oznaczałoby mniejsze transfery finansowe ze środków Wspólnotowych.

6. Proszę wymienić i scharakteryzować dochody budżetu Wspólnoty.

Główne dochody budżetu Wspólnoty pochodzą ze składki (wkładów) państw członkowskich, a ich rodzaje i wielkość określa decyzja Rady z 29 września 2000 r. (2000/597/EC, Euratom) - zamieszczona na końcu podr.

Wielkość tych wkładów nie może przekroczyć wskaźnika łącznej sumy PKB państw członkowskich, wyliczonego przez Komisję według wzoru określonego w decyzji, czyli nie może przekroczyć 1,27% PKB.

Decyzja wymienia cztery rodzaje dochodów własnych tworzące części składowe składki poszczególnych państw:

• Opłaty - ponoszone w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz składki za cukier i za izoglukozę, po odliczeniu kosztów administracyjnych ich poboru;

• Cła - pobierane w ramach wspólnej polityki celnej na zewnętrznych granicach Unii, po odliczeniu kosztów administracyjnych ich poboru przy imporcie artykułów rolnych;

Wszelkie koszty administracyjne lansują się na poziomie 25% tych środków, zmniejszając w ten sposób wpływy z tych źródeł do budżetu.

• Udział w podatku od wartości dodanej (VAT), wymierzany na podstawie jednolitej dla krajów członkowskich stawki (wpływy szacuje się na ok. 37%); wyjątek stanowi Wielka Brytania;

Decyzja Rady z 29 września 2000 r. wprowadziła redukcję udziału w VAT z 1% do 0,75% w 2002 r. i 2003 r., oraz do 0,50% w 2004 r.- jest to jednolita stawka stosowana do uzgodnionej podstawy wymiaru podatku VAT, a podstawa wymiaru podatku VAT w państwach członkowskich będzie ograniczana do 50% PKB tych państw.

• Udział w wypracowywaniu przez poszczególne kraje ich PKB , jako źródło korygujące niewystarczające środki tradycyjne ( na ok. 47%).

Udział, czyli bezpośrednia wpłata, obliczany jest na podstawie różnicy między wydatkami z unijnego budżetu, zatwierdzonymi na dany rok oraz przewidywanymi dochodami z poprzednio wymienionych trzech źródeł. Różnica ta musi być uzupełniona przez kraje członkowskie w proporcji do ich udziału w PKB wszystkich krajów członkowskich UE.

Ostatnio wpływy te ulegają zwiększeniu.

Wpływy ze źródeł tradycyjnych, czyli opłat, ceł i innych, do których zalicza się podatki i ubezpieczenie społeczne funkcjonariuszy UE, wpływy z kar, nadwyżki z lat poprzednich itp.; szacuje się na 16% wszystkich wpływów.

Wielka Brytania korzysta z mechanizmu korekcyjnego w związku z nierównowagą budżetową, który powoduje zmniejszenie wysokości jej składki, oraz udziału Austrii, Niemiec, Holandii i Szwecji i ujemnego salda między ich wpłatami a środkami uzyskanymi z tytułu finansowania rozwoju regionalnego. Zostaną także zlikwidowane wszelkie przypadkowe korzyści, które mogą wynikać dla Wielkiej Brytanii w związku z rozszerzeniem Unii ( Decyzja Rady z 29.09.2000r.- zamieszczona na końcu książki „Polskie Prawo Finansowe” E. Chojna-Duch ).

Poza wymienionymi dochodami budżetu UE nie ma dochodów pochodzących ze źródeł własnych, gdyż naruszałoby to, według władz unijnych, suwerenność narodową

7. Proszę omówić cele i zarys procesu programowania pomocy ze środków Funduszu Spójności.

Fundusz Spójności został utworzony na mocy postanowień art. 161 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Rada Unii Europejskiej powołała do życia ten instrument finansowy Rozporządzeniem Rady nr 1164/94/WE z dnia 16 maja 1994 r.

Fundusz Spójności jako instrument polityki spójności gospodarczej i społecznej, współfinansuje projekty w dziedzinie środowiska naturalnego oraz sieci transeuropejskich w zakresie infrastruktury transportu. Przyczynia się on do zapewnienia równowagi gospodarczej i społecznej krajów członkowskich między innymi w celu spełnienia kryteriów konwergencji określonych w art. 104 Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej.

Zakres działania Funduszu Spójności obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, a nie regionalnym jak to ma miejsce w przypadku funduszy strukturalnych. Środki finansowe Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) per capita na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej w państwach Unii Europejskiej, oraz w których opracowany został program zmierzający do spełnienia kryteriów konwergencji ustalonych w art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady nr 1164/94/WE przy wyznaczaniu indykatywnej alokacji dla danego kraju brana jest pod uwagę liczba ludności zamieszkała w danym państwie, PNB z uwzględnieniem poprawy krajowego dobrobytu osiągniętego w poprzednim okresie programowania, powierzchnia kraju oraz inne czynniki społeczno ekonomiczne np. deficyt w obszarze infrastruktury transportowej.

Zasady programowania i wdrażania Funduszu Spójności

Zasady programowania i wdrażania Funduszu Spójności odbiegają od zasad programowania i wdrażania funduszy strukturalnych. Ogólne informacje dotyczące Funduszu Spójności znajdują się w „Wytycznych dla Funduszu Spójności na lata 2000-2006”, dokumencie opracowanym przez Komisję Europejską. Wytyczne Komisji Europejskiej wskazuja na stosowanie następujących zasad:

• strategiczne podejście - dokumentem programowym stanowiącym ramy oprogramowania Funduszu Spójności jest Strategia Wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006 (The Reference Framework). Zostały w nim określone główne kierunki wykorzystania Funduszu Spójności w obecnym okresie programowania z podziałem na sektor transportu oraz sektor środowiska.

• zanieczyszczający płaci (Poluters Pay Principle);

• minimalna wielkość projektu, który może uzyskać dofinansowanie z Funduszu Spójności wynosi 10 mln Euro.

• projekty finansowane z Funduszu Spójności powinny być zgodne z postanowieniami Traktatów, przyjętymi zgodnie z nimi instrumentami oraz politykami wspólnotowymi łącznie z polityką ochrony środowiska, transportową, w dziedzinie sieci transeuropejskich, polityką konkurencji oraz polityką zamówień publicznych.

• Finansowanie przedsięwzięć z Funduszu Spójności opiera się na zasadzie współfinansowania. Projekty inwestycyjne ubiegające się o dofinansowanie mogą być wsparte w ramach Funduszu Spójności maksymalnie do wysokości 85 % wydatków publicznych lub innych równoważnych wydatków, włączając w to wydatki jednostek, których działalność jest podjęta w ramach administracyjnych lub prawnych, na mocy których mogą być uważane za równoważne jednostkom publicznym (tzw. wydatków kwalifikowanych). W ramach jednego projektu nie można korzystać jednocześnie z Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych.

• Podobieństwem systemu wdrażania Funduszu Spójności do systemu wdrażania funduszy strukturalnych jest:

• Wydatkowanie środków przy zastosowaniu procedur zamówień publicznych;

• Kwalifikowalność i certyfikacja wydatków.

Za koordynację programowania Funduszu Spójności odpowiada Instytucja Zarządzająca Ministerstwo Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej (MGPiPS), która we współpracy z Ministerstwami: Infrastruktury i Środowiska przygotowuje Strategię wykorzystania Funduszu Spójności.

Ministerstwo Środowiska, jako Sektorowa Instytucja Zarządzająca priorytetami środowiska, odpowiada za proces programowania i przygotowania wniosków w sektorze środowiska. Udzielaniem informacji dotyczącymi zasad działania Funduszu, w tym między innymi formularzami dokumentów (na których składane są wnioski) zajmują się Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Ministerstwo Infrastruktury, jako Sektorowa Instytucja Zarządzająca, odpowiada za proces programowania i przygotowania i oceny wniosków w sektorze transportu. Na tym szczeblu następuje koordynacja procesu przygotowywania wniosków dla projektów kolejowych oraz projektów drogowych, opracowanych wcześniej przez PKP Polskie Linie Kolejowe (PKP PLK S.A.) oraz Generalna Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad -Instytucje Wdrażające, jak również Końcowi Odbiorcy interwencji Funduszu Spójności.

Od 2000 roku Polska korzysta z Przedakcesyjnego Instrumentu Polityki Strukturalnej (ISPA), który został utworzony na mocy Rozporządzenia Rady nr 1267/99 z 21 czerwca 1999 roku. Z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej, Polska jako państwo członkowskie przestanie być beneficjentem tego instrumentu, kierowanego do państw kandydujących. Wszystkie projekty zatwierdzone do finansowania w ramach ISPA będą kontynuowane w następnych latach jako projekty Funduszu Spójności.

8. Proszę omówić istotę i zasady zawierania kontraktów wojewódzkich.

W Polsce polityka regionalna prowadzona jest przede wszystkim w regionach, na poziomie NUTS 2 i NUTS 3, a więc w województwach samorządowych.

Samorząd województwa odpowiada za formułowanie i realizację polityki rozwoju wojew.- programowanie rozwoju i realizację na poziomie regionalnym oraz monitorowanie i nadzór nad całością działań podejmowanych w województwie na rzecz regionu, w tym przygotowanie strategii województwa ( wyznacza ona ogólnie sformułowane w ustawie o zasadach wspierania rozwoju regionalnego zadania) oraz programu wojewódzkiego ( konkretyzującego cele wyznaczone w strategii; stanowi on także podstawę do wystąpienia o wsparcie ze środków budżetu państwa na realizację określonych zadań).

Tak opracowane akty są podstawą do zawarcia kontraktu wojewódzkiego.

KONTRAKT WOJEWÓDZKI jest podstawowym dokumentem, na podstawie którego realizuje się w województwie politykę rozwoju regionalnego.

Jest on umową zawieraną pomiędzy Radą Ministrów, a samorządem województwa określającą w szczególności:

- podmioty kontraktu

- zadania nim objęte

- okres jego obowiązywania

- tryb i harmonogram wykonywania zadań

- wielkość nakładów

- źródła jego finansowania oraz sposób i terminy rozliczeń finansowych

- zasady oceny i sposób kontroli finansowej tego wykonywania

- także tryb rozwiązywania sporów i zaspokajania roszczeń przez strony kontraktu.

Tryb zawierania:

• jednostka samorządu terytorialnego ubiegając się o umieszczenie zadania w kontrakcie wojewódzkim składa stosowny wniosek do samorządu województwa,

• zarząd województwa ubiegając się o wsparcie zadań zawartych w programie wojewódzkim przedstawia ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego(zwanym dalej ministrem właściwym) wniosek o przyznanie środków, zawierający:

1) cele, na które ma być udzielone wsparcie, ze wskazaniem ich zgodności z kierunkami i priorytetami polityki rozwoju regionalnego państwa zawartymi w strategii i ich uszczegółowieniem zawartym w programie wsparcia,

2)wykaz zadań, na które ma być udzielone wsparcie,

3) źródła sfinansowania planowanych zadań i wysokość środków z każdego z tych źródeł,

4) oczekiwane efekty realizacji zadań i wskaźniki oceny tych efektów,

5) oczekiwania co do formy i wysokości wsparcia,

6) określenie podmiotów uprawnionych,

7) informację o przebiegu konsultacji z podmiotami wymienionymi w art. 12 ustawy o samorządzie województwa, tj. z działającymi na terenie wojew. agencjami, fundacjami, funduszami celowymi i in., prowadzonych w związku z wnioskiem.

- załącznikami do wniosku są strategia rozwoju województwa i program wojewódzki

• po otrzymaniu takiego wniosku minister właściwy zawiadamia marszałka województwa o możliwości podjęcia negocjacji mających na celu zawarcie kontraktu

• następnie przeprowadzane są rokowania związane z zawarciem kontraktu(ewentualnie zmianą)

• po ustaleniu treści kontraktu musi on być podpisany przez ministra i marszałka województwa, a następnie zatwierdzony przez sejmik województwa i Radę Ministrów

• kontrakt taki podlega opublikowaniu

• kontrakt taki może być zmieniany i rozwiązywany

Dofinansowanie zadań uwzględnionych w kontrakcie realizowane jest na warunkach określonych w ustawie o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998r. i w ustawie o wspieraniu rozwoju regionalnego.

Środki przekazywane są przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych za pośrednictwem wojewodów w terminach i na zasadach określonych w kontrakcie. Finansowanie może być realizowane ze środków zagranicznych.

Zadania z zakresu rozwoju regionalnego nie ujęte w kontraktach mogą być finansowane z dotacji celowych budżetu państwa, ale dotyczy to tylko programów interwencyjnych tworzonych i realizowanych w przypadku klęsk żywiołowych, programów pilotażowych, testujących nowe rozwiązania i instrumenty rozwoju regionalnego, programów informacyjnych i doradczych zwiększających zdolność przyjmowania budżetowego wsparcia finansowego programów wojewódzkich.

9. Proszę omówić zasady zarządzania finansowego wydatkami z funduszy strukturalnych.

Przy wykorzystaniu środków finansowych pochodzących z UE powinny być przestrzegane wypracowane przez naukę i stosowane przez organy europejskie oraz państwa członkowskie następujące zasady:

1. środki wsparcia finansowego wydatkowane są tylko na nieliczne, zdefiniowane przez Unię Europejską cele;

2. cele te powinny być określone w programach wieloletnich;

3. środki te powinny jedynie uzupełniać, wzmacniać środki finansowe budżetów krajowych, które nie mogą być zmniejszane w związku z udzieleniem wsparcia;

4. podstawą jest partnerstwo miedzy Komisją Europejską, rządem państwa korzystającego z pomocy i obywatelami danego państwa.

Zasady te wzorowane są na podstawowych, obowiązujących w zakresie funduszy strukturalnych zasad. Chodzi tu mianowicie o zasadę pomocniczości, koncentracji środków, partnerstwa, komplementarności i dodatkowości, koordynacji, programowania, monitoringu i kontroli finansowej.

10. Proszę wyjaśnić zasady i wymienić podmioty zaangażowane w proces wdrażania pomocy strukturalnej w Polsce.

Podstawowe zasady funkcjonowania funduszy strukturalnych

Skuteczność oraz efektywność działań Unii Europejskiej na rzecz spójności społeczno-gospodarczej zależy od egzekwowania zasad leżących u podstaw wspólnotowej polityki regionalnej. Zasady te zostały po raz pierwszy sformułowane podczas pierwszej reformy funduszy strukturalnych w 1988 r. Są one wynikiem doświadczeń zdobytych przez Komisję Europejską, które mają na celu koordynację i wspieranie polityk regionalnych państw członkowskich. Obejmują one między innymi: zasadę subsydiarności jako jedną z podstawowych zasad ustrojowych UE, a ponadto: zasadę koncentracji, wieloletniego programowania, partnerstwa i dodatkowości.

Zasada subsydiarności

Zgodnie z zasadą subsydiarności (pomocniczości) Wspólnota, w dziedzinach, które nie podlegają jej wyłącznej właściwości, podejmuje działania jedynie wówczas i tylko wtedy, kiedy cele zamierzonego działania nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, mogą zaś, z racji zakresu lub skutków zamierzonego działania, zostać lepiej zrealizowane na szczeblu wspólnotowym. Interwencja Wspólnoty nie wykracza poza ramy tego, co jest konieczne do osiągnięcia zakładanych celów. Polityka regionalna nie należy do wyłącznych kompetencji Wspólnot Europejskich. Stanowi typowy przykład praktycznej realizacji zasady subsydiarności. Problemy rozwoju regionalnego pozostają zatem w gestii danego państwa członkowskiego, a organy wspólnotowe ingerują w tę dziedzinę jedynie pomocniczo, uwzględniając skalę całego ugrupowania. W nowym regulaminie funduszy strukturalnych na lata 2000-2006 zasada subsydiarności została wzmocniona poprzez zwiększenie roli Komisji Europejskiej w definiowaniu priorytetów polityki regionalnej oraz włączenie niższych szczebli władz publicznych w zarządzanie realizowanymi programami

Zasada koncentracji

Zasada ta ma na celu koncentrację środków finansowych pochodzących z zasobów europejskich funduszy strukturalnych na realizacji ograniczonej liczby priorytetowych celów, mających podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej Przejawem tej zasady są działania Komisji zmierzające do:

• przeznaczenia środków z funduszy strukturalnych na ograniczoną liczbę celów,

• wyselekcjonowaniu regionów dotkniętych najpoważniejszymi problemami na podstawie odpowiednio dobranych kryteriów,

• koncentracji wsparcia w regionach opóźnionych w rozwoju w najmniej

• zamożnych krajach UE. Jest to wynikiem rozdziału środków w oparciu o poziom zamożności państwa i regionu oraz znaczenie ich strukturalnych problemów.

Zasada programowania wieloletniego

Zasada ta ma na celu wypracowywanie wieloletnich programów rozwoju, zgodnie z partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu przez Komisję Europejską programy te są wdrażane pod kierunkiem państw beneficjentów zgodnie z postanowieniami rozporządzeń wspólnotowych odnoszących się do funduszy strukturalnych.

System programowania funduszy strukturalnych jest bardzo rozbudowany i zawiera wiele elementów, które każdy kraj członkowski, ubiegając się o wsparcie programów rozwoju regionalnego, powinien wziąć pod uwagę.

II. Zasady przeprowadzania egzaminu z prawa finansowego

Egzamin będzie przeprowadzony w formie ustnej. Pytania objęte wykazem zostaną ułożone w zestawy. Każdy zestaw będzie obejmował 5 pytań z różnych zakresów tematycznych. Zestaw pytań będzie losowany przez studentów podczas egzaminu.

III. Literatura zalecana

Jako uzupełnienie wykładu kursowego z prawa finansowego zalecamy następujące pozycje bibliograficzne:

E. Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, wyd. 2, Warszawa 2003;

E. Kornberger -Sokołowska, Dochody jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2002;

C. Kosikowski, Publiczne prawo bankowe, Warszawa 1999

H. Litwińczuk, Prawo podatkowe przedsiębiorców, wyd. 4, Warszawa 2003;

W. Modzelewski, Wstęp do nauki polskiego prawa podatkowego, Warszawa 2003;

W. Modzelewski, Materialne prawo podatkowe, Warszawa 2003




dług celny - powstałe z mocy prawa zobowiązanie do uiszczenia należności celnych przywozowych (dług celny w przywozie) lub należności celnych wywozowych (dług celny w wywozie) odnoszące się do towarów (art.3 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 9 stycznia 1997r. - Kodeks Celny - t.j. Dz. U. 2001 r. Nr 75 poz. 802)

144

informacja zaczerpnięta z podręcznika E.Chojnej - Duch „Polskie prawo finansowe”

Podatki od wydatków = P.OBROTOWE

selektywne podatki obrotowe np. akcyza

ogólny popodatek

obrotowy

---