przynależności, które oznacza: my i inni, my i oni. Z tego punktu widzenia jesteście państwo na pewno grupą, jesteście odrębni od innych i z tego poczucia tożsamości wynikają różne rzeczy.
Henry Tajfel (czyt: Taszfel) - to nazwisko warto zapamiętać (ur. w Polsce) - jego badania nazwane zostały paradygmatem minimalnej grupy. Był to zabieg eksperymentalny, pokazujący jak łatwo z ludzi można stworzyć grupę - to klasyczny eksperyment w psychologii (który łatwo można powtórzyć).
Polegał on na tym, że za pomocą slajdów wyświetlono coś, co można nazwać gwiaździstym niebem (gwiazd było tak dużo, że oczywiście nie można ich w żadnym razie policzyć - gwiazdy to kropki) i proszono badanych, aby każdy podał ile jest tych kropek. Badani pisali, ale to co napisali nie było ważne. Na podstawie tych informacji eksperymentator podzielił badanych na dwie grupy:
- osoby, które podały zbyt małą ilość - mają tendencję do pomniejszania liczby;
- osoby, które mają tendencję do zawyżania.
Dobór do grup jest zawsze losowy. Mamy tych, co zawyżają! tych co zaniżają. Taki zabieg właśnie nawiązuje do poczucia tożsamości i kategoryzacji (z tym, że tu kategoryzacja jest dokonana z zewnątrz). Okazuje się, że to wystarcza do stworzenia minimalnej grupy. Taka Jedna drobna różnica wystarcza, żeby stworzyć grupę. Było to pierwsze badanie, które można robić z czymkolwiek.
Inne badanie polegało na tym, że pokazywano jakieś dwa bliżej nie znane obrazy i pytano badanych, który im się bardziej podoba. Ludzie coś tam wybierali, a następnie te osoby przydzielano losowo do jednej z dwuch grup: jedni byli tymi, którzy wolą malarstwo Gauguina; a druga grupa to ci, którzy preferują malarstwo van Gogha. Był to początek tego eksperymentu. Następnie każdy badany dostawał tzw. macierz wypłat (tabelkę) zawierającą wszystkich biorących udział w eksperymencie, którym miał przydzielać określoną sumę pieniędzy (z wyjątkiem siebie, żeby wykluczyć naturalną skłonność do przydzielania sobie najwięcej). Okazało się, że w takiej sytuacji zaczynano faworyzować swoich i dyskryminować obcych. To faworyzowanie polegało na przydzieleniu średnio większej sumy pieniędzy tym, którzy byli w tej samej grupie Okazało się, że poczucie tożsamości ma tu istotne znaczenie.
W tym przypadku, do grupy potrzeba co najmniej troje, ponieważ my stanowiąc grupę, musimy mieć kogoś, od kogo moglibyśmy się odróżniać. Ale ten ktoś od kogo się odróżniamy, musi nas również spostrzegać jako innych niż on sam. Dlatego tutaj mówi się, że potrzebna jest co najmniej trójka.
Obydwa podejścia do tego jak rozumieć grupę nie są w stosunku do siebie kontrowersyjne, ale się uzupełniają.
Przykład: Weźmy grupę jaką będzie para świeżo poślubionych ludzi. Możemy w niej znaleźć i cel, i normy, i interakcje, i strukturę, ale oprócz tego ci ludzie mają poczucie tożsamości. Zmiana nazwiska przez panie jest tego oznaką, jest to pewien symbol, że tworzymy jednostkę. Jest to i kategoryzacja, i poczucie tożsamości.
Trudno byłoby mówić o jakimkolwiek zbiorze jednostek jako o grupie, gdyby nie było poczucia tożsamości, tj. tego, że my jesteśmy ze względu na jakąś cechę inni od pozostałych.
Historia badań nad małymi grupami
Tak jak z całą psychologią, tak i tu pewne refleksje towarzyszą nam od zarania dziejów. Zarówno w Chinach, w starożytnej Grecji, czy gdziekolwiek indziej zagadnienie to było związane z tym jak kierować grupami, kim Jest dobry przywódca.
Konfucjusz doradzał cesarzom chińskim. Plutarch opisywał jakie cechy mieli wielcy wodzowie, wielcy przywódcy z jego okresu. Machiavelli doradzał Jaki powinien być książę, aby dobrze kierować podwładnymi i jak wiadomo makiawelizm przeszedł na dobre do psychologii.
Mamy więc ciąg rozważań jak to jest w grupach, jak kierować grupami, jakie cechy powinien mieć wódz, ale tak naprawdę rozwój tej subdyscypliny wiąże się niestety z wojnami. To dla potrzeb wojny poszukiwano ludzi, którzy będą dobrymi dowódcami. Zastanawiano się jak ich znaleźć, jak dokonywać selekcji. A skoro selekcja, to zastanawiamy się jaki człowiek potrafi dobrze, skutecznie kierować grupami.