4. 10. 07

Filozofia- (phileo- kochać, sophia- mądrość) refleksja na temat rzeczywistości; umiłowanie mądrości, pogoń za mądrością.

1. Powstanie filozofii

• W przeszłości filozofia była ściśle powiązana z religią. Czasami samodzielna, ale częściej całkowicie jej podporządkowana. Przykład tak ścisłej zależności najbardziej widoczny był w Grecji gdzie filozofia została zdominowana przez religie zamykając naturalne środki poznawcze. Przyczyniło się to do powstania 7 mędrców Hellady, którzy spojrzeli na Świat za pomocą własnych środków poznawczych ignorując całkowicie mity (rodzi się pojęcie sophia)

- rodzi się samoświadomość, ludzie zaglądają w swoje wnętrze

- powstaje sfera rozumowania, ludzie uczą się samostanowienia

• Filozofia, która narodziła się w Grecji początkowo utożsamiana jest z mądrością aż do czasów Pitagorasa (VI w p.n.e.)- określa wszechświat mianem kosmosu (pięknem). Zmienia znaczenie filozofii określając ją jako dążenie do mądrości, szukania istoty rzeczy. Tym samym człowiek może być tylko przyjacielem mądrości, której nigdy nie ogarnie.

• Obecnie najbardziej liberalne podejście w stosunku do filozofii prezentuje chrześcijaństwo dla którego wiara ściśle powiązane jest z rozumem.

• Filozofia początkowo skupiała się na kosmosie, później do zagadnień doszedł człowiek i Bóg.

2. Filozofia jako pojęcie

* Władysław Tatarkiewicz

Filozofia- nauka, która daje ogólny pogląd na Świat. Nauka, której zakres jest najogólniejszy a pojęcia najbardziej ogólne.

* Filozofia to nauka o strukturze i budowie bytu. Nauka, która wartościuje życie.

* Filozofia to synteza zagadnień dotyczących życia.

3. Koncepcje Filozoficzne

* Klasyczna

* Pozytywistyczna (synteza nauk szczegółowych)

* Neopozytywistyczna (język filozofii)

* Poza racjonalistyczna (traktuje filozofie jako sztukę, religie)

11.10.2007

Wyróżniamy 3 dziedziny filozofii:

I ONTOLOGIA

1. Nauka o bycie i rzeczywistości. Zainteresowanie metafizyką (słowo „metafizyka” zapoczątkował Andronikos, miłośnik Arystotelesa). Nauka o rzeczach widzialnych i niewidzialnych. Również o absolucie (czyli filozofia Boga - teologia filozoficzna).

Zainteresowanie pierwszą przyczyną istnienia.

2. Kosmologia, nauka o przyrodzie.

3. Antropologia

II GNOZEOLOGIA / EPISTEMOLOGIA

1. Teoria o poznaniu (wrażenia, wyobrażenia), procesy myślowe, pojęcia, obrazy myślowe

2. Krytyka poznania - badanie, czy nasze postrzeganie jest zgodne z rzeczywistością, krytyczny stosunek do poznania.

3. Nauka o nauce - epistemologia

III AKSJOLOGIA (nauka o wartościach)

(przeżywanie rzeczywistości, odkrywanie wartości, przeżywanie emocjonalne)

1. Wartości etyczne - etyka

2. Wartości estetyczne - estetyka

3. Wartości polityczne - polityka

Miejsce filozofii w nauce

Filozofia jest nauka wszystkiego, o wszystkim

Nauki realne - szczegółowe, przyrodnicze, historyczne, itp.

Nauki idealne - np. matematyka

Nauki kognitywne (cognitio - „poznaję”), dążą do odkrycia sztucznej inteligencji.

Filozofia ma ogromny szacunek do wszystkich nauk, ale z ostrożnością podchodzi do hipotez.

Filozofia, a światopogląd - filozofia daje ogólny pogląd na świat, również naukowy (oparty na doświadczeniach, przemyśleniach)

Filozofia, a teologia - różnice między filozofia, a teologią polegają na optyce spojrzeń

STRUKTURA FILOZOFII

1. Element genetyczny - hipoteza

2. Element formalny (uniwersalność, racjonalność, naukowość)

3. Element merytoryczny (synteza, zsyntetyzowana wizja świata)

FILOZOFIA CHRZEŚCIJAŃSKA odnosi się do teologii z szacunkiem, chce być dla niej wsparciem.

18.11.07

Biblia w kulturze europejskiej

1. Czy Biblia sakralizuje przemoc?

Biblia nie jest podręcznikiem dogmatyki i moralności. Dar Biblii bywa fałszywie rozumiany (natchnienie nie oznacza bezbłędności). Na Biblię składa się słowo Boże ale także ludzkie.

II Sobór Watykański określił zasady, na jakich powinno się interpretować biblię, zawarł je w konstytucji. Mówi ona, że natchnione w Biblii jest wszystko, ale bezbłędne tylko to, co dotyczy zbawienia.

Interpretując Biblię należy uwzględnić rodzaje literackie poszczególnych fragmentów, zwyczaje, jakie panowały w czasach ich autorów, sposoby opisywania, itp.

Orędzie Biblii: odrzucenie wojny i przemocy, krytyka zbrojeń. Zapowiedź czasu pokoju.

Biblia: antologia ówczesnego ludu.

2. Biblia jako źródło wiary i moralności.

1. Biblia jako biblioteka, zbiór ksiąg (księga ksiąg)

2. Księga, która powstawała na przestrzeni 16 wieków, zróżnicowanie twórców (Biblie tworzyli ludzie wywodzący się z różnych klas, mający różne zawody: od rybaków po królów)

3. Bogactwo treści (zawsze prawda historyczna)

4. Księga napisana przez ludzi, ale natchniona = księga Boża, pod nadprzyrodzonym wpływem Boga

5. Źródło wiary i moralności

3. Małżeństwo i rodzina w Biblii

W Religii judeochrześcijańskiej obowiązywał patriarchat. Kobieta po wyjściu za mąż traciła nazwisko rodowe i przyjmowała nazwisko męża. Obowiązywała również monogamia. Dozwolone było wręczenie przez męża kobiecie rozwodu, np. z powody niemożliwości posiadania przez żonę dzieci.

Lewirat - zasada mówiąca, że gdy umierał pierwszy mąż kobiety i nie pozostawił po sobie dzieci obowiązek poślubienia wdowy miał jego brat.

4. Inspiracje duchowe i biblijne wg Sarbiewskiego

Sarbiewski: chrystianizator pogańskich epok.

Tylko chrześcijanin mógłby być poetą.

Teologia fabularna: utwory dawnych poetów, opowieści o pogańskich bogach.

Motyw ojczyzny ziemiańskiej i niebiańskiej.

Topika niebieska, ziemska.

Drogi ascetyczne:

1. Oczyszczenia

2. Oświecenia

25.11.07

Poglądy na temat człowieka:

Arystoteles: człowiek jest istotą społeczną i polityczną.

Tomasz Hobbs: „człowiek człowiekowi wilkiem”

W starożytności ludzie ze względu na liczne konflikty przekazali władzę państwu w ramach umowy społecznej.

Wg Freuda w człowieku ukryte są zwierzęce, krwiożercze instynkty pod cienką warstwą kultury.

Teologia mówi, że człowiek jest istotą niewiele mniejszą od aniołów.

Najważniejszą częścią człowieka jest rozum.

Homo contemplans: człowiek myślący

Homo faber: człowiek posługujący się narzędziami

Homo ludens: człowiek radosny, potrafiący się bawić

Homo viator: wędrowiec

Struktura psychofizyczna człowieka w świetle filozofii: połączenie cielesności i duchowości

Istnieją różne filozoficzne koncepcje człowieka:

• MONISTYCZNA: człowiek jest jednością psychosomatyczną: „cielesność duchowości - duchowość cielesności”, tzn. duch nie może funkcjonować bez ciała, a ciało nie może sprawnie działać bez ducha.. Monizm psychosomatyczny występował w religii judeowczesnochrześcijańskiej

• DUALISTYCZNA: człowiek składa się z dwóch substancji. ( Pitagoras i Platon, obiektywny idealizm) Idealizm: świat idei (rzeczy doskonałe, np. znakomity trójkąt, kula, człowiek), świat zjawiskowy (Demiurg). Wg tej koncepcji człowieka dusza mieszka odwiecznie w świecie idei, po połączeniu się z ciałem, które znajduje się w świecie materii zapomina świat idei i od tej pory znajduje się w więzieni ciała, cierpi.

Dusza jest odważna, porywcza, rozumna, nieśmiertelna, w czasach Platona wierzono, że jeśli człowiek nie postępował właściwie za życia, w następnym wcieleniu przybierze postać kobiety.

Arystoteles: nie ma świata idei ani zjawisk, jest materia i forma (entelechia), trzy rodzaje dusz: zwierzęca, roślinna, rozumna. Podział ten jest widoczny w dzisiejszym podziale układu nerwowego np. wegetatywny (dusza roślinna), itp.

Natłok filozofii greckiej na chrześcijaństwo pozostawił po sobie ślad w niektórych chrześcijańskich poglądach. Np.

• katalog cnót (cnoty kardynalne, do których dołączono cnoty teologiczne),

• św. Augustyn pod wpływem filozofii platońskiej dokonał zchrystianizowania dualizmu platońskiego

• św. Tomasz z Akwinu zaczerpnął od Arystotelesa podział na materię i formę (dusza-substancja)

Poglądy na duszę i ciało:

• Spirytualizm: duch, monizm psychosomatyczny.

• Materializm: monizm psychosomatyczny, dwie fizyczne strony: dusza i ciało, nie pochodzące od Boga.

8.11.07

Św. Augustyn nawiązał do Platona

Soma seme ciało więzieniem

Św. Tomasz z Akwinu człowiek = ciało + dusza

Kontezjusz - jedną substancją jest Bóg, która składa się z 2 substancji

Cielesnej i duchowej, które spotykają się w człowieku

Koncepcje człowieka [VIII]

- Interakcjonizm- wzajemnie wpływa na siebie ciało i dusz, jedność psychosomatyczna

- Paralelizm - istnieją zjawiska fizyczne i psychiczne, ale są niezależne [kontezjusz] , każda sfera w swoim zakresie istnieje

- Okazjonizm - zjawiska fizyczne rozwijają się z okazji zjawisk psychicznych, jest to zalezne od woli Boga [ Spinoza, Leibniz]
- Epifenomenalizm - zjawiska psychiczne są skutkiem fizycznych , ale nie są ich przyczyną, myśli i uczucia niestanowią stanów fizycznych mózgu
-Fizykalizm- zjawiska psychiczne są wynikiem zjawisk fizycznych, mają charakter zjawisk fizycznych, punkt widzenia materialistyczny, oraz elementu twórczego

-Behawioryzm - Watson człowiek działa na zasadzie bodziec + reakcja, zachowanie się człowieka, wystarczy je obserwować. zachowanie człowieka zależy od wpływów zew., absolutnych,

-Superweniencja- układ materialny na pewnym poziomie może utrzymywać pewne właściwości, które go różnią od materializmu, bliski koncepcjom dualistycznym, „trzecia droga ”- powstają zjawiska jakby duchowe, które oddziaływają na zjawiska psychiczne i fizyczne.

- Funkcjonalizm-nie należy mówić o właściwościach psychicznych, ale tylko o funkcjach poznawczych, emocjonalnych [ Feuerbach, Nietzsche, Stirner]

15.11.07

Gnozeologia: zagadnienia poznawcze, teoria i krytyka poznania.

Człowiek dysponuje możliwością poznania wyższego rzędu, tj. przyczyn egzystencji, istnienia, itp.

Podmiot proces poznawczy przedmiot.

Podstawami psychiki człowieka są: rozum, emocje i wola. Łączą się one w struktury wyższego rzędu, np. temperament (główną rolę odgrywają w nim elementy emocjonalne), charakter (elementy poznawcze, wolicjonalne, emocjonalne), intelekt.

Na pojęcie jaźni składa się wiele elementów: elementy charakteru, poznawcze, podmiotowość, samoocena, samoświadomość, samokontrola, samorealizacja, autodeterminacja.

PROCES POZNAWCZY składa się z:

1. Wrażenia (odbiór bodźców przez odpowiedni receptor - jeden z 5 zmysłów, dzielących się na telereceptory, np. wzrok, słuch i kontaktoreceptory, np. smak, dotyk)

2. Spostrzeżenia (synteza wrażeń, skupiska wrażeń)

a) obraz spostrzeżeniowy

b) sąd realizujący ( ocena, czy spostrzegany przedmiot jest realny)

c) sąd klasyfikujący

3. Wyobrażenie (powstaje na skutek wrażeń pamięciowych)

4. Myślenie (poznanie umysłowe; łańcuch informacji, powstaje na skutek wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń; jednym z najprostszych procesów myślowych jest synteza, abstrahowanie, zaś do bardziej złożonych należy: rozumowanie i wyciąganie wniosków).

ŹRÓDŁA POZNANIA:

1. Rozum

Wokół zagadnienia rozumu powstała idea filozoficzna o nazwie: racjonalizm. Racjonalizm można podzielić na dwa rodzaje:

GENETYCZNY (jego twórcą był Platon, twierdził on, że istnieje świat idei i świat ludzki, człowiek rodził się z pewnym zespołem idei. Pogląd ten ogranicza się tylko do idei wrodzonych), OGÓLNY (Kartezjusz, odzwierciedlenie poglądów Platona, ale uwzględnienie też idei nabytych, stworzonych, wykoncypowanych.)

2. Empiria - doświadczenie

Wokół empirii także powstał pogląd filozoficzny: empiryzm. Wg empiryzmu doświadczenie jest wszystkim. Kierunek ten również można podzielić na dwa rodzaje: GENETYCZNY (J. Locke, uznaje także doświadczenia wewnętrzne) i OGÓLNY (Arystoteles, tabula rasa, człowiek rodzi się jako czysta kartka, która zapisuje doświadczeniami w trakcie życia)

3. Metaracjonalizm - racjonalizm wyższego rzędu nad empiryzmem ogólnym i genetycznym. W tym intuicja.

4. Rewelacjonizm - objawienie w postaci iluminacji, olśnienia, natchnienie elementy, które posiadają wymiar nadprzyrodzony. Łączy się ze spirytualizmem: najwyższą formą źródła poznania.

Granice poznania wyznacza sam człowiek.

Rodzaje podejścia ludzi do poznania:

• Agnostycyzm: agnostycy uważają, że nie ma pełnej prawdy („prawdą jest, że nie ma prawdy”)

• Sceptycyzm: sceptycy wyrażają zwątpienie we wszystko

• Absolutyzm dzieli się na:

1. dogmatyzm: nie wiem, jak jest, ale tworzę taki dogmat, odwoływanie się do nie sprawdzonych autorytetów.

2. krytycyzm: odwołując się do autorytetów wymaga uzasadnień.

22.11.07

Na osobowość składają się: intelekt, charakter, temperament.

Są dwie prawdy:

1. poznawcza/gnozeologiczna: szukamy jej w nas, zależy od nas i naszych władz poznawczych.

2. ontologiczna: tkwi w rzeczach, osobach, Bogu, itp.

Istnieją dwa zespoły definicji prawdy: klasyczne i nieklasyczne.

Przykłady definicji prawdy:

• „Prawda jest zgodnością intelektu z rzeczą” - nasze zdanie jest prawdziwi, jeśli jest zgodne z otoczeniem.

Jeśli zgodność jest prawdziwa następuje odbicie zjawiska w świadomości.

Pojęcie adekwatności (równoważność, identyczność) jest różnie pojmowane przez filozofów, np. „zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy jest prawdziwe”. Prawdziwe jest to, co jest oczywiste.

• Koncepcja powszechnej zgody: prawdziwe jest to, na co wszyscy się zgadzają.

Koncepcja konsensualna: prawdziwe jest to, co uznane jednogłośnie.

• Utylitarystyczna: prawdziwe jest to, co użyteczne.

Definicje te nie są pełne. Ocena prawdy wymaga kryteriów.

Prawdziwe i nieprawdziwe sprawdziany:

Nieprawdziwe:

• ewidencja, oczywistość

• Zgoda powszechna

• Konsensus

• Konwencje

• Intuicja, instynkt

Prawdziwe:

• empiria, doświadczenie

• praktyka

• zasada niesprzeczności (coś nie może być i nie być, nie może być białe i jednocześnie czarne)

• zasada dostatecznej racji

• psychologiczne, np. dobra wiara, uczciwość

• religijne: odwoływanie się do autorytetu, np. do Pisma Św.

Typologia prawdy: wszystko zależy od zakresu i stopnia zgodności:

• cała - połowiczna

• zewnętrzna - wewnętrzna

• pozorna - prawdziwa

• względna - absolutna

• naukowa - popularna

• Prawda ontologiczna: zgodność rzeczy z jej istotą.

• Egzystencjonalna: prawda dotycząca egzystencji, tj. jej sensu, miejsca, itp.

• Filozoficzna

• Moralna: poglądy przekonania, postawy

29.11.07

Spór o powszechniki

Powszechniki - generalia, uniwersalia. Myślowy, abstrakcyjny, pojęciowy obraz rzeczy. Obraz jest powszechny, ponieważ znajduje się w każdym przedmiocie. Zakres: suma jednostek, które ogarniają powszechnik, treść: najistotniejsze elementy. Idealny obraz skupiający wszystkie najważniejsze elementy desygnatów danego przedmiotu.

Pojęcie - suma najistotniejszych elementów pewnej klasy przedmiotów, suma rzeczy dla nich wspólnych.

Spór ten trwa od czasów średniowiecza. Angażował serca i umysły, nie mógł być rozstrzygnięty. Toczy się o:

• naturę pojęcia, czy jest ona materialna, czy duchowa

• sposób istnienia: cielesny (realistyczny) lub niecielesny (nominalistyczny)

W starożytności:

Na stanowisku realistycznym stał Platon. Natomiast Arystoteles, uczeń Platona, mówił: „Platon jest mi przyjacielem, ale większym przyjacielem jest mi prawda”. Uważał, że świat idei jest zależny od świata rzeczy, ponieważ idea jest istotą rzeczy, istnieją powszechniki stanowiące istotę przedmiotu.

W średniowieczu:

Znaczenie miały poglądy św. Augustyna, zwolennika Platona oraz Horacjusza, który odwoływał się do Arystotelesa i swojego nauczyciela Porfiriusza. Dalej zadawano sobie pytanie o naturę powszechników.

Piotr Abelard doszedł do wniosku, że powszechniki to wyrazy, które posiadają znaczenie i głębokie treści. Jego pogląd został nazwany sermonizmem.

św. Tomasz z Akwinu postawił tezę trójwymiarowej idei:

1. pierwszy wymiar: ante rem, ponad rzeczą, idea Boża

2. drugi wymiar: idea w rzeczy, istota danej rzeczy, w danej rzeczy tkwi idea

3. trzeci wymiar: post rem, po rzeczy, pojęcie.

Oświecenie:

Nominalizm, konceptualizm.

Hegel: światopogląd idei.

6.12.07

inre-istota rzeczy

postre-myslowe obrazy rzeczy

Ontologiczny lub metafizyczny realizm i idealizm

*Platon (realizm obiektywny)

Realizm-poglad filozoficzny; to co nas otacza jest niezalezne od naszej woli; moze posiadac charakter popularny..to rzeczywistosc faktycznie istniejaca

Nasz swiat w ktorym zyjemy to GLOB.Swiat ktory sklada sie z materii ozywionej i nieozywionej.Na swiat mozemy rowniez patrzec krytycznie.

Swiat-> z punktu mikrokosmosu

*swiat ogromnej ilosci zwiazkow chemicznych

Atomy-czastki niepodzielne(Demokryt)

->obecnie zas mowi sie ze atomy sa to czastki podzielne

Pierwiastki->wielokrtonosc najlzszejszego atomu

Makrokosmos

*przedmiot naszych zainteresowan

najstarsza religia-Mezopotamia

*na poczatku byl chaos

*chaos-uosobienei 3 bostw (znajdowali sie w chaosie ale tym chaosem oni sami nie byli)

Poczatek przyczyn powstania wszystkiego

1) MATERIALIZM-wszystko wywodzi sie z materii, ktora jest bytem samoistnym, podlegajacym prawom pzryrody

2)IDEALIZM(obiektywny)-> glosi go Platon

Neoplatonizm(od Platona)-zawiera wszystkie doskonalosci:duchowa, psychiczna i fizyczna

Pojecie-absolut z ktorego wszystko powstaje (george Hegl)

* podlega prawom ewolucji, prawom dialektyki (teza, antyteza, synteza)

3)SPIRYTUALIZM -> przyczyna wszystkeigo jest duch:osobowy i rozumny

=> Chrzescijanie wierza w BOSKI ABSOLUT

REALIZM ONTOLOGICZNY I METAFIZYCZNY JEST PRZECIWNOSCIA IDEALIZMU

Idealizm subiektywny-Berklej (tworca)

*nie ma materii

* to co nas otacza to zbitek wrazen

13.12.07

1. Determinizm - wszystkie procesy są z góry zdeterminowane, mają swoje przyczyny.

Wg Williama Jamesa cały wszechświat jest zbetonowany, wszystko się ze sobą łączy w ścisła strukturę.

Kauzalizm - każde zjawisko ma swoją sensowną przyczynę

Autodeterminacja - świadome i celowe działanie wynikające z wolnej woli człowieka.

Baruch Spinoza - determinizm ogólny

2. Indeterminizm - wszystko jest przypadkiem (akcydentalizm)

3. Celowość, finalizm, teleologizm - teza, że byty mają zakodowany w sobie cel i dążą do jego realizacji. Np. pogląd, że wszechświat został stworzony, aby człowiek go podziwiał

Ewolucja - dominujący pogląd w naukach przyrodniczych, jednak nie w stu procentach udowodniony. Np. niektórzy uważają, że istnieją układy nieredukowalne, które musiały powstać w całości od razu, a nie ewoluować. Przykładem może być oko, które nie mogłoby pełnić swojej funkcji, gdyby nie było całym okiem, tylko jego połowa lub ćwiartką.

Kreacjonizm - wszystko, co jest we wszechświecie pochodzi z kreacji, ze stworzenia.

---