PROTEZY CAŁKOWITE
Są uzupełnieniem braków wszystkich zębów oraz przylegajacych tkanek szczęki i żuchwy. Są to protezy ozębnowe.
CELE I FUNKCJE:
Odbudowa funkcji żucia
Estetyka
Poprawa wymowy
Wygoda pacjenta
BUDOWA:
Sztuczne zęby
Płyta podstawowa i trzon - płyta zapewnia umocowanie na podłożu oraz przenosi siły żucia poprzez błonę śluzową na kość. Ma dwie powierzchnie:
-dośrodkową ( nie polerowaną )
-powierzchnię zwróconą do jamy ustnej własciwej ( polerowana )
UMOCOWANIE:
Właściwości fizyczne śliny
-adhezja
-kohezja
-napięcie powierzchniowe
2.obniżenie ciśnienia między płytą a tkankami podłoża ( przyssanie )
3.działanie mm. języka,policzków i warg
4.siła ciężkości (proteza dolna )
CECHY:
Stabilzacja
Retencja
Oparcie
Proteza musi być ścisle dopasowana i wkomponowana w układ stomatognatyczny - w tzw.przestrzeń neutralną (miejsce powstałe po utracie zębów )
Stabilizacja - opór w stosunku do sił poziomych i rotacyjnych ,chroniący protezę przed przemieszczeniem przednio-tylnym i bocznym oraz warunkujący czynnościową wygodę. Zapewniana jest przez:
-zrównoważoną okluzję
-dopasowanie do strefy neutralnej
-wykorzystanie sił mocujących
Retencja - opór stawiany podczas zdejmowania protezy z podłoża
Czynnikami zapewniającymi dobrą retencję są :
adhezja - fizyczna siła przyciągania między molekułami różnych ciał
np. ślina - proteza
kohezja - spójność międzycząsteczkowa danego materiału
3) napięcie międzypowierzchniowe - siły przyciągające dwa ciała między którymi jest cienka warstwa cieczy
ciążenie - tylko w protezie dolnej
dobre przyleganie do podłoża - czynnik biologiczny - odnosi się do
przylegania do tkanek miękkich podłoża
6) uszczelnienie brzeżne - czynnik biologiczny polegający na ścisłym
kontakcie pobrzeży z tkankami miękkimi podłoża
7) ciśnienie atmosferyczne - czynnik fizyczny ; działa na zewnątrz protezy
przy dokładnym przyleganiu (pod protezą jest ujemne
ciśnienie atmosferyczne , które przyciska protezę )
8) kontrola neuromięśniowa - siły czynnościowe wyzwalane przez pacjen-
-ta ( adaptacja )
9) właściwe ukształtowanie części polerowanych
10) brak zaburzeń okludalnych
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
JAKOŚĆ PODŁOŻA PROTETYCZNEGO :
1) tkanki miękkie - błona śluzowa
2) tkanki twarde - wyrostki zębodołowe i podniebienie
STREFY BŁONY ŚLUZOWEJ WG. LUNDA
włóknista - wyrostek zębodołówy i brzeg podniebienia
tłuszczowa - po obu stronach podniebienia ( do +6+ )
gruczołowa - do tyłu od tłuszczowej ( ma najwięcej podścieliska )
KLASYFIKACJA BEZZĘBNEJ JAMY USTNEJ
wg. SUPPLE.
j.u. o podłożu idealnym
wyrostki zębodołowe i guzy szczęki dobrze wykształcone ; sklepienie podniebienia wysokie ; wał podniebienny nieuwypuklony ; błona śluzowa sprężysta i nieprzesuwalna ; przyczepy mięśni i wędzidełek umieszczone wysoko od wyrostka
j.u o podłożu zanikłym twardym
wyrostki zanikłe ; sklepienie niewysokie ; wał podniebienny uwypuklony ; błona śluzowa cienka i zbita ; przyczepy mięśni blisko grzbietu wyrostka
3) j.u. o podłożu zanikłym miękkim
wyrostki dobrze wykształcone lub zanikłe ; sklepienie podniebienia twardego
mniej lub bardziej zanikłe ; błona śluzowa wykazuje różną podatność na
ucisk i różną spoistość
j.u. o podłożu zanikłym rozwięzłym
podłoże kostne zanikłe w różnym stopniu ; błona śluzowa wiotka o dużej
podatności na ucisk i dużej przesuwalności
w szczęce - wyrostki zębodołowe pokryte ruchomą błoną śluzową tzw.
”ruchome dziąsła”
w żuchwie - wyrostki zębodołowe płaskie
B.wg GALASIŃSKIEJ
1 GRUPA - uwzględnia stan kości żuchwy i szczęki
2 GRUPA - uwzględnia stan kości i tkanek miękkich oddzielnie dla szczęki i
żuchwy
3 GRUPA - uwzględnia stan kości i tkanek miękkich łącznie dla szczęki i
żuchwy
C.wg KOHLERA I RUSSOWA
SZCZĘKA
1typ - nie zanikłe wyrostki zębodołowe i wysokie sklepienie podniebienia
2 typ - średni stopień zaniku wyrostka ; średnio wysokie sklepienie podniebienia
3 typ - całkowity zanik wyrostka ; sklepieniepłaskie
ŻUCHWA
1 typ - nieznaczny równomierny zanik wyrostka
2 typ - zanik wyrostków w odcinku bocznym
3 typ - zanik w odcinku bocznym i niesymetryczne wyrostki zębodołowe
4 typ - całkowity zanik wyrostków zębodołowych
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
WYKONAWSTWO
KLINICZNE |
LABORATORYJNE |
1.wywiad, badanie, wyciski anatomiczne
2.wyciski czynnościowe
3 .ustalenie centralnego zwarciowego położenia żuchwy , dobór sztucznych zębów
4 .przymiarka protez próbnych, korekty
5 .dopasowanie protez, oddanie protez, pouczenie o sposobie korzystania
6 .wizyty kontrolne i korekty
|
1.odlanie modelu orientacyjnego, wyko - nanie łyżek indywidualnych
2 .odlanie modeli roboczych, wykonanie wzorników zwarciowych
3 .oprawienie modeli w artykulator , ustawienie zębów we wzornikach , wstępne modelowanie płyty protezy
4 .wykończenie protez, puszkowanie, polimeryzacja, obróbka protez |
WYCISKI . MASY WYCISKOWE.
1.Wyciski wstępne, orientacyjne, anatomiczne
-łyżki do bezzębia (płaskie )
-masy alginatowe lub gips wyciskowy (różowy )
Na wycisku należy zaznaczyć zasięg przyszłej protezy.
2.Wyciski czynnościowe
-łyżki indywidualne
-masy oleisto-żywicze np.masa tlenkowo cynkowo eugenolowa (ASHA)
-masy silikonowe (XANTOPREN-w.dwuwarstwowe ; LASTIC-w.jedno-
-warstwowe
ŁYŻKA INDYWIDUALNA
Składa się z płyty podstawowej, pokrywającej dokładnie teren, który będzie potem zasięgiem protezy całkowitej :
Szczęka-łyżka pokrywa błonę śluzową wprzedsionku do granicy ruchomości (linia demarkacyjna) , obejmuje guzy szczęki ;dochodzi do granicy między podniebieniem twardym i miękkim (linia AHA) ; omija wędzidełka i więzadła.
Żuchwa- wvchodzi w trójkąt zatrzonowcowy , w przedsionku i od strony jamy ustnej właściwej- dochodzi do granicy błony śluzowej ruchomej i nieruchomej , omija więzadła i wędzidełka.(strona językowa-do granicy kresy skośnej wewnętrznej)
Łyżki są wykonane z Duracrolu lub szelaku.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
WYCISKI CZYNNOŚCIOWE.
Stanowią one odbicie tkanek miękkich w stanie dynamicznym ; uwzględniają przemieszczanie błony śluzowej w czasie wykonywania ruchów (podczas ruchów warg i policzków mięśnie kształtują pobrzeże protezy )
Uzyskany z wycisku czynnościowego model roboczy stanowi pozytyw podłoża w stanie dynamicznym.
WYMAGANIA STAWIANE WYCISKOM CZYNNOŚCIOWYM
równomierne przenoszenie sił żucia z płyty protezy na podłoże śluzówkowo-ozębnowe
zapobieganie dalszemu zanikowi bezzębnych szczęk
uwzględnienie podczas kształtowania otaczających tkanek
zachowanie kontaktu z protezami we wszystkich punktach
uzupełnienie utraconych wskutek zaniku kości wyrostków zębodołowych
RODZAJE WYCISKÓW CZYNNOŚCIOWYCH
ze wględu na fragment odtwarzanego pola protetycznego
mukostatyczne (pole pokryte nieruchomą błoną śluzową)
mukodynamiczne tzw.ekstensyjne (elementy j.u pokryte ruchomą i nieruchomą błoną śluzową)
ze względu na ucisk
- bezuciskowe (fizjologiczne - ucisk wywierany przez mięśnie żwaczowe poprzez
wały zwarciowe znajdujące się na płycie łyżki)
- uciskowe (niefizjologiczne-ucisk wywierany przez lekarza)
ze względu na równomierność
- równomierne
- selektywne
ze względu na liczbę warstw
- jednowarstwowe
- dwuwarstwowe
- wielowarstwowe
inne podziały
- wyciski przy ustach otwartych
- wyciski przy ustach zamkniętych
- wyciski dopełniające - wykonywane wcelu poszerzenia płyty protezy
- wyciski podścielające - wykonywane celem modyfikacji i naprawy (podścielenie,rebazacja)
- wyciski specjalne-np.wycisk wybiórczo-odciążający Kozłowskiego.
METODY POBIERANIA WYCISKÓW
A.Wyciski przy ustach otwartych:
I.WYCISK HERBSTA
Wykonywany odzielnie dla szczęki i żuchwy,na łyżkach indywidualnych. Okolicę przedniej kieszonki językowej należy uszczelnić masą termoplastyczną(np.Subrofix)
Podczas pobierania wycisku (masa wstępnie ciekła) pacjent wykonuje ruchy mimiczne i takie jak przy testowaniu łyżki (test Herbsta )
Metoda ta nie zapewnia wykorzystania działania stabilizującego otaczających mięśni , ponieważ lekarz ogranicza swobodną grę mięśniową podczas formowania masy i może wywierać nierównomierny ucisk na podłoże. Ponadto ukształtowane jest tylko obrzeże przyszłych protez , apowierzchnie polerowane wykonuje technik.
II .WYCISK POŁYKOWY HROMATKI
Wycisk ten poszerza podstawę protezy w kierunku językowym. .Materiał wyciskowy zostaje uformowany przy połykaniu i wysuwaniu języka.
B.Wyciski przy ustach zamkniętych:
Odzwierciedlają stan przestrzennego napięcia mięśni i tkanek j.ustnej, który odpowiada warunkom w jakich znajdą się protezy. Sprzyja to utrzymaniu i stabilizacji.Wycisk wykonuje się wzwarciu, przy ustach zamkniętych, na wzornikach zwarciowych. Do pobierania wycisku używa się łyżekindywidualnych zaopatrzonych w wały zwarciowe (np. w.Marxkorsa,w.Schreinemakersa,w.SR Ivotray) lub próbne protezy (w.Płonki)
I.WYCISK MARXKORSA
Jest to wycisk zgryzowy z wałami zwarciowymi (w zwarciu centralnym) .Pobiera się go na łyżkach indywidualnycho ograniczonym zasięgu (1mm od lini demarkacyjnej).Stosuje się masy silikonowe Xantopren (funktion, blau, grun, adhesiv).
Łyżki są zaopatrzone w wały zwarciowe usytuowane na grzbiecie łyżki (brak uchwytu : wały nie przyklejone).Po dostosowaniu łyżek wały się dokleja i ustala wysokość zwarcia.
Technika wykonania:
Dośluzówkową powierzchnię łyżki powleka się klejem adhezyjnym (Xantopren adhesiv).
a) szczęka - Na pobrzeże górnej łyżki nakłada się wałeczek gęstej masy (X.function) i zaleca się pacjentowi spokojne i powolne wykonanie następujących ruchów mimicznych:
otwieranie i zamykanie ust
połykanie
ruchy policzkami i wargami
przesuwanie językiem po sklepieniu przedsionka j.u
zwilżanie końcem języka kącików ust
uśmiechanie się
mówienie itp.
Trwa to około 3-5 minut (czas tężenia masy).Jest to czynnościowe kształtowanie pobrzeża-l faza.
Po spłukaniu łyżki na całą powierzchnię dosluzówkową nakłada się rzadką mase (X.blau,grun).do ust wkłada sie obie łyżki i ponownie zaleca się wykonanie w/w ruchów mimicznych-2faza. Po związaniu masy (3-5 min.) wycisk wyjmuje się i sprawdza. Miejsca gdzie przez warstwę masy prześwieca łyżka szlifuje się i ponownie nakłada masę.
Zakończeniem górnego wycisku jest wykonanie uszczelnienia pierwotnego .Na tylny brzeg wycisku szczęki nanosi się cienki wałeczek gęstej masy (aż za guzy szczęki) i ponownie wprowadza się do j.u -w obecności dolnej łyżki.Poleca się pacjentowi zewrzeć wały i wykonać kilka ruchów przyssania.
b) żuchwa -wycisk wykonuje się w zależności od stanu podłoża
przy dobrych wyrostkach zębodołowych i odpowiedniej łyżce - wycisk wykonuje się tak jak w szczęce
przy zanikłych wyrostkach zębodołowych i wąskiej łyżce - w l fazie gęstą masę nakłada się na całą powierzchnię dośluzówkową łyżki powleczonej uprzednio klejem adhezyjnym. Dalsze postępowanie jak w szczęce.Nie wykonuje się uszczelnienia tylnej granicy wycisku.
Ostatnim etapem jest połączenie wałów za pomocą kluczy zwarciowych , spinaczy lub klamerek.
II.WYCISK SCHREINEMAKERSA.
Wycisk pobierany na specjalnych łyżkach (7-dla szczęki,13-dla żuchwy) masą silikonową lub tlenkowo-cynkowo-eugenolową (Asha, Neogenate).Łyżki są zaopatrzone w wały zwarciowe. Kształtowanie pobrzeży obywa się podczas pobierania wycisku wstępnego, a w czasie pobierania wycisku czynnościowego kształtowane są powierzchnie dośluzówkowe.Technika wykonania j.w.
III.WYCISK PŁONKI.
Wycisk zgryzowy na próbnych protezach (woskowa płyta ze sztucznymi zębami).Obecnie stosowana jest metoda zmodyfikowana - z zastosowaniem mas silikonowych (pierwotnie były to masy termoplastyczne).
Wykonanie:
a) czynności wstępne:
lekarz pobiera wycisk wstępny szczęki i żuchwy masą alginatową
w laboratorium technik tworzy płyty podstawowe z szybkopolimeru oraz wały zwarciowe z twardego wosku (nie są sklejone)
lekarz dopasowuje dolną i górną płytę w j.ustnej, przykleja wały i ustala wysokość zwarcia centralnego z zastosowaniem kaloty (wysokość obniżona o 1mm - przestrzeń dla masy wyciskowej)
w laboratorium technik ustawia zęby metodą kalotową (po sklejeniu wałów I zamontowaniu modeli w artykulatorze ścina wały i zastępuje je zębami - uzyskując próbne protezy)
przymiara protez próbnych
b) pobieranie wycisku czynnościowego:
lekarz ścina skośnie dośluzówkowo obrzeże płyty próbnej (ok.1-2mm) a następnie powleka je klejem adhezyjnym i nanosi wałeczek gęstej masy silikonowej. Przeprowadza się czynnościowe kształtowanie obrzeży przy ustach otwartych polecając pacjentowi wykonywanie maxymalnych ruchów mimicznych i ruchów języka.Wyciski przy ustach otwartych wykonuje się oddzielnie dla szczęki i żuchwy (dla szczęki przy obecności dolnej próbnej protezy ; dla żuchwy z górną protezą pozostawioną w ustach po pobieraniu wycisku)
powierzchnię dośluzówkową powleka się klejem adhezyjnym i nanosi się rzadką masę silikonową
wprowadza się do ust obie protezy i poleca wykonywanie ruchów mimicznych w zwarciu
powierzchnię przedsionkową pacjent modeluje podczas wymawiania długiego u oraz e
powierzchnię dojęzykową pacjent modeluje pochylając głowę do przodu i odchylając do tyłu
Po zakończeniu wycisku protezy zostają umieszczone w puszkach polimeryzacyjnych wypełnionych rzadkim gipsem - zębami w dół aż do obrzeży. Potem wykonuje się przeciwodlew.
Przeciwwskazania:
kolbowatość wyrostków zębodołowych
duże guzy szczęki
ruchome wtrostki zębodołowe
przy dużym zwiotczeniu mięśni
u pacjentów z którymi trudno współpracować.
C.Wyciski specjalne:
I.WYCISK KOZŁOWSKIEGO
Jest to wycisk wybiórczo-odciążający. Stosuje się go w przypadkach dużych różnic w podatności poszczególnych części podłoża lub obecności miejsc wrażliwych na ucisk.
Miejsca podlegające odciążeniu:
wał podniebienny
brodawka przysieczna
otwory podniebienne większe (pry nadwrażliwości nerwów podniebiennych)
otwory bródkowe (przy dużym zaniku żuchwy)
ruchomy wyrostek zębodołowy tzw.koguci grzebień
Odciążenia projektuje się na podstawie badania wewnątrzustnego. Umiejscowienie i rozległość miejsc mało podatnych i wrażliwych na ucisk należy bardzo dokładnie określić.
Wykonanie:
1) czynności wstępne:
Wykonujemy wycisk wstępny masą alginatową lub gipsem. Na wycisku zaznacza się ołówkiem kopiowym miejsca które mają być odciążone.
Na modelu zaznaczone miejsca należy pogrubić rzadko rozrobionym gipsem. Na tak przygotowanym modelu wykonuje się łyżkę indywidualną.Dopasowanie w jamie ustnej prebiega stereotypowo (testy Herbsta).
2)wycisk czynnościowy:
Do wycisku polecana jest masa tlenkowo-cynkowo-eugenolowa (Asha, Zel-pasta, Neogenate). Wycisk pobiera się dwuetapowo:
I etap-pobranie wycisku czynnościowego bez uwzglęnienia miejsc podlegających odciążeniu.(masa nałożona na dośluzówkową powierzchnię łyżki)
II etap-po związaniu masy usuwa się wyciski z ust. Miejsca gdzie prześwieca łyżka piłuje się frezem . W jamie ustnej zaznacza się tępym ołówkiem anilinowym miejsca podlegające odciążeniu. Po ponownym wprowadzeniu do ust dociskamy wycisk żeby ołówek odbił sięna jego powierzchni.Z miejsc na których odbił się ołówek usuwamy masę.
Uwolnioną łyżkę przedziurawiamy w kilku miejscach wiertłem o średnicy 2 mm.
Nanosimy ponownie tę samą masę i ponownie wprowadzamy do ust łyżkę.Dociskamy mocno i równomiernie. Dzięki wywierconym otworkom zapewniony jest swobodny odpływ masy.W miejscach zaznaczonych nie ma nadmiernego ucisku masy.Wten sposób maxymalny ucisk przypada na miejsca najbardziej podatne - brzeg wyrostka zębodołowego.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
USTALENIE ZWARCIA PRZY BEZZĘBIU.
Zwarcie centralne - sytuacja, gdy między dolnym a górnym łukiem zębowym dochodzi do zetknięcia się zębów w maxymalnie dużej liczbie punktów (max. zaguzkowanie).
Cechy prawidłowego zwarcia:
siekacze górne nachylone do przodu w stosunku do szczęki o 5-15 a dolne wstosunku do żuchwy o ok. 5
siekacze górne pokrywają ok. 1/3wysokości koron siekaczy dolnych
guzki policzkowe zębów bocznych górnych pokrywają guzki policzkowe zębów bocznych dolnych
brzegi sieczne siekacczy dolnych kontaktują się z powierzchniami językowymi siekaczy górnych poniżej guzka zębowego
guzek policzkowy zębów +6+ zaklinowuje się między guzkami policzkowymi zębów -6-
każdy ząb styka się z dwoma zębami antagonistycznymi (wyjątek: zęby -1- oraz +8+)
METODY USTALANIA ZWARCIA:
I.Metoda antropometryczna - oparta na zasadach proporcji ciała ludzkiego.Zakłada że 3 odcinki na które podzielona jest twarz: czołowy, nosowy, bródkowy są w przybliżeniu równe.
II.Metoda anatomofizjologiczna - najczęściej stosowana - cdn.
III.Wewnątrzustna rejestracja położenia żuchwy
IV.Ustalanie wysokości zwarcia przez pacjenta - metoda z zastosowaniem specialnej śruby umieszczonej na płytkach . Pacjent kręcąc śrubą sam ustala dogodną dla siebie wysokość zwarcia.
Metoda anatomofizjologiczna:
1.Czynności wstępne
a)wykonanie wzorników zwarciowych
b)sprawdzenie górnego i dolnego wzornika
-rozległości płyty i jej przylegania
-retencji (umocowania)
-stabilizacji (np.ruszanie się na boki)
c)ustalenie położenia płaszczyzny protetycznej
Jest to płaszczyzna przebiegająca stycznie di najniżej położonych punktów górnego łuku zębowego. Wyznaczamy ją na wale górnego wzornika w celu ustawienia zębów szczęki we właściwym stosunku do zębów żuchwy.
-górny wzornik powinien wystawać spod wargi (przy lekko rozchylonych ustach) na ok.2mm.
-wał wzornika górnego w odcinku przednim powinien być równoległy do lini źrenicznej , a w odcinku bocznym do lini nosowo-usznej (linia Campera)
-wały nie mogą być zbyt wklęsłe ani zbyt wypukłe (podparcie warg oraz policzków)
2.Ustalenie wysokości zwarcia (zwarciowego wymiaru pionowego twarzy)
Zaznaczamy kropki na nosie i brodzie oraz polecamy pacjentowi przyjąć spoczynkową pozycję żuchwy.
Metody:
fonetyczna (wypowiadanie słów: Adam, Warszawa)
połykowa
spoczynkowa (pacjent siedzi spokojnie, głowa prosto, usta zamknięte)
kontaktowa (zamknięcie ust do momentu liniowego kontaktu warg)
Po wykonaniu każdej z tych metod dokonujemy pomiaru. Podczas określania spoczynkowego położenia żuchwy pacjent nie ma założonych wzorników. Odejmując ok. 2 mm od otrzymanych wyników otrzymamy wysokość zwarcia.
Następnie wprowadzamy obydwa wzorniki do ust. Korygujemy wysokość tylko
Dolnego wału, doprowadzając do płaszczyznowego kontaktu wałów (próba nożyka).
3.Ustalenie centralnego położenia żuchwy
centralne położenie żuchwy - kiedy głowa żuchwy znajduje się w najbardziej dotylnym położeniu oraz gdy jej środek znajduje się w lini strzałkowej. Brak jest tutaj szpary spoczynkowej. Występuje równomierne napięcie mięśni po jednej i po drugiej stronie, oraz zgodność linii pośrodkowych szczęki i żuchwy.
Metody ustalania centralnego położenia żuchwy:
a) połykowa
b) dotykanie językiem do tylnej części podniebienia.
Na wałach zaznaczamy linie: symetrii, uśmiechu, kącików ust (kłów).
4. Połączenie wzorników.
a) metoda Jędrzejewskiego (pinezki wpięte w górny wał, na dolny wał nanosi się uplastyczniony wosk i łączy się wały)
b) rozgrzane druciane klamry
c) rysowanie X na bocznych powierzchniach
uplastycznienie dolnego I górnego wału, ułożenie w lini pośrodkowej (zaznaczamy na obu wałach)
5. Wyjęcie wzorników, nałożenie ivh na model, ustawienie wysokości zwarcia na modelu.
6. Dobór koloru i kształtu zębów.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
USTAWIANIE ZĘBÓW W PROTEZACH.
ZASADY OGÓLNE:
zęby naturalne są utrzymywane przeztkanki przyzębia, a sztuczne są osadzone naśliskiej błonie śluzowej
na zęby naturalne wywierany jest nacisk indywidualny i mają one możliwość przemieszczania się. Zęby sztuczne działają jako całość.
Zaburzenia zwarcia w uzębieniu naturalnym są niezauważalne.zaburzenia zwarcia w protezie dyskwalifikują ją.
Zęby przednie ustawia się wg zasad estetyki, a boczne - funkcjonalności.
ZĘBY PRZEDNIE:
I. Dobór koloru:
karnacja,
barwa oczu, włosów,
wiek pacjenta,
nawyki (palenie tytoniu, picie kawy itp.)
II.Dobór kształtu zębów - wg ustalonych zasad
Reguła Wiliamsa: w zależności od kształtu twarzy zęby mają kształt trójkąta, kwadratu, owalu .
Reguła Horanfa:zależność kształtu zębów od typu budowy ciała
typ leptosoniczny: zęby prostokątne, wysokie; wyraźnie zaznaczone bruzdy na powierzchniach wargowych; ciasno ustawione, zachodzą na siebie; zęby boczne o wysokich guzkach.
typ atletyczny: zęby masywne,kwadratowe o płaskiej powierzchni wargowej; kły masywne, siekacze boczne mają taki kształt jak przyśrodkowe - są tylko mniejsze.
typ pykniczny: zęby krótkie, trójkątne lub lekko zaokrąglone; często występują diastemy; w zębach bocznych niskie guzki i płytkie bruzdy
typ asteniczny: u mężczyzn zęby długie i wąskie; u kobiet - drobne i wąskie
Wiek pacjenta; zęby starsze i zużyte stają się bardziej kanciaste. Zmienia się stosunek wysokości zęba siecznego i przyśrodkowego (wyrównują się).W protezie efekt taki można uzyskać poprzez szlifowanie.
Płeć pacjenta; zęby mają inny kształt u kobiet mężczyzn
zęby męskie - najszersze w 1/3 górnej korony lub w połowie korony. Można je wpisać w prostokąt.
zęby kobiece - najszersze w 1/3 dolnej korony. Można je wpisać w trójkąt.
III. Dobór szerokości zębów:
Zawsze 6 zębów przednich powinno się mieścić w obrębie linii uśmiechu (linia kłów)
Reguła Lee: odległość między załamaniem łuków zębowych na guzkach siecznych kłów powinna być równa szerokości między skrzydełkami nosa.
Zasada Gerbera: istnieje zależność między podstawą i nasadą nosa, a kształtem zębów siecznych
Typ żydowski: cały nos wąski - siekacze wąskie.
Tyo murzyński: szeroki nos, wąska nasada - siekacze przyśrodkowe szerokie, boczne wąskie.
Typ mieszany.
3) Kształt podstawy nosa harmonizuje z lnią brzegów siecznych.
Prosta podstawa nosa - brzegi sieczne w jednej płaszczyźnie.
Nos spiczasty - płaszczyzna brzegów siecznych łukowato wygięta.
IV. Miejsce ustawienia zębów w aspekcie statyki.
Staramy się ustawiać zęby tam gdzie były (w uzębieniu naturalnym).
Zanik wyrostka w szczęce postępuje dośrodkowo i dlatego zęby ustawia się przed grzbietem wyrostka. Jest to istotne ze względu na podparcie wargi. Aby nie dopuścić do oderwania tylnej granicy płyty należy zrezygnować z kontaktu siekaczy w zwarciu centralnym.
Odległość między tymi siekaczami powinna wynosić tyle, ile wynosi odległość zachodzenia w/w zębów na siebie.
Odpowiednie ustawienie względem brodawki przysiecznej. Mimo zaniku wyrostka brodawka pozostaje na swoim miejscu. Przeciętna odległość między nią a wargą wynosi 8 mm.
Odpowiednie ustawienie względem fałdów podniebiennych. Dobrze widoczny jest zawsze pierwszy fałd. Odległość między nim a powierzchnią wargową kła wynosi 10 mm.
ustawienie wg. zasad Gysiego.
Są to zasady oparte na regułach fizjologii i anatomii. Dokładnie określają kąty pod jakimi zęby mają być ustawione w stosunku do 3 płaszczyzn: czołowej, strzałkowej i zgryzowej.
V. Przywrócenie prawidłowego wypełnienia warg i policzków.
Wargi bezzębne:
zapadanie
zwjanie czerwieni wargowej do środka
pojawianie się zmarszczek wokół ust.
Żeby zapewnić wargom podparcie należy zęby ustawiać w łuku a nie w lini prostej. Ważne jest też wychylenie siekaczy - ustalane w czasie określania wysokości zwarcia.
VI. Dobór długości zębów.
Zęby muszą wystawać na ok. 2 mm spod wargi górnej.ustalamy też czy występuje linia uśmiechu pozytywna czy negatywna.
VII. Zachowanie korytarza policzkowego.
W normalnym uzębieniu załamanie lini łuku zębowego jest na kłach. Tak samo należy ukształtować ją w protezie (bo inaczej jest „gęba pełna zębów”).
VIII. Ustawienie zgodnie z linią symetrii twarzy.
Symetria lub asymetria twarzy powinna znaleźć odzwierciedlenie w ustawieniu górnych zębów przednich.
Linia symetrii nie może być ustalana tylko względem warg, ale względem twarzy.
IX. Charakteryzacja zębów.
Upodabnianie zębów sztucznych do naturalnych wg.upodobań pacjenta (dobór koloru, cieniowanie, przebarwienia, rysy, inne znaki szczególne)
Dolne zęby przednie ustawia się nieregularnie, aby uniknąć wrażenia sztuczności (bo i tak nie widać ich z przodu). Należy też uwzględnić wiek pacjenta, ponieważ im starszy pacjent tym zęby są bardziej starte (aż do wklęsłych brzegów siecznych)
ZĘBY BOCZNE:
Zęby boczne ustawia się wg zasad funkcjonalności. Są 3 grupy metod (artykulacyjna, statyczna, mieszana)
Modele okluzji prz bezzębiu:
obustronnie zbalansowana - metody artykulacyjne
jednostronnie zbalansowana - metody statyczne.
Krzywa Spee - w płaszczyźnie strzałkowej; biegnie przez guzki zębów bocznych i
gałąź żuchwy do stawu skroniowo-żuchwowego.
Krzywa Mansona - w płaszczyźnie strzałkowej; stanowi wycinek kuli o r =20,2 cm; biegnie przez guzki zębów bocznych.
Metoda artykulacyjna:
W tym modelu okluzji przyjmuje się,że przy wszystkich ruchach żuchwy powinno dochodzić do równomiernych kontaktów zębów po stronie pracującej i balansującej. Powinno też dochodzić do kontaktów stabilizujących zębów przednich. Jest to tzw. zrównoważona artykulacja zwarciowa żuchwy.
Zastosowanie tej okluzji zapewnia:
dobrą stabilizację protez
równomierne obciążenie pola protetycznego
zmniejszenie wnikania pokarmów pod powierzchnię dośluzówkową protezy.
Metody te wymagają stosowania artykulatorów oraz znajomości torów ruchów głów żuchwy.
TEORIA ARTYKULACJI GUZKOWEJ GYSIEGO
ustawiamy 28 (24) zębów
zaczynamy od siekaczy przyśrodkowych górnych, pozostałe zęby ustawiamy w dowolnej kolejności (najpierw górne potem dolne)
zęby sztuczne ustawiamy symetrycznie względem płaszczyzny strzałkowej, którą w odcinku przednim wyznacza linia symetrii na wale
górne zęby sztuczne powinny być ustawione w odpowiednim stosunku do płaszczyzny zgryzowej, wyznaczonej przez dolną powierzchnię górnego wau zwarciowego. Zapewni to równoległość do lini źrenicznej, odpowiednią widoczność górnego wału spod wargi górnaj, oraz - w odcinku bocznym - równoległość do linii Campera. Zbyt niskie lub zbyt wysokie zęby boczne nadadzą twarzy niekorzystny wygląd.
Górne siekacze i kły wypełniają odcinek między kątami ust. Jeśli miejsca jest zbyt dużo to ustawia się zęby z diastemami.
Zęby sztuczne ustawia się w zgryzie prawidłowym (otognatycznym)
każdy ząb powinien być ustawiony wobec 3 płaszczyzn: zgryzowej, strzałkowej, czołowej.
+1+
w stosunku do płaszczyzny zgryzowej: przylega brzegiem siecznym
w stosunku do płaszczyzny strzałkowej: boczne odchylenie szyjki
w stosunku do płaszczyzny czołowej: cofnięcie szyjki
+2+
pł. zgryzowa: brzeg sieczny nieco oddalony
pł. strzałkowa: boczne odchylenie szyjki
pł. czołowa: cofnięcie szyjki
+3+
pł. zgryzowe: przylega guzkiem siecznym
pł. strzałkowa: nieznaczne boczne odchylenie szyjki
pł. czołowa: powierzchnia wargowa równoległa
+4+
pł. zgryzowa: przylega jedynie guzek policzkowy
pł.strzałkowa: oś długa równoległa
- pł. czołowa: jw.
+5+
- pł zgryzowa: przylega obydwoma guzkami
- pł. strzałkowa: oś długa równoległa.
- pł.czołowa: jw.
+6+
- pł. zgryzowa: przylega tylko guzek językowy przedni, najbardziej oddalony - policzkowy tylny
- pł. strzałkowa: szyjka odchylona przyśrodkowo
- pł. czołowa: szyjka odchylona ku przodowi
+7+
- pł. zgryzowa: wszystkie guzki oddalone, najbliżej jest guzek językowy przedni, a najdalej - językowy tylny
- pł. strzałkowa: szyjka odchylona ku środkowi
- pł. czołowa: szyjka odchylona ku przidowi
Zęby górne na przekroju poprzecznym powinny opieać się na wycinku kuli. Daje to tzw.zwarcie wybalansowane.
-1-
- pł. strzałkowa: nieznaczne boczne odchylenie szyjki
- pł. czołowa: cofnięcie szyjki
- kontaktuje się z +1+
-2-
- pł strzałkowa: jw.
- pł. czołowa: nieznaczne cofnięcie szyjki
- kontaktuje się z +1+ i +2+
-3-
- pł. strzałkowa: boczne odchylenie szyjki
- pł. czołowa: szyjka wysunięta do przodu lub równoległa
- kontaktuje się z +2+ i +3+
-4-
- pł. strzałkowa: szyjka odchylona ku bokowi
- pł. czołowa: oś długa rónoległa
- kontaktuje się z +3+ i przednimi stokami guzków +4+
-5-
- pł. strzałkowa: szyjka odchylona ku bokowi
- pł. czołowa: oś długa równoległa
- kontaktuje się z tylnymi stokami guzków +4+ i przednimi +5+
-6-
- pł.strzałkowa: szyjka odchylona ku bokowi
- pł. czołowa: szyjka odchylona ku tyłowi
- kontaktuje się z +5+ i +6+
-7-
- pł. strzałkowa: jw
pł. czołowa: jw
Takie ustawienie zębów zapewni uzyskanie zrównoważonego zwarcia .
TEORIA ARTYKULACYJI GERBERA.
Z zastosowaniem zębów condylo.mają one zredukowaną powierzchnię żującą. Ich konstrukcja opiera się na zasadzie podpierających guzkach podniebiennych, które we wklęsłych powierzchniach zębów dolnych.
REGUŁA HANAU - FIENELMANA
Zakłada istnienie ścisłej zależności między nachyleniem głowy żuchwy w płaszczyźnie strzałkowej i kątem powierzchni siekaczy, a nachyleniem płaszczyzny okluzji, zakrzywieniem krzywych kompensacyjnychi kątem nachylenia guzków zębów bocznych.
TEORIA SFERYCZNA (KALOTOWA) FEHRA.
Z zastosowaniem kaloty ( wycinek kuli o r =9,5 ; 10 ; 11; 12 cm).
Mozemy uzyskać całkowicie wyrównana okluzję przez ustawienie zębów bezguzkowych na wycinku kuli. Do takiego ustawienia zębów zwarcie na modelach woskowych ustala się za pomocą kaloty (dolny wał - część wypukła kaloty; górny wał - część wklęsła kaloty).Aby uzyskać odpowiedni wygląd, zęby boczne ustawia się metodą artykulacyjną.
Metoda statyczna:
Zakłada, że siły działające na protezę jednostronnie powinny dociskać ją do podłoża.
Stosuje się zęby bez- lub płaskoguzkowe, ustawiane w lini międzywyrostkowej. Musi być zachowany fenomen Christiensena. Modele ustawia się w zwierakach, a nie w artykulatorach.
TEORIA HILTEBRANDT'A
Przy ustawianiu zębów nie bierze się informacji za stawów skroniowo-żuchwowych. Ruch żucia nie przebiega koliście z długą drogą rozcierania pokarmu, lecz jest ruchem miażdżenia. Siły działające na protezę wyzwalane są nie w momencie zetknięcia się zębów, lecz już w chwili rozpoczęcia aktu rozdrabniania pokarmu.
Ustawia się zęby abrazyjne (płaskoguzkowe). Górne zęby tego typu mają lekką wklęsłość, a dolne są zwężone na powierzchni żującej do cienkiej listewki.
TEORIA SEARS'A
Zblizona do teorii Hiltebrandt'a. Stosowane są zęby płaskoguzkowe (dolne o maxymalnie zwężonej powierzchni okluzyjnej).
TEORIA HALLERA.
Ostatnie zęby trzonowe nachylone są w kierunku przeciwnym do krzywej wyrównawczej, co ma zapewnić wklinowanie protez.
Przeciwstawne zęby przednie ustawia się w kontakcie, ale pod dużym kątem nachylenia powierzchni podniebiennych siekaczy górnych.
krzywa wyrównawcza - linia równoległa do grzbietu dolnego wyrostka zębodołowego w odcinku bocznym.
TEORIA BIELSKIEGO
Skomplikowana metoda biostatyczna. Stosuje się zęby boczne zblokowane i kliny kierunkowe. Między powierzchnią zwarciową zębów bocznych, a linią międzywyrostkową jest kąt 100 .
Metody mieszane.
Zęby ustawia się wg metod statycznycz, a dopiero w ustach dopasowuje do modelu okluzji wybalansowanej (korekta zgryzowa gotowych protez).
TEORIA HELIKOIDALNA ACKERMANA
Opiera sie na zasadzie startego uzębienia naturalnego, polecajęc podobne ukształtowanie zębów sztucznych.
Stosuje się zwieraki.
TEORIA PORTALA.
Ustawia się zęby płaskoguzkowe w płaszczyźnie rzeczywistej. Siekacze górne ustawia się w stosunku do dolnych pod kątem 0 , ale między nimi istnieje duże pole okluzyjne (ok. 2 mm). Nie ustawia się dolnych trzonowców, w ich miejsce z wałeczka woskowego modeluje się powierzchnię żującą, którą pacjent kształtuje w momencie wysuwania żuchwy do pozycji siecznej. W ten sposób w II fazie artykulacji uzyskuje się trójpunktowe podparcie.
TEORIA GYSI-FISCHERA.
Stosuje się zęby guzkowe o nachyleniu kątowym ok. 20 . Zęby ustawia się wg. Zasad statyki w lini międzywyrostkowej łączącej przeciwległe grzbiety wyrostków zębodołowych.
Centrum żucia: miejsce będącenajkorzystniejszym obciążeniem szczęki i żuchwy. Tam krzyżują się linie wyrostków zębodołowych szczęki i żuchwy.
W tym miejscu kąt pomiędzy linią zgryzową i płaszczyzną wyrostkową wynosi 90 .
Tu powinien być ustawiony najbardziej aktywny ząb - 6 -.
Strefa stabilnego żucia: najniższy punkt wyrostka zębodołowego żuchwy.
W tym miejscu proteza powinna być maxymalnie obciążona. Zapobiega to przesuwaniu protezy (ruch kołyskowy).
Przestrzeń neutralna: potencjalna przestrzeń, która powstaje po utracie zębów.
Możemy ją wypełnić protezą .
Ograniczają ją:
od góry - podniebienie miękkie i twarde, szczęka
od dołu - język, dno jamy ustnej, żuchwa
od boków - policzki, wargi.
Pole okluzyjne: przestrzeń znajdująca sie między powierzchnią podniebienną siekaczy górnych, a powierzchnią wargową siekaczy dolnych. Przeciętnie wynosi ona ok. 2 mm.
Porównanie metod:
METODY STATYCZNE |
METODY ARTYKULACYJNE |
zęby płaskoguzkowe
najważniejsza jest 3 faza artykulacji (miażdżenie)
nie czerpie się informacji ze stawu skroniowo-żuchwowego
zęby ustawiane są w lini międzywyrostkowej
zęby ustawione wg praw artukulacji niewybalansowanej
zachowany fenomen Christensena
stosowane są zwieraki lub artykulatory
|
zęby guzkowe lub niskoguzkowe
najważniejsza jest 4 faza artykulacji (rozcieranie)
informacje o ustawieniu zębów czerpie się ze stawu skroniowo-żuchwowego
zęby w odcinku bocznym ustawiane są na grzbiecie wyrostka
zęby ustawione wg praw artykulacji niewybalansowanej
zlikwidowany fenomen Christensena
modele muszą być oprawione w artykulatory |
MODELOWANIE PŁYTY PROTEZY.
Staranne wymodelowanie płyty woskowej ułatwia późniejszą pracę.Kształt pobrzeży części przedsionkowej plyty protezy górnej oraz obydwu powierzchni protezy dolnej zostal uzyskany na wyciskach czynnościowych i odtworzonym na modelu roboczym.
Ksztalt ten nie może zostać zmieniony.
Płyta protezy musi być odpowiednio gruba.
Zbyt cienka - złamania
Zbyt gruba - zmniejszenie pojemności jamy ustnej,zmiana mowy i zmniejszenie efektywności żucia.
PROTEZA GÓRNA
Po przyklejeniu technik zalewa roztopionym woskiem zagłębienie - rynienkę, która jest negatywem pobrzeża wycisku czynnościowego.
Dodatkowo zalewa się dokladnie woskiem przestrzeni między zakonczeniem tylnej granicy plyty a powierzchnią modelu po utwardzeniu - linia AHA.
Po utwardzeniu wosku przystępuje się do modelowania za pomocą nożyka protetycznego przestrzeni międzyzębowych i brodawek zębowych
.
Odtworzenie anatomicznego kształtu powierzchni przedsionkowej pozwala na właściwe przyleganie policzków iwarg oraz uzyskanie korzystnego efektu kosmetycznego. Dodatkowo sprzyja to dobremu utrzymaniu protez na podłożu (stabilizacja).
Modelując płytę od strony podniebiennej należy pamiętać, że odcinek przedni stanowi ważnąstrefę współdziałającą w kształtowaniu głosek, dlatego też bardzo ważne jest odtworzenie kształtów anatomicznych zębów.
Płyta podniebienna powinna być cienka (grubości nowej płytki wosku). Dlatego po zakończeniu modelowania części przedsionkowej technik powinien wyciąć starą płytę a na jej miejscu umieścić nową.Ma to na celu usunięcie zniekształceń powstających w poprzednich fazach na skutek działania temperatury w jamie ustnej oraz dociskania protez przy zakładaniu.
Odrworzenie fałdów podniebiennych. Można uzyskać 2 metodami:
bezpośrednią
pośrednią - modelowanie zgodnie z indywidualnym układem u pacjenta tj. odtworzonym na modelu.
Identyczne odtworzenie wymago wykonania przedlewu gipsowego. W tym celu wykonujemy model gipsowy i izolujemy go. Następnie układamy na tę okolicę papkę gipsową. Po związaniu gipsu przedlew usuwamy i między model, a przedlew wkładamyuplastycznioną płytkę wosku i lekko dociskamy.
Na koniec całą płytę protezy dociskamy do łuków zębowych i mocujemy przez zalanie woskiem. Wygładzamy miękką szczoteczką i płomieniem.
PROTEZA DOLNA
Przyklejanie płyty do modelu i modelowanie strony przedsionkowej tak jak w płycie górnej
Modelowanie powierzchni językowej.
Należy uformować niewielkie zagłębienie dla języka; przez co swarza się warunki w których ruchy języka będą dodatkowym czynnikiem poprawiającymstabilizację protezy.
Dotyczy to również odcinka przedniego; w którym obowiązuje nas wykonanie podobnych zagłębień dla tkanek miękkich okolicy podjęzykowej.
Modelowanie od strony przedsionkowej.
Od strony policzka; gdzie są aktywne mięśnie należy płytę wymodelować tak, aby mięśnie te dociskały protezę do podłoża.
Między zębami 3 - 6 można powierzchnię policzkową
uwypuklić celem podbicia warg i policzka.
Zarówno przy modelowaniu strony przedsionkowej jak i językowej należy pamiętać o statyce protezy i uwolnienia wędzidełek.
Ze względów fonetycznych modelujemy na stronie językowej zębów przednich guzki.
Powierzchnię płyty woskowej wygładzamy za pomocą miękkich szczoteczek.
PRÓBA PROTEZ WOSKOWYCH
Przeprowadzana na modelu i w jamie ustnej. Przed wprowadzeniem protez do jamy ustnej wskazane jest posypanie ich powierzchni proszkiem adhezyjnym. Wprowadzamy najpierw protezę górną (bez dolnej), potem dolną (bez górnej), a na koniec obie protezy równocześnie.
1) sprawdzenie zasięgu (do lini AHA)
2) sprawdzenie stabilizacji na podłożu podczas wykonywania ruchów kontrolnych (np. testy Herbsta)
3) sprawdzenie wysokości zwarcia (met. fonetyczna, pomiary zewnątrzustne)
4) sprawdzenie wymiaru dolnego odcinka twarzy (z profilu i na wprost)
5) sprawdzenie zrównoważenia zwarcia i artykulacji (okluzja zrównoważona - kontakt łuków na całej długości)
6) sprawdzenie obecności kontaktów przedwczesnych i przeszkód zgryzowych
7) sprawdzenie dokładności kontaktów zębów górnych i dolnych
8) sprawdzenie połozenia zębów w stosunku do linii symetrii, linii źrenicznej, linii Campera, płaszczyzny czołowej
9) sprawdzenie czy zęby boczne są na wyrostku zębodołowym
10) sprawdzenie zębów - czy są odpowiednie co do wielkości, długości, kształtu, koloru…
11) sprawdzenie wypełnienia warg i policzków
12) sprawdzenie wypukłości okolicy podnosowej i kształtu rynienki wargowej
13) sprawdzenie ciągłości granicy czerwieni wargowej
14) sprawdzenie czy nie występuje zwarcie rzekome (próba nożyka)
15) opinia pacjenta (lustro, rozmowa ).
Na tym etapie przeprowadza się ewentualne korekty, oznacza miejsca podlegające odciążeniu oraz uszczelnia tylną granicę przyszłej protezy.
ODCIĄŻENIA
Odciążenia mają na celu oszczędzanie miejsc mało podatnych i wrażliwych na ucisk. Odpowiednie stosowanie odciążeń pozwala na planowe rozkładanie sił żucia, przenoszonych przez płytę protezy na poszczególne części podłoża.
Stosowane są 3 zasadnicze metody postępowania:
zdejmowanie warstwy masy z wycisku
Po pobraniu wycisku, w jamie ustnej nietoksycznym ołówkiem zakreśla się miejsca podlegające odciążeniu. Ponowne wprowadzenie wycisku do j.u spowoduje odbicie zakreślonych miejsc. Z miejsc tych zeskrobuje się warstwę materiału stwarzając przestrzeń odciążającą.
Jest to metoda łatwa i szybka, ale mało dokładna. Ilość zdejmowanej masy jest przypadkowa .
pogrubienie modelu roboczego w miejscach podlegających odciążeniu
Czynność ta wykonywana jest w laboratorium (na etapie puszkowania). Lekarz na modelu zakreśla zasięg odciążeń oraz ilość listków folii, która potem ma być w tych miejscach doklejona. Technik docina inakleja na model folię (lub nakłada warstwę gipsu, cementu)
Pobranie wycisku wybiórczo-odciążającego.
USZCZELNIENIE TYLNEJ GRANICY PROTEZY .
Utrzymanie i stabilność protezy górnaj istnieje tylko wtedy gdysiły przemieszczające działają prostopadle do podłoża. Siły poziome i skośne nie będą pozbawiały protezę utrzymania tylko wtedy gdy zostanie stworzone właściwe uszczelnienie brzeżne. Kontakt pobrzeży z miękkimi tkankami powoduje, że przemieszczają się one podczas czynności wraz z protezą.
Ponadto uszczelnienie tylnej granicy zapobiega przedostawaniu się resztek pokarmowych pod płtę, zmniejsza odruch wymiotny i poprawia samopoczucie pacjenta.
Okolica tylna wymagająca uszczelnienia, to tkanki miękkie leżące wzdłuż granicy twardego i miękkiego podniebienia, na które może być wywierany w ramach fizjologicznych ucisk protezy w celu zapewnienia jaj utrzymania.
Punktami orientacyjnymi dla określenia tylnej granicy podniebienia twardego są wcięcia haczykowate sytuowane ku tyłowi od guzów zębodołowych. Linia łącząca te wcięcia może być określana jako tylna granica pola protetycznego. Dodatkowymi punktami orientacyjnymi są dołeczki podniebienne.
Dokładnego określenia przestrzeni podlegającej uszczelnieniu można dokonać 3 sposobami:
fonetyczny: poleca się pacjentowi wymawianie liter A i H.
larygologiczny: zaciskanie nozdrzy przez pacjenta i dmuchanie przez nos (obniża się podniebienie miękkie i uwidacznia granica z podniebieniem twardym).
Dotykowy: obmacywanie kuleczką lub rękojeścią lusterka omawianej przestrzeni oraz zakreślanie jej nietoksycznym ołówkiem.
Ogólnie uszczelnienia dzielimy na pierwotne i wtórne.
USZCZELNIENIA PIERWOTNE.
Wykonywane podczas pobierania wycisku.
uszczelnienie tylnej granicy górnego wycisku czynnościowego
Po pobraniu wycisku zakreśla się w ustach granicę strefy uszczelnienia i ponownie wprowadza wycisk do jamy ustnej. Na jego powierzchni odbija sie zaznaczona przestrzeń. W granicach tej przestrzeni, w zależności od podatności tkanek I użytego materiału wyciskowego, nakłada się wosk, masę Kerra lub masę silikonową. Więcej materiału uszczelniającego należy nakłada na stokach podniebienia, aniżeli w lini pośrodkowej. Wycisk ponownie wprowadzamy do jamy ustnej I mocno dociskamy do podłoża. Materiał uszczelniający wycisk wywiera ucisk na tkanki miękkie tworząc uszczelnienie na tylnej granicy wycisku, a następnie płyty gotowej protezy.
Metoda ta wydłuża czas pobierania wycisku, ale ma dużo zalet:
umożliwia przemieszczenie tkanek w fizjologicznie akceptowanych granicach
unika się nadmiernego ucisku tkanek
unika się mechanicznego podskrobywania modelu
uszczelnienie podniebienia znajduje swoje odbicie w modelu, a następnie w płycie próbnej protezy, co zwiększa retencję w czasie kontroli w jamie ustnej
uszczelnienie tylnej granicy indywidualnej łyżki wyciskowej
Po konwencjonalnym dostosowaniu łyżki, obrysowuje się w jamie ustnej granice strefy uszczelnienia. Po wprowadzeniu łyżki do j.u zarys tej granicy odbije się na niej, a następnie na modelu. Dalszą czynnością jest podskrobanie modelu na grubość
1-1,5 mm w obrębie odbitego zarysu. Do tak przygotowanego modelu dostosowuje się łyżkę indywidualną przez uzupełnienie tworzywem szybkopolimeryzującym.
Łyżkę ponownie kontroluje się w jamie ustnej, sprawdzając zasięg oraz ucisk na tkanki miękkie. Na tak skorygowanej łyżce pobiera się wycisk. Dzięki dokonanej poprawce, w trakcie pobierania wycisku będzie wywierany ucisk, dający w efekcie uszczelnienie tylnej granicy wycisku, a nastęonie płyty protezy.
USZCZELNIENIE WTÓRNE:
Przeprowadzane jest na modelu roboczym.
Polega na podskrobaniu modelu roboczego. Czynność ta musi być wykonywana przez lekarza, w obecności pacjenta, po wnikliwej analizie zasięgu strefy uszczelnienia i podatności tkanek w tej okolicy.
Podskrobanie modelu przeprowadza się po kontroli próbnej protezy. Za pomocą nożyka protetycznego wykonuje się rowki uszczelniające różnego kształtu i rodzaju.
W sytuacjach, kiedy po wykonaniu gotowej protezy stwierdza się, że wykonane uszczelnienie na skutek skurczu polimeryzacyjnego okazało się niewystarczające, można je pogrubić przez dodanie warstwy szybkopolimeru na wewnętrznej stronie tylnej granicy płyty.
PRZYGOTOWANIE DO PUSZKOWANIA
Jest bardzo ważne przy puszkowaniu metodą odwrotną.
Zęby ścięte pod kątem to łatwiejsze otwieranie puszki.
Zęby ścięte pod kątem w kierunku przedsionkowym mniej więcej na 1-2 mm od szyjki-
w ten sposób likwidują się podcienie, wypukłości i zachyłki.
Łatwiej otworzyć i zamknąć puszkę.
Bezpośrednio przed puszkowaniem model należy zanużyć w wodzie celem wysycenia gipsu.
Przyklejenie protezy woskiem do modelu.
Obniżenie podstawy modelu gipsowego (jeśli jest zbyt wysoki).
Nadanie ostatecznego kształtu dziąsłom (girlandy, brodawki, błona śluzowa).
PUSZKOWANIE PROTEZ
Metoda odwrotna
Model z protezą zdejmujemy z artykulatora .
Przed zapuszkowaniem izolujemy model w wodzie.
Zaizolowany model zatapiamy w dolnej części puszki uzupełnionej rzadko rozrobionym gipsem .
Gips powinien dochodzić aż do obrzeży płyty protezy.
Powierzchnię gipsu technik wygładza .
Po związaniu gipsu powierzchnię tę izoluje się alginatowym roztworem izolacyjnym ISOLIT.
Nakładamy drugą część puszki i wypełniamy gipsem na wibratorze (w ten sposób gips szczelnie wypełnia wszystkie miejsca).
Po związaniu gipsu puszkę wkładamy do gorącej wody celem uplastycznienia wosku.
Następnie puszkę otwieramy i usuwamy wosk- resztki usuwa się wypłukując gorącą wodą. Wyparza się , osusza i gorące powierzchnie gipsowe izoluje się ponownie Isolitem.
Po całkowitym wyschnięciu izolatora i wystudzeniu formy wypełniamy je ciastem akrylowym (proszek + płyn w proporcji 3:1) i składamy.
Całość następnie ściskamy i prasujemy obie części równocześnie.
Prasujemy wolno i puszkę pozostawiamy w prasie przez ok. 30 min. (Nadmiary wydostają się na zewnątrz w postaci liścia akrylowego)
W przypadku złego spasowania nie ma prozeza zwarcia; protezy są pogrubione zgryz otwarty.
Po spasowaniu wyjmujemy puszkę i oprawiamy w ramki ze sprężynami, aby w czasie gotowania puszka nie otworzyła się (w jedną ramkę dwie puszki) .
Następnie ramkę umieszcza się w automatycznym polimeryzatorze. Stopniowe podwyższanie temperatury będzie kończyło proces polimeryzacji.
Czas polimeryzacji i sposób dostarczania ciepła ma znaczący wpływ na strukturę tworzywa akrylowego.
2) Metoda wprost (z wałem).
Rzadziej stosowana. Jest bardziej skomplikowana i czasochłonna.
Model usuwamy z artykulatora.
Bezpośrednio przed puszkowaniem protezę przyklejamy
do modelu aby nie uległa przemieszczeniu .
Odcięty model z przyklejoną płytą wkładamy
do wody celem wysycenia gipsu .
Do dolnej głębszej części puszki nalewamy gips
o papkowatej konsystencji.
Przedsionkowe powierzchnie zębów, brzegi sieczne,
powierzchnie żujące pokrywamy wałem gipsowym o odpowiedniej grubości (zbyt cienki - może pękać powodując przemieszczanie się zębów ; zbyt gruby - może utrudnić zamknięcie puszki).
Po związaniu gipsu należy jego powierzchnię pokryć izolatorem i nałożyć drugą część puszki.
Puszkę umieszcza się na wibratorze i małymi porcjami nakłada się gips ( w ten sposób wypełnia on dokładnie wszystkie miejsca).
Po związaniu gipsu puszkę umieszcza się w bardzo gorącej wodzie,a potem otwiera się ją i dokładnie usuwa się cały wosk
Formy osusza się i jeszcze ciepłą gipsową formę pokrywa się izolatorem. Nie wolno izolatorem pokryć akrylowych zębów !
Izoluje się obie formy, a potem studzi się je i wypełnia się je ciastem akrylowym.
Resztę czynności wykonujemy tak samo jak w odwrotnej metodzie puszkowania.
Po otwarciu puszki model i zęby są w tej samej części puszki. Zapobiega to przesuwaniu zębów i podwyższeniu zgryzu.
Zastosowanie: braki częściowe i kolbowatość wyrostków.
AKRYL.
Tworzywo służące do produkcji płyty protezy i zębów (ma różne kolory). Składa się z płynu (monomer) i proszku (polimer) mieszanych w odpowiednich proporcjach.
Polimer: jest to polimetakrylan metylu + dodatki
- żywice - pochodne winylowe, styren (zapewniają twardość i zmniejszają kurczliwość oraz adsorpcję wody)
katalizator - nadtlenek benzoilu (inicjator, oddaje cząsteczkę tlenu)
barwniki (Sudan III, IV; chromomolibdenian)
wypełniacz - ZnO (zapewnia odpowiednią przejrzystość)
regulatory - zapewniają łagodną i równomierną polimeryzację
plastyfikatory - zmniejszają wytrzymałość na rozciąganie i zwiększają elastyczność
Monomer: jest to ester metylowy kwasu metakrylowego. Bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu. Nie rozpuszcza się w wodzie, rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych. Zawiera dodatkowo:
inhibitory - parahydrochinon, pirogalol (zapobiegają samorzutnej polimeryzacji)
aceton (przyspiesza polimeryzację)
plastyfikatory (przyspieszają polimeryzację i mogą nadawać elastyczność).
POLIMERYZACJA
Proces chemiczny zachodzący po połączeniu monomeru z polimerem.
Fazy laboratoryjne polimeryzacji:
faza mokrego piasku
faza pęcznienia
faza nitek
faza ciasta - materiał do użycia
faza polimeryzacji wstępnej
Fazy chemiczne polimeryzacji:
faza inicjacji
faza wydłużania łańcucha (przez pękanie podwójnych wiązań)
faza zakończenia wzrostu łańcucha
faza przeniesienia aktywnego łańcucha na inne cząstki monomeru.
SPOSOBY POLIMERYZACJI:
Są 3 podstawowe metody polimeryzacji, które różnią się temperaturą początkową oraz temperaturą początkową
1) Metoda tradycyjna:
Powolne gotowanie puszek (100 C) przez ½ - 1h. Przetrzymanie we wrzątku przez 1godzinę.
2) Wg Spofa-Dental:
puszki wkłada się do wody o temperaturze pokojowej (podgrzewamy)
przez 1h przetrzymujemy w temp. 60 C (jw)
przez 1h przetrzymujemy w temp. 60 - 100 C
przez 1h przetrzymujemy w temp. 100 C.
3) Wg Bielskiego:
puszki wkładamy do wody o temperaturze 100 C
odłączamy źródło ciepła na ½ h
powoli podgrzewamy do 100 C
przetrzymujemy w temp. 100 C przez 1h.
OBRÓBKA MECHANICZNA PROTEZY.
Należy dokładnie usunąć nadmiary gipsu za pomocą szczoteczki i wody lub specjalnych płynów.
Nadmiary akrylu (tzw. liść), usuwa się za pomocą frezów (kamienie karborundowe od grubo- do drobnoziarnistych).
Następnie protezy poleruje się. Stosuje się pasty; papkę pumeksową z wodą; kredę z wodą. Polerujemy najpierw pastę pumeksową, za pomocą filcu. Potem przechodzimy do kredy i trwałych szczotek; a następnie do miękkich szczotek bawełnianych. W czasie polerowania szczotki muszą być stale zwilżone papką, aby nie doszło do przegrzania materiału.
Nie wolno polerować powierzchni dośluzuwkowej!
Prawidłowo wykończona proteza powinna być gładka, lśniąca bez rys.
Przed dopasowaniem gotowych protez i oddaniem ich pacjentowi zanurzamy kje na kilka godzin w środku dezyfekcyjnym.
DOPASOWANIE GOTOWYCH PROTEZ.
Protezy dopasowuje się w ustach pacjęta.
INKORPORACJA- maksymalna adaptacja nie wymagająca korekty.
Przed włożeniem do jamy ustnej należy sprawdzić i ocenić stopień spolimeryzowania tworzywa (obecność smug, przebarwień, porowatości, zagłebień).
Opuszką palca wskazującego sprawdza się powierzchnię dośluzkówkową czy nie ma tam ostrych wyniosłości.
Następnie wkładamy protezy do jamy ustnej.
proteza dolna
proteza górna
obydwie protezy równocześnie.
Polecamy pacjentowi zewrzeć łuki zębowe.
Sprawdzamy utrzymanie protez (pojedyńczo i razem).
Między łuki wprowadzamy kalkę, aby sprawdzić czy kontakt jest
WIELOPUNKTOWY
RÓWNOMIERNY
RÓWNOCZESNY.
Kalka powinna odbić się równomiernie i z jednakowa intensywnością na całej
długości łuku.
Sprawdzenie kontaktów między zębami przeciwstawnymi (ustawienie w triadach).
Sprawdzenie wysokości zwarcia.
Pouczenie pacjenta o sposobie użytkowania i czyszczenia protezy.
Wizyty kontrolne.
1
25