Pedagogika spec i prawo wyzn, , Prawo wyznaniowe skrypt, 1


  1. Terminologia:

Kościoły i inne związki wyznaniowe.

Wyróżnienie Kościołów i związków wyznaniowych nie ma żadnego znaczenia prawnego. Obie te grupy są traktowane tak samo. Kościół kat. ma podpisany jako jedyny Konkordat - umowę międzynarodową - wynika to jednak z faktu, iż Stolica Apostolska posiada podmiotowość w prawie międzynarodowym.

W terminologii państwowej przyjęto własne określenia poszczególnych wspólnot:

Kościół - termin używany z zasady na określenie wspólnot chrześcijańskich (Kościół Ewangelicko-augsburski, Kościół Polskokatolicki itd.).

Są wyjątki (Polski Kosciół Słowiański)

Kościół katolicki uznaje, iż termin Kościół przysługuje tylko Kościołowi kat. i Kościołom wschodnim akatolickim.

  1. Pojęcie:

Prawo wyznaniowe to zespół norm prawnych państwa regulujących pozycję jednostek i wspólnot religijnych ze względu na wyznawaną wiarę religijną.

Prawo przewiduje odrębny reżim prawny dla Kościołów i związków wyznaniowych. Kościoły i związki wyznaniowe podlegają temu reżimowi przez legalizację działalności. Dokonuje się ona przez wpis do rejestru kościołów i związków wyznaniowych prowadzonego przez właściwego ministra do spraw wyznań - dziś Minister MSWiA)

Szczególnym sposobem rejestracji jest uchwalenie osobnej ustawy o stosunku państwa do tego związku wyznaniowego (obecnie takie ustawy obowiązują w stosunku do 15 związków wyznaniowych).

  1. Relacje między prawem wewnętrznym związków wyznaniowych i prawem państwowym.

Historycznie znane są 4 teorie, odnośnie stosunku prawa państwowego do prawa wewnętrznego Kościoła:

- teoria pozaprawnej natury prawa wewnętrznego Kościoła (prawo kościelne nie jest prawem w sensie ścisłym - ma charakter norm moralnych i dyscyplinarnych)

- teoria skuteczności prawnej (prawo Kościoła posiada moc obowiązującą wszystkich ludzi (teoria wyrosła na gruncie Kościoła - dziś odrzucona)

- teoria natury statutowej norm prawa wewnętrznego Kościoła (powstała w systemach rozdziału Kościoła i państwa. Teoria odmawia osobowości publicznoprawnej związkom wyznaniowym. Uważa je za organizacje lub stowarzyszenia prywatne, a ich prawo - za statuty tych stowarzyszeń. Państwo akceptuje te normy jeśli nie są sprzeczne z prawem świeckim.

- teoria recepcji prawa wewnętrznego Kościoła przez prawo świeckie. (Normy prawa kościelnego nie obowiązują automatycznie na forum państwowym. Mogą jednak w ściśle określonym zakresie uzyskać moc obowiązującą dzięki prawodawczej decyzji władz świeckich - na mocy umowy między stronami.

  1. Rys historyczny wolności religijnej

- Starożytność (podporządkowanie religii państwu lub państwa religii)

- Średniowiecze (nietolerancja - nakaz nawracania na siłę)

- Reformacja (czas wojen religijnych/ 1555 Pokój w Augsburgu - cuius regio eius religio)

- Polska - 1415 Paweł Włodkowic na Soborze w Konstancji - prawo narodów

1573 r. Konfederacja Warszawska (rok po nocy św. Bartłomieja we Francji) - tolerancja religijna dla chrześcijańskiej szlachty i mieszczan (tekst Misztal s. 8) Cel: by nie doszło do wojny religijnej.

- Ameryka Płn. - baptysta Williams doprowadził do prawnego zagwarantowania wolności religijnej w Rhode Island (karty konstytucyjne z 1643 i 1663)

- Konstytucja Stanów Zjednoczonych (1787r.) art. 6 - uniezależnienie obsady stanowisk federalnych od wyznania kandydata.

- Pierwsza Poprawka (1789 r.) : Żaden akt prawny Kongresu nie może wprowadzić religii, ani zabronić jej swobodnego praktykowania”

- XIV Poprawka (1868 r.) - gwarancja realizacji powyższych zasad w ustawodawstwach stanowych.

- Francja - Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789 r.)

- choć początkowo w samej Francji nie stosowano rzeczywiście jej norm/ stała się modelem dla rozwiązań przyjętych w konstytucjach krajów europejskich

- Doświadczenie późniejsze potwierdziło, iż gwarancje wolności muszą być potwierdzone w aktach i umowach międzynarodowych.

  1. Kościół kat. zmieniał swoje podejście

Innocenty X (1644-1655) potępił postanowienia Traktatu Westfalskiego z 1648 r., który dawał równe prawa mniejszościom religijnym.

- Leon XIII )”Immortale Dei” przyjął, że choć nie można stawiać różnych wyznań i poglądów na jednym poziomie (teza), to jednak należy dopuścić wolność kultów by uniknąć większego zła - wojny religijnej.

-KPK Kan. 748 - uznaje wolność religijną

Wolność religijna w aspekcie osobowym w świetle dokumentów prawa międzynarodowego

Status jednostki w zakresie wolności sumienia i religii

  1. Samookreślenie siebie

    1. Swoboda wyboru religii lub światopoglądu areligijnego

- nikogo nie można poddawać przymusowi, który byłby zamachem na jego wolność posiadania lub przyjmowania wyznania lub przekonań według własnego wyboru. (art 18 ust. 2 MPPOiP)

- na terytorium RP każdy może swobodnie należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych.

- szczególnym wyrazem swobody samookreślenia siebie jest prawo do wypracowania nowego światopoglądu, przyjętego za podstawę istnienia nowej grupy religijnej.

Każdy może tworzyć wspólnoty religijne, mające na celu wyznawanie i szerzenie wiary religijnej oraz posiadające własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe. Jeśli wspólnota chce stać się podmiotem prawa winna zadbać o uzyskanie wpisu do rejestru kościołów i związków wyznaniowych.

- każdy może zmienić przyjęty światopogląd (może wystąpić z grupy religijnej/ wstąpić do innej). Naruszeniem prawa jest próba zmuszania, zastraszania byłych członków

    1. Swoboda wyboru stanu duchownego i zakonnego

Pojęcie „stan duchowny” jest bardzo szerokie - powołanie do publicznego wykonywania funkcji sakralnych.

To prawo zostało wymienione expressis Derbis ze względu na wcześniejszą komunistyczną praktykę ograniczania i nadzorowania przez państwo kwestii obsady stanowisk duchownych.

  1. Uzewnętrznienie przekonań religijnych

    1. Nauczanie

2.1.1 ad intra w ramach wspólnoty religijnej

2.1.2. ad extra - publiczne przedstawianie swoich poglądów (w celach informacyjnych lub jako forma prozelityzmu)

    1. Praktyki religijne

- uczestniczenie w sprawowaniu kultu publicznego (nabożeństwo, liturgia)

- sprawowanie kultu prywatnego (modlitwa prywatna)

- podejmowanie innych czynności nakazanych lub zalecanych (pielgrzymki, posty)

- dokonywanie czynności rytualnych (koszerne posiłki)

Prawo to dotyczy również przebywających w zakładach zamkniętych, w szpitalach, więzieniach itp.

Podstawowym warunkiem do korzystania z wolności religijnej jest możliwość posiadania miejsc kultu (art. 53 ust. 2 Konstytucji)

  1. Zakaz dyskryminacji ze względu na religię i światopogląd

Obejmuje wszystkie dziedziny życia

  1. Prawo pracy (Międzynarodowa Konwencja Organizacji Pracy - zasada równego traktowania w zatrudnianiu - nie dotyczy sytuacji gdy zróżnicowanie ze wzgl. Na religię jest jednym z wymogów stanowiska pracy)

- zakaz przygotowywania ofert z wzgl.. czynników dyskryminujących

  1. Prawo do zrzeszania się w celach religijnych

- prawo do kontaktowania się ze współwyznawcami w tym prawo do uczestniczenia w pracach organizacji o charakterze międzynarodowym

- prawo do zrzeszania się w organizacjach świeckich

Organizacje świeckie (działają poza strukturami i nadzorem związków wyznaniowych)

Stowarzyszenia wyznaniowe:

- powstają za aprobatą właściwych władz kościelnych

- władza kościelna wyznacza asystenta

- cele stowarzyszenia zbieżne z celami związku wyznaniowego

Takie stowarzyszenia podlegają ustawie o stowarzyszeniach z wyłączeniem:

- cofnięcia aprobaty kościelnej (powoduje podległość stowarzyszenia prawu o stowarzyszeniach w całości)

- rozwiązania stowarzyszenia (na podstawie uchwały władz stowarzyszenia lub decyzji sądu rejestrowego - na wniosek prokuratury, starosty lub władz kościelnych)

- majątku po zlikwidowanym stowarzyszeniu

Organizacje kościelne

- nie stosuje się prawa o stowarzyszeniach

- uznanie w trybie rozporządzenia MSWiA

  1. Klauzula sumienia

- wolność od przymusu postępowania wbrew swemu sumieniu

- sprzeciw sumienia

- to prawo uważane jest za prawo o charakterze fundamentalnym

- prawo do powoływania się na klauzule sumienia przez lekarzy i personel medyczny

(ustawa z 5.12.96 r. o zawodach lekarzy i dentystów (art. 39) ustawa o zawodach pielęgniarek i położnych z 5.7.96 r. (art. 23)

- możliwość odmówienia uczestnictwa w zabiegu przerywania ciąży (KPK nakłada ekskomunikę na osoby, które przyczynią się do skutku)

Droga postępowania przy odmówieniu:

- uprzednia pisemna deklaracja z podaniem motywów złożona u przełożonego

- w przypadku lekarza - obowiązek wskazania innej możliwości dokonania aborcji

- w zagrożeniu życia nie można skorzystać z klauzuli sumienia

-

  1. Służba zastępcza (art. 85 ust. 3 Konstytucji)

Istota służby zastępczej

- wykonywanie na podstawie odpowiedniego skierowania prac na rzecz ochrony środowiska, służby zdrowia, pomocy społecznej itp.

- odbywa się w jednostkach państwowych i samorządowych (czasem kościelnych)

- trwa 18 m-cy (absolwenci szkół wyższych 6 m-cy)

- poborowy nie pozostaje w służbie zastępczej w stosunku pracy

- przysługuje mu jednak szereg świadczeń w tym ściśle określone świadczenia pieniężne

  1. Środki ochrony wolności sumienia i wyznania

- prawo do sądu

- prawo wystąpienia do RPO

- związki wyznaniowe mogą inicjować postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie legalności i konstytucyjności przepisów

- skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

8.1. Ochrona przed naruszeniami dokonanymi przez pracodawcę

8.2. Ochrona o charakterze prawno-karnym

Wszystkie naruszenia w tytule „Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania” (art. 194-196) mają charakter występków.

(tzn., że sankcje są stosunkowo łagodne: grzywna, kara ograniczenia wolności, pozbawienie wolności do lat 2)

- wszystkie są ścigane z oskarżenia publicznego ( z urzędu)

- mogą by popełnione tylko umyślnie (wymagany jest zamiar przestępstwa u sprawcy)

Rodzaje występków:

- dyskryminacja religijna (kto ogranicza człowieka w przysługujących mu prawach ze względu na przynależność wyznaniową lub bezwyznaniowość” - art. 194 KK

- złośliwe przeszkadzanie w wykonywaniu aktu religijnego związków prawnie uznanych (art. 195 p.1)

- złośliwe przeszkadzanie pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom żałobnym (art. 195 p.2)

- obraza uczuć religijnych (art. 196)

W innych partiach Kodeksu są również przestępstwa, które mają związek z kwestiami wolnościowymi:

- - przestępstwo publicznego znieważenia grupy ludności z powodu przynależności wyznaniowej (art. 257)

- znieważenie zwłok ludzkich, prochów lub miejsca spoczynku zmarłego

- Art. 136 (patrz s. 124) przestępstwo znieważenia głowy obcego państwa - papieża

Ochrona cywilnoprawna

Art. 23 KC do dóbr osobistych zalicza swobodę sumienia

- można dochodzić zaniechania działań, odszkodowania lub zapłaty sumy na cele społeczne

  1. Systemy relacji państwo-Kościół

    1. Monizm religijno-polityczny (system najściślejszego powiązania państwa i religii)

Władza polityczna i religijna skoncentrowana w jednym podmiocie (monarcha, który sprawował najwyższą władzę kapłańską, czasem przypisywano mu atrybuty boskie)

Obowiązkowa religia państwowa. Jej odrzucenie traktowano jako zdradę państwa (kara śmierci)

Starożytny Rzym - istniała pewna swoboda religijna. Ludy podbite mogły wyznawać swoje kulty pod warunkiem, iż wyznawały również kult państwowy, który był spoiwem państwa.

- w 313 r. Edykt mediolański : Gdy tak ja, cesarz Konstantyn Wielki, i jak również ja, cesarz Licyniusz August, zeszliśmy się szczęśliwie w Mediolanie i omawiali wszystko, co należy do pożytku oraz bezpieczeństwa publicznego, postanowiliśmy między innymi zarządzić to, cośmy dla wielu ludzi uważali za konieczne między innymi zarządzeniami, zdaniem naszym dla wielu ludzi korzystnymi, wydać przede wszystkim i to, które do czci bóstwa się odnosi, a mianowicie chrześcijanom i wszystkim dać zupełną wolność wyznawania religii, jaką kto zechce. W ten sposób bowiem bóstwo w swej niebieskiej siedzibie i dla nas, i dla wszystkich, którzy naszej poddani są władzy, zjednać będzie można i usposobić łaskawie. Ze zbawiennych więc i słusznych powodów postanowiliśmy powziąć uchwałę, że nikomu nie można zabronić swobody decyzji, czy myśl swą skłoni do wyznania chrześcijańskiego, czy do innej religii, którą sam za najodpowiedniejszą dla siebie uzna, a to dlatego, by najwyższe bóstwo, któremu cześć według swobodnego przekonania oddajemy, mogło nam we wszystkich okolicznościach okazać zwykłą swą względność i przychylność.

- 380 r. - Teodozjusz Wlk. - wprowadzenie religii katolickiej jako państwowej.

    1. Cezaropapizm

System zwierzchnictwa władzy świeckiej nad Kościołem. Trzy formy: bizantyjska, frankońska, germańska.

- Cechy wspólne: dążenie władców świeckich do sprawowania pełnej władzy nad Kościołem: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Justynian interweniował w materię dogmatów (I księga Kodeksu to prawo religijne - za apostazję kara wygnania) zwoływał sobory i synody). Cezaropapizm frankoński (koronacja Karola Wlk. (800 r.) cesarz nie poniżał papieża - ale jego prymat uważał tylko za honorowy)

Germański - jeszcze większe uzależnienie Kościoła od państwa - system feudalny - władca świecki nadawał urzędy kościelne z beneficjum

Urzędy kościelne pełniły ważną rolę w państwie - biskupi byli np. senatorami - toteż nic dziwnego, że władca chciał mieć lojalnego współpracownika czy poddanego)

    1. Teokracja papieska (XI-XIII w.)

- podporządkowanie państwa władzy Kościoła

- teoria bezpośredniej władzy papieża w sprawach doczesnych

- osoba papieża i wszystkie rzeczy, które podlegają jego władzy są wyjęte spod władzy świeckiej.

- Władza świecka nie może ingerować w wewnętrzne sprawy Kościoła

- władza świecka jest zobowiązana do użyczenia pomocy w postaci środków przymusu (bracchium saeculare) dla osiągnięcia celów kościelnych i zachowania jedności Kościoła.

- prawo kanoniczne stoi wyżej niż prawo świeckie

-poddany może odmówić posłuszeństwa ustawie świeckiej, jeśli jest sprzeczna z prawem Bożym.

- w razie popełnienia przez władcę ciężkiego grzechu zewnętrznego, papież może go ekskomunikować, a poddanych zwolnić z posłuszeństwa (casus cesarza Ottona VII/ Bolesława Śmiałego)

    1. Jurysdykcjonalizm

- powrót do cezaropapizmu

-jurysdykcjonalizm protestancki - wynik Reformacji - (naturalne podporządkowanie Kościołów jurysdykcji władców świeckich. Władcy weszli w miejsce papieża- (dlatego tak chętnie popierali protestantyzm)

- władcy przypisywali sobie iura maiestatica in sacra - włącznie z ingerencją w sprawy dogmatyczne.

- jurysdykcjonalizm katolicki

Związany z absolutystyczną formą rządów (ograniczenie władzy papieskiej na rzecz Kościołów lokalnych - wiązało się to z kryzysem papiestwa)

- formy: gallikanizm i józefinizm

Gallikanizm (wynik Konkordatu z 1516 r. - silna pozycja Kościoła we Francji - ale w zamian prawo władcy do ingerowania w sprawy Kościoła włącznie z obsadzaniem stanowisk kościelnych)

- józefinizm (cesarz Franciszek Józef „zakrystianin”)

  1. Systemy rozdziału Kościoła i państwa

8.1 Model francuski- separacja wroga

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26.08.1789 r. gwarantowała wolność religijną.

Praktyka była inna: rozwiązano zakony

- wprowadzono nowy podział adm. Kościoła (bez zgody Stolicy Ap.)

Wprowadzono wybory na urząd proboszcza i bpa

-zakazano noszenia strojów kościelnych

- zakazano umieszczania symboli religijnych w miejscach publicznych

Sytuacja zmieniła się po przewrocie Napoleona (1799r) W 1801 r. podpisano Konkordat. Przywracał on uprzywilejowaną pozycję Kościoła we Francji.

Ustawa o rozdziale Kościoła od państwa z 9 grudnia 1905 r. doprowadziła do radykalnego pogorszenia sytuacji Kościoła.

( pozbawiała Kościół osobowości prawnej, odbierała budynki kościelne, przestawała uznawać Kościół we Francji jako legalną instytucję prawną)

Jedyną formą legalnej działalności stały się prywatne stowarzyszenia kultu. One zarządzały majątkiem kościelnym.

Po I i II wojnie światowej łagodzono restrykcje

1926 r. wprowadzono możliwość rejestracji stowarzyszeń diecezjalnych

1929 r. zezwolono diecezjom na rozporządzanie dobrami materialnymi

1942 r. uznano zdolność cywilnoprawną stowarzyszeń kultowych

Kościoły mogą zakładać szkoły prywatne (dotowane przez państwo)

Alzacja i Lotaryngia

- Do 1871 r. obowiązywał konkordat Napoleona z 1801 r. Po wojnie francusko-pruskiej Alzacja i Lotaryngia została anektowana przez Prusy. Relacje państwo-Kościół zostały zachowane w oparciu o dotychczasowy model. W 1918 r. po I wojnie tereny te wróciły do Francji. W 1924 r. rząd francuski próbował wprowadzić zapisy ustawy z 1905 r. - ale opór ludności sprawił, że zachowano dotychczasowe prawo. W 1929 r. prezydent Republiki złożył przyrzeczenie, iż ewentualna zmiana w tym zakresie nastąpi jedynie przy pełnej zgodzie mieszkańców.

- Na terenie Alzacji i Lotaryngii prawo wyznaniowe jest traktowane jako „prawo lokalne”.

- obowiązuje tradycyjny podział na wyznania uznane (katolickie, luterańskie, reformowane i żydowskie) i nieuznane (muzułmanie, prawosławie, inne wspólnoty protestanckie, nowe ruchy religijne)

- wierni wspólnot nieznanych organizują się w stowarzyszenia, aby uzyskać osobowość prawną przez wpis do rejestru, który znajduje się w kancelarii sądu (możliwość odmówienia rejestracji tylko ze względu na konieczność zapewnienia porządku publicznego)

- związki nieuznane nie podlegają kontroli i ingerencji ze strony państwa, ale też nie korzystają z przywilejów i pomocy państwa.

- biskup diecezjalny jest mianowany przez prezydenta Republiki (praktycznie - wyboru dokonuje Watykan po wcześniejszej konsultacji z rządem), dekret nominacyjny Prezydenta i nominacja papieska są publikowane równocześnie w aktach oficjalnych rządu francuskiego i Stolicy Apostolskiej

(interwencja władz cywilnych sprowadza się do dwóch działań: potwierdzenie wyboru, odnotowanie i przyjęcie bulli nominacyjnej)

- biskup, pracownicy Kurii, kapituły, proboszczowie - są opłacani przez państwo

- duchownych mianują władze kościelne (ale w niektórych wypadkach wymaga się zgody władz państwowych)

- wyznania uznane oraz ich instytucje posiadają osobowość prawa publicznego.

- choć duchowni nie mają statusu funkcjonariuszy publicznych - ich sytuacja jest podobna do funkcjonariuszy w kwestii wynagrodzeń ,emerytur, obowiązków wynikających z służby publicznej

- sprawy majątkowe parafii są administrowane przez rady majątkowe podporządkowane administracji państwowej

-

Model sowiecki

Dekret Komisarzy Ludowych z 23.01.1918 r. o oddzieleniu Kościoła od państwa i szkoły od Kościoła

Potem Konstytucja ZSRR z 1936 r.

Konstytucja gwarantowała wolność sumienia i wyznania wszystkich obywateli

Działalność Kościoła - praktycznie zamknięto.

Zakaz organizowania stowarzyszeń religijnych, zgromadzeń i wszelkiej aktywności duszpasterskiej.

8.3. Model amerykański - separacja czysta

U podstaw powstania nowego modelu stał pragmatyzm. Amerykę zamieszkiwali przedstawiciele różnych nurtów protestantyzmu. Chodziło o stworzenie możliwości pokojowego współistnienia

Art. 6 Konstytucji, Poprawka I i XIV

Religia jest obecna w życiu publicznym, jest traktowana jako dziedzictwo kulturowe. Ale państwo nie wspiera żadnej działalności kultowej (ale są kapelani w wojsku, kongresie). Państwo wspiera działalność szkolną i itp.

8.4 Model niemiecki - system skoordynowanego rozdziału

Konstytucja weimarska z 1919 r.

Art. 137§ 1 „ nie istnieje Kościół państwowy”

Art. 137 §3 zakłada autonomię Kościoła w odniesieniu do własnych spraw.

Niemiecki model dopuszcza:

- nauczanie religii w szkołach państwowych

- tworzenie wydziałów teologicznych na państwowych uniwersytetach

Pobieranie podatku kościelnego przez struktury państwowe

- opiekę duszpasterską w szpitalach, więzieniach

Cechy systemu:

- związki wyznaniowe mają zdolność do rządzenia się własnym prawem

- wewnętrzna sfera prawna związków wyznaniowych nie jest uzależniona od prawodawstwa państwowego

- związki wyznaniowe mają status korporacji prawa publicznego

Podobny system jest we Włoszech i Hiszpanii.

  1. Stosunki wyznaniowe w Rzeczypospolitej

    1. I Rzeczypospolita

Chrzest Mieszka, powstanie organizacji kościelnej niezależnej od metropolii niemieckich./ Powiązanie struktur państwa z Kościołem/ Działania królów celem uzyskania wpływu na obsadę stanowisk biskupich/ Przywilej nominacyjny królów polskich - na ten przywilej powoływali się później zaborcy

Konfederacja Warszawska (1573 r.) - ale też późniejsze oznaki nietolerancji (sprawa toruńska 1724 r.)

Sejm Czteroletni w Konstytucji 3 maja 1791 r. opowiedział się za swobodą wyznań religijnych z przyznaniem pierwszeństwa religii katolickiej.

    1. Zabory : rosyjski (narzucane prawosławie, kwestia jezuitów (1773 r. Klemens XIV), zabór pruski - Kulturkampf, preferencja wyznań protestanckich/ zabór austriacki - józefinizm - ingerencja w sprawy Kościoła - weto kard. Puzyny w 1903 r. na zlecenie Franciszka Józefa - odrzucenie kard. Rampolli - wybór Piusa X)

    2. II Rzeczypospolita

Konstytucja marcowa z 17.03. 1921 r. (zapisy dot. Kościołów przejęte przez konstytucję kwietniową z 1925 r.) - wolność sumienia i wyznania- granicą wolności jest ochrona porządku publicznego i obyczajności

- obowiązek uczestniczenia w katechizacji szkolnej po wcześniejszej deklaracji dot. wyznania/

- Konstytucja rozróżniała związki „prawnie uznane” i „prawnie nie uznane”

„Związki prawnie uznane”: miały prawo urządzania zbiorowych i publicznych nabożeństw/ były wyposażone w osobowość prawa cywilnego/ mogły samodzielnie prowadzić działalność wewnętrzną, rządząc się własnym prawem

- osobno unormowane sytuację Kościoła kat. . Przysługiwało mu naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań”. Sytuacja prawna została unormowana w oparciu o Konkordat z 10.02. 1925 r.

- Konkordat przewidywał m. In. Pomoc władz cywilnych przy wykonywaniu wyroków kościelnych./ zwolnienie duchownych ze służby wojskowej, obowiązkowe nauczanie religii w szkołach państwowych, udogodnienia w odbywaniu kary przez duchownych w razie kolizji z prawem/ coroczne dotacje dla Kościoła w związku z utrata majątku przejętego przez zaborców.

- Konkordat zobowiązywał duchownych do modlitwy o pomyślność Rzeczypospolitej i jej Prezydenta, ograniczał możliwość obsadzania stanowisk kościelnych do osób z polskim obywatelstwem

Okres Polski Ludowej

- 12 9.1945 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej uznał, za nieobowiązujący Konkordat.

W 1949 r. wydano dekret o ochronie wolności sumienia i wyznania - zawierał liczne przepisy, w których „penalizowano nadużywanie wolności sumienia i wyznania”

W 1950 r. ustawa o przejęciu „dóbr martwej ręki” i utworzeniu Funduszu Kościelnego

14.4. 1950 porozumienie między przedstawicielami rządu i Episkopatu

W 1950 r. powołano do życia Urząd ds. Wyznań

Konstytucja z 1952 r. zasady: rozdział Kościoła i państwa/ swoboda wypełniania funkcji religijnych/ ustawowa forma regulacji prawnej związków wyznaniowych

9 lutego 1953 r. wprowadzono dekret o obsadzaniu duchownych stanowisk kościelnych

„Non possumus” Episkopatu

- blokowano budownictwo sakralne, eliminacja religii ze szkół (1961 r.)

STOLICA APOSTOLSKA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. Stolica Apostolska jako podmiot prawa międzynarodowego

Stolicę Apostolska należy rozumieć wg definicji KPK kan. 361 - papieża i organy pomocnicze tzw. Kurię Rzymską. W prawie kanonicznym St. Ap. i Kościół Katolicki są nazywane osobami moralnymi - istnieją z woli Bożej.

Kościół katolicki uczestniczy w życiu społeczności międzynarodowej za pośrednictwem St. Ap. Posiada ona bowiem podmiotowość publicznoprawną, choć nietypową. Podmiotowość publicznoprawną mogą bowiem posiadać państwo, natomiast narody czy organizacje międzynarodowe są nietypowymi podmiotami publicznego prawa międzynarodowego. Podmiotowość St. Ap. wynika z podwójnego źródła:

Podmiotem publicznego prawa międzynarodowego jest ten byt, który posiada międzynarodową zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Uznanie takiego podmiotu w prawie międzynarodowym jest bądź konstytutywne bądź deklaratoryjne wyrażone explicite /wprost/ lub tacite /domyślnie, w praktyce/ przez państwa będące podmiotami prawa międzynarodowego. W przypadku bytu nie będącego państwem takie uznanie przez inne podmioty musi być możliwe do udowodnienia

Podmiotowość St. Ap. ukształtowała się w drodze długotrwałej praktyki międzynarodowej. Obejmuje ona:

2.Ewolucja podmiotowości publicznoprawnej St. Ap.

Trzy etapy kształtowania się pozycji St. Ap. w stosunkach międzynarodowych:

STOSUNKI DYPLOMATYCZNE STOLICY APOSTOLSKIEJ

Prawo legacji stanowi jeden z elementów podmiotowości publicznoprawnej w stosunkach międzynarodowych. Legacja wiąże się też z nakazem Chrystusa odnośnie Piotra i jego następców, by umacniali braci swoich w wierze.

Prawo międzynarodowe wyróżnia 2 rodzaje akredytacji:

Kan. 362 - St. Ap. jako pomiot prawa międzynarodowego uczestniczy w legacji czynnej i biernej.

  1. Historia stosunków dyplomatycznych

2. Legaci papiescy

Są to duchowni, mający zazwyczaj święcenia biskupie, którym Biskup Rzymu zleca zadanie reprezentowania go na sposób stały w różnych krajach. Są dyplomatami papieskimi upoważnieni do załatwienia zleconych im spraw w stosunkach międzynarodowych. Obowiązują tu normy prawa międzynarodowego i dlatego legaci muszą się poddać prawu odnoszącemu się do akredytacji przedstawicieli dyplomatycznych. Mają najczęściej 2 rodzaje zadań:

3. Podział legatów

Legaci mogą pełnić swe misje na stałe lub czasowo - stąd podział na:

Legaci na stałe dzielą się na:

Legaci przy organizacjach międzynarodowych dzielą się na dwie grupy:

4. Zadania i kompetencje legatów

  1. Przywileje legata

Jako przedstawiciel dyplomatyczny posiada immunitet dyplomatyczny i ułatwienia w misji dyplomatycznej

Konwencja Wiedeńska z 1961 r. ustaliła przywileje korpusu dyplomatycznego:

Nuncjusz ma zarazem przywilej i funkcje Dziekana korpusu dyplomatycznego. Przysługuje mu prawo:

STOLICA APOSTOLSKA A ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

W świecie powstaje obecnie wiele organizacji międzynarodowych mających zasięg Organizacja międzynarodowa to zrzeszenie państw lub innych osób prawnych /stowarzyszeń lub związków krajowych/ lub osób fizycznych z różnych krajów, powołanych dla realizowania zadań określonych w statucie

Podział organizacji

Przynależność Stolicy Apostolskiej do ONZ

UMOWY I KONWENCJE MIĘDZYNARODOWE ZE STOLICĄ APOSTOLSKĄ

Podmiotowość prawna Stolicy Apostolskiej oznacza również możliwość zawierania umów dwustronnych /konkordaty/ i wielostronnych /konwencje/ z innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Najczęstszą umową jest jednak konkordat, wyrosły na bazie regulacji prawnej z państwami europejskimi.

  1. Geneza umów konkordatowych

Można wyróżnić dwie epoki w dziejach konkordatów:

  1. Pojęcie umów konkordatowych

  1. Procedura zawierania umów konkordatowych

  1. Obowiązek przestrzegania umów konkordatowych

  1. Ustanie konkordatu

Konkordaty są zawierane najczęściej jako umowy stabilne i permanentne, ale nie wieczyste. Przyczyny ustania:

  1. Stosunek konkordatu do prawa wewnętrznego

. WOLNOŚĆ RELIGIJNA W POLSKIM PORZĄDKU PRAWNYM

1. Konstytucja z 17.03. 1921 r.

Preambuła odwoływała się do imienia Boga. Konstytucja wolność religijną traktowała jako prawo człowieka /wypływające z jego natury/ a nie prawo obywatelskie /udzielane przez państwo/. O wolności traktowały artykuły 111 i 112. Wolność ta odnosiła się do:

Wolność religijna podlegała ograniczeniom:

Zasady konstytucyjne:

Kościół katolicki był traktowany jako zajmujący naczelne miejsce wśród równouprawnionych związków wyznaniowych /art. 114/

  1. Konkordat z 23.04.1925r.

  1. Konstytucja z 04.1935 r.

Powtarzała rozstrzygnięcia konstytucji z 1921 r.

  1. Konstytucja z 1952 r.

O wolności religijnej jest mowa w art. 81-82 /po zmianach w 1976r. art. 67-68/. Zasadnicze postanowienia:

  1. Konstytucja z 2.04.1997 r.

6. Wolność religijna w ustawodawstwie polskim

a/ wolność Kościoła

W rozdziale 2 Ustawy o gwarancji wolności zapisane zostały następujące uprawnienia:

b/ wolność w zakresie indywidualnym

Art. 2. Korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności:

PRAWO PAŃSTWOWE O KULCIE RELIGIJNYM

Dni wolne od pracy

Procesje i pielgrzymki

OPODATKOWANIE I DOCHODY KOŚCIOŁA ORAZ REGULACJA WŁASNOŚCI

  1. Finansowanie kościołów i zw. wyznaniowych w Europie

Istnieją 2 formy zabezpieczeń finansowych Kościoła

Istnieje też system mieszany opłaty wiernych i system podatków /Włochy/. Są to albo datki, zbiórki, albo system opłat kościelnych, podatków /Niemcy, Dania/. W prawie we wszystkich państwach Unii Europejskiej państwo dofinansowuje działalność kościołów i zw. wyznaniowych w sferze działań charytatywnych, socjalno-wychowawczych, szkolnictwa, posługi duszpasterskiej w wojsku, szpitalach, więzieniach, konserwacja i remonty obiektów zabytkowych. Czasami finansowanie odbywa się w sposób negatywny np. zwolnienia od podatków niektórych czynności.

  1. Zobowiązania podatkowe Kościoła

Ponadto zwolnieniu podatkowemu podlegają także:

Konkordat art. 21 - przepisy o zbiórkach nie mają zastosowania do ofiar zbieranych na cele religijne, cele charytatywno-opiekuńcze, naukowe, oświatowo-wychowawcze, na utrzymanie duchownych, zakonów. Zbiórki te można organizować w obrębie terenów kościelnych, kaplic i miejscach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy /cmentarz/

DZIAŁALNOŚĆ CHARYTATYWNO - OPIEKUŃCZA KOŚCIOŁA I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

  1. Pomoc humanitarna a działalność charytatywna

  1. Działalność charytatywna kościoła katolickiego w świecie

  1. Działalność charytatywna Kościoła w Polsce do 1989r.

  1. Działalność charytatywna kościołów i zw. wyznaniowych po 1989r

  1. Zakres działalności:

- domy pomocy społecznej (opieka całodobowa)

- Rehabilitacja osób niepełnosprawnych (w tym warsztaty terapii zajęciowej, ośrodki adaptacyjne dla osób z zaburzeniami psychicznymi)

- schroniska dla bezdomnych

- Hospicja (stacjonarne oraz działające w formie pomocy w domach osób umierających)

- stacje Caritas (wyspecjalizowana opieka medyczna bez konieczności hospitalizacji.

- jadłodajnie

-ośrodki wspierania bezrobotnych

-działalność opiekuńczo-wychowawcza (prowadzenie domów dziecka w tym rodzinnych domów dziecka, ośrodków adopcyjno-opiekunczych oraz świetlic). Rodzinne domy dziecka

  1. Organizacja i struktury działalności charytatywnej

Caritas diecezjalne, składające się z Caritas parafialnych i zespołów charytatywnych

Sposoby działania:

KATECHIZACJA SZKOLNA

1. Nauczanie religii w świecie

Prawo do nauczania religii jest gwarantowane we wszystkich dokumentach międzynarodowych mówiących o wolności religijnej /patrz str. 3-5/. Ponadto:

Prawo współczesne mówi o 2 rodzajach katechizacji:

Belgia - art. 14 Konstytucji - nauczanie religii w szkołach publicznych, które są zobowiązane do zorganizowania katechezy dla wyznań uznanych przez państwo

Niemcy - art. 4 - rodzice decydują o religijnym wychowaniu dzieci. Po ukończeniu 14 lat dziecko może zmienić samo religie. Od 12 lat rodzice nie mogą swobodnie zmieniać religii dziecka, gdyż potrzebna jest na to jego zgoda. Art. 7 - religia ma być ujęta w planie lekcji, ocena ma być na świadectwie, zakaz dyskryminacji, nauczyciele religii wynagradzani są na równi z innymi nauczycielami z puli państwowej.

Hiszpania - Konstytucja z 975r. nie wskazuje się form nauczania, ale gwarantuje się rodzicom moralne wychowanie dzieci. Po konwencji ze St. Ap. w 1985r. zagwarantowano nauczanie religii w szkołach publicznych z wyjątkiem uniwersytetów. Nauczanie religii po 1 godz. tygodniowo

Włochy - Konkordat z 1984r. - gwarancja nauczania religii we wszystkich szkołach publicznych /także ponad maturalnych/. Jest organizowana na wniosek rodziców, albo dziecka jeśli ukończyło 13 lat.

  1. Nauczanie religii w Polsce do 1989r.

  1. Nauczanie religii po 1989r.

a/ źródła prawa

b/ omówienie

Status nauczania religii jako przedmiotu szkolnego

  1. Fakultatywność

Religia ma status przedmiotu nadobowiązkowego. Na naukę religii uczęszczają tylko ci uczniowie, którzy sobie tego życzą.

  1. Zasada równoprawnego traktowania nauki religii

Nie należy czynić różnic między nauczaniem religii i nauczaniem innych przedmiotów.

  1. Wymiar godzin

  2. Nauczanie odbywa się w wymiarze 2 godz. tygodniowo

  3. Podstawa objęcia ucznia katechizacją

Zgodnie z Ustawą o systemie oświaty (art. 12 ust.1) w publicznych przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach wolę w formie oświadczenia składają rodzice, a w szkołach ponadgimnazjalnych rodzice bądź sami uczniowie. Po osiągnięciu 18 roku życia wole wyrażają sami uczniowie.

  1. Ocena z religii na świadectwie

Ocena z religii jest umieszczana na świadectwie i wlicza się do średniej ocen.

  1. Limity uczniów

Po stronie dyrektora szkoły istnieje obowiązek zatrudnienia nauczyciela religii, jeśli wolę nauczania zgłosi co najmniej 7 uczniów.

  1. Nadzór i programy nauczania

Nauczanie religii poddane jest dwóm pionom nadzoru:

- nadzór pedagogiczny realizuje dyrektor szkoły i pracownicy MEN

- nadzór wewnątrzwyznaniowy realizują poszczególne Kościoły i związki wyznaniowe.(listę osób uprawnionych do wizytacji władze kościelne podają do wiadomości organom sprawującym nadzór pedagogiczny.

(

Status nauczycieli religii

  1. Kwalifikacje do nauczania religii

Kwalifikacje są przedmiotem ustalenia MEN i władz kościelnych.

Istotną formą uzyskania uprawnienia ze strony Kościołów jest skierowanie, które zwane jest misją kanoniczną. Misja kanoniczna to rodzaj szczególnej kwalifikacji wymaganej dla wykonywania zawodu katechety.
Wymóg posiadania misji kanonicznej wynika z faktu, iż Kościoły i związki wyznaniowe muszą mieć swobodny wpływ na obsadę stanowisk nauczycieli religii.

  1. Prawa i obowiązki

Nauczyciele religii podlegają tym samym rygorom co inni nauczyciele. Nie mogą jedynie wykonywać funkcji wychowawcy.

  1. Ustanie stosunku pracy

  2. Poza sytuacjami typowymi ustanie stosunku pracy nauczyciela religii następuje wskutek cofnięcia misji kanonicznej

SZKOLNICTWO WYZNANIOWE

W świecie Kościół katolicki prowadzi:

W Polsce:

KPK 83 o szkolnictwie mówi w kan. 802 i 806. Aby ubiegać się o tytuł szkoły katolickiej:

  1. Akty prawne regulujące sytuację szkolnictwa w Polsce

Uczelniom tym przysługuje nadawanie tytułów naukowych magistra równoznacznych z państwowymi. Odnośnie innych tytułów konieczne jest przestrzeganie przepisów państwowych, a ocen tych tytułów dokonuje Centralna Komisja Kwalifikacyjna porozumieniu z Radą Naukową Episkopatu Polski. Oprócz PAT w Krakowie /na mocy konkordatu/ inne uczelnie utrzymują się ze środków własnych Kościoła.

CMENTARZE

Polskie prawo nie definiuje cmentarzy. Powszechnie są one uważane za dozwolone miejsce grzebania ciał zmarłych. Jako funkcje cmentarza wymienia się:

W Europie dopiero w XVIII i XIX w. pojawiły się cmentarze niewyznaniowe i pierwsze przepisy świeckie. Na terenie Polski przepisy te wprowadzono w czasach zaborów.

Cmentarze możemy podzielić na:

  1. Podstawy prawne

  1. Obecne prawo

W myśl rozporządzania z 1959r.

Rozporządzenie z 1972r.

Kodeks karny

PRAWO WYZNANIOWE

60



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pedagogika spec i prawo wyzn, , tezy prawo wyznaniowe, Pytania z prawa wyznaniowego
Pedagogika spec i prawo wyzn Opracowanie tez z Prawa wyznaniowego RTF
Pedagogika spec i prawo wyzn, , Janina- pedagogika, Kształcenie integracyjne
Pedagogika spec i prawo wyzn, , PEDAGOGIKA SPECJALNA
Pedagogika spec i prawo wyzn Pr Nieznany
Prawo wyznaniowe, Skrypt z prawa wyznaniowego, PRAWO WYZNANIOWE
Prawo wyznaniowe skryptyy
Prawo wyznaniowe skrypt Warchałowski
Prawo rodzinne - skrypt, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,it
wyznaniowe - skrypt DOBRY, Prawo Wyznaniowe
Prawo wyznaniowe, wyzn ściąga
Prawo Gospodarcze Skrypt
Prawo wyznaniowe test 02 2014
Prawo administracyjne skrypt 27
Prawo celne skrypt by Alastor
Prawo zobowiązaniowe skrypt

więcej podobnych podstron