PRAWO

to zbiór przepisów (norm) ustanowionych i sankcjonowanych przez władzę państwową.

GAŁĘZIE PRAWA:

• prawo konstytucyjne zespół norm regulujących podstawowe urządzenia ustroju państwa

• prawo administracyjne

• prawo finansowe

• prawo cywilne zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi w danej sprawie podmiotami prawa

• prawo rodzinne

• prawo pracy zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikiem na tle świadczonej pracy

• prawo karne zespół norm mówiących jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej

• prawo procesowe (cywilne i karne) dotyczy organów wymiaru sprawiedliwości

NORMA PRAWNA

składa się z:

• hipotezy mówiącej w jakich warunkach ją stosować

• dyspozycji stanowiącej opis zachowania

• sankcji opisującej skutki nie zastosowania się do dyspozycji

DEF: norma to zasada postępowania. Prawna jest przez państwo sankcjonowana.

Przepis prawny jest elementarną częścią normy. Norma jest ogólna i nie dotyczy indywidualnej osoby. Normy mogą być:

• dyspozytywne obowiązujące, o ile strony nie umówiły się inaczej

• imperatywne bezwzględnie obowiązujące

ŹRÓDŁA PRAWA:

zwyczaj (najstarsze, 2000 lat p.n.e. powstał kodeks Hammurabiego), nauka prawa i prawo pisane. Źródła w znaczeniu materialnym (wpływające na treść prawa) i formalnym (forma przekazania zasad prawa społeczeństwu). Źródła prawa polskiego to: ustawa, rozporządzenie, uchwała, zarządzenie, akty organów terenowych i umowa międzynarodowa.

WYKŁADNIA PRAWA zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach. Rodzaje wykładni ze względu na:

Podmiot:

• autentyczna dokonywana przez ten sam organ, który wydał przepis

• legalna dokonywana przez organ, któremu zadanie to zostało specjalnie powierzone, najczęściej w konstytucji

• praktyczna dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa przy rozstrzyganiu konkretnych spraw

• doktrynalna zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej

Metodę:

• słowna badanie struktur językowych, znaczenia poszczególnych zwrotów i wyrazów

• celowościowa ustalanie znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy te zostały wydane

• systematyczna ustalanie znaczenia norm prawnych przez określenie miejsca, jakie norma zajmuje w akcie normatywnym lub całym ustawodawstwie

• logiczna stosowanie zasad logiki formalnej (np. przeciwieństwa)

• historyczna

PAŃSTWO

jest organizacją społeczną skupiającą ludzi i ich związki. Organizacja ta jest polityczna, przymusowa, ogarniająca całe społeczeństwo, wyposażona w swoisty aparat, spełniająca swe funkcje, suwerenna, terytorialna.

• przymusowa bo nie można wystąpić z organizacji państwa

• terytorialna obszar do granic, powietrze, wody terytorialne (6 mil), samoloty, statki.

Wg. Jellinka państwo to jedność ludności, terytorium i władzy najwyższej.

FORMĘ PAŃSTWA określają metody sprawowania władzy (np. republika, monarchia, miastopaństwo).

STRUKTURA: unitarna lub federalna.

FUNKCJE PAŃSTWA:

• wewnętrzna zapewnienie porządku

• zewnętrzna obrona, powiększenie granic

• gospodarczoorganizacyjna, społeczna, socjalna

POWSTANIE PAŃSTWA:

• teoria przemocy: plemiona walczyły ze sobą, a te które przegrywały podporządkowywane były zaborcy

• umowy społecznej w wyniku porozumienia ludzi dla zapewnienia opieki socjalnej

• marksistowska państwo jako maszyna, narzędzie w rękach klasy panującej służące do niszczenia wrogów

AZYL schronienie udzielane przez państwo cudzoziemcowi ściganemu lub prześladowanemu na tle politycznym, rasowym itp. na terenie innego państwa. Przyznanie azylu wyłącza ekstradycję azylanta.

AZYL DYPLOMATYCZNY schronienie udzielone na terenie placówki dyplomatycznej osobie ściganej przez organy państwa, na którego terenie placówka ta się znajduje został odrzucony w powszechnym prawie międzynarodowym uznawany jest jedynie w krajach Ameryki Łacińskiej.

EKSTRADYCJA wydanie przez władze danego państwa przestępcy lub zbiega władzom tego państwa, którego prawo zostało naruszone.

STOSUNKI PRAWNE. STOSUNKI SPOŁECZNE zachodzą między osobami, których postępowanie wobec siebie albo innych osób jest w jakiś sposób uregulowane:

• stanowione regulowane przez normy postępowania (np. prawna, moralna, towarzyska, sportowa)

• faktyczne ukształtowały się w praktyce

• prawne są regulowane przez prawo. Podmiotami są osoby lub grupy uczestniczące w stosunku prawnym. Podmiot może żądać odpowiedniego zachowania od drugiego podmiotu. 5 ELEMENTÓW stosunku prawnego:

• prawo podmiotowe przysługująca danej osobie możność domagania się od innej osoby odpowiedniego zachowania

• obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu

• podmiot prawa

• podmiot obowiązku

• przedmiot stosunku prawnego

PRAWORZĄDNOŚĆ ścisłe przestrzeganie prawa przez organy państwa i obywateli

ORGANY PAŃSTWOWE odpowiednio zorganizowane instytucje utworzone na podstawie przepisów prawa i powołane do pełnienia określonych zadań w imieniu państwa:

• organy ustawodawcze (Sejm, Senat)

• organy wykonawcze (Rada Ministrów, premier, Prezydent, ministrowie, wojewodowie itd.)

• organy sądowe (niezawisłe sądy)

Podział na organy centralne i terenowe.

USTAWA najwyższy prawnie akt ogłoszony w Dzienniku Ustaw, ustalony w Sejmie, podpisany przez Prezydenta. Obowiązuje najczęściej miesiąc po ogłoszeniu. Ustawa późniejsza wyłącza ustawę wcześniejszą. Przepis szczegółowy wyłącza przepis ogólny. Ustawa nie działa wstecz.

TRYB USTALANIA USTAW:

Dla uchwalenia ustawy potrzebne jest quorum (najczęściej połowa liczby posłów), zwykła większość głosów (więcej ZA niż PRZECIW, wstrzymujący się nie liczą), czasem bezwzględna większość głosów (ZA>PRZECIW+WSTRZ) lub kwalifikowana (np. 2/3 oddanych głosów)

ZASADY PRAWA KARNEGO:

• zasada prawdy obiektywnej sąd zmierza do ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy, nawet gdy żadna ze stron mu w tym nie pomaga

• domniemanie niewinności traktowanie oskarżonego jako niewinnego dopóki nie przedstawi się niezbitych dowodów winy

• zasada ciężaru dowodowego oskarżony nie musi odpowiadać na pytania sądu

• zasada kontradyktoryjności sąd pełni rolę arbitra między obrońcą a oskarżycielem

• wątpliwości tłumaczone są na korzyść oskarżonego

• zasada jawności postępowania

PRZESTĘPSTWO czyn społecznie szkodliwy, wyrządzający wymierne szkody, zabroniony pod groźbą kary sądowej przez ustawę działającą w czasie ich popełnienia.

Przestępstwo ciągłe np. wynoszenie codziennie cegieł z budowy

• trwałe utrzymywanie stanu przestępnego np. więzienie człowieka

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA WYSOKOŚĆ KARY:

• zbrodnia czyn zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 lat

• występek czyn, za który grozi kara >3 miesięcy pozbawienia lub ograniczenia wolności albo 500 zł grzywny

Przestępstwo zasadnicze odgrywające zasadniczą rolę w grupie przestępstw (np. kradzież w grupie przestępstw przeciw mieniu)

Przestępstwo kwalifikowane posiadające cechy dodatkowe sprawiające, że jest ono niebezpieczniejsze od zasadniczego (np. rozbój wśród kradzieży)

Przestępstwo uprzywilejowane posiada cechy, które czynią je mniej niebezpiecznym od zasadniczego (np. eutanazja czy zabójstwo w afekcie)

Przestępstwa mogą być ścigane z urzędu (wszystkie poważniejsze) lub z oskarżenia prywatnego (np. obraza).

Podział na przestępstwa polityczne skierowane przeciwko podstawom ustroju państwa, oraz pospolite.

ZESPÓŁ ZNAMION PRZESTĘPSTWA:

PODMIOT przestępstwa musi być człowiekiem, osobą poczytalną mającą odpowiedni wiek (w Polsce >=17 lat). Okres odpowiedzialności warunkowej 1618 lat. Podział przestępstw ze względu na podmiot:

• ogólne mogą być dokonane przez każdą osobę, a ich opis zaczyna się od "kto"

• indywidualne mogą być dokonane tylko przez niektóre osoby (np. "Matka w trakcie porodu...")

• wojskowe np. dezercja

PRZEDMIOT to, w co godzi czyn przestępstwa. Może być główny i oboczny (np. życie i mienie przy zabójstwie z kradzieżą)

STRONA PRZEDMIOTOWA zachowanie się sprawcy, czyli czyn lub kierunkowa bezczynność (zaniechanie). Podział przestępstw:

• materialne (skutkowe) skutek musi zaistnieć by miało miejsce przestępstwo (np. zabójstwo)

• formalne (bezskutkowe) np. gwałt

Związek przyczynowy związek między przyczyną a skutkiem czynu. Czyn musi być zawiniony.

MODALNE ELEMENTY CZYNU:

• czas

• miejsce

• sposób dokonania czynu

STRONA PODMIOTOWA WINA jest jednym z niezbędnych elementów przestępstwa, jest to określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu. Wina wyraża stopień i charakter psychicznego zaangażowania sprawcy w czyn.

Elementy winy:

• świadomość zdolność zrozumienia swego zachowania

• wola chęć dokonania przestępstwa

Wina umyślna:

• zamiar bezpośredni gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony

• zamiar ewentualny gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to

Wina nieumyślna:

• lekkomyślność gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć

• niedbalstwo sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć powinien i może przewidzieć

NAUKI POMOCNICZE:

• penologia nauka o historii, funkcjach i celach kary

• kryminologia zajmuje się wykrywaniem przestępstw (np. daktylo, pedo, mechanoskopia). Technika i taktyka kryminalna.

• medycyna sądowa

• psychiatria sądowa odpowiedzialność sądowa przy odpowiednim wieku i poczytalności (czasem ograniczonej)

STADIA CZYNU PRZESTĘPNEGO:

• zły zamiar, zamysł popełnienia przestępstwa (głupi przestępca się nim chwali) nie jest karalny, chyba że przyjmuje formę groźby (nie pogróżki, która jest niesprecyzowana)

• przygotowanie jest karalne, gdy prawo karalność przewiduje: wejście w porozumienie (spisek dotyczy pojedynczego przestępstwa, banda dokonuje wiele przestępstw i działa długo), przygotowanie narzędzi

• usiłowanie jest karalne jak udane przestępstwo. Udolne, gdy dokonanie przestępstwa było możliwe, jednak przestępcy się nie udało. Nieudolne, gdy dokonanie nie było możliwe z przyczyn niezależnych od przestępcy. Usiłowanie zaniechane jest niekaralne, następuje gdy ktoś w ostatniej chwili sam się opanował.

• dokonanie karalne. Formy dokonania przestępstwa:

Pomoc w przestępstwie pomocnik. Pomoc może być fizyczna (np. dostarczenie narzędzi) lub psychiczna.

Namawianie do przestępstwa podżegacz. Musi być ono umyślne i celowe. Pomocnik i podżegacz popełniają własne przestępstwa.

Współsprawca o różnym stopniu aktywności.

Sprawca kierowniczy jego działalność wykracza poza podżeganie. Pomocnik i podżegacz odpowiadają za to, do czego namawiali, pomagali. Nie odpowiadają za eksces sprawcy lub gdy w porę poczują czynny żal i zapobiegną skutkom swego działania.

Prowokator nakłania inną osobę do przestępstwa by skierować na nią postępowanie karne ten odpowiada za swój czyn mimo rzekomego żalu.

KARA publiczny środek przymusu państwowego, stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i wyrządzający im pewną dolegliwość.

Koncepcje kary:

• Emanuela Kanta osiągnięcie bezwzględnej sprawiedliwości

• utylitarna sprawienie, by przestępstwo nie powtórzyło się.

Kara daje za dość społecznej potrzebie sprawiedliwości.

PREWENCJA:

• ogólna oddziaływanie kary na ogół społeczeństwa, "odstraszanie"

• szczególna oddziaływanie na sprawcę tak, by przestępstwo nie powtórzyło się.

KARY:

ZASADNICZE wykładnik główny represji:

• kara śmierci za zabójstwo, rozbój i 7 innych politycznych przestępstw. Wykonywana natychmiast po zawiadomieniu prezydenta o nie skorzystaniu z prawa łaski

• 25 lat pozbawienia wolności w zastępstwie kary śmierci (może o tym zadecydować sąd), stosuje się ją wtedy, gdy jest wyraźnie przewidziana za dane przestępstwo

• więzienie terminowe orzekane jest przez sąd w zgodzie z regulacjami ustawowymi, trwa od 3 miesięcy do 15 lat:

• .system pensylwański: więzień zostawał sam z Biblią w celi. Wadą jest odosobnienie więźnia (dziś jedna z cięższych kar)

• .system angielskoirlandzki (punktowy) w nim więźniowie zarabiają punkty za dobre zachowanie (czasem najwięcej mają najgorsze recydywy). Bonusem było wysłanie na dziewiętnastowieczne kolonie.

• W Polsce: 7 zakładów ośrodków pracy, zakłady dla młodocianych, alkoholików, przejściowe. Rygory zakładów: podstawowy, złagodzony, zaostrzony.

• kara ograniczenia wolności polega na pozbawieniu skazanego niektórych praw, jakie normalnie przysługują obywatelowi, oraz na obciążeniu go dodatkowymi obowiązkami. Skazany może być zobowiązany do naprawienia szkody i przeproszenia pokrzywdzonego, nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, wykonuje nieodpłatną pracę na cele publiczne, nie może awansować i zmieniać miejsca pracy.

• kara grzywny nie wymaga nakładów od państwa (przynosi zysk), ale nie ma osobistego charakteru i nie dotyka ludzi majętnych.

KARY DODATKOWE mają znaczenie zapobiegawcze:

• pozbawienie praw publicznych utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, odznaczeń, stopni wojskowych, zakaz obejmowania ważnych stanowisk.

• pozbawienie praw rodzicielskich lub opiekuńczych

• zakaz zajmowania określonych stanowisk, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności

• zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

• przepadek rzeczy

• podanie wyroku do publicznej wiadomości w szczególny sposób

KARA ŁĄCZNA zawiera się w przedziale między karą za najcięższe z przestępstw a sumą kar z wszystkich przestępstw.

NAWIĄZKA pośrednia między karą a odszkodowaniem cywilnoprawnym. Stosuje się ją gdy czyn miał charakter chuligański, przy uszkodzeniu ciała i zniesławieniu. Np. za kradzież drzewa z lasu zapłacić trzeba podwójną jego wartość.

KARA UMOWNA odszkodowanie z góry zastrzeżone w umowie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego

KONTRATYPY okoliczności wyłączające bezprawność czynu:

• obrona konieczna niezbędne odparcie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne, własne czy innej osoby. Przekroczenie obrony koniecznej: eksces intensywny (użycie zbyt wielkich środków), ekstensywny (niewspółczesne odparcie zamachu)

• stan wyższej konieczności kolizja dwóch interesów, z których jeden musi zostać pominięty. Dobro poświęcone musi przedstawiać wartość oczywiście mniejszą od dobra ocalonego. Może być przekroczony: ekscesem intensywnym (dobro poświęcone było cenniejsze) lub ekstensywnym (niewspółczesność lub brak konieczności działania).

• rozkaz przełożonego (wojsko), ale wykonanie rozkazów oczywiście przestępnych stanowi przestępstwo.

• zgoda pokrzywdzonego (udzielona przed lub w trakcie dokonania czynu oraz nie odwołana), który musi mieć wyłączne dysponowanie dobrem. Czyn nie może być społecznie szkodliwy.

• obowiązek urzędowy (np. działalność policji)

• obowiązek zawodowy działalność lekarska. Przymusowe leczenie jest jednak nielegalne.

• eksperyment (np. gospodarczy jeżeli P powodzenia było >0.5; naukowy, techniczny). Osoby muszą zgadzać się na eksperyment.

• ostateczna potrzeba (wojsko) przemoc lub użycie broni za niewykonanie rozkazu

• znikome społeczne niebezpieczeństwo czynu (np. kradzież gazety)

• sport (np. boks, zapasy). Dyscyplina musi być akceptowana przez państwo.

• zwyczaj, samopomoc, dopuszczenie samowoli w uzasadnionych przypadkach (np. włamanie, gdy w mieszkaniu ulatnia się gaz).

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ:

• niepoczytalność. Nie popełnia przestępstwa ten, kto z powodu choroby psychicznej nie mógł dojść znaczenia swego czynu lub nie mógł pokierować swoją wolą. Nietrzeźwość nie łagodzi, lecz zaostrza winę.

• błąd.

Błąd faktyczny: nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego.

karnej, chyba że sprawca nie mógł go uniknąć. 'Nieznajomość prawa szkodzi'.

ZABÓJSTWO

• art 148p1 zamiana człowieka żywego w nieżywego, zabójstwo zwykłe, kwalifikowane

• art 148p2 pod wpływem wzburzenia

• art 150 eutanazja kto zabija na żądanie i pod wpływem współczucia dla ofiary...

• art 151 podżeganie do samobójstwa

• dzieciobójstwo zabójstwo dziecka przez matkę pod wpływem porodu

• art 152 nieumyślne zabójstwo, związane często z drobniejszymi przestępstwami

• bezprawne przerywanie ciąży

USZKODZENIE CIAŁA I ROZSTRÓJ ZDROWIA

• ciężkie, lekkie, naruszenie nietykalności (np. zadarcie spódnicy, naplucie)

• narażanie na niebezpieczeństwo (np. AIDS, weneryk), nieudzielenie pomocy w niebezpieczeństwie, porzucenie w niebezpieczeństwie (np. dziecka, staruszki), udział w bójce

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MIENIU

• art 203 kradzież zabór w celu przywłaszczenia

• przywłaszczenie brak zaboru, sprawca nabył mienie (np. zabrał niechcący cudzą walizkę i nie oddał). Sprawca wprowadza w błąd lub wykorzystuje błąd istniejący (np. tombak sprzedaje jako złoto lub podaje się za kogoś innego)

• lichwa wykorzystanie trudnego położenia dla osiągnięcia korzyści

• art 208 kradzież zuchwała, z włamaniem

• kradzież rozbójnicza sprawca dokonuje najpierw zaboru mienia, potem stosuje przemoc lub groźbę

• rozbój najpierw stosowana jest przemoc lub groźba, potem następuje zabór mienia

USZKODZENIE MIENIA umyślne lub nieumyślne. Wg. kodeksu cywilnego wymaga odszkodowania:

• art 213 odpowiedzialność za kradzież drzewa z lasu, nawiązka

• art 214 odpowiedzialność za zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia

PASERSTWO nabycie lub przyjęcie mienia uzyskanego na drodze przestępstwa w celu sprzedaży. Może być umyślne lub nieumyślne (gdy paser mógł i powinien był przewidzieć, że towar pochodzi z przestępstwa)

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO WOLNOŚCI:

• art 165 pozbawienie możliwości lokomocyjnej (przemieszczania się). Kara do 10 lat (powyżej 14 dni lub przy szczególnym udręczeniu)

• art 166 groźba musi ona wzbudzić obawę

• art 167 zmuszenie osoby do pewnego zachowania się (groźbą lub czynem)

• art 168 zgwałcenie zmuszanie groźbą, przemocą lub wykorzystując błąd do czynów nierządnych

• art 169 czyn nierządny z osobą upośledzoną (nawet mimo jej zgody)

• art 171 dotyczy najścia domu i nie opuszczania go mimo nawoływań właściciela

• art 172 przestępstwa przeciwko wolności korespondencji

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO CZCI I WOLNOŚCI OSOBISTEJ:

• pomawianie o właściwości, które mogą poniżyć w opinii społecznej lub przeszkodzić w zajmowaniu stanowiska, pracy, doprowadzić do braku zaufania

• zniesławienie: karane tylko w przypadku nieprawdziwych zarzutów (PL), lub zawsze. W Polsce niekaralne przy dobrej wierze zniesławiającego.

• znieważenie: czynne (np. słowne) i bierne (np. nie podanie ręki)

• naruszenie nietykalności cielesnej

ŁAPOWNICTWO przestępstwo polegające na przyjęciu przez osobę pełniącą funkcję publiczną korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy w zamian za dokonanie czynności urzędowej lub bezprawnej (łapownictwo bierne), lub udzielenie (albo obietnica) takiej korzyści (łapownictwo czynne). Płatna protekcja pośrednictwo w załatwianiu sprawy za opłatą. Podmiotem jest funkcjonariusz publiczny pełniący funkcje urzędowe. Formy łapówki: korzyść majątkowa, osobista lub obie.

PODSTAWY PRAWA PRACY.

Źródłem tego prawa jest kodeks pracy z 1974, który reguluje wszystkie podstawowe zagadnienia związane z pracowniczymi stosunkami pracy.

STOSUNEK PRACY to stosunek prawny, w którym pracownik obowiązany jest do osobistego i zgodnego z poleceniami pracodawcy świadczenia pracy określonego rodzaju i na określonym stanowisku, a pracodawca do stworzenia warunków umożliwiających jej wykonywanie oraz wypłaty wynagrodzenia i świadczeń dodatkowych.

Pracownik jest podporządkowany pracodawcy w toku świadczenia pracy. Ryzyko osiągnięcia zamierzonych efektów gospodarczych i finansowych ponosi pracodawca. Pracownik jest zobowiązany osobiście świadczyć stosunek pracy i nie może wyręczyć się inną osobą.

POWSTANIE stosunku pracy poprzez: umowę o pracę, powołanie, wybór, mianowanie, spółdzielczą umowę o pracę.

SPÓŁDZIELCZY STOSUNEK PRACY różni się od pracowniczego. Nie można przyjąć do spółdzielni osoby zatrudnionej tam bez członkowstwa ponad rok. Można wypowiedzieć pracę członkowi spółdzielni jeżeli ma on uprawnienia emerytalne lub gdy zarząd zadecyduje o obniżeniu zatrudnienia. Pracownik spółdzielni najczęściej stara się być jej członkiem, ma wtedy dodatkowy dochód z podziału zysków spółdzielni. Można pracownika członka spółdzielni zwolnić z jego winy w trybie natychmiastowym.

TREŚĆ STOSUNKU PRACY: podstawowym obowiązkiem pracownika jest świadczenie pracy na rzecz pracodawcy, podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zapłata wynagrodzenia. Podlega ono szczególnej ochronie prawnej. Z wynagrodzenia mogą być potrącone: podatki, składki na cele emerytalne, należności alimentacyjne, inne należności na podstawie tytułów wykonawczych, zaliczki pieniężne, kary pieniężne za naruszenie porządku i dyscypliny pracy. Zakład pracy ma obowiązek zapewnić pracownikowi odpowiednie warunki pracy i udzielać pracownikowi urlopu wypoczynkowego.

ZAWARCIE:

Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie.

• na czas nie określony

• na czas określony (stosunek pracy wygasa automatycznie)

• na czas wykonania określonej pracy

• na okres próbny (do dwóch tygodni, a na stanowiskach kierowniczych, samodzielnych i związanych z materialną odpowiedzialnością do 3 miesięcy)

• na okres wstępny po umowie próbnej z pracownikiem podejmującej pracę pierwszy raz i takim, który nie przepracował nigdzie więcej niż rok. Trwa rok lub 3 miesiące przy dobrych wynikach pracownika. Nie stosuje się wobec absolwentów zawodówek i szkół wyższych.

ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ

• na mocy porozumienia stron

• przez wypowiedzenie przez jedną ze stron

• w razie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia

• z upływem czasu, na który umowa była zawarta

WYPOWIEDZENIE przysługuje pracodawcy i pracownikowi. Okres wypowiedzenia:

• 3 dni robocze dla umowy na okres próbny (2 tygodnie dla dłuższego)

• 2 tygodnie dla umowy na okres wstępny i dla umowy na czas nie określony, gdy pracownik zatrudniony był na czas krótszy niż rok (koniec w sobotę)

• miesiąc, gdy pracownik był zatrudniony co najmniej rok (koniec w ostatnim dniu miesiąca)

• trzy miesiące co najmniej dziesięć lat pracy.

Nie można wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika i usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Zakład pracy powinien poinformować na piśmie o zamiarze wypowiedzenia związek zawodowy. Pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy do sądu rejonowego, w razie pozytywnego rozpatrzenia powraca do pracy i otrzymuje wynagrodzenie za czas pozostania bez pracy (nie więcej niż za 2 miesiące, a dla trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia nie więcej niż za miesiąc, chyba że zwolniono ciężarną). Pracownik zgłasza się do pracy w ciągu 7 dni.

WYPOWIEDZENIE ZMIENIAJĄCE wypowiedzenie warunków pracy i płacy. Obowiązujące terminy są takie same jak w wypowiedzeniu całkowitym. Jeżeli w połowie okresu wypowiedzenia pracownik nie zgodzi się na nowe warunki, to wypowiedzenie zmieniające stanie się całkowitym. Wypowiedzenia zmieniającego może dokonać również pracownik, jednak gdy pracodawca nie zgodzi się na nowe warunki, to anulować wypowiedzenie mogą tylko obie strony.

ROZWIĄZANIE umowy o pracę BEZ WYPOWIEDZENIA z przyczyn zawinionych przez pracownika:

• ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych

• popełnienie przez pracownika przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku

• zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Zwolnienie z tych przyczyn może nastąpić tylko w ciągu miesiąca od chwili, w której zakład pracy się o nich dowiedział.

Można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn nie zawinionych przez pracownika, a więc przez dłuższy czas usprawiedliwionej nieobecności (13 miesiące).

Oświadczenie zakładu pracy o rozwiązaniu umowy powinno przytaczać jego przyczynę. Zakład też musi uprzednio skontaktować się ze związkiem zakładowym. Pracownik tak zwolniony może zwrócić się do sądu z żądaniem przywrócenia do pracy lub odszkodowania.

WYGAŚNIĘCIE UMOWY O PRACĘ.

• w razie porzucenia pracy samowolnego uchylania się od pracy lub niestawienia się do pracy bez usprawiedliwienia. Pracownika traktuje się jak zwolnionego z pracy bez wypowiedzenia z jego winy.

• po trzech miesiącach od chwili tymczasowego aresztowania pracownika (jeśli będzie uniewinniony lub sprawa umorzona, to do pracy powraca)

• w razie śmierci pracownika

URLOPY WYPOCZYNKOWE:

• 14 dni roboczych po roku pracy

• 17 dni po 3 latach

• 20 dni po 6 latach

• 26 dni po 10 latach

Do okresu pracy określającego wymiar urlopu dolicza się

• max 3 lata dla ludzi po zawodówce

• 4 lata dla liceum

• 6 lat dla policealnej

• 8 lat dla szkoły wyższej.

Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymywał, gdyby w tym czasie pracował.

CZYNNOŚĆ PRAWNA

oświadczenie woli zmierzające do ustanowienia, przekształcenia lub zaprzestania stosunku prawnego. Może być:

• dwustronna np. umowa

• jednostronna np. wypowiedzenie umowy, sporządzenie testamentu

• odpłatna gdy jakiemuś świadczeniu odpowiada ekwiwalent

• nieodpłatna np. darowizna

• konsensualna oświadczenie woli

• realna wymaga świadczenia, np. przekazania rzeczy

PRZESŁANKI czynności prawnej:

• strony muszą posiadać zdolność do czynności prawnych

• zgodność z prawem

• zachowanie właściwej formy, np. pisemnej

• brak wad oświadczenia woli, którymi są: brak świadomości i swobody, pozorność, błąd musi być istotny i należeć do czynności prawnej (można się od niego uwolnić w przeciągu roku, jest nieważny, gdy jest celowy), groźba (np. wszczęcia postępowania karnego czy rozgłoszenia zniesławiającej informacji)

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

ma ją każdy człowiek (nawet dziecko poczęte może coś odziedziczyć), może być podmiotem w stosunkach cywilnoprawnych

pozbawieni jej są nieletni do 13 lat i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione (wyjątkiem są bardzo drobne sprawy). Mogą nimi być chorzy psychicznie, narkomani. Człowiek zdolny do czynności prawnych może być stroną w stosunkach cywilnoprawnych, ma >18 lat (wyjątek: facet do 21 lat nie może się ożenić bez zgody sądu).

NIEPEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Nieletni 13-18 lat. Potrzebują oni zgody rodziców lub opiekunów. Ubezwłasnowolnieni częściowo mogą być niedorozwinięci i alkoholicy.

UMOWA SPRZEDAŻY

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Jest ona wzajemna i konsensualna (dochodzi do skutku poprzez samo oświadczenie woli stron). Dochodzi do niej z momentem oddania rzeczy, chyba że strony umówiły się inaczej. Można zawrzeć umowę przedwstępną mówiącą o przyszłym podpisaniu umowy, płaci się wtedy zadatek (w razie jej niezawarcia zadatek przepada, lub zostaje oddany w podwójnej wartości).

UMOWA DOSTAWY dotyczy rzeczy jeszcze nie wytworzonych.

RĘKOJMIA odpowiedzialność sprzedawcy wobec kupującego za jakość i stan prawny sprzedanej rzeczy. Uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi:

• naprawa rzeczy

• odstąpienie od umowy zwrot towaru i pieniędzy, chyba że sprzedawca zaoferuje od razu nowy towar

• roszczenie obniżkę ceny

• roszczenie o wymianę towaru na nowy, bez wad

Nabywca musi przy zakupie dokonać aktów staranności:

• zbadanie dostarczonych mu rzeczy

• zawiadomienie sprzedawcy o wykrytych wadach

• zgłoszenie roszczeń i ewentualne dochodzenie ich na drodze sądowej

Nabywca w przeciągu miesiąca od wykrycia wady musi powiadomić o niej sprzedawcę, przed upływem roku musi sprecyzować swe żądania. W przypadku wad jawnych termin liczy się od dnia, w którym kupujący mógł i powinien wadę wykryć. Uprawnienia rękojmi można realizować po terminie gwarancji, nabywca decyduje o miejscu dokonania napraw.

GWARANCJA że przedmiot jest wolny od wad dana jest i ustalana przez sprzedawcę lub producenta i uprawnienia z niej wynikające są mniej korzystne dla nabywcy. Sprzedawca zobowiązuje się do bezpłatnego dokonania napraw w ustalonym czasie 0.53 lat. W razie wielu wad nabywcy przysługuje prawo wymiany rzeczy na nową.

UMOWA NAJMU wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Obowiązkiem wynajmującego jest wydanie najemcy rzeczy w stanie przydatnym do umówionego użytku oraz utrzymywanie tej rzeczy w odpowiednim stanie przez czas trwania najmu.

Od 1 listopada 1994 obowiązuje nowa ustawa o najmie pomieszczeń. Najem na czas nieokreślony może być przerwany. Można dokonać eksmisji miesiąc po zawiadomieniu kogoś, kto nie zapłacił czynszu przynajmniej 2 razy.

UMOWA DZIERŻAWY różni się od umowy najmu tym, że dzierżawca może rzecz użytkować (nie używać), to znaczy używać oraz pobierać z rzeczy pożytki (plony, zyski).

UMOWA DAROWIZNY darczyńca przysparza coś darowanemu ze swego majątku. Zakłada się wymóg aktu notarialnego, chyba że doszło już do zawarcia umowy. Darowiznę można cofnąć, jeżeli obdarowany jest niewdzięczny.

UMOWA O DZIEŁO przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przyjmujący zamówienie ponosi gospodarcze ryzyko świadczonych usług, gdyż zamawiający płaci tylko za rezultat pracy. Wynagrodzenie może być tu ryczałtowe lub kosztorysowe.

UMOWA ZLECENIA przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania na rzecz dającego zlecenie określonej czynności faktycznej lub prawnej (np. wygłoszenie odczytu, wykonanie utworu muzycznego, obrona adwokacka). Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania czynności z dołożeniem należytej staranności, lecz nie zobowiązuje się do osiągnięcia wyniku i nie odpowiada za szkody wynikłe z nieosiągnięcia rezultatu, chyba że nie dołożył należytej staranności przy wykonywaniu czynności. Umowa ta może być odpłatna lub nie.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE prawa użytkownika zbliżone do praw właściciela. Przedmiotem jest grunt państwowy dawany pod zabudowę. Grunt przekazywany jest na 4099 lat w określonym celu przez umowę w formie aktu notarialnego. Użytkownik płaci roczną opłatę wynoszącą 3% wartości gruntu, jest on właścicielem budowli. Na 5 lat przed terminem rozwiązania użytkownik może przedłużyć umowę.

Nabycie pierwotne nabywa się własność bez żadnych obciążeń poprzedniego właściciela (np. po nacjonalizacji)

Nabycie pochodne następuje za sprawą umów. Każda nieruchomość powinna mieć (nie musi) księgę wieczystą. Istnieją wydziały ksiąg wieczystych w sądach. Nabycie pochodne musi respektować prawa poprzedniego właściciela. Nikt nie może przenieść na nabywcę więcej praw niż ma sam.

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE przysługujące osobie fizycznej lub prawnej względem rzeczy będących własnością innej osoby:

• użytkowanie rzeczy ruchomej, nieruchomej bądź prawa na rzecz osoby fizycznej lub prawnej. W umowie można określić jakie pożytki przysługują użytkownikowi, jeżeli tego nie poczyniono, to nie można eksploatować obiektu w sposób rabunkowy czy naruszający jego istotę. Użytkowanie wygasa wraz ze śmiercią użytkownika.

• zastaw jego celem jest zabezpieczenie wierzytelności istniejącej, przyszłej lub warunkowej (do powstania której nie ma pewności): umowny powstaje przez zawarcie umowy i wydaniem rzeczy wierzycielowi, rejestrowy pozwala na pozostanie rzeczy u dłużnika, lecz umowa musi być wpisana do bankowego rejestru zastawów, ustawowy przysługuje np. hotelom i przedsiębiorstwom składowym.

• służebność ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na nieruchomościach. Osoba uprawniona może korzystać z cudzej nieruchomości w określony sposób (np. prawo przejazdu, pobieranie wody) i żądać by właściciel nie wykonywał swego prawa własności w określony sposób (np. nie sadził drzew). Służebność powstaje na drodze umowy lub orzeczenia sądu i podlega wpisowi do księgi wieczystej.

• hipoteka ograniczone prawo rzeczowe podobne do zastawu, może być ustanowiona jedynie na nieruchomości. Obciążenia hipoteką dokonuje się w umowie zawartej w formie aktu notarialnego i przez odpowiedni wpis w księdze wieczystej lub przez orzeczenie sądu (zamiast umowy). Hipoteka obciąża nieruchomość niezależnie od zmiany jej właściciela.

SPÓŁDZIELNIA samorządne, dobrowolne zrzeszenie osób działające pod określonym statutem. Grupa osób chcących założyć spółdzielnię powinna zwołać zebranie założycielskie, na którym ustalają zgodny z prawem statut pod którym składają swoje podpisy, wybierają członków walnego zgromadzenia (zebrać się musi przynajmniej raz na rok), które dokonuje wyboru organów spółdzielni. Zarząd spółdzielni powinien wystąpić do sądu rejestrowego z wnioskiem o wpisanie spółdzielni do rejestru. Do wniosku dołącza się statut, odpisy dokumentów stwierdzających wybór zarządu i rady oraz inne dokumenty. Spółdzielnia musi liczyć przynajmniej 10 członków. Zarząd spółdzielni ma od 3 do 5 osób, wydaje decyzje w formie uchwał. Wybierani są przedstawiciele, którzy zbierają się na swych zebraniach.

SPÓŁKA Z O. O. wspólnicy nie odpowiadają swym własnym majątkiem. By ją założyć trzeba mieć kapitał zakładowy 4000 zł (1995), wymagana jest forma aktu notarialnego notariusz przygotowuje umowę, której przedmiotem jest nazwa spółki, jej siedziba i miejsce działalności. Organy spółki to: zarząd, [rada nadzorcza] i zgromadzenie wspólników. Ważność głosu zależy od wysokości kapitału zakładowego, który można wnieść w formie pieniężnej lub bezpieniężnej. Do rozwiązania spółki potrzebna jest zgoda wszystkich jej członków, lub czyni się to na drodze sądowej. Spółka może działać po zarejestrowaniu w sądzie, gdzie mieć należy wniosek i akt notarialny oraz dokonać wpisu rejestrowego.

---