Rysunek w psychoterapii(1), arteterapia, zakład poprawczy, resocjalizacja


Rysunek w psychoterapii.

Badania osobowości są przedmiotem pracy klinicysty. Klinicysta to osoba którą proszą o pomoc lekarze, nauczyciele psycholodzy, osoba która ocenia osobowość innych ludzi po to aby upewnić diagnozę i zastosować najwłaściwsze postępowanie terapeutyczne.

Zostały opracowane szczegółowe techniki pomagające badającemu w następujących dziedzinach:

- ocenie sprawności intelektualnej

Nieocenioną pomocą są w procesie dostarczania materiału do formułowania hipotez jest rysunek, pozwala on klinicyście wysnuć odpowiednie wnioski. Składają się na nie obserwacja badanego, analiza rysunku oraz interpretacja jego autora a właściwie reakcje podczas udzielania wypowiedzi.

W przypadku badania zaburzeń określanych jako szkole pierwszą osobą, która może zauważyć ich istnienie jest nauczyciel plastyki i nauczania początkowego.

Rysunek stosuje się do zdiagnozowania dojrzałości intelektualnej od roku 1926 szczególnie u dzieci, wtedy w ocenie postępuje się zgodnie z tym co jest charakterystyczne dla danego etapu rozwojowego. W oparciu o pierwsze testy postaci Dole׳a Harris opracował trzy podstawowe stadia rozwoju dziecka, później powstały opracowania opisów cech prac plastycznych dla następnych etapów rozwoju dzieci. Określa się je nazwami charakterystycznymi dla działalności naturalnej w danym wieku.

I okres - bazgroty występuje między 2 -4 rokiem życia i przebiega od rysowania przypadkowych zygzaków do lekko kontrolowanych kresek.

II - stadium przedschematyczne od 4 -7 roku życia dziecko chętnie opowiada o najbliższym otoczeniu i próbuje je przedstawić na dużym papierze

III - stadium schematu od 7 - 9 roku w czasie tym dziecko swobodnie wypowiada się plastycznie, jego działanie jest już twórczością wypracowuje własne symbole i schemat

IV - okres to stadium wczesnego realizmu przypada na wiek między 10 - 12 rokiem życia, wtedy wzrastająca świadomość i wiedza o otoczeniu wyraża się w skupieniu na proporcjach, głębi, szczegółach ale i krytyce własnego świata.

V - stadium to rozumowanie , dbałość w pracach plastycznych o drobne szczegóły ale i chętnie stosowana karykatura u wielu młodych ludzi stadium to kończy rozwój artystyczny u innych rozwija się dalej w postaci świadomego dążenia do rozwoju uzdolnień, przejawia się naśladowaniem stylów i ogólną aktywnością artystyczną to stadium świadomości artystycznej.

Test „Narysuj osobę”

Opierając się na pracy Harrisa Elizabeth Kuppitz w 1968 roku opracowała szereg cech rysunków dziecięcych , które wskazywały na istotne elementy zaburzeń i stały się podstawami do analizy dla klinicysty. Jednym z najwcześniej stosowanym testem był test „Narysuj osobę” który wykazał istnienie stałych kryteriów do rozróżniania poszczególnych typów osobowości. Krytycy i badacze byli i są zgodni w interpretacji poniższej listy wskaźników:

  1. Słabo zintegrowane części ciała→ Niska tolerancja flustracji i impulsywność

  2. Zaczernianie pustych pól → Niepokój ( im walor większy tym bardziej intensywny)

  • Nachylenie postaci przekraczające 15° → Niestabilność , brak równowagi psychicznej

  • Niewielkie wymiary postaci →Skrajny brak poczucia bezpieczeństwa, wycofanie, depresja, postawa nieprzystosowania

  • Duże wymiary postaci →Ekspansywność, słaba kontrola wewnętrzna

  • Przezroczyste elementy rysunku → Niedojrzałość, impulsywność, skłonność do wyładowania się

  • Zęby →Agresywność (oralna)

  • Krótkie ręce → Tendencje do wycofywania się, zwracania do wnętrz, próby hamowania impulsów

  • Długie ręce →Pragnienie zdobywania sięgania w kierunku innych

  • Duże dłonie → Wyładowanie się

  • Brak dłoni → Zakłopotanie, poczucie nieprzystosowania

  • Brak rąk → Poczucie winy z powodu wrogości lub seksualności

  • Spoglądanie w bok →Podejrzliwość i skłonności paranoidalne

    • Najczęściej wykorzystywaną z metod w badaniach dzieci była metoda, która wykorzystywała

    rysunek jako technikę projekcyjna stosowaną do określania występowania wskaźników emocjonalnych.

    Analizując rysunek przy zastosowaniu techniki projekcyjnej bierze się pod uwagę charakter kreski (ciągła, przerywana), połączenia części ciała, proporcje, kolory wypełnienia.

    Technika ta jest szeroko stosowana, rozwinęła się, a największą popularność ze względu na użyteczność zdobyły sobie testy - osoba, dom, drzewo. Test dom zwykle odnosi się do więzi rodzinnych i przeżytych konfliktów, test drzewo odzwierciedla głębsze i słabsze uczucia własnego „ja”, rysowanie osoby stanowi zwykle bezpośredni wyraz uczuć doznawanych na co dzień. Głównym celem techniki wykorzystującej rysowanie jest pomiar dojrzałości poznawczej.

    Najczęściej jednak stosowaną metodą uznaną i budzącą szacunek zainteresowanych środowisk jest metoda „ Dom- drzewo -osoba” powstała po to aby z powodzeniem zbierać dane dotyczące stopnia integracji osobowości, dojrzałości i skuteczności działania jednostki. Rysowanie trzech obiektów bez określania jakie mają być, dla ludzi nawet zahamowanych emocjonalnie pozwala na większą swobodę. Rysunek domu ma wyrażać u dzieci postawę wobec rodziców, rodzeństwa, u dorosłych relacje ze współmałżonkami.

    Wskaźniki do analizy:

      1. Szczegóły

        • Podstawowe (dla normalnego rysunku) → Co najmniej jedne drzwi, jedno okno, Jedna ściana, dach , komin)

        • Dodatkowe (np. krzaki, kwiaty, ścieżka) → Potrzeba dokładniejszego uporządkowania środowiska , która czasami jest związana z brakiem poczucia bezpieczeństwa lub pragnieniem sprawowania kontroli w kontaktach interpersonalnych

    1. Komin → Symbol ciepłych , intymnych związków; czasami związany z symboliką falliczną