Metoda Hundeshagena- Paulsena

Paulsen (1795), Hundesliagen (1821).

Założenie: w lesie normalnym etat równa się przyrostowi, jeżeli nie - to etat musi być skorygowany tak, aby po upływie określonego czasu doprowadzić go do stanu normalnego.

Zapas rzeczywisty określa się na podstawie pomiaru wszystkich drzewostanów, zapas normalny i przyrost przeciętny na podstawie tablic zasobności.

Konieczne były częste rewizje.

Nie można było zorientować się, kiedy zapas jest doprowadzony do normalnego.

Wzór był stosowany w gospodarstwach zrębowych i przerębowych. W Polsce wykorzystywany był pomocniczo (I U L 1937).

Wzór wg Paulsena:

Metoda austriackiej taksy kameralnej

Powstała w 1788 (autor nieznany).

Założenie: w lesie normalnym etat równa się przyrostowi przeciętnemu w wypadku istnienia normalnego zapasu, jeżeli zapas rzeczywisty jest inny - to różnicę między zapasami wyrównuje się w „okresie wyrównawczym".

Okres wyrównawczy trwa 20-50 lat i zależy od stopnia w jakim zapas rzeczywisty odbiega od normalnego i ile jest drzewostanów rębnych. Zapas rzeczywisty jest obliczany wg pomiarów. Przyrost przeciętny jest obliczany jako suma przyrostów przeciętnych wszystkich drzewostanów obrębu, określony w wieku ich rębności:

Zapas normalny ustala się na podstawie przyrostu rzeczywistego:

Metoda Heyera.

Powstała w roku 1820.

Założenia: użytki pobrane w okresie a powinny wyrównać różnice zapasów (normalnego i rzeczywistego) oraz objąć przyrost miąższości z tego okresu:

Zestawiany jest ogólny plan cięć na całą kolej rębu.

Przyrost przeciętny jest obliczany jako suma przyrostów przeciętnych wszystkich drzewostanów obrębu, określony z uwzględnieniem zadrzewienia w wieku ich przewidywanej rębności (określony wg ogólnego planu cięć na całą kolej rębu). Bezpośredni pomiar masy stosowany tylko w najstarszej klasie wieku.

Rewizja wykonywana co 10-20 lat.

Okres wyrównawczy zależy od stopnia w jakim zapas rzeczywisty odbiega od normalnego i od ustosunkowania klas wieku.

Ad II. Metoda drzewostanowa

Autor - Judeich (1871)

Powstała z metod:

okresowo-powierzchniowej i okresowo­- kombinowanej

(była wynikiem obserwacji, że konieczne było odstąpienie od realizacji planu).

Główne założenia:

- wytyczne gospodarki leśnej na najbliższy okres (10-20 lat) i jej kształtowanie przez dalsze rewizje,

- zestawienia i plany dla całej kolei rębu są zbędne,

- nie dąży się do uporządkowania przestrzennego, ale do uporządkowania klas wieku.

Rozwój metody umożliwiła teoria maksymalnej renty gruntowej - pozwoliła obliczyć korzyści i straty wynikające z uwzględniania indywidualnej dojrzałości rębnej.

Dojrzałość rębna drzewostanu jest podstawą regulacji użytkowania - uniezależnienie od kolei rębu („gospodarstwo w całym lesie (obrębie) powinno być zastąpione gospodarstwem w drzewostanie").

Ogólne zasady gospodarowania w metodzie drzewostanowej

1. Las jest podzielony liniami sztucznymi i naturalnymi - tworzy się krótkie ostępy i gospodarstwa. Podział powierzchniowy jest podstawą zaprojektowania kierunku i lokalizacji powierzchni zrębowych; oddziały nie są przydzielane do okresów gospodarczych.

2. Użytki rębne

- określenie finansowej kolei rębu (w charakterystycznych drzewostanach obliczenie „odsetka wskazującego" - wyraża stosunek przyrostu wartości drzewostanu do wartości kapitałów czynnych w produkcji leśnej - specjalne wzory, porównanie z przyjętą w państwie stopą procentową) - to obliczenie daje ogólną orientację jaka będzie powierzchnia zrębowa w ciągu 10-20 lat; inny sposób obliczenia - dojrzałość materiałowa, dojrzałość techniczna,

- zestawienie zrębów na 10 lat na podstawie opisów taksacyjnych i map:

• rozręby i oręby,

• d-stany „zdecydowanie" rębne (wyjątki: niekorzystne położenie w ostępie) + d-stany negatywne,

• d-stany do wycięcia ze względu na uporządkowanie przestrzenne,

• d-stany „wątpliwie" rębne,

- na podstawie zestawienia tworzy się orientacyjny etat rębny weryfikowany przez normalny etat roczny i przyjmowany zależnie od układu klas wieku,

3. Użytki międzyrębne z:

• czyszczeń

• trzebieży

• przestojów

• przygodne

Ocena metody

(Wagner) Oparcie dojrzałości rębnej drzewostanów na przesłankach finansowych (metoda regulacji dochodów)

(Judeich) Osobne traktowanie każdego drzewostanu - gospodarstwo grupowo-drzewostanowe.

Najmniejszą jednostką manipulacyjną jest pododdział. Stwarza to możliwość dostosowania zagadnień produkcyjno-hodowlanych do warunków siedliska.

Ad III. Metody strukturalne

Metoda kontrolna

1878 - Adolphe Gournaud (1825-1898) przedstawia projekt metody kontrolnej na Wystawie Światowej w Paryżu

Gournaud: "Celem gospodarowania jest nieprzerwana produkcja drewna - możliwie dużej ilości, możliwie dobrej jakości. Leśnik powinien tak kształtować drzewostan, by osiągnąć możliwie wysoką jego wartość przy użyciu sił danych darmo przez naturę"

1888 - Henri Biolley (1858-1939) wykonuje pierwsze doświadczenia z metodą kontrolną w lesie przerębowym (30 ha); 1890 - pierwszy plan urządzania wg metody kontrolnej (lasy Gminy Couvet)

Las przerębowy - struktura podpatrzona w górskich lasach drobnej własności użytkowanych plądrowniczo w formie jednostkowych cięć, i w których odnowienie lasu pozostawiono naturze; struktura taka występuje niekiedy także w lesie naturalnym jako krótkotrwała (20-60 lat) faza przejściowa przy odmładzaniu fazy terminalnej

We współczesnym lesie przerębowym celem nadrzędnym jest osiągnięcie stanu równowagi i trwałe jej utrzymanie

Struktura lasu przerębowego jest kształtowana i utrzymywana przez regularne cięcia (cięcia przerębowe), które umożliwiają osiągnięcie odpowiedniej ilości odnowienia, maksymalnego przyrostu drewna i maksymalnego plonu

Kryteria przy wyborze drzewa do wycięcia: - popieranie odnowienia,

- selekcja i pielęgnacja drzew,

- regulacja struktury drzewostanu (pionowej i poziomej),

- użytkowanie drzewa dojrzałego,

- użytkowanie sanitarne

Nie rozróżnia się cięć przedrębnych i cięć rębnych!

Cechy cięć przerębowych:

- nieprzerwane odnowienie na całej powierzchni rekompensuje ubytek drzew użytkowanych ­utrzymuje się charakter lasu trwałego,

- pielęgnacja drzew jest zindywidualizowana,

- duże znaczenie ma dozowanie światła,

- tempo przyrostu grubości drzew ma inny przebieg niż w drzewostanie jednowiekowym, drewno jest równosłoiste,

- znaczną część plonu stanowią drzewa grube, uzyskuje się za nie wysoką cenę,

- otrzymuje się sortymenty bardzo grube, - tempo wzrostu młodych drzew jest przyhamowane w wyniku ocienienia,

- drzewostany w lesie przerębowym są bardzo odporne na szkody ze strony wiatru i śniegu

Metoda kontrolna- połączenie pielęgnacji lasu i kontroli przyrostu miąższości w celu osiągnięcia największych efektów produkcyjnych (Knuchel, 1950)

Cechy metody kontrolnej:

- trwały podział lasu na jednostki kontrolne,

- okresowy, pełny pomiar jednostek,

- kontrola użytkowania przy pomocy tzw. dwukrotnego pomiaru,

- zastosowanie taryf do obliczenia miąższości drzew stojących,

- obliczenie bieżącego okresowego przyrostu miąższości poszczególnych jednostek,

- zerwanie z pojęciem "kolej rębu" i "wiek rębności".

Taryfa- lokalne tablice miąższości, t. jednodzielna - pozwala odczytać miąższość drzewa tylko na podstawie jednej cechy (najczęściej pierśnicy)

Sylwa (sv) - jednostka objętości drzewa na pniu, z której po wyrobieniu sortymentów otrzymuje się 1 m3 drewna

Obliczanie bieżącego przyrostu miąższości:

Urządzeniowe zestawienia inwentaryzacyjne:

- liczba drzew i krzywa liczebności,

- zapas, zasobność, miąższość drzewa przeciętnego,

- struktura zapasu wg klas grubości (cienkie ­d=17,5-32,5 cm, średnie - d=32,5-52,5 cm, grube ­d>52,5 cm) i gatunków,

- zmiana zapasu, przyrost bieżący, dorost,

- wielkość przyrostu wg stopni pierśnic i klas,

- użytkowanie wg ilości i gatunków.

Gospodarstwo leśne jest specyficznym terenem badań. Rolę szczególnego wskaźnika pełni przyrost bieżący. Jego porównanie zarówno w kolejnych okresach (w danej jednostce kontrolnej) jak i między różnymi jednostkami zmierza do znalezienia metodą kolejnych przybliżeń optymalnej zasobności i struktury zapasu, tak by zapewnić maksymalne efekty produkcyjne.

W zależności od spodziewanego przyrostu miąższości i od potrzeb kształtowania zapasu i jego struktury, obliczany jest etat miąższościowy cięć przerębowych.

Lasy Gminy Couvet:

optymalne wartości po 40 latach doświadczeń:

zasobność - 350 sv/ha

struktura zapasu: drzewa cienkie - 20%

drzewa średnie - 30%

drzewa grube - 50%

przyrost bieżący - 7,4 sv/ha, rok

Obecnie przy podejmowaniu decyzji urządzeniowych i hodowlanych uwzględnia się oprócz wielkości zapasu i jego struktury:

- wielkość dorostu (co najmniej 1 sv/ha, rok),

- zagęszczenie drzew podrostu,

- skład gatunkowy i jego zmiany,

- graniczną pierśnicę drzew użytkowanych.

1901 - metoda kontrolna oficjalnie dopuszczona w Kantonie Neuchatel

1919 - metoda kontrolna uznana za jedyną w Kantonie Neuchatel

po 1919 - rozszerzenie stosowania metody kontrolnej na inne kantony Szwajcarii (Waadt, Fryburg, Wallis, Bern)

1985 - na 8,4% powierzchni lasów Szwajcarii stosowana jest metoda kontrolna

1990 - na 13% powierzchni lasów jodłowych Grecji i na 90% powierzchni lasów Słowenii stosowana jest metoda kontrolna

Nie ma w świecie drugiej metody urządzania lasu, która byłaby tak długo stosowana bez zmiany założeń i sposobów wykonania

Ocena metody kontrolnej:

- wysoki nakład pracy i kosztów wykonania pełnego pomiaru pierśnic drzew,

- nie występują koszty taksacji i częstego aktualizowania map,

- duża wartość drewna produkowanego w lesie przerębowym,

Ograniczenia stosowania metody kontrolnej i prowadzenia lasu przerębowego:

- konieczność istnienia stabilnych warunków politycznych, gospodarczych i społecznych,

- posiadanie bardzo dobrze przygotowanego personelu leśnego,

- posiadanie gęstej sieci dróg wywozowych,

- produkcja sortymentów krótkich,

- duża suma opadów rocznych,

- małe zagęszczenie zwierzyny,

- posiadanie wartościowych ekotypów hodowanych drzew.

- brak negatywnego oddziaływania emisji przemysłowych.

Prowadzenie lasu przerębowego odpowiada warunkom półnaturalnego kierunku hodowli lasu:

- zapewnia zgodność składu gatunkowego drzewostanów z siedliskiem,

- wykorzystuje potencjał genetyczny drzew,

- kształtuje mieszane drzewostany o zróżnicowanej strukturze,

Las przerębowy pozwala wypełniać funkcje pozaprodukcyjne:

- glebo- i wodochronne,

- rekreacyjne,

- estetyczne,

- mikroklimatyczne,

Urządzanie lasu wg metody kontrolnej odpowiada współczesnym koncepcjom prowadzenia lasu:

- gospodarowanie jest zindywidualizowane, wolne od schematów,

- bardzo duża jest rola gospodarza lasu w realizacji ramowych wskazań planu urządzania,

- możliwe jest połączenie w jednej osobie wykonawcy planu urządzania lasu i realizatora postanowień planu.

URZĄDZANIE LASU WYKŁADY 2000/2001

Strona 6 z 8

---