JĘZYK POLSKI- BIBLIA
Biblia - księgi, gr. biblios- księga, zwój papieru
dzieło teandryczne- dzieło bosko ludzkie
wielkie arcydzieło, które ma ogromną wartość literacką, zawiera motywy uniwersalne.
Sacrum- święta księga
tekst o charakterze religijnym
źródło inspiracji
trójjęzyczna
Języki biblijne :
Stary Testament(13 p. n. e- 1 n. e, 46 ksiąg)- hebrajski, aramejski, grecki
Nowy Testament(51- 96 n. e, 27 ksiąg) - grecki, aramejski
Septuaginta- pierwsze tłumaczenie Biblii
Wulgata- tłumaczenie na j. Łaciński przez św. Hieronima IV w. n. e
Biblia Tysiąclecia- tłumaczenie z języków oryginalnych, 65 n. e
Pięcioksiąg Mojżesza - tora, I pięć ksiąg
Ks. Rodzaju - Genesis (gr. narodzenie, pochodzenie), opis stworzenia świata
Ks. Wyjścia - exodus, wyjście z egipskiej niewoli i wędrówka
Ks. Kapłańska
Ks. Liczb
Ks. Powtórzonego prawa
Księga Koheleta- zawiera rozważania nad sensem życia, zaliczana do grupy ksiąg mądrościowych, powtarza się w niej fraza „ marność nad marnościami”( vanitas vanitatum),księga mądrościowa, charakter egzystencjalny
„Vanitas vanitatum et omnia vanitas”- marność nad marnościami, wszystko marność
Księga Hioba- motyw cierpienia, znoszenia go i bycia wytrwałym w wierze
Pieśń nad Pieśniami- miłosny poemat , bohaterowie ( Oblubieniec i Oblubienica) wyrażają miłość wobec siebie, zachwycają się sobą, tęsknią i wyczekują spotkania; sens symboliczny: Oblubieniec- Bóg , Oblubienica - naród wybrany w tradycji judaistycznej oraz kościół powszechny w chrześcijaństwie
Listy Apostolskie- wyjaśnienia nauki Chrystusa, określają normy moralne i obyczajowe
Ewangelie- opowiadają o dziejach Chrystusa, wyrażają Jego naukę, ewangelia= dobra nowina
Dzieje Apostolskie- dotyczy powstania pierwszych gmin chrześcijańskich.
Księgi:
historyczne- Ks. Rodzaju, Dzieje Apostolskie
prorockie/profetyczne- Ks. Izajasza, Apokalipsa św. Jana
mądrościowe- Ks. Hioba, przypowieści z Ewangelii
kosmogonia- mitologiczne lub biblijne wyobrażenie powstania świata, ge. Kosmos - wszechświat, ład, porządek, ~ gonia- sposób powstania, zrodzenia się.
Cechy biblijnej kosmogonii:
kreacjonizm
woluntaryzm
antropocentryzm
Bóg: stwórca, rozróżnia dobro od zła, tworzy świat, hojny wobec człowieka, siłą sprawczą jest słowo
Świat: rzeczywistość doskonała, harmonia i hierarchia, bogaty, różnorodny, piękny, pozbawiony zła
Człowiek: stworzony na obraz i podobieństwo własne, dostaje wolną wole, ma cechy władcze jest panem zwierząt i roślin
archetyp- prototyp, stały i niezmienny prawzorzec zachowań i postaw ludzkich, utrwalony w świadomości zbiorowej każdej społeczności np. Hiob(pokory, niezawinione cierpienie)
tekst kultury- dzieło sztuki, utwór literacki, będące świadectwem kultury danego czasu.
Psalm - pieśń religijna o podniosłym, uroczystym charakterze.
Struktura wersetu biblijnego myśl główna + uzupełnienie + uzupełnieni
werset- podstawowa jednostka znacząca w Biblii, może nią być zdanie albo wyodrębniona część.
Psalmy:
mądrościowe
błagalne - Psalm 130
dziękczynne
pochwalne
inne
Psalm 23- Bóg jest przewodnikiem , opiekunem, hojny, daje szczęście, zapewnia spokój.
Bóg staje się mędrcem, dodaje odwagi, jest symbolem bezpieczeństwa, daje nam wsparcie
Człowiek deklaruje lojalność, oddanie.
Psalm 130- Podmiot: prosi o zbawienie i opiekę, jest cierpliwy, pokorny, prosi o Boży znak
Psałterz- zbiór psalmów (ok. 150)wyodrębniony z Pisma Świętego i wydany jako modlitewnik., powstanie XI- III w p. n. e
samarytanin- współcześnie, człowiek miłosierny, litościwy, współczujący, chętny do bezinteresownej pomocy potrzebującym
przypowieść/parabola- gatunek literacki oraz tekst artystyczny, który ma charakter narracyjny, należny do literatury moralistycznej, a przedstawione w nim sytuacje i postacie są istotne ze względu jako przykłady uniwersalnych postaw, praw rządzących ludzkim życiem, relacji człowieka ze światem.
Składa się 2 płaszczyzn: prawdy moralny & znaczenie dosłowne; charakter dydaktyczny.
Przypowieści:
o talentach
o zagubionej owcy
o siewcy
o dwóch synach
Motyw winy i kary:
grzech pierworodny
wieża Babel- grzech pych, chęć dorównania Bogu,
Kain i Abel- grzech zazdrości
Sodoma i Gomora - rozwiązłość moralna
plagi egipskie- nie prawość
lud wybrany - oddawali cześć innym bożkom
Bóg w ST: bezwzględny, surowy, NT: miłosierny, opiekuńczy
teodycea- gr. theós- bóg, dike- sprawiedliwość/prawo
filozofia chrześcijańska -rozumowe wyjaśnianie wyroków Bożych
teologia- wyjaśnianie sprzeczności między istnieniem zła i wszechmocą, dobrocią Boga
Agape- najwyższy stopień wtajemniczenia człowieka, miłość Boga do człowieka i na odwrót
amor sacer- miłość święta, idealna
amor vulgaris- miłość grzeszna, ziemska
agapy- wspólne posiłki chrześcijan, wykazujących miłości wobec siebie
topos- stałe miejsce, motyw pojawiający się w wielu dziełach, np. motyw wędrówki
profanum- to co zwykłe, powszednie, przyziemne
kanon- reguła, norma, wzorzec, zasada; zbiór ksiąg uznanych za natchnione, autentyczne.
Apokalipsa św. Jana:
profetyczny charakterze
opisuje czasy ostateczne w sposób symboliczny
najczęściej występuje „7”
Symbolika Apokalipsy:
baranek- Chrystus
biały koń- zwycięstwo czystość
7- doskonałość, 4- liczba ziemska
orzeł głód
Funkcje Apokalipsy:
ma przerazić,
przypominać o końcu świata
zapowiada nowe państwo
przypomina o grzeszności człowieka
Nawiązania artystyczne do Apokalipsy:
Hans Memling „Sąd Ostateczny”
Czesał Miłosz „ Piosenka o końcu świata”
Zbigniew Herbert „U wrót doliny”
Motywy/symbole biblijne:
góra = sacrum, góra Synaj - dekalog
droga= ludzkie życie, postępowanie- Adam i Ewa udają się w drogę
pustynia = miejsce próby, czas przygotowania , kuszenie Jezusa przez szatana
potop= katastrofa, Arka Noego
wąż= zło, fałsz, szatan, raj , namawia do nieposłuszeństwa wobec Boga
3- boża doskonałość, Bóg w 3 osobach
4 - doskonałość ziemska
7- suma 3 i 4 = liczba pełni, 7 dni
12- pełnia iloczyn 3 i 4, 12 apostołów
biel- czystość, Kohelet- noszenie szat
czerwony- miłość, krwawa ofiara, męka Chrystusa
złoto- świętość, Słońce, to co boskie