5. Rola sytuacji okolicznościowych w edukacji przedszkolnej.
Sytuacje okolicznościowe występują tak w dowolnej, jak i obowiązkowej sferze ich życia. Nie ma na nią w trybie życia przedszkolnego wydzielonego czasu ani miejsca. Polega na osobistym kontakcie nauczycielki z dziećmi, reagującej na niezliczone sytuacje, których przewidzieć, a tym bardziej zaplanować, nie sposób. Trafność jej reakcji podsuwa wyczucie sytuacji, szybki refleks, który chroni przed bezradnością w przypadku zaskoczenia. Nie można się tu obejść bez improwizacji. Do tej tak ważnej umiejętności wychowawczej dochodzi się różnym drogami. Głównie jednak w wyniku zdobytego doświadczenia. Narasta ono tym szybciej, im bardziej interesuje nauczycielkę świat dziecięcych przeżyć, skłaniający do obcowania z dziećmi i obserwowania ich.
W kontaktach z dziećmi bardzo ważna jest bezpośrednść. Przychodzi ona łatwo osobom tzw. utalentowanym pedagogicznie, ale można również nauczyć się tego, obserwując stosunek do dzieci innych wychowawców, konfrontując własne i cudze doświadczenia, błędy i sukcesy.
Nauczycielka wchodzi w porozumienie z dziećmi w przeróżnych okolicznościach i miejscach, w szatni, w umywalni, przy stole jadalnym, w budynku i ogrodzie, na spacerze i na wycieczce, podczas zabaw i zajęć. Czasem nawiązuje to porozumienie z jednym dzieckiem, czasem z dwójką, kilkorgiem, z całą grupą.
Rola tych kontaktów jest wielostronna. Przede wszystkim dają one każdemu dziecku poczucie bezpieczeństwa. Dzięki nim nauczycielka staje się powiernikiem, bo każde wie z własnego doświadczenia, że w razie zmartwień i kłopotów spotka się z jej życzliwym, rzeczowym zainteresowaniem. Jej można zwierzyć „na ucho", że np. tej potrawy, która jest dziś na obiad, bardzo się nie lubi, jej jednej nie wstydzi się powiedzieć, że zabrudziło majteczki. Taka możliwość intymnego kontaktu potrzebna jest wszystkim dzieciom, ale szczególnie wiele znaczy dla nieśmiałych, zalęknionych, zaniedbanych, którym własna rodzina skąpi swego zainteresowania.
Dzięki nauczycielce każde dziecko może się czuć bezpieczne wśród dzieci. Kontakty okolicznościowe mają bowiem bardzo istotny wpływ na przebieg wychowania społeczno-moralnego w przedszkolu. Zaprowadzone normy współżycia funkcjonują w dziecięcej społeczności, gdy w różnych okolicznościach nauczycielka, odwołując się do nich, godzi pokłóconych partnerów zabawy, pomaga znaleźć sprawiedliwe rozwiązanie, gdy zachodzą między nimi sprzeczności interesów. Czasem, zależnie od tego co chce się osiągnąć, robi to w nastroju poważnym, czasem wesołym.
W społeczności dzieci przedszkolnych wzbogaca się ich życie umysłowe. Na drodze do wiedzy dorosły przewodnik i powiernik bardzo jest pożądany. Do niego adresują dzieci liczne pytania, które nasunąć się mogą w różnym czasie i miejscu. Nigdy nie wiadomo jaki „matematyczny" problem nasunie się czterolatkowi w trakcie zapinania guzików przy płaszczyku, jakie sprzeczne wiadomości o żabie staną się przedmiotem gorącej dyskusji podczas obiadu.
Chociaż treść kontaktów okolicznościowych nie może być planowana, nauczycielka powinna jednak od czasu do czasu sprawdzić, czy którego dziecka nie zaniedbuje. Nie chodzi tu o równe obdzielanie jej uwagą każdego dziecka w grupie, ponieważ nie wszystkie wymagają zainteresowania w tym samym stopniu. Są takie, które potrzebują go bardziej od innych, chociaż trzymają się na uboczu. Wówczas inicjatywa pierwszego kroku należy do nauczycielki.
Wyodrębnienie kontaktów okolicznościowych spośród innych form pracy z dziećmi pozwala nadać im jednocześnie rangę na jaką zasługują. Ja kość tych kontaktów poznaje się bowiem po wynikach wychowania. Dlatego niesłusznie, a jednak często, praktycy skłonni są tej formy nie doceniać, bo jest „nieuchwytna”, nie do wyrażenia w żadnej dokumentacji i umykająca spod kontroli.