Podatek ( ang. tax) - to pieniężne , nieodpłatne , przymusowe , bezzwrotne , ogólne , jednostronne świadczenie nakładane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny na mocy przepisów prawnych .

Niekiedy podatek określa się jako danina podmiotu zobowiązanego na rzecz podmiotu uprzywilejowanego o określonych cechach formalnoprawnych wprowadzana na drodze ustawy .

Cechy formalnoprawne podatku ;

• Świadczenie pieniężne - podatek powinien być płacony w formie pieniężnej a nie w innej postaci Np. w naturze

• Świadczenie nieodpłatne - osoba zobowiązana do płacenia podatku nie może oczekiwać od państwa lub innego podmiotu publicznoprawnego wzajemnego bezpośredniego świadczenia zwrotnego

• Świadczenie przymusowe - podatek jest ściągany przez upoważnione organy państwowe bez uzyskania zgody osoby zobowiązanej

• Świadczenie bezzwrotne - raz zapłacona należność podatkowa nie podlega zwrotowi . Zwrotowi podlegają jedynie nadpłaty .

• Świadczenie ogólne - nie istnieją indywidualne warunki pobierania podatków dla poszczególnych imiennie ustalonych podmiotów

• Świadczenie jednostronne - podatek pobiera się na podstawie władczej jednostronnej decyzji podmiotu ustanawiającego podatek . Nie jest on określany i wymierzany w drodze umowy cywilnoprawnej

Elementy techniki podatkowej ( konstrukcja podatku ) ;

• Podmiot opodatkowania - strona ustalająca i pobierająca ( podmiot czynny ) , osoba na której ciąży zobowiązanie ( strona bierna )

W Polsce organem czynnym jest państwo lub władze samorządowe szczebla gminnego .

Podmiotem biernym są osoby fizyczne , prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej , na które został nałożony obowiązek podatkowy

• Przedmiot opodatkowania - zjawiska , zdarzenia , rzeczy a także stan faktyczny czy prawny powodujący powstanie obowiązku podatkowego ( tytuł płacenia podatku )

Przedmiot opodatkowania może mieć charakter jednorazowy lub powtarzalny

• Podstawa opodatkowania - ilościowe ( Np. tony , metry) lub wartościowe

( wyrażone pieniądzu ) ujęcie przedmiotu opodatkowania .

• Stawka podatkowa - stosunek wielkości podatku do podstawy opodatkowania .

Mogą być kwotowe lub procentowe .

• Skala podatkowa - zbiór wielkości podstaw i stawek opodatkowania .

• Zwolnienie wyłączenie z obowiązku podatkowego określoną grupę podmiotów biernych .

• Ulga podatkowa częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego

• Termin i warunki poboru termin spełnienia świadczenia przez płatników

Rodzaje podatków

Kryterium	Grupa podatków
Społeczne	Osobisty , rzeczowy
Przedmiotowe	Przychodowe , dochodowe , majątkowe konsumpcyjne
Prawne	Bezpośrednie , pośrednie
Podmiotowe	Prowadzących działalność gospodarczą i od ludności
Cel przeznaczenia środków finansowych	Ogólne i celowe
Władztwo podatkowe	Nakładane przez państwo , władze samorządowe
Miejsce przeznaczenia	Państwowe , lokalne wspólne
Stopień obligatoryjności	Obligatoryjne , fakultatywne
Okoliczności wprowadzenia podatków	Zwyczajne , nadzwyczajne

Podatki przychodowe ( obciążają przychód )

• Podatek rolny

• Podatek leśny

Podatki dochodowe ( obciążają dochód )

• PIT ( ang. Personal Income Tax ) podatek dochodowy od osób fizycznych

• CIT ( ang. Corporate Income Tax ) podatek od osób prawnych

Podatki majątkowe ( pobierane od posiadanego majątku lub zmiany jego stanu )

• Podatek od nieruchomości ( ang. real property tax )

• Podatek od środku transportu ( ang. transport vehicles tax )

• Podatek od spadków i darowizn ( ang. inheritance and gift tax )

• Podatek od psów ( ang. dog licence tax)

Podatki konsumpcyjne ( obciążają konsumpcja )

• VAT ( ang. Value Added Tax ) podatek od towarów i usług

• Podatek akcyzowy ( ang. excise tax )

Funkcje podatków ;

• Funkcja fiskalna - dostarczają państwu , władzom lokalnym środków na wydatki publiczne . Cel fiskalny jest podstawowym motywem nakładania podatków .

Należy pamiętać , iż ciągłe zwiększanie obciążeń podatkowych w celu zwiększenia dochodów publicznych jest ekonomicznie nieuzasadnione .Relację między wzrostem ciężaru podatkowego ( os pozioma ) a dochodami publicznymi ( oś pionowa )obrazuje tzw. krzywa Laffera

Fiskalizm podatkowy - nadmierne opodatkowanie ponad potrzeby i możliwości podmiotów biernych

• Funkcja redystrybucyjna - wtórny podział dochodów w celu zapewnienie podmiotom odpowiednich funduszy .

• Funkcja alokacyjna - optymalne wykorzystanie ( alokacja) czynników produkcji

( ziemi , surowców , kapitału , pracy) .

• Alokacja bezpośrednia

- przemieszczanie czynników produkcji z sektora prywatnego do publicznego a następnie ich podziale w ramach sektora publicznego

- podział tych zasobów między sektory odbywa się w ten sposób , że podmioty publiczne poprzez opodatkowanie sektora prywatnego ograniczają jego możliwości w wykorzystaniu czynników produkcji i tworzeniu dóbr , a następnie za pomocą wydatków publicznych same dokonują alokacji tych zasobów zgodnie z własnymi zadaniami .

• Alokacja pośrednia

- ciężar alokacji czynników produkcji w gospodarce zostaje przeniesiony z sektora publicznego na podmioty sektora prywatnego

- dokonuje się to poprzez zachęty podatkowe (ulgi i zwolnienia podatkowe - specjalne strefy ekonomiczne ) w celu inwestowania przez sektor przedsiębiorstw prywatnych we wskazane działy lub regiony kraju celem utworzenia nowych miejsc pracy .

• Funkcja stabilizacyjna -zapewnienie stałego wzrostu gospodarczego przy optymalnym wykorzystaniu czynników produkcji i stabilnym poziomie cen

• Metoda aktywna

- polega na przeciwdziałaniu wahań koniunktury poprzez bieżące dostosowywanie obciążeń podatkowych do sytuacji gospodarczej.

Zmianie ulegają stawki , podatków , ulgi , zwolnienia .

W czasie recesji następuje zmniejszenie obciążeń podatkowych , a w czasie koniunktury odwrotnie .

• Metoda pasywna

- opiera się na działaniu automatycznych stabilizatorach koniunktury (określone rodzaje wydatków i dochodów publicznych, które charakteryzują się tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w kierunku przeciwdziałania tym zmianom ).

Mechanizm działania ( rolę automatycznego stabilizatora koniunktury spełnia progresywny podatek dochodowy )

Recesja - dochody podatników niskie -podatek dochodowy niski - więcej dochodu podatnik może przeznaczyć na konsumpcję i inwestycję - konsumpcja i inwestycje powodują ożywienie gospodarcze - dalszy wzrost dochodów podatników - wyższy podatek dochodowy - wysoki podatek powoduje obniżenie się dochodów - słabnie popyt w gospodarce - mniejsze dochody podatników - podatek dochodowy niski itd.

( schemat działania automatycznych stabilizatorów koniunktury )

• Funkcja informacyjna - dostarczają informacji o zjawiskach społecznych , ekonomicznych , zachodzących w gospodarce .Podatki obrotowe są wskaźnikami koniunktury w gospodarce

• Funkcja kontrolna - obowiązek prowadzenia ewidencji podatkowych składania deklaracji podatkowych przyczynia się do kontroli obrotu gospodarczego .

Zasady podatkowe

Polegają na tworzeniu racjonalnego systemu podatkowego przy uwzględnieniu korzyści podatników biernych i państwa .

1. Zasady techniczne

• Zasada pewności

• Zasada dogodności

• Zasada taniości

2. Zasady ekonomiczne

• Zasada nienaruszalności źródeł dochodów

• Zasada neutralności podatkowej

• Zasada jednokrotności opodatkowania

• Zasada spójności zewnętrznej

3. Zasady fiskalne

• zasada pewności

• zasada wydajności

• zasada elastyczności

• zasada dogodności

4. Zasady sprawiedliwości

• zasada zdolności płatniczej

Reakcje podatników na obciążenia podatkowe

• Dostosowanie się do podatku - przystosowanie podatników się do podatku czyli wypełnianie obowiązku podatkowego

• Podjęcie działań zmierzających do przerzucania podatku - forma zmniejszania obciążenia podatkowego dostępna głównie dla podmiotów prowadzących działalność produkcyjną , usługową , handlową .W wyniku przerzucenia podatku , faktyczny jego ciężar zamiast formalnego podatnika , ponosi ktoś inny , w całości lub części staje się podatnikiem .

Zjawisko obojętne dla budżetu lecz nie dla gospodarki .

• Legalne uchylanie się od podatku - możliwość korzystania z ulg , zwolnień lub luk podatkowych w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych .

• Podjęcie próby nadrobienia podatku - podjęcie działań rekompensujących utracony dochód polegające na obniżeniu kosztów , zwiększenia sprzedaży . Zwiększenie efektywności i konkurencyjności produkcji .

• Nielegalne uchylanie się od podatku ( oszustwa podatkowe ) - unikanie opodatkowania poprzez oszustwa podatkowe .

Przyczyny nielegalnego unikania opodatkowania

• Moralne

• Ekonomiczne

• Techniczno -skarbowe

Oszustwa podatkowe Szkodliwość oszustw podatkowych dla gospodarki narodowej

• zmniejszenie wpływów podatkowych powoduje konieczność podniesienia podatkowania dla pozostałej części podatników

• powstanie zakłóceń gospodarczych w wyniku których osoby uchylające się od płacenia podatku uzyskują uprzywilejowaną pozycję na rynku .

• rozbicie harmonii systemu podatkowego , struktura opodatkowania

odchyla się od zamierzonej

• demoralizujący wpływ na innych podatników

Sposoby popełniania oszustw podatkowych ;

• umyślne zatajanie przedmiotu opodatkowania

- zatajanie rozmiarów przychodów

- ukrycie majątku otrzymanego w spadku czy darowizny

• wprowadzanie fikcyjnych danych do rachunkowości

- prowadzenie podwójnej rachunkowości , jednej dla celów podatkowych ,

drugiej dla celów handlowych

- sprzedaż bez rachunku ( sprzedaż kilku partii towaru na ten sam rachunek )

- korzystanie z odliczeń podatkowych na podstawie fałszywych rachunków

- wprowadzanie osobistych wydatków do kategorii kosztów ogólnych

przedsiębiorstwa , którego podatnik jest właścicielem

• zorganizowanie niewypłacalności

- manipulowanie zapisami księgowymi , w celu wykazania niewypłacalność

przedsiębiorstwa aby doprowadzić do upadłości przedsiębiorstwa

( ograniczona odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe )

• Wycofanie się z działalności będącej przedmiotem opodatkowania - zaniechanie opodatkowanej działalności , pozbyciu się przedmiotu opodatkowania . Aktywność przedsiębiorców ulega ograniczeniu , zmniejsza się liczba osób płacących podatki do budżetu a w konsekwencji zmniejszają się dochody budżetowe

( zjawisko kanibalizmu podatkowego ) .

Przeciwdziałanie oszustwom podatkowym

• Skuteczna kontrola podatkowa

• Ograniczenie możliwości deklarowania podstawy opodatkowania przez samego podatnika

• Pobór podatku „ u źródła ”

• Poprawa stosunków pomiędzy podatnikami a aparatem skarbowym

2

---