1. Pojecie sprawy cywilnej (sprawa cywilna w znaczeniu materialnym i formalnym).

* Sprawa cywilna - sprawa wynikająca ze stosunków prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.

(+ sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych -> art. 1 KPC definicja ustawowa sprawy cywilnej)

- w znaczeniu materialnym są to sprawy, których cywilny charakter wynika z ich natury. Na gruncie stosunku cywilnoprawnego. (sprawa wynikająca ze stosunków prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz z prawa pracy) [ w doktrynie trwa spór co do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych - czy to formalne czy materialne]

- w znaczeniu formalnym - nie są to sprawy cywilne ze swej natury. Są to sprawy, które nie mogą być uznane za cywilne przy zastosowaniu kryterium materialnego (charakter stosunku prawnego, z którego dana sprawa wynika), a które zostały do nich zaliczone na podstawie kryterium formalnego (właściwość sądu i forma postępowania) ze względów celowościowych. np. sprawy:

^ z zakresu ubezpieczeń społecznych (np. przed organami rentowymi)

^ z zakresu prawa spółdzielczego (zaskarżenie uchwały walnego zgromadzenia)

^ z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów

^ sprawy rejestrowe

^ sprawy związane z wyborami (protesty wyborcze)

^ z zakresu ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (umieszczenie w szpitalu)

2. Dopuszczalność drogi sądowej (pojęcie, charakter prawny, skutki niedopuszczalności)

* Art. 2 § 1 i 3 formułuje przesłankę dopuszczalności drogi sądowej (wprowadzając w sprawach cywilnych domniemanie drogi sądów powszechnych[i SN] i uzależniając kompetencje sądów szczególnych i innych organów od istnienia szczególnych przepisów).

- Przesłanki:

a) Dana sprawa musi być sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 KPC (§1)

b) Nie została ona przekazana do właściwości sądów szczególnych lub innych organów (§3)

* Dopuszczalność drogi sądowej jest jedną z przesłanek procesu. Jej cechami charakterystycznymi są:

- jest przesłanką procesowa pozytywną (brak takiej przesłanki staje sie przeszkodą procesową, która określa się zazwyczaj jako niedopuszczalność drogi sądowej)

- jest przesłanką która działa od początku

- przynależność sprawy do drogi sądowej jest przesłanką, której brak nie może być w toku procesu sanowany (uzdrowiony) w następstwie działania stron lub sądu

- stwierdzenie niedopuszczalności drogi sądowej prowadzi do : (skutki niedopuszczalności)

a) odrzucenie pozwu → przy braku pierwotnym (brak w chwili wytoczenia powództwa) [w zw. z art. 199 §1 p. 1; wyjątek art. 199¹]

b) umorzenie postępowania w sprawie (zawieszenie postępowania) → przy braku następczym

*c) nieważność postępowania cywilnego

- przesłankę dopuszczalności drogi sądowej sąd uwzględnia z urzędu w każdym stanie sprawy

- w razie rozpoznania przez sąd sprawy, która nie należała do drogi sądowej istnieje możliwość wzruszenia z tego powodu prawomocnego orzeczenia; w granicach zaskarżenia wskutek rozpoznania

^ skargi kasacyjnej

^ skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

* Niedopuszczalność drogi sądowej:

a) Bezwzględna - gdy dana sprawa w ogóle nie może być załatwiona przez sąd powszechny

- np. Sprawa o zwrot nadpłaconego podatku przez podatnika. Nie można się zwrócić z roszczeniem o zwrot nadpłaty do sądu powszechnego, gdyż sprawy takie należą do kompetencji organów skarbowych (postępowanie podatkowe).

b) Względna - gdy dana sprawa może być według wyboru poddana zarówno pod kompetencję sądu powszechnego, jak i innego organu.

- np. Sprawy o roszczenia ze stosunku pracy, które mogą być dochodzone przez pracownika albo przed sądem powszechnym (sąd pracy) albo (przed ich skierowaniem na drogę sądową) w postępowaniu przed komisją pojednawczą (które nie jest obowiązkowe).

c) Czasowa - gdy dana sprawa cywilna może być załatwiona przez sąd powszechny dopiero po uprzednim wyczerpaniu drogi postępowania przed innym organem.

- np. Konieczność wyczerpania (przed wszczęciem postępowania sądowego) postępowania administracyjnego, reklamacyjnego lub ugodowego.

3. Właściwy tryb postępowania (pojecie, charakter prawny, skutki niezachowania)

* W ramach postępowania rozpoznawczego rozróżniamy dwa tryby:

a) proces (postępowanie sporne)

b) postępowanie nieprocesowe

* Art. 13 § 1 wprowadza domniemanie drogi procesu cywilnego, co oznacza, że każda sprawa cywilna należąca do drogi sądowej podlega rozpoznaniu w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej.

- Proces jest to postępowanie, w którym sąd rozpoznaje istniejący między stronami spór prawny w drodze rozstrzygnięcia o będącym przedmiotem tego sporu stosunku prawnym i wynikających z niego prawach podmiotowych i obowiązkach.

^ Spór prawny - spór o istnienie prawa podmiotowego wynikającego z jakiegoś stosunku prawnego i o istnienie odpowiadającego temu prawu podmiotowemu obowiązku, a także o ukształtowanie stosunku prawnego, jeśli w określonych przypadkach stosunek taki może być nawiązany, zmieniony lub rozwiązany przez sąd.

* W art. 13 § 2 zawarty jest wyjątek od ogólnej zasady, że sąd rozpoznaje sprawy w procesie. Drugim równorzędnym trybem postępowania jest postępowanie nieprocesowe.

Do postępowania nieprocesowego wg. KPC należą sprawy:

a) z zakresu prawa osobowego (art. 526-560)

b) z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli (art. 561-605)

c) z zakresu prawa rzeczowego (art. 606-626¹³)

d) z zakresu prawa spadkowego (art. 627-691)

e) z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych (art. 691¹-691⁹)

f) z zakresu zobowiązań [ sprawy depozytowe] (art. 692-693²²)

g) postępowanie rejestrowe (art. 694¹-694⁸)

→ a ponadto sprawy określone w odrębnych ustawach

* Główne różnice między postępowaniem procesowym a nieprocesowym:

- proces oparty jest na zasadzie dwustronności; w postępowaniu nieprocesowym zaś nie istnieją strony procesowe tylko uczestnicy postępowania, których może być kilku lub jeden

- postępowanie nieprocesowe nie ma z reguły charakteru spornego i zachowanie formy kontradyktoryjnej (przewidzianej w procesie) nie jest konieczne; sąd może rozpoznać sprawę bez rozprawy (w procesie jest głównym sposobem rozpatrzenia sprawy), na posiedzeniu niejawnym na podstawie wyjaśnień uczestników i materiału zebranego z urzędu

- proces może być wszczęty jedynie z inicjatywy stron (w drodze wniesienia pozwu), postępowanie nieprocesowe zaś także z urzędu lub przez wniesienie wniosku

- orzeczenia co do istoty sprawy zapadają w postępowaniu nieprocesowym w formie postanowień a w procesie w formie wyroków

* Sąd z urzędu powinien czuwać nad tym, by dana sprawa prowadzona była we właściwym trybie (art. 202). Stosownie do

art. 201 § 1, przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznawana, a zgodnie z art. 201 § 2, w wypadku, gdy sprawę wszczęto lub prowadzono w trybie niewłaściwym sąd rozpozna ją w trybie właściwym lub przekaże innemu sądowi do rozpoznania sprawy w takim trybie.

- Przekazanie sprawy do innego trybu postępowania między wydziałami tego samego sądu następuje zarządzeniem przewodniczącego, na które nie służy zażalenie. Natomiast, jeżeli wskutek zmiany rodzaju postępowania zachodziłaby konieczność zmiany sądu, wówczas decyzja zapada w formie postanowienia, na które zażalenie przysługuje (art. 200 § 1 w zw. z art. 394 § 1 pkt 1).

4. Tryb postępowania a postępowanie odrębne

* Proces nie jest jednolitym trybem postępowania rozpoznawczego, gdyż obok postępowania procesowego "zwykłego" (przewidzianego dla ogółu spraw rozpoznawanych w procesie) KPC przewiduje także postępowania odrębne, stanowiące szczególny jego rodzaj.

* Sąd rozpoznaje sprawy cywilne według przepisów o postępowaniach odrębnych tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie (art. 13 § 1 zd. drugie).

* W postępowaniach odrębnych istnieje zasada, że w pierwszej kolejności stosuje sie przepisy normujące dane postępowanie, a w razie braku przepisów szczególnych stosuje się ogólne przepisy o procesie, jeżeli nie pozostają w sprzeczności z tymi przepisami szczególnymi.

* Postępowanie odrębne w KPC unormowane jest w tytule VII księgi I części I:

- postępowanie w sprawach małżeńskich (art. 425-452)

- postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 453-458)

- postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 459-477¹⁶)

- postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania (art. 478-479)

- postępowanie w sprawach gospodarczych (art. 479¹-479⁷⁸)

- postępowanie nakazowe (art. 484¹-497)

- postępowanie upominawcze (art. 497¹-505)

- postępowanie uproszczone (art. 505¹-505¹⁴)

- europejskie postępowanie nakazowe (art. 505¹⁵-505²⁰)

- europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (art. 505²¹-505²⁷)

- elektroniczne postępowanie upominawcze (art. 505²⁸-505³⁷)

* Wyodrębnienie tych postępowań może wynikać z ich specyfiki i odrębności, a także konieczności przyjęcia odrębnych częściowo form postępowania i wprowadzenia szczególnych instytucji, ponieważ formy i instytucje postępowania ogólnego są niewystarczające lub niewłaściwe przy rozpatrywaniu spraw z zakresu tych stosunków.

Może to wynikać również z tendencji do uproszczenia formy postępowania w sprawach prostych i drobnych, niewymagających przeprowadzania w całym zakresie procesu (w szczególności postępowania dowodowego na zasadach ogólnych).

5. Pojęcie postępowania cywilnego i jego rodzaje

* Postępowanie cywilne - prowadzona w określonych prawem formach działalność sądów i innych właściwych organów oraz występujących przed tymi organami stron i innych zainteresowanych osób, zmierzająca do realizacji stosunków prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy oraz do ochrony wynikających z tych stosunków praw podmiotowych.

- Działalność ta polega na rozpatrywaniu i rozstrzyganiu spraw z zakresu tych stosunków (spraw cywilnych) oraz na przymusowym wykonywaniu orzeczeń sądów i innych właściwych organów stwierdzających prawa i obowiązki stron.

* W zależności przed jakim organami toczy się postępowanie cywilne rozróżniamy:

a) postępowanie cywilne sądowe - toczy się przed sądami powszechnymi i SN, a także przed współdziałającymi z sądami komornikami.

b) postępowanie cywilne pozasądowe - toczy sie przed organami (podmiotami) nie mającymi charakteru sądowego np.

postępowanie mediacyjne lub postępowanie przed komisjami pojednawczymi w sprawach z zakresu prawa pracy.

* Podstawowy podział postępowania cywilnego sądowego:

a) postępowanie rozpoznawcze - postępowanie, w którym sąd rozpoznaje żądania stron i uczestników postępowania zgłaszane w pozwach, wnioskach i środkach zaskarżenia i rozstrzyga o nich w swych orzeczeniach

b) postępowanie egzekucyjne - postępowanie, w którym organy egzekucyjne przeprowadzają przymusowe wykonanie orzeczeń sądowych i innych tytułów egzekucyjnych

* Z kolei w ramach postępowania rozpoznawczego rozróżniamy dwa tryby:

1) proces (postępowanie sporne)

2) postępowanie nieprocesowe

* Poza wymienionymi podstawowymi rodzajami postępowań tj. rozpoznawczego (część I KPC) [w jego ramach można również wyróżnić postępowanie odrębne] i egzekucyjnego (część III KPC) można dodatkowo wyróżnić:

a) postępowanie zabezpieczające (część II KPC)

b) międzynarodowe postępowanie cywilne (część IV KPC)

c) postępowanie przed sądami polubownymi (część V KPC)

*d) postępowanie upadłościowe i naprawcze ( uregulowane ustawą prawo upadłościowe i naprawcze z 28 II 2003 r.)

→ Postępowanie pomocnicze - samodzielne i wyodrębnione postępowanie, które odbywa się zawsze poza ramami sprawy głównej choć pozostaje z nią w związku i tylko tym związkiem uzasadniona jest jego potrzeba. Zawsze ma na celu umożliwienie luz zabezpieczenie prowadzenia postępowania głównego.

6. Postępowanie procesowe a postępowanie nieprocesowe

* Patrz pytanie → 3

7. Wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne; znaczenie wyroku karnego w postępowaniu cywilnym.

* Prejudycjalność wyroków karnych - oznacza, że ustalenia faktyczne wyroku karnego obowiązują sąd cywilny i nie mogą być w postępowaniu cywilnym obalone ani pominięte. (moc wiążąca wyroku karnego)

* Sprawę znaczenia wyroków karnych w postępowaniu cywilnym normuje art. 11 KPC. Z treści tego przepisu wynika, że sąd cywilny związany jest tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa - a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem przypisanym oskarżonemu - które znajdują sie w sentencji prawomocnego wyroku skazującego.

- art. 11 przyznaje moc wiążącą ustaleniom prawomocnych wyroków skazujących, zapadłych w postępowaniu karnym co oznacza, że dotyczy to wyroków skazujących sądów powszechnych i sądów wojskowych oraz orzeczeń Trybunału Stanu jeżeli ustala on popełnienie przestępstwa.

- Istota związania sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem karnym skazującym polega na niedopuszczalności dokonywania przez sąd odmiennych ustaleń niż dokonane w wyroku karnym.

* Przyznanie mocy wiążącej ustaleniom wyroku karnego stanowi odstępstwo od zasady bezpośredniości postępowania, a także zasady swobodnej oceny dowodów i niezawisłości sędziego.

* Co się zaś tyczy zawartego w wyroku karnym ustalenia wysokości szkody osoby pokrzywdzonej, dominuje pogląd, że jeżeli określenie wysokości szkody przez sąd karny ma charakter ocenny i stanowi ustalenie posiłkowe, nie wiąże sądu cywilnego. Jeżeli natomiast ustalenie wysokości szkody wynika bezpośrednio z ustalenia przedmiotu przestępstwa i stanowi jeden z elementów stanu faktycznego, to ustalenie takie jest dla sądu cywilnego wiążące.

* Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2). Związanie takie rozciąga się również na następców prawnych skazanego po jego śmierci.

* Stosownie do art. 11 zdanie drugie, osoba, która jest stroną w postępowaniu cywilnym, ale nie była oskarżona w procesie karnym może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną, poza obaleniem ustaleń co do popełnienia przestępstwa przez osobę skazaną. Przepis ten ma zastosowanie do osób, które mimo, iż nie były oskarżone w procesie karnym, ponoszą odpowiedzialność cywilną (na zasadzie odpowiedzialności za cudze czyny lub z tytułu ryzyka) za szkodę spowodowaną przestępstwem.

* Wpływ procesu karnego na postępowanie cywilne. Należy rozróżnić trzy sytuacje:

1) Postępowanie cywilne toczy się juz po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego.

- jeżeli zapadł prawomocny wyrok skazujący (po postępowaniu karnym) - ma on wtedy znaczenie w postępowaniu cywilnym

- jeżeli postępowanie karne zakończyło sie w inny sposób (umorzenie, wyrokiem uniewinniającym) - to nie wywiera ono żadnego wpływu na postępowanie cywilne

2) Postępowanie cywilne i karne toczą się równocześnie.

- jeżeli ustalenia zapadłe w procesie karnym mogą mieć wpływ na ocenę cywilnoprawnych skutków czynu sprawcy przestępstwa, sąd może zawiesić postępowanie cywilne (art. 177 § 1 pkt 4)

^ trwa w zasadzie do chwili uprawomocnienia sie orzeczenia w sprawie karnej, sąd jednak może przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie (art. 180 § 1 p. 4) np. postępowanie karne uległo zawieszeniu i nie ma widoków na rychłe zakończenie

3) Postępowanie cywilne zostało wszczęte przed wszczęciem postępowania karnego.

- jeżeli w toku postępowania cywilnego ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej mogłoby mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej, wówczas sąd może spowodować wszczęcie postępowania karnego i może zawiesić postępowanie cywilne;

^ jeżeli wszczęcie postępowania karnego zależy od wniosku strony sąd zakreśli jej termin do wszczęcia postępowania, a w innych przypadkach może zwrócić się do właściwego organu (prokuratora) (art. 177 § 2);

- jeżeli po uprawomocnieniu sie wyroku w sprawie cywilnej ujawni sie, że wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo został uzyskany za pomocą przestępstwa i fakt ten został ustalony prawomocnym wyrokiem karnym skazującym, wówczas możliwe jest wznowienie zakończonego postępowania cywilnego i ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy (art. 403 § 1 p. 1 i 2 oraz art. 404);

- jeśli postępowanie cywilne toczyło się przed wszczęciem postępowania karnego i wyrok w nim zapadły oparty został na ustaleniach prawomocnego wyroku karnego następnie uchylonego, to okoliczność ta stanowi podstawę do żądania wznowienia postępowania (art. 403 § 1 pkt 1);

8. Wpływ postępowania administracyjnego na postępowanie cywilne; znaczenie decyzji administracyjnej w postępowaniu cywilnym

* Należy wyróżnić trzy sytuacje:

1) postępowanie cywilne zostało wszczęte przed postępowaniem administracyjnym

- wchodzi tu w grę zawieszenie postępowania cywilnego; zgodnie z art. 177 § 1 p. 3, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej;

- chodzi tu o zawieszenie postępowania cywilnego z tzw. przyczyn prejudycjalnych

- art. 177 § 1 p. 3 ma charakter fakultatywny; sąd powinien oceniać celowość zawieszenia postępowania cywilnego, mając na względzie okoliczności każdej sprawy (to jaka kwestia ma być przedmiotem decyzji administracyjnej, od której ma zależeć wynik postępowania cywilnego)

2) postępowanie cywilne i postępowanie administracyjne toczą sie równolegle

- tak jak w punkcie 1

3) postępowanie cywilne toczy się już po zakończeniu postępowania administracyjnego ostateczną decyzją

- w KPC nie ma wyraźnego przepisu odnoszącego się do znaczenia decyzji administracyjnej dla postępowania cywilnego tak jak to ma miejsce w przypadku prawomocnych wyroków skazujących wydanych w postępowaniu karnym (art. 11)

- Istnieje zapatrywanie, że sąd jest związany ostateczną decyzją administracyjną o charakterze konstytutywnym oraz decyzją deklaratoryjną, wydaną w sprawie administracyjnej w znaczeniu materialnym, czyli sprawie wynikającej z ze stosunków z zakresu prawa administracyjnego.

Nie ma natomiast związania ostateczną decyzja administracyjną o charakterze deklaratoryjnym, wydaną w sprawie - w ujęciu materialnym - cywilnej, lecz przekazanej na podstawie przepisów do właściwości organów administracji publicznej.

- Znaczenie to jest ograniczone wyłącznie do stanu prawnego będącego efektem wydania decyzji. Sąd nie jest związany ustaleniami faktycznymi, które poczynił organ administracji publicznej wydając decyzję administracyjną.(związane jest to z brakiem regulacji w kodeksie, analogicznej do art. 11)

Takie uwzględnianie stanu prawnego wynikającego z decyzji administracyjnych może dotyczyć tylko decyzji, które są ostateczne.

- Strona lub uczestnik postępowania cywilnego mogą powoływać się przed sądem cywilnym na bezwzględną nieważność decyzji administracyjnej.

9. Kontradyktoryjność procesu cywilnego

* Jest to jedna z zasad postępowania cywilnego. Inaczej nazywana jest zasadą sporności.

* Założeniem zasady kontradyktoryjności jest występujący w każdym procesie cywilnym spór o prawo, zakładający istnienie dwóch przeciwstawnych stron procesowych.

* Twierdzenia faktyczne stron i dowody przez nie wskazane stanowią podstawowy trzon materiału procesowego.

- Działanie sądu z urzędu w zakresie powoływania dowodów ma charakter subsydiarny i ograniczony w stosunku do działania stron. Sąd może wprawdzie dopuścić dowód niepowołany przez strony, ale ponieważ ustawodawca zwolnił go nowelą KC z 1996 r. (art. 6 - ciężar dowodu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne) z obowiązku prowadzenia dochodzenia dla ustalenia dowodów, to dopuszczanie dowodu z urzędu przez sąd nie występuje i nie powinno występować często. Wyjątek:

^ sprawy małżeńskie i sprawy ze stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 432, 434 i 458 § 1) (w zw. z art. 232)

^ sąd może również oprzeć się na faktach znanych mu urzędowo, ale powinien na rozprawie zwrócić na nie uwagę stron

(art. 228 § 2);

* Zasada sporności znajduje swój wyraz nadto w tym, ze sprawa jest rozstrzygana przez sąd po przeprowadzeniu rozprawy i wysłuchaniu obu stron i że strony mają zapewnione prawo do wypowiadania się o faktach wysuwanych przez stronę przeciwną i dowodach przez nią powoływanych , a w szczególności mogą:

- wnieść odpowiedz na pozew (art. 207 § 1)

- odpierać wnioski i twierdzenia strony przeciwnej i roztrząsać wyniki postępowania dowodowego (art. 210 § 2 i 3)

* Zasada ta w mniejszym zakresie wchodzi w rachubę w postępowaniu nieprocesowym, gdyż nie zawsze tu występuje element sporności.

* W postępowaniu egzekucyjnym ta zasada w szerszym zakresie wchodzi w grę przy rozpatrywaniu środków zaskarżenia czynności organów egzekucyjnych.

10. Zasada kierownictwa sędziowskiego. Rola przewodniczącego w przygotowaniu rozprawy oraz w jej przebiegu

* Kierownictwo formalne - związane z zewnętrzną, zupełnie formalną strona postępowania

a) przewodniczącego

- wyznaczenie terminów posiedzeń i terminów sądowych

- zarządzenie doręczenia pism

- przewodniczenie posiedzeniom

- otwiera, zamyka, prowadzi posiedzenie, udziela głosu, zadaje pytania, ogłasza orzeczenie

b) Sądu

- zarządza tajność posiedzeń

- wymierzanie grzywien i środków przymusu wobec świadków i biegłych

* Kierownictwo materialne - dotyczy przedmiotu procesu i związane jest z doprowadzeniem do wydania rozstrzygnięcia z należytym stanem rzeczy

a) Przewodniczącego

- przygotowanie rozprawy

- ustalenie jakie okoliczności są między stronami sporne jeszcze przed wszczęciem postępowania dowodowego

- nakłanianie stron do pojednania

b) Sądu

- zarządzenie oddzielnej rozprawy

- otwarcie na nowo zamkniętej rozprawy

* Kierownictwo jest potrzebne, żeby postępowanie mogło sprawnie przebiegać. Czuwa on nad porządkiem, nad prawidłowym tokiem czynności postępowania.

*Rola przewodniczącego w przygotowaniu rozprawi oraz jej przebiegu:

- wyznacza termin

- wyznacza sędziego sprawozdawcę

- zarządza wnoszenie pism przygotowawczych

- zobowiązanie stron - art. 207 § 3 (prekluzje)

- wydaje zarządzenia: (art. 208)

^ żeby stawić się osobiście lub przez pełnomocnika

^ żeby przedstawić dokumenty, dowody itd.

^ żeby wezwać świadków, biegłych

* Czynności te mają istotne znaczenie dla sprawnego przeprowadzenia rozprawy i zakończenia postępowania na pierwszym posiedzeniu jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy (art. 6)

11. Zasada swobodnej oceny dowodów

* W KPC zasada ta znajduje wyraz w art. 233 § 1.

- Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

- Na tej samej podstawie sąd ocenia, jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu. (§ 2)

- Nie oznacza to jednak dowolności w ocenie dowodów. Sąd ma oceniać je według swego wewnętrznego przekonania, ale w sposób odpowiadający zasadom logiki i doświadczenia społecznego.

- Danie wiary pewnemu dowodowi lub odrzucenie pewnego dowodu sąd powinien uzasadnić. Ta ocena dowodów dokonana przez sąd I instancji, podlega kontroli w II instancji.

* Zasada swobodnej oceny dowodów stanowi jedną z istotnych gwarancji zasady prawdy materialnej.

12. Zasada ustności a pisemności postępowania cywilnego

* Zasada ta jest jednym z istotnych czynników uproszczenia i odformalizowania procesu cywilnego, a także jej niezbędnym warunkiem jawności postępowania.

* Zasada ustności jest dominująca ale we współczesnym postępowaniu została uzupełniona elementami zasady pisemności.

* Znajduje ona wyraz przede wszystkim w art. 210 § 1(...rozprawa odbywa się w ten sposób, iż strony zgłaszają ustnie swe żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie).

- pewne wnioski i oświadczenia mogą być składane bądź na piśmie, bądź ustnie do protokołu (np. wniosek o wyłączenie sędziego art. 50 § 1)

- wnioski i oświadczenia składane na rozprawie są z reguły zgłaszane ustnie, choć mogą być połączone ze złożeniem pisma utrwalającego te wnioski lub oświadczenia

- czynności procesowe stron dokonywane poza rozprawą powinny być składane w zasadzie na piśmie

* Dla niektórych czynności procesowych stron i uczestników postępowania przewidziana jest obligatoryjnie forma pisemna np.:

- pozew (art. 187 § 1)

- odpowiedz na pozew (art. 207 § 1 i 2)

- interwencja uboczna (art. 77 § 1)

- przypozwanie (art. 84 § 2)

- sprzeciw do wyroku zaocznego (art. 344 § 2)

- apelacja (art. 368)

- zażalenie (art. 394 § 3)

- skarga o wznowienie postępowania (art. 409)

- skarga kasacyjna (art. 398⁴)

- skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 424⁵)

- zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty (art. 493)

- wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego (art. 511 § 1)

→ Odstępstwem od formy pisemnej na rzecz zasady ustności jest możliwość zgłoszenia ustnie do protokołu przez pracownika (ubezpieczonego) działającego bez adwokata lub radcy prawnego w sprawach ze stosunku pracy (ubezpieczeń społecznych) powództwa oraz treści środków odwoławczych i innych pism procesowych (art. 466).

* Zasada ustności odnosi sie do czynności procesowych stron i uczestników postępowania.

- Sąd wydaje wyroki i postanowienia kończące postępowanie oraz niekończące go ale podlegające zaskarżeniu, przez sporządzenie sentencji takiego orzeczenia na piśmie. Postanowienie niekończące postępowania, na które nie przysługuje zażalenie, oraz zarządzenie przewodniczącego wpisuje się do protokołu.

* W postępowaniu nieprocesowym zasada ustności odgrywa mniejszą rolę:

- sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym

- sąd może rozpoznać wyjaśnienia uczestników ale nie musza one być składane ustnie, gdyż sąd może zażądać oświadczeń na piśmie (art. 514 § 1)

13. Pojęcie przesłanek postępowania cywilnego; przesłanki postępowania a przesłanki procesowe (formalne)

* Przesłanki postępowania cywilnego są warunki określone przez prawo, które muszą być spełnione, aby postępowanie cywilne mogło zostać wszczęte i prowadzone.

- Przesłanki postępowania cywilnego rozpoznawczego dzielą się na :

a) procesowe (formalne)

b) merytoryczne (materialne)

* Przesłanki procesowe to założenia polegające na istnieniu lub też nieistnieniu wymaganych przez prawo okoliczności, które warunkują dopuszczalność wszczęcia postępowania cywilnego i rozstrzygnięcia przez sąd sprawy merytorycznie w tym postępowaniu.

- Można rozróżnić przesłanki procesowe:

1) Dodatnie - te okoliczności, których istnienie stanowi niezbędny warunek dopuszczalności wszczęcia postępowania i rozpoznania merytorycznego sprawy w postępowaniu cywilnym przez sąd;

a) Przynależność sprawy do drogi sądowej

b) Jurysdykcja krajowa sądów polskich

c) Zdolność sądowa stron

d) Zdolność procesowa stron

e) Należyte zastępstwo procesowe strony nieposiadającej zdolności procesowej.

2) Ujemne - tzw. przeszkody procesowe, to okoliczności, których istnienie czyni niedopuszczalnym rozpoznanie merytoryczne sprawy przez sąd powszechny w postępowaniu cywilnym:

a) Powaga rzeczy osądzonej (rei iudicatae) (prawomocne rozstrzygnięcie sprawy o ten sam przedmiot i na tej samej podstawie faktycznej między tymi samymi stronami)

b) Zawisłość sporu (fakty toczącego sie postępowania w identycznej sprawie między tymi samymi stronami)

c) Istnienie zapisu na sąd polubowny

d) Immunitet sądowy.

→ Ponad to brak każdej przesłanki dodatniej staje się przeszkoda procesową.

- Ze względu na skutki jakie wywierają przesłanki (lub ich brak) w postępowaniu dzielimy je na:

1) Bezwzględne - okoliczności, których istnienie lub nieistnienie powoduje bezwzględną niedopuszczalność zarówno wszczęcia postępowania, jak i rozpoznania sprawy przez sąd powszechny, i które nie mogą być zmienione lub usunięte przez sąd lub strony:

a) Przynależność sprawy do drogi sądowej

b) Jurysdykcja krajowa sądów polskich, z zastrzeżeniem art. 1104 § 2 i art. 1105 § 6

c) Powaga rzeczy osądzonej

d) Zawisłość sporu

e) Zdolność sądowa strony, o ile nie da się jej uzupełnić.

→ Przesłanki te sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 202 zd. trzecie). Wszystkie powodują:

1) Brak pierwotny - odrzucenie pozwu (pozostawienie sprawy bez rozpoznania; art. 199 § 1, art. 1099 § 1)

2) Brak następczy - nieważność postępowania [umorzenie postępowania] ( gdy zostało wszczęte mimo braku przesłanki bezwzględnej lub istnienia bezwzględnej przeszkody procesowej)

2) Względne - okoliczności, których istnienie lub nieistnienie powoduje niedopuszczalność rozstrzygnięcia sprawy, ale nie stoją one na przeszkodzie wszczęciu postępowania i mogą być w toku postępowania naprawione lub uzupełnione przez sąd lub stronę. Także te okoliczności, które powodują niedopuszczalność rozpoznania sprawy, ale tylko, gdy powoła się na nie strona lub uczestnik postępowania (np. istnienie zapisu na sąd polubowny).

a) Istnienie zapisu na sąd polubowny (art. 1165 § 1)

b) Zdolność sądowa strony, o ile da się ja uzupełnić

c) Zdolność procesowa stron

d) Należyte zastępstwo strony nieposiadającej zdolności procesowej

e) Brak jurysdykcji krajowej w wypadkach, których może być usunięty zgodnie z art. 1104 § 2 i 1105 § 6

f) immunitet sądowy z uwagi na możliwość jego zrzeczenia się

+* Przesłanki materialne - okoliczności, które w świetle norm prawa materialnego stanowią warunki poszukiwania ochrony prawnej na drodze sądowej. Można tu wyróżnić m. in.:

- legitymację procesową

- interes prawny w rozumieniu art. 189

- interes prawny uprawniający do zajęcia stanowiska interwenienta ubocznego (art. 78 § 2)

- upływ terminu zawitego (np. do dochodzenia ochrony posesoryjnej - art. 344 § 2 KC)

→ Brak tej przesłanki nie stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania w sprawie, uniemożliwia natomiast udzielenie ochrony prawnej, czyli uwzględnienia żądania strony przez sąd. Brak powoduje oddalenie powództwa(lub wniosku) w odróżnieniu od odrzucenia pozwu (wniosku) tj. pozostawienie go bez rozpoznania w skutek braku przesłanki procesowej.

14. Skutki braku przesłanek formalnych; pierwotny i następczy brak przesłanki

* Skutki braku przesłanek formalnych zależy od tego czy jest to brak:

a) Pierwotny (brak istniał już w chwili wytoczenia powództwa) → sąd odrzuci pozew

b) Następczy (brak zaistniał dopiero po dacie wytoczenia powództwa) → sąd zawiesza lub umarza postępowanie

→ W każdym z tych przypadków sąd kończy postępowanie cywilne bez merytorycznego rozpoznania powództwa.

* Jeżeli sąd rozpoznał sprawę i mimo braku przesłanki procesowej wydał wyrok, to po uzyskaniu prawomocności wyrok, choć wadliwy, będzie wywoływał skutki prawne.

- Jeżeli jednak brak dotyczył przesłanki wymienionej w art. 199 § 1 p. 2-3 istnieją podstawy do wznowienia postępowania na drodze skargi ( art. 401 p. 2 oraz 403 § 3).

- Jeżeli wyrok zostanie zaskarżony, to jeżeli brak dotyczył przesłanek wymienionych w art. 199 § 1 p. 1-3 albo brak było jurysdykcji krajowej sądów polskich, postępowanie jest nieważne (art. 379 p. 1-3)

15. Pojecie jurysdykcji krajowej i skutki jej braku

* Jurysdykcja krajowa jest określana w doktrynie jako uprawnienie danego państwa do rozpoznawania danej sprawy cywilnej.

- jest zaliczana do bezwzględnych przesłanek procesowych i warunkuje dopuszczalność postępowania cywilnego

* Kryterium wskazujące jurysdykcję sądów danego państwa dla określonych spraw cywilnych określa się mianem łącznika (np. łącznik obywatelstwa lub miejsca zamieszkania strony).

* Wyróżnia sie jurysdykcję krajową:

1) Bezpośrednią - właściwość międzynarodowa sądów danego państwa do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, badana na potrzeby oceny dopuszczalności postępowania rozpoznawczego. Pełni rolę przesłanki procesowej.

2) Pośrednią - ustalona na potrzeby uznania lub stwierdzenia wykonalności orzeczenia zagranicznego właściwość międzynarodowa sądów państwa pochodzenia z punktu widzenia państwa uznającego (państwa wykonania). Stanowi merytoryczna przesłankę uznania lub stwierdzenia wykonalności zagranicznego orzeczenia.

3) Wyłączną - jurysdykcja, która z punktu widzenia określonej regulacji normatywnej przysługuje w danej sprawie tylko sędziom danego państwa i wyklucza jurysdykcję krajową sądów innych państw.

4) Niewyłączna - jurysdykcja przysługuje w danej sprawie sądom danego państwa, ale nie wyklucza w tej samej sprawie jurysdykcji krajowej sądów innych państw.

- Zasadą jest, że jurysdykcja ma charakter fakultatywny. Wyłączność musi wynikać z przepisu prawa

5) Konieczna - w danej sprawie sądy pewnego państwa uznają swoją właściwość międzynarodową z konieczności, celem uniknięcia odmowy wymiary sprawiedliwości, chociaż ich właściwość nie wynika z wyraźnego przepisu prawa, ani z ogólnych reguł przyjętych w orzecznictwie lub z woli stron.

- Art. 1099¹

* Konflikty jurysdykcyjne:

a) Negatywne - wiążą się z ryzykiem odmowy wymiaru sprawiedliwości

- zapobieganie poprzez jurysdykcję krajową konieczną

b) Pozytywne - sądy różnych państw rozpoznają sprawy o te same roszczenia

- rozwiązywane często przez respektowanie uprzedniej zagranicznej zawisłości sprawy

* W procesie obowiązuje ogólna reguła, że sądy polskie są międzynarodowo właściwe, jeśli pozwany ma w Polsce miejsce zamieszkania, zwykłego pobytu albo siedzibę (art. 1103).

* Umowa prorogacyjna (art. 1104 § 1) - strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umówić się na piśmie o poddanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe jurysdykcji sądów polskich.

Umowa derogacyjna (art. 1105 § 1) - strony oznaczonego stosunku prawnego mogą także umówić się na piśmie o poddanie jurysdykcji sądów państwa obcego wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe, wyłączając jurysdykcję sądów polskich poza wyjątkami przewidzianymi w § 2.

* Skutki braku jurysdykcji krajowej określone są w art. 1099.

- Brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

- W razie stwierdzenia tego braku, sąd powinien odrzucić pozew (wniosek) z zastrzeżeniem art. 1104 § 2 i 1105 § 6.

- Rozpoznanie sprawy przez sąd mimo braku jurysdykcji krajowej skutkuje nieważnością postępowania (art. 1099 § 2).

- Jurysdykcja krajowa istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal, choćby jej podstawy odpadły w toku postępowania (art. 1097 § 1) - zasada ciągłości jurysdykcji krajowej.

16. Pojęcie i rodzaje właściwości w postępowaniu cywilnym

* Rozgraniczenie kompetencji poszczególnych sądów, czyli ich właściwość, wymaga z jednej strony określenia, jakie sprawy mają być rozpoznawane i jakie czynności dokonywane przez sądy różnego rzędu, z drugiej zaś oznaczenia zasad podziału spraw i czynności pomiędzy sądami równorzędnymi. (Unormowaniem tych zagadnień zajmuje się prawo procesowe)

* Przez właściwość sądu rozumie się zakres jego kompetencji (uprawnień) do rozpoznawania i rozstrzygania spraw oraz dokonywania czynności w postępowaniu sądowym.

* Oznaczenie właściwości może opierać się na różnych kryteriach, które określa ustawodawca:

- rodzaj czynności procesowych,

- rodzaj spraw,

- zasięg terytorialny, którego oznaczenie może z kolei opierać się na kryteriach podmiotowych (związanych z podmiotami procesu) bądź przedmiotowych (dotyczących przedmiotu lub podstawy sporu).

* Rozróżnia się:

- właściwość funkcyjną - polega na podziale funkcji oraz poszczególnych czynności procesowych w postępowaniu cywilnym pomiędzy sądami różnych instancji lub też sądami równorzędnymi.

- właściwość rzeczową - polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rodzaju rozpatrujące sprawy w I instancji (rejonowe i okręgowe w Polsce)

- właściwość miejscową - wynika z podziału terytorium państwa na okręgi sądowe i polega na podziale spraw i czynności procesowych pomiędzy sądy równorzędne ze względu na terytorialny zakres ich działalności.

17. Właściwość rzeczowa sadu i skutki jej braku

* Polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rzędu, rozpoznające sprawy w I instancji.

* Art. 16 - do właściwości sądów rejonowych należą wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów okręgowych. (Zasadą jest właściwość rzeczowa sądów rejonowych).

- Ustawodawca kierując się kryterium charakteru sprawy i kryterium wartości przedmiotu sporu przekazał określone sprawy do właściwości sądów okręgowych rozpatrywanych w procesie. Należą do nich wg. art. 17 sprawy:

1) o prawa majątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia.

2) o ochronę praw autorskich i pokrewnych

3) o roszczenia wynikające z prawa prasowego

4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł., a w postępowaniu w sprawach gospodarczych(art. 479¹) 100 tys. zł., oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania i o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym

5) o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni

6) o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną

7) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

- Sprawy należące do postępowania nieprocesowego są rozpoznawane w zasadzie przez sądy rejonowe (art. 507). Od tej zasady są dwa wyjątki, które to sprawy należą do właściwości rzeczowej SO:

1) sprawy o ubezwłasnowolnienie (art. 544 § 1)

2) sprawy o rozstrzygnięcie sporu między: (art. 691¹ § 2)

a) radą pracowniczą przedsiębiorstwa a dyrektorem przedsiębiorstwa,

b) organami przedsiębiorstwa a organem założycielskim przedsiębiorstwa,

c) organami przedsiębiorstwa a organem sprawującym nadzór nad przedsiębiorstwem.

- art. 18 przewiduje możliwość przejęcia w zasadzie każdej sprawy należącej do sądu rejonowego przez sąd okręgowy; w wyniku powstałego przy rozpatrywaniu sprawy w sądzie rejonowym zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości sąd ten może przekazać sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu w formie postanowienia z uzasadnieniem; sąd okręgowy jednak tym postanowieniem nie jest związany, może przed pierwszą rozprawą odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania i zwrócić ją sądowi rejonowemu jeżeli uzna to przekazanie za nieuzasadnione; ponowne przekazanie tej samej sprawy przez sąd rejonowy nie jest dopuszczalne. [ na podstawie art. 13 § 2 dotyczy to również postępowania nieprocesowego].

* Skutki braku właściwości rzeczowej

- Brak taki zaliczany jest do niewłaściwości nieusuwalnej (zachodzi, gdy sąd nie może być właściwy nawet na podstawie umowy stron o właściwości sądu, a więc gdy zostały naruszone przepisy o właściwości rzeczowej, funkcyjnej lub miejscowej wyłącznej). Niewłaściwość tą sąd uwzględnia z urzędu w każdym stadium sprawy w I instancji (art. 202 zd. pierwsze i drugie).

- Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy (art. 200 § 3).

- W myśl art. 200 sąd , który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Przepis, zgodnie z art. 202 dotyczy wyłącznie stwierdzenia z urzędu niewłaściwości nieusuwalnej.

- Zgodnie z art. 379 p. 6 gdy sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu, zachodzi nieważność postępowania. W tym przypadku sąd II instancji z urzędu uwzględni niewłaściwość sądu I instancji i na tej podstawie uchyli zaskarżone orzeczenie. [ wynika z tego, że naruszenie przepisów o właściwości rzeczowej sądu okręgowego opartej na kryterium wartości sporu oraz przepisów o właściwości rzeczowej sądu rejonowego nie skutkuje nieważnością postępowania]

- Niewłaściwość nieusuwalna sądu w innych przypadkach, jako uchybienie procesowe może stanowić przyczynę uzasadniającą zaskarżenie wyroku I instancji.

18. Właściwość miejscowa sądu. Skutki stwierdzenia jej braku

* Powszechnie uznawana jest zasada, iż sprawę (proces) powinien rozpoznawać sąd właściwy dla pozwanego - actor sequitur forum rei.

* Przepisy KPC rozróżniają trzy podstawowe rodzaje właściwości miejscowej:

1) ogólną

2) przemienną

3) wyłączną

* Właściwość miejscowa ogólna - oparta jest na założeniu actor sequitur forum rei. Powództwo wytacza sie przed sąd I instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania (art. 27 § 1 KPC; art. 25-28 KC)

- Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość wyznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce- według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

(art. 28)

- Jeśli pozwany nie ma i nie miał miejsca zamieszkania w Polsce i w Polsce nie przebywa, a na podstawie przepisów o właściwości miejscowej przemiennej nie da sie ustalić innego sądu miejscowo właściwego, wówczas powód może zwrócić się do SN o oznaczenie sądu do rozpoznania sprawy. (art. 45)

- Jeśli stroną pozwaną jest osoba prawna lub inny podmiot niebędący osobą fizyczną, wówczas powództwo wytacza sie według miejsca ich siedziby (art. 30) [zasadą jest, że siedzibą o.p. jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający - art. 41 KC)

- Powództwo przeciwko SP wytacza sie według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (art. 29)

* Właściwość miejscowa przemienna - ustawa zezwala powodowi w pewnych granicach na wybór sądu, a mianowicie może on wytoczyć powództwo albo przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, albo przed inny sąd oznaczony w przepisach normujących właściwość przemienną (art. 31).

- Dopuszczona jest w wypadkach, gdy charakter roszczenia dochodzonego przez powoda uzasadnia umożliwienie mu wytoczenia sprawy przed sąd dla niego dogodniejszy lub gdy związek przedmiotu sprawy z okręgiem sądu innego niż sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego jest szczególnie silny.

- Dopuszczona jest w przypadkach:

1) powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia (art. 32)

2) powództwo o roszczenia majątkowe przeciwko przedsiębiorcy (art. 33)

3) roszczenia z umów (art. 34)

4) powództwo o roszczenia z czynu niedozwolonego [delikty] (art. 35)

5) powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy (art. 36)

6) powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy (art. 37)

7) powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku (art. 37¹)

8) powództwo w sprawach ze stosunku pracy (art. 461 § 1)

9) w przypadku zbiegu właściwości miejscowej kilku sądów (art. 43) [nie dotyczy to współuczestnictwa procesowego formalnego, gdzie wymagana jest właściwość sądu dla każdego pozwanego z osobna, jak też dla wszystkich wspólnie]

* Właściwość miejscowa wyłączna - w pewnych wypadkach ustawa wprowadza wyjątki od właściwości ogólnej i ze względu na ścisły związek sprawy z okręgiem pewnego sądu postanawia, że sąd ten będzie wyłącznie właściwy do jej rozpoznania. Właściwość wyłączna wyłącza właściwość ogólną.

- Przewidziana jest w przypadkach:

1) powództwo o prawa rzeczowe na nieruchomości (art. 38)

2) powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, zapisu, polecenia i innych rozporządzeń testamentowych (art. 39)

3) powództwo ze stosunku członkostwa w spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia (art. 40)

4) powództwo ze stosunku małżeństwa (art. 40)

5) powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającymi a przysposobionymi (art. 42)

6) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 461 § 2)

→ Może też wynikać z umowy - art. 46

* W postępowaniu nieprocesowym zasadą jest, że wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania (siedziby) wnioskodawcy [o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej], a w braku miejsca zamieszkania sąd miejsca jego pobytu.(art. 508 § 1)

- Do postępowania z urzędu właściwy jest sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie będące podstawą wszczęcia postępowania. W braku wskazanych podstaw właściwy jest sąd dla m. st. Warszawy (art. 508 § 1)

* Art. 200 brak właściwości

19. Właściwość umowna sądu

* Zależnie od tego, z jakiego źródła płynie przekazanie sprawy do rozpoznania sądu, można rozróżnić trzy rodzaje właściwości sądu:

1) ustawową

2) umowną

3) delegowaną

* Prawo procesowe dopuszcza w pewnych granicach w przedmiocie właściwości sądu porozumienie stron, które, mając na względzie swe słuszne interesy, mogą umówić się o poddanie spraw do rozstrzygnięcia innemu sądowi zamiast sądu właściwego z ustawy.

- Taka umowa to umowa prorogacyjna.

* Umowa prorogacyjna może dotyczyć tylko właściwości miejscowej (art. 46)[ nie może naruszyć przepisów Kodeksu o właściwości miejscowej wyłącznej - § 2 + art. 38 - 42 ] i dopuszczalna jest tylko w procesie, nie jest natomiast dopuszczalna w postępowaniu nieprocesowym (art. 508) i w innych rodzajach postępowania.

- Forma: umowa ma być zawarta na piśmie (nie musi być ona sporządzona w odrębnym akcie, wystarczy zamieszczenie odpowiedniego postanowienia tzw. klauzuli prorogacyjnej w treści umowy materialnoprawnej.) [ powód, występując z powództwem przed sąd wskazany w umowie prorogacyjnej, powinien powołać się w pozwie na fakt zawarcia tej umowy {art. 187 § 1 p. 2}]

- Treść: w umowie powinien być oznaczony albo wynikły już spór, albo stosunek prawny, z którego w przyszłości mogące wyniknąć spory strony poddają umówionemu sądowi.

* Strony w umowie nie mogą zmieniać właściwości rzeczowej ani funkcyjnej sądów powszechnych określonych przepisami ustawy.

* Skutki umowy prorogacyjnej:

- Sąd wybrany przez strony staje się wyłącznie właściwy dla wynikłego między nimi sporu, chyba że strony postanowiły inaczej (np. umówili się że powód będzie wybierał pomiędzy właściwym sądem z ustawy a sądem wskazanym w umowie) lub gdy powód wnosi pozew przed sąd, który jest właściwy w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

- Stwarza zobowiązanie stron do wytoczenia powództwa zgodnie z jej treścią. (pozwany ma zarzut niewłaściwości sądu przed wdaniem sie w spór co do istoty sprawy [art. 202 zd. pierwsze]).

* Umowa prorogacyjna dotycząca właściwości sądu należy do tzw. umów procesowych (albo przedprocesowych) tzn. wywierają skutki jedynie w procesie.

20. Umowny procesowe (zapis na sąd polubowny, umowa o właściwość, umowa o jurysdykcję)

* Do umów procesowych (przedprocesowych) zaliczyć można:

a) Umowa prorogacyjna, co do właściwości miejscowej sądu (art. 46)

b) Umowa prorogacyjna i derogacyjna co do jurysdykcji krajowej (art. 1104 § 1 i 1105 § 1)

c) Zapis na sąd polubowny (art. 1157).

→ Umowy, których główny, bezpośredni skutek przejawia się w płaszczyźnie procesowej i w których wola stron ukierunkowana jest na modyfikację reguł postępowania cywilnego lub dysponowanie określonymi uprawnieniami procesowymi.

* Umowa prorogacyjna, co do właściwości miejscowej sądu.

- Uregulowana jest w art. 46 KPC

- Dopuszczalna jest tylko w procesie, nie jest natomiast dopuszczona w postępowaniu nieprocesowym. (art. 508)

- Dla umowy prorogacyjnej wymagana jest zwykła forma pisemna. W jej treści musi być określony stosunek prawny, z którego wyniknęły lub mogą w przyszłości wyniknąć spory poddane rozpoznaniu wybranego przez strony sądu. Wybór sądu może być dokonany także przez umieszczenie klauzuli prorogacyjnej w treści innej umowy.

- Na podstawie umowy prorogacyjnej strony określają właściwość miejscową w sposób odmienny od przepisów kodeksu postępowania cywilnego o właściwości ogólnej i przemiennej. W treści umowy strony mogą wskazać sąd właściwy. W braku odmiennych postanowień sąd ten będzie wyłącznie właściwy.

- Umowa taka nie może naruszać przepisów Kodeksu o właściwości miejscowej wyłącznej. (art. 46 § 2)

- W razie wniesienia sprawy do sądu właściwego z ustawy wbrew postanowieniom umowy prorogacyjnej pozwanemu służy zarzut niewłaściwości sądu do momentu wdania się w spór co do istoty sprawy. (art. 202 zd. pierwsze)

* Umowa prorogacyjna i derogacyjna co do jurysdykcji krajowej.

- Art. 1104 określa umowę prorogacyjną. Oznacza to, że strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umówić sie na piśmie o poddanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe jurysdykcji sądów polskich (w których to sprawach na podstawie przepisów KPC sądom polskim nie przysługuje jurysdykcja).

^ Jeżeli umowa poddająca sprawę jurysdykcji sądów polskich określa konkretny sąd polski mający ją rozpoznać, oznacza to zawarcie jednocześnie umowy jurysdykcyjnej i umowy o właściwość.

^ Powód, wytaczając powództwo przed sądem polskim, powinien dołączyć umowę prorogacyjną. W przeciwnym razie sąd obowiązany będzie odrzucić pozew na podstawie art. 1099 w zw. z art. 202, wobec braku wiedzy o przesłankach uzasadniających jurysdykcję krajową sądów polskich.

- W art. 1105 uregulowane są umowy derogacyjne, wyłączające jurysdykcję sądów polskich. Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą sie umówić na piśmie o poddanie jurysdykcji sądów państwa obcego wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe, wyłączając jurysdykcję sądów polskich.

^ Nie jest dopuszczalne zawarcie umowy określonej w § 1 w zakresie spraw należących do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich (gdy mimo tego umowa taka zostanie zawarta i sąd państwa obcego rozpozna sprawę, jego orzeczenie nie uzyska w Polsce skuteczności).

* Zapis na sąd polubowny.

- Art. 1157 wyznacza granice przedmiotowe, w jakich dopuszczalne jest zawarcie zapisu na sąd polubowny.

^ Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe - mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty.

- Art. 1161 § 1 określa niezbędną treść zapisu na sąd polubowny, z godnie z którym w umowie stron o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć.

^ Strony więc mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego albo już istniejące spory, albo te, które dopiero mogą powstać w przyszłości, lecz tylko z pewnego już oznaczonego stosunku prawnego.

^ Niedopuszczalne jest objęcie zapisem na sąd polubowny wszystkich sporów mogących powstać w przyszłości między stronami, bez oznaczenia stosunku prawnego, z którego spory mogą wyniknąć.

- Zapis na sąd polubowny może stanowić odrębną umowę, może być również zawarty jako klauzula w innej umowie.

- Bezskuteczne są postanowienia zapisu na sąd polubowny naruszające zasadę równości stron, w szczególności uprawniające tylko jedną stronę do wytoczenia powództwa przed sądem polubownym albo przed sądem państwowym. (art. 1161 § 2)

- Zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony na piśmie ( wymóg zwykłej formy pisemnej).

- Zapis na sąd polubowny może być zawarty odrębnie, lub w umowie głównej normującej stosunek prawny między stronami (w formie tzw. klauzuli arbitrażowej).

- Z art. 1165 wynikają skutki sporządzenia zapisu na sąd polubowny:

^ W razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew (wniosek), jeżeli pozwany (uczestnik) podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

^ Wniesienie sprawy do sądu nie stanowi przeszkody do rozpoznania sprawy przez sąd polubowny.

→ Z tego wynika że zapis na sąd polubowny stanowi negatywną przesłankę procesową o charakterze względnym.

21. Skład sądu w postępowaniu. Skutki naruszenia przepisów o składzie sądu

* Zasadą jest, że w I instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.(art. 47)

- § 2 wymienia sprawy rozpatrywane w I instancji przez jednego sędziego i dwóch ławników

- wszelkie postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje jednoosobowo przewodniczący

- Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.

* W postępowaniu nieprocesowym zasadą jest, że w I instancji orzeka:

- jeden sędzia bez udziału ławników, z wyjątkiem spraw o przysposobienie, pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej (art. 509 jeden sędzia i dwóch ławników)

- trzech sędziów zawodowych w sprawach o ubezwłasnowolnienie (art. 544 § 1)

* Apelację rozpoznaje sąd w składzie:

- trzech sędziów zawodowych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

- postanowienia dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym wydaje sąd w składzie jednego sędziego (art. 367 § 3)

- postanowienia o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia od kosztów sądowych, o odmowie zwolnienia, o odrzuceniu wniosku o zwolnienie oraz nałożenie na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazaniu na grzywnę sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego (art. 367 § 4)

- jednego sędziego w postępowaniu uproszczonym (art. 505¹⁰ §1)

* Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym:

- rozpoznaje skargi kasacyjne w składzie trzech sędziów

- w pozostałych przypadkach (odrzucając skargę kasacyjną albo rozstrzygając o przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania) orzeka w składzie jednego sędziego (art. 398¹⁰)

+ podejmuje on uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne w składzie:

^ siedmiu sędziów

^ całej izby

^ połączonych izb

^ pełnym składzie SN

+ Uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne przedstawiane przez sąd II instancji (art. 390) SN podejmuje w składzie trzech sędziów.

* Skutki naruszenia przepisów o składzie sądu

- art. 379 p. 4 - skład niezgodny z przepisami prawa stanowi przyczynę nieważności postępowania, która może stanowić zarzut apelacyjny oraz którą sąd w II instancji i SN w postępowaniu kasacyjnym w granicach zaskarżenia biorą z urzędu pod uwagę.

- gdy sprzeczność z przepisami prawa co do składu sądu zachodzi w przypadku udziału w składzie organu sądowego osoby nieuprawnionej to jest to podstawa do wznowienia postępowania (art. 401 p. 1)

22. Wyłączenie sędziego

* Jest to gwarancja bezstronności sędziów orzekających w konkretnych sprawach. W KPC instytucja ta przewidziana jest w

art. 48 - 54 i są to normy o charakterze imperatywnym (bezwzględnie wiążące).

* Przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego można podzielić na dwie grupy:

1. Wyłączenie sędziego z mocy ustawy (bezwzględne)

- przyczyny z tej grupy powodują, że sędzia jest nieodpowiedni do orzekania w danej sprawie (iudex inhabilis); jest od udziału w niej z mocy ustawy wyłączony; Przyczyny te są brane pod uwagę przez sąd z urzędu, a udział sędziego podlegającego wyłączeniu w postępowaniu powoduje nieważność postępowania (art. 379 p. 4), a także może uzasadniać wznowienie postępowania (art. 401 p. 1).

- Art. 48 wymienia owe przyczyny + art. 413

2. Wyłączenie sędziego na wniosek strony (względne)

- tzw. iudex suspectus tj. w przypadku sędziego budzącego podejrzenia o stronniczość

- Kodeks tylko ogólnie określa przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego na wniosek strony (art.49)

- Wniosek strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodobniając przyczyny wyłączenia. (art. 50 § 1)

^ w postępowaniu spornym może zgłosić każda strona, a także interwenient uboczny

^ w postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik postępowania, a także ich przedstawiciele

- Do chwili rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędziego może on spełniać tylko czynności nie cierpiące zwłoki (mogą wyniknąć skutki ujemne dla sprawy). (art. 50 § 3).

23. Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym

*Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym przewidziany jest w art. 7 KPC.

* Prokurator może:

1) Wszcząć postępowanie cywilne w każdej sprawie.

- Może wytoczyć dwa rodzaje powództw:

a) Dla ochrony praw konkretnego obywatela (art. 55 i 56)

^ Wskazuje konkretna osobę. Sąd ją wzywa, a ona wstępuje do postępowania albo nie. Jak nie to działa za nią samodzielnie prokurator (nie może on jednak samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu). Wyrok zapadły w sprawie ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną na rzecz której prokurator wytoczył powództwo a stroną przeciwną. (art. 58)

^ Korzysta tu z legitymacji procesowej formalnej.

b) Dla ochrony interesu społecznego lub praworządności (art. 57)

^ Nie działa na rzecz konkretnej osoby. Wnosi pozew przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo.

^ Korzysta z legitymacji materialnej. Jest tu stroną powodową w znaczeniu formalnym i materialnym.

2) Wstąpić do toczącego się postępowania.

- Nie jest związany z żadną ze stron postępowania.(art. 60)

- Wstąpienie następuje z inicjatywy prokuratora lub sądu (art. 59)(ale decyzję podejmuje sam prokurator chyba, że jego udział jest obligatoryjny np. w sprawach o ubezwłasnowolnienie).

→ We wszystkich sprawach majątkowych i niemajątkowych nie wynikających ze stosunku prawa rodzinnego.

→ W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie.

* Przesłanki udziału prokuratora w postępowaniu cywilnym:

- ochrona praworządności

- ochrona interesu społecznego

- ochrona praw obywateli

* W postępowaniu nieprocesowym:

- Składa wniosek na zasadzie innych uczestników

- Nie działa na rzecz konkretnej osoby

- Przesłanki jak w procesowym.

24. Udział organizacji społecznych w postępowaniu cywilnym

* Normuje to art. 8 i art. 61-63 KPC

* Art. 8 przewiduje udział organizacji społecznych w postępowaniu cywilnym, który wyraża się w możliwości:

a) wszczęcia postępowania

b) wzięcia udziału w toczącym się postępowaniu

*c) przedstawienie sądowi poglądu istotnego dla sprawy - art. 63(gdy dana organizacja nie bierze udziału w postępowaniu; nie jest wiążąca dla sądu )

* Wszcząć postępowanie lub wstąpić do niego mogą tylko te organizacje, których zadanie statutowe (wynikające z postanowień statutu lub określone w ustawie, na podstawie której organizacja działa) nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej i tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie (tj. w art. 61-63, 462, 479^6a i 479³⁸ k.p.c.). [ W przeciwieństwie do prokuratora, który może brać udział w każdej sprawie]

- Oznacza to, że organizacje społeczne mogą występować w sprawach:

^ o roszczenia alimentacyjne,

^ o ochronę konsumentów,

^ o ochronę środowiska,

^ o ochronę praw własności przemysłowej,

^ o ochronę równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli,

^ o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, który stanowi przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w postępowaniu karnym

^ z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

^ w sprawach gospodarczych - o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (wraz z możliwością przedstawienia w sprawach gospodarczych poglądu istotnego dla sprawy - art. 479^6a;).

* Przesłanką udziału w postępowaniu cywilnym jest → ochrona praw obywateli.

25. Legitymacja procesowa. Pojęcie, rodzaje i skutki braku

* Jest to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie.

* Rozróżniana jest legitymacja procesowa:

a) Czynna - dotyczy strony powodowej i oznacza uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu.

b) Bierna - dotyczy strony pozwanej i uzasadnia występowanie w procesie w charakterze pozwanego.

* Należy również odróżnić:

a) Legitymacja materialna (legitimatio ad causam) - oznacza posiadanie przez dany podmiot prawa podmiotowego lub interesu prawnego mogącego podlegać ochronie sądowej.

b) Legitymacja procesowa (formalna)(legitimatio ad processus) - oznacza uprawnienie do wytoczenia powództwa i popierania go w celu uzyskania ochrony praw podmiotowych własnych lub cudzych.

→ Mogą zatem istnieć dwie grupy podmiotów mających legitymację procesową:

1) podmioty, które posiadają zarazem legitymację materialną i legitymację procesową (sytuacja typowa)

2) podmioty, które posiadają tylko legitymacje procesową, nie mając legitymacji materialnej np. kurator spadku, wykonawca testamentu, zarządca egzekucyjny, wierzyciel egzekwujący, prokurator

* Legitymacja procesowa może mieć swoje źródła z:

1) legitymacji materialnej; i przysługuje podmiotom stosunków materialnoprawnych jako atrybut posiadanych przez nich praw podmiotowych

2) przepisu ustawy - ustawa może przyznać podmiotom niebędącymi stronami stosunku prawnego uprawnienia do wszczynania i prowadzenia procesu we własnym imieniu

→ Źródłem legitymacji procesowej mogą być więc przepisy prawa materialnego lub prawa procesowego.

* Rozróżnia się legitymację procesową:

a) Indywidualną - wchodzi w rachubę, gdy prawo wytoczenia służy jednej określonej osobie (pomijając prokuratora) lub gdy powództwo może być wytoczone przeciwko jednej tylko określonej osobie.

- np. legitymację procesową indywidualną czynną posiada wierzyciel, legitymację indywidualną bierna jego dłużnik osobisty.

b) Grupową - gdy istnieje grupa osób (co najmniej dwie), z których każda może wytoczyć powództwo niezależnie od pozostałych, lub gdy istnieje taka grupa osób, przeciwko którym powództwo może być oddzielnie wytoczone.

- np. Legitymacje procesowa grupową czynną mają członkowie spółdzielni do wytoczenia powództwa zaskarżającego uchwałę walnego zgromadzenia spółdzielni; bierną maja dłużnicy solidarni, których wierzyciel może pozwać bądź wszystkich, bądź niektórych.

c) Łączną - gdy z mocy ustawy z powództwem mogą wystąpić tylko wszystkie osoby uprawnione łącznie lub gdy powództwo może być wytoczone tylko przeciwko wszystkim podmiotom danego stosunku prawnego.

- np. l. p. łączną czynną mają współwłaściciele nieruchomości w sprawie o unieważnienie umowy sprzedaży tej nieruchomości; bierną mają np. małżonkowie w sprawie z powództwa prokuratora lub osoby trzeciej o unieważnienie małżeństwa albo dziecko i matka w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa z powództwa męża matki.

* Skutki braku legitymacji w procesie:

a) Legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) - oddalenie powództwa

b) Legitymacji procesowej - w doktrynie panuje pogląd, że taki brak również prowadzi do oddalenia powództwa (najczęściej w sytuacji, gdy legitymacja procesowa i materialna zespalają się tzn. brak tej legitymacji był wynikiem braku legitymacji materialnej)

- w przypadku braku legitymacji procesowej w sytuacji, gdy nie łączy się ona z legitymacją materialną

→ wg. Jodłowskiego należy zastosować w takim wypadku odrzucenie pozwu wniesionego przez osobę nieuprawnioną formalnie. Zastosowanie odrzucenia pozwu ma miejsce poprzez zastosowanie analogi (legis), jako że przepisy k.p.c. mówiące o odrzuceniu pozwu nie wymieniają takiej przyczyny odrzucenia pozwu.

→ K.p.c. zawiera jednak kompleks przepisów mających na celu uniknięcie takich w/w konsekwencji braku legitymacji w procesie i pozwalających na konwalidacje tego braku oraz na kontynuowanie procesu z udziałem osób legitymowanych. (instytucja zmian podmiotowych w procesie art. 194-196)

26. Zdolność sądowa w procesie i postępowaniach odrębnych oraz skutki jej braku

* Jest to zdolność do tego, aby w sądowym postępowaniu cywilnym występować w charakterze strony lub uczestnika.

- art. 64-definicja ustawowa - zdolność występowania w procesie jako strona + lub uczestnik postępowania (w zw. z art. 13 §2)

* Zdolność sądowa jest atrybutem zdolności prawnej. Jak się ma zdolność do posiadania praw i obowiązków materialnoprawnych to trzeba też mieć możliwość ich obrony i ich realizacji na właściwej drodze (sądowej).

* W świetle art. 64 zdolność sądową mają:

1) Osoby fizyczne

- Posiadają zdolność sądową od chwili urodzenia do chwili śmierci.

- Warunkową zdolność sądową posiada nasciturus (art. 599).

- Jeżeli dana osoba zmarła przed wszczęciem postępowania, nie może ono być już wszczęte ani w jej imieniu, ani na jej rzecz, ani przeciwko niej.

Jeżeli śmierć strony lub uczestnika nastąpiła w toku postępowania, to od tej chwili postępowanie nie może się już toczyć i podlega zawieszeniu (art. 174 § 1 p. 1)

2) Osoby prawne

- Nabywają zdolność sądową z chwilą nabycia osobowości prawnej. Gaśnie z chwilą likwidacji.

- Jeśli utrata zdolności sądowej przez osobę prawną następuje w toku postępowania, ulega ono zawieszeniu

(art. 174 § 1 p. 1), a możliwość jego kontynuacji zależy od tego, czy istnieje następca prawny tej osoby; w przeciwnym razie postępowanie ulega umorzeniu (art. 182 § 1).

3) Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (podmioty ustawowe)

- art. 64 § 1¹

4) Organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały os. pr.

* W postępowaniu z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w myśl art. 460 § 1, zdolność sądową ma także:

- Pracodawca - chociażby nie posiadał osobowości prawnej

- organ rentowy

→ W myśl tego artykułu zdolność sądową mają wszelkie państwowe jednostki organizacyjne jako pracodawcy. W tym więc postępowaniu nie występuje Skarb Państwa.

* W sprawach z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi, w myśl art. 691³, zdolność sądową ma:

- Dyrektor przedsiębiorstwa - który działa jako odrębny podmiot z tytułu swej funkcji.

- Rada pracownicza

* Zdolność sądowa cudzoziemców, zagranicznych osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi określa się według prawa właściwego dla ich zdolności prawnej. (art. 1117 § 1)

* Zdolność sądowa stanowi przesłankę procesową, której istnienie sąd bada z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 202)

* Skutki braku zdolności sądowej zależą od tego czy:

a) braki w tym zakresie dadzą się uzupełnić

- w myśl art. 70 § 1 sąd wyznacza odpowiedni termin do uzupełnienia zdolności sądowej

- art. 70 § 2 przewiduje możliwość tymczasowego dopuszczenia przez sąd do czynności podmiot nie mający zdolności sądowej; dopuszczenie to następuje z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu brak zdolności sądowej będzie uzupełniony.

b) uzupełnienie ich nie jest możliwe

- jeżeli braki nie zostały w wyznaczonym terminie uzupełnione lub nie mogą być uzupełnione, sąd zniesie postępowanie w zakresie, w jakim jest ono dotknięte brakiem (art. 71) i w tym zakresie odrzuca pozew (art. 199 § 1 p. 3).

- jeżeli sąd I instancji rozpocząłby sprawę z udziałem podmiotu niemającego zdolności sądowej, było by to równoznaczne z rozpoznaniem sprawy bez udziału jednej strony co skutkuje nieważnością postępowania ( art. 379 p. 2)

* Brak zdolności sądowej w postępowaniu nieprocesowym wywołuje te same skutki co w procesie (art. 13 § 2), z tym że odrzucenie wniosku lub umorzenie postępowania następuje co do uczestnika, którego brak ten dotyczy.

* W postępowaniu egzekucyjnym skutki braku zdolności sądowej → art. 824 - postępowanie umarza się w całości lub części, jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej, przy czym umorzenie postępowania z tego powodu nastąpić może dopiero, gdy w terminie wyznaczonym przez organ egzekucyjny brak ten nie zostanie usunięty.

- Może nastąpić tu tylko następczy brak zdolności sądowej.

27. Zdolność procesowa i jej rodzaje oraz skutki braku. Zdolność procesowa osób fizycznych oraz jednostek organizacyjnych

* Możność działania w postępowaniu mają tylko te osoby, którym służy zdolność procesowa.

* W art. 65 § 1 zawarta jest definicja ustawowa → jest to zdolność do czynności procesowych.

* Zdolność procesowa w myśl art. 65 § 1 przysługuje:

1) Osobom fizycznym, mającym pełną zdolność do czynności prawnych

- Zgodnie z art. 11 i 12 KC pełna zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie nieubezwłasnowolnione.

- Stosownie do art. 65 § 2 osoba fizyczna ograniczona w zdolność do czynności prawnych (zgodnie z art. 15 KC są to małoletni, którzy ukończyli lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo) ma zdolność procesową tylko w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. (jest to ograniczenie rodzajów spraw, w jakich może ona działać samodzielnie a nie ograniczenie czynności procesowych) np. sprawy ze stosunku pracy

- art. 66 - osoba fizyczna nie mająca zdolności procesowych może podejmować czynności procesowe tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego.

+ art. 453¹ - w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa matka i ojciec dziecka mają zdolność procesową także wtedy, gdy są ograniczeni w zdolność do czynności prawnych, jeżeli ukończyli lat szesnaście.

+ W postępowaniu nieprocesowym w sprawach dotyczących osób małoletnich i ubezwłasnowolnionych:

^ Art. 573 § 1 - w postępowaniu tym zdolność do podejmowania czynności mają małoletni którzy ukończyli lat 13 i ubezwłasnowolnieni częściowo.

^ Art. 559 § 3 - ubezwłasnowolniony może wystąpić z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia

Art. 560 § 1 - ubezwłasnowolniony jest zawsze uprawniony do zaskarżenia wszelkich postanowień w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie.

b) Osobom prawnym

c) Jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną

d) Organizacjom społecznym, niemającym osobowości prawnej, dopuszczonym do działania na podstawie obowiązujących przepisów

→ b, c, d - maja zawsze pełną zdolność procesową; żadne ograniczenia tych podmiotów nie są przewidziane.

→ Zdolność procesową w sprawach z zakresu prawa pracy ma też pracodawca (art. 460 § 1), a także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych organ rentowy.

+ Mają zdolność procesowa również podmioty, którym przysługuje zdolność sądowa.

* Brak zdolności procesowej:

- Może mieć miejsce tylko w przypadku osoby fizycznej. Natomiast w przypadku osób prawnych, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych niemających osobowości prawnej może wchodzić w rachubę brak organu powołanego do jej reprezentowania.

- Jeżeli braki w zakresie zdolności procesowej dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin dla konwalidowania tego braku. (art. 70 § 1) W przypadku osoby fizycznej przez wezwanie do udziału w sprawie jej przedstawiciela ustawowego lub przez ustanowienie go, gdy takiego nie ma ( gdy takie ustanowienie powinno nastąpić z urzędu to sąd przed którym toczy się postępowanie zwraca się do sądu opiekuńczego).

- Art. 69 - dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesowa niecierpiącą zwłoki.

- Art. 70 § 2 - sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę nie mająca zdolności procesowej, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu brak ten będzie uzupełniony, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.

- Przepis art. 69 ma zastosowanie w zasadzie do braku po stronie pozwanego, natomiast art. 70 § 1 do braku po stronie powoda.

- Dalszy bieg postępowania zależy od tego czy przedstawiciel ustawowy:

a) Potwierdzi czynności procesowe powoda - postępowanie będzie toczyło się z udziałem przedstawiciela ustawowego i brak zdolności procesowej będzie konwalidowany ab initio.

b) Odmówi ich potwierdzenia lub nie weźmie udziału w postępowaniu - sąd odrzuci pozew z powodu braku zdolności procesowej powoda (art. 199 § 1 p. 3 i § 2)

→ Ta sytuacja nie ma miejsca, gdy zdolności procesowej nie ma pozwany. Jeżeli przedstawiciel ustawowy pozwanego nie mającego zdolności procesowej zostanie zawiadomiony należycie o toczącym sie postępowaniu i nie weźmie w nim udziału, wówczas sąd może rozpoznać sprawę bez udziału strony pozwanej i wydać wyrok zaoczny.

- Brak zdolności procesowej jest przesłanką procesową, którą sąd bierze z urzędu pod rozwagę w każdym stadium sprawy.

→ Gdy sąd rozpatrzył sprawę mimo braku zdolności procesowej jednej ze stron i nieustanowienia przedstawiciela ustawowego, postępowanie będzie dotknięte nieważnością. (art. 379 p. 2)

28. Usuwanie braku zdolności sądowej, procesowej oraz braku organu

* Wymóg posiadania zdolności sądowej, zdolności procesowej (niedziałanie przedstawiciela ustawowego) oraz braki w składzie organów (brak organu) zaliczane są do przesłanek procesowych. W przypadku ich braku proces nie może się toczyć, ponieważ postępowanie zakończone orzeczeniem merytorycznym będzie dotknięte nieważnością (art. 379 p. 2).

Okoliczności te sąd bierze z urzędu pod uwagę w każdym stanie sprawy (art. 202) i jeżeli okoliczności te istniały już w dacie wytoczenia powództwa obligatoryjne jest (za wyjątkiem braku zdolności procesowej pozwanego oraz braku w składzie organów pozwanej jednostki organizacyjnej, jeżeli braki te uniemożliwiają jej działanie) wydanie postanowienia odrzucającego pozew (art. 199 § 1 p. 3).

→ to orzeczenie musi poprzedzać podjęta przez sąd próba uzupełnienia tego braku (art. 199 § 2)

→ postępowanie sanujące te braki normują art. 70 § 1 i art. 71

* Nie jest nigdy możliwe uzupełnienie braku zdolności sądowej u osób fizycznych.

W pozostałych przypadkach, gdy da się uzupełnić brak zdolności sądowej;

- w myśl art. 70 § 1 sąd wyznacza odpowiedni termin do uzupełnienia zdolności sądowej

- art. 70 § 2 przewiduje możliwość tymczasowego dopuszczenia przez sąd do czynności podmiot nie mający zdolności sądowej; dopuszczenie to następuje z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu brak zdolności sądowej będzie uzupełniony.

* Brak zdolności procesowej może występować tylko u osoby fizycznej. Może on łączyć się z brakiem przedstawiciela ustawowego. Natomiast w odniesieniu do osób prawnych, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych niemających osobowości prawnej może wchodzić w rachubę brak organu powołanego do jej reprezentowania.

- Jeżeli braki zdolności procesowej dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin dla konwalidowania tego braku.

^ Brak zdolności procesowej osoby fizycznej może być zawsze konwalidowany przez wezwanie do udziału w sprawie jej przedstawiciela ustawowego, a jeśli takiego nie ma, przez ustanowienie go.

^ Jeżeli małoletni będący stroną lub uczestnikiem postępowania nie pozostaje pod władzą rodzicielską i nie ma przedstawiciela ustawowego, powinien być wyznaczony opiekun, o co sąd, przed którym toczy się postępowanie zwraca się z urzędu do sądu opiekuńczego. (art. 70 § 1, art. 145 k.r.o.)

→ W myśl art. 69, dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesowa niecierpiącą zwłoki. (funkcja jego jest przejściowa do czasu ustanowienia opiekuna)

^ W myśl art. 70 § 2 sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności procesowej, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu brak ten będzie uzupełniony, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę, czyli ustanowionego przedstawiciela ustawowego.

^ Art. 69 ma zastosowanie do braku zdolności procesowej po stronie pozwanego, a art. 70 § 1 po stronie powoda.

- Brak organu powołanego do reprezentowania.

^ Sąd wyznaczy odpowiedni termin na jego uzupełnienie, względnie powinien zwrócić się do sądu opiekuńczego o ustanowienie dla tej osoby kuratora. Kurator taki powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację (analogicznie do jednostki organizacyjnej i niepełnych osób prawnych).

^ Sąd może też na podstawie art. 69 ustanowić kuratora.

29. Zdolność postulacyjna. Przymus adwokacko-radowski w postępowaniu cywilnym

* Zdolność postulacyjna oznacza zdolność do samodzielnego (osobistego) dokonywania czynności procesowych, bez potrzeby korzystania z pełnomocnika.

* Można mówić o dwojakiego rodzaju ograniczeniach zdolności postulacyjnej:

a) przyczyny natury faktycznej - np. strona nie może osobiście uczestniczyć w czynnościach procesowych z powodu nieznajomości języka urzędowego sądu lub ułomności (osoba głuchoniema)

- art. 5 § 2 i 3 p.u.s.p. przewidują, że osoba taka ma prawo do występowania przed sądem w znanym języku i bezpłatnego korzystania z tłumacza o przyznaniu, którego decyduje sąd właściwy do rozpatrzenia sprawy w I instancji

b) przyczyny o charakterze prawnym - np. ustanowiony przez prawo przymus korzystania z zastępstwa przez pełnomocnika, w szczególności będącego adwokatem lub radcą.

* Przymus adwokacko-radcowski- oznacza, że pewne czynności procesowe strona lub uczestnik postępowania mogą dokonać tylko przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Pozbawia on strony zdolności postulacyjnej.

- Przymus taki unormowany jest w art. 87¹. Stanowi on, że w postępowaniu przed SN obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych. Zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed SN, podejmowanych przed sądem niższej instancji.

- Zgodnie z art. 87¹ § 2 zastępstwo to nie jest obowiązkowe w postępowaniu o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jak również gdy stroną, jej organem, jej przedstawicielem ustawowym lub pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, a także gdy strona, jej organem lub jej przedstawicielem ustawowym jest adwokat, radca prawny lub radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

- Art. 87¹ § 1 nie stosuje się także w tedy, gdy zastępstwo procesowe Skarbu Państwa jest wykonywane przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa. (art. 87¹ § 3)

- Jeżeli zastępstwo to jest obowiązkowe, w razie śmierci adwokata lub radcy prawnego, skreślenia z listy, utraty możliwości wykonywania zawodu albo utraty zdolności procesowej → sąd zawiesza postępowanie z urzędu, wyznaczając odpowiedni termin do wskazania innego adwokata lub radcy prawnego, i po upływie tego terminu podejmuje postępowanie. (art. 175¹)

- Pismo procesowe sporządzone z uchybieniem art. 87¹ podlega zwrotowi bez wzywania do jego uzupełnienia (art. 130 § 5).

30. Pojęcie uczestnika postępowania nieprocesowego

* Postępowanie nieprocesowe oparte jest na zasadzie uczestnictwa (w przeciwieństwie do postępowania procesowego gdzie obowiązuje zasada dwustronności).

- W postępowaniu tym osoby zainteresowane biorą udział jako uczestnicy. (zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania{posiada interes prawny}) [art. 510 § 1]

* Każdy uczestnik zajmuje stanowisko samodzielne i niezależne, przy czym nie musi tu występować przeciwstawność stanowisk między uczestnikami.

* W postępowaniu nieprocesowym może występować nawet jeden uczestnik, gdy tylko jedna osoba jest zainteresowana wynikiem postępowania np. w sprawie o sprostowanie aktu urodzenia osoba której akt dotyczy. Może występować też wielu uczestników np. w sprawie o działy spadku kilku spadkobierców.

* Może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji. Jeżeli weźmie udział to staje się uczestnikiem. (art. 510 § 1)

* Sąd z urzędu bada czy wszyscy wstąpili (ci co powinni) do postępowania oraz czy uczestnik faktycznie wykazuje interes prawny (jak nie to w formie postanowienia odmawia wstąpienia do postępowania).

- Na odmowę dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie przysługuje zażalenie.

*Art. 510 § 2 - Jeżeli okaże się, że zainteresowany nie jest uczestnikiem, sąd wezwie go do udziału w sprawie. Przez to wezwanie wezwany staje się uczestnikiem.

* Zadaniem sądu jest także czuwanie, aby postępowanie toczyło sie z udziałem pewnych osób, które są uczestnikami danego postępowania ex lege, a więc nie podlega badaniu ich interes prawny legitymujący do udziału w postępowaniu.

31. Czynności referendarza sądowego w postępowaniu cywilnym; skarga na orzeczenie referendarza Referendarz sądowy może wykonywać czynności w postępowaniu cywilnym w wypadkach wskazanych w ustawie (art. 47)m.in.

• Wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym i elektronicznym postępowaniu upominawczym

• Wydaje europejski nakaz zapłaty

• Wydaje postanowienia w sprawie stwierdzenia prawomocności

• Wykonuje czynność w sprawach o wpis w księdze wieczystej

• Wykonuje czynności w postępowaniu rejestrowym z wyłączeniem prowadzenia rozprawy

• Może wykonywać czynności w sprawach z zakresu prawa spadkowego, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy, zabezpieczenia spadku oraz przesłuchania świadków testamentu ustnego

• Wydaje postanowienia o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego

Istotne są funkcje referendarzy sądowych w zakresie orzekania o kosztach sądowych oraz wyliczenia kosztów procesu:

• Zarządzenia zwrotu opłat na zasadach określonych w art. 79-81 ust. o k.s

• Przyznaje i ustala należności świadków, biegłych, tłumaczy lub stron

• Wykonuje przewidziane w ustawie o kosztach sądowych czynności w zakresie zwalniania od kosztów sądowych

• Na zarządzenie prezesa sadu rejonowego lub okręgowego - wykonuje czynności w sprawach odroczenia lub rozłożenia na raty należności sądowych

Skarga na orzeczenie referendarza Zgodnie z art. 518 kpc skargę wnosi się do sądu w terminie tygodniowym od dnia czynności, gdy uczestnik był przy niej obecny lub był o jej terminie zawiadomiony, w innym wypadku od dnia doręczenia zawiadomienia uczestnika o dokonaniu czynności.

Skarge wnosi się w przedmiocie wpisu w księdze wieczystej lub wydanego w postępowaniu rejestrowym. W razie skargi wpis nie traci mocy aż do orzeczenia sądu w tej sprawie, który może ten wpis uchylić w całości lub części.

32. Współuczestnictwo procesowe. Pojęcie i rodzaje

Współuczestnictwo procesowe jest to występowanie po jednej lub drugiej stronie procesu kilku podmiotów. Najczęściej wielopodmiotowość strony podmiotowej wynika ze stosunku współwłasności, niepodzielności i solidarności zobowiązań. Współuczestnictwo po stronie powodowej nazywane jest czynnym, a po stronie pozwanej biernym.

Współuczestnictwo może istnieć od początku postępowania tzw. pierwotne na skutek wniesienia powództwa przez kilku powodów lub przeciwko kilku pozwanym. Może także powstać w toku postępowania na skutek zmian podmiotowych w procesie tzw. następcze np.

• Gdy w miejsce zmarłej osoby wejdzie kilku jej następców

• Gdy w miejsce strony, która zbyła przedmiot sporu, wejdzie kilku jego nabywców

• W sytuacji dopozwania i następstwa procesowego

Rodzaje:

• Materialne i formalne

• Konieczne i jednolite

• Konkurencyjne

Wstąpienie prokuratora następuje z inicjatywy sądu lub samego prokuratora, który może samodzielnie zadecydować o wstąpieniu chyba że udział jest obligatoryjny. W postępowaniu nieprocesowym może wszcząć i włączyć się do toczącego się postępowania i będzie zawsze uczestnikiem na równych prawach jak inni uczestnicy (nie działa to na rzecz strony).

RPO działa na takich samych zasadach jak prokurator. Na podstawie przesłanek: ochrona praw i wolności człowieka i obywatela.

33. Współuczestnictwo jednolite. Pojęcie, przykłady, skuteczność czynności współuczestników.

Współuczestnictwo jednolite (art. 73 § 2) występuje gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, wyrok musi być identyczny dla wszystkich współuczestników. Współuczestnictwo jednolite z istoty spornego stosunku prawnego najczęściej wchodzi w rachubę w wypadkach praw i zobowiązań niepodzielnych oraz stosunków prawa rodzinnego. Przykłady:

• Gdy właściciel nieruchomości występuje przeciwko dwóm współwłaścicielom sąsiedniej nieruchomości o zniesienie służebności , czy w sprawie z powództwa osoby trzeciej o unieważnienie małżeństwa to wyrok musi być jednakowy wobec obu pozwanych

Czynności procesowe poszczególnych współuczestników jednolitych są skuteczne wobec wszystkich współuczestników, wbrew ogólnej zasadzie, iż każdy współuczestnik działa w imieniu własnym. Jest to istota współuczestnictwa jednolitego traktująca sprawę jako jedną i niepodzielną wobec wszystkich współuczestników.

Przy czynnościach dyspozycji materialnej wymagana jest zgoda wszystkich współuczestników jednolitych.

34. Współuczestnictwo materialne. Pojęcie, przykłady

Współuczestnictwo materialne występuje, kiedy:

• prawa lub obowiązki wspólników są im wspólne

• prawa lub obowiązki współuczestników są oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej.

Wspólność praw występuje z reguły po stronie powodów, a obowiązków po stronie pozwanych.

Tożsamość podstawy musi wchodzić w grę jednocześnie co do podstawy fatycznej i prawnej, przy czym warunek wspólności praw lub obowiązków nie jest już wymagany.

Przykład:

Dwóch współwłaścicieli nieruchomości dochodzi należności z tytułu czynszu za lokal.

Wierzyciel dochodzi należności od dwóch dłużników solidarnych.

35. Współuczestnictwo konieczne. Pojecie, przykłady, usuwanie braku legitymacji łącznej.

Współuczestnictwo konieczne polega na tym że po stronie powoda lub pozwanego musi wystąpić kilka osób. Jeżeli nie wystąpi któreś z tych osób to zachodzi brak legitymacji procesowej.

Współuczestnictwo konieczne, wynika najczęściej ze stosunków prawa rodzinnego, rzeczowego, zobowiązaniowego, zobowiązaniowego także prawa autorskiego i własności przemysłowej.

W zasadzie współuczestnictwo konieczne jest współuczestnictwem jednolitym ale nie działa to w drugą stronę.

Przykłady:

• Jeśli mąż matki występuje o zaprzeczenie ojcostwa, musi pozwać matkę i dziecko

• Jeśli wspólnik żąda rozwiązania spółki przez sąd, musi pozwać wszystkich wspólników

• Współuczestnictwo powodów w sprawie wykluczenia ze spółki z o.o.

Brak legitymacji łącznej powinien być usunięty przez sąd z urzędu. Zgodnie z art. 195§1, kiedy nie występują wszystkie obowiązane podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby niebiorące udziału w taki sposób, by ich wezwanie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła w wnioskiem o ustanowienie kuratora. Następnie zgodnie z art. 195§2, sąd wezwie osoby niezapozwane do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Osoby których udział w sprawie w charakterze powodów jest konieczny, sąd zawiadomi o toczącym się procesie. Osoby te mogą w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia przystąpić sprawy w charakterze powodów. Jeśli nie przystąpią do sprawy, będzie musiało nastąpić oddalenie powództwa z braku legitymacji procesowej łącznej (czynnej). Zatem brak w zakresie współuczestnictwa koniecznego może być zawsze konwalidowany, gdy chodzi o współuczestnictwo bierne, natomiast jego konwalidacja przy współudziale czynnym zależy od zachowania się osób, które powinny występować w charakterze współuczestników koniecznych.

36. Współuczestnictwo konkurencyjne

Występuje w sytuacjach kiedy:

• Powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, w tedy sąd wzywa tą osobę do wzięcia udziału w sprawie. Może ona za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, który wówczas będzie zwolniony od udziału w sprawie. Jeśli jednak takiej zgody nie będzie lub sama osoba wezwana nie wyrazi takiej zgody to będzie ona występować w charakterze pozwanego obok dotychczasowego pozwanego, który nadal pozostanie w tym procesie. Dopiero sąd w wyroku rozstrzygnie, która z nich jest odpowiedzialna wobec powoda, a która nie.

• Podobnie będzie w odwrotnej sytuacji kiedy okaże się ze powództwo zostało wniesione nie przez osobę, która powinna występować w sprawie w charakterze powoda

Szczególnym rodzajem współuczestnictwa konkurencyjnego wynika z interwencji głównej, gdy osoba trzecia występuje z powództwem przeciwko obu stronom toczącego się procesu o rzecz lub o prawo, o które toczy się spór między tymi stronami. W tej sytuacji powód i pozwany z pierwotnego procesu stają się współpozwanymi w procesie interwencyjnym.

37. Interwencja uboczna. Pojęcie, rodzaje, interes prawny interwenienta

Interwencja uboczna polega na wstąpieniu do procesu osoby trzeciej (interwenienta ubocznego) i przystąpieniu do jednej ze stron procesowych oraz wzięcie udziału w tym procesie obok strony procesowej(art. 378).

Zgodnie z art. 76kpc kto ma interes prawny w tym aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w II instancji przystąpić do tej strony.

Po stronie powoda - najwcześniej wraz wniesieniem pozwu

Po stronie pozwanego - po doręczeniu odpisu pozwu pozwanego

Interes prawny - sytuacja, w której osoba trzecia nie będąca stroną procesową jest zainteresowana wynikiem procesu ponieważ może on oddziaływać na jej sytuację prawną.

Interwencja powinna być złożona w formie pisemnej.

Interwenient jest kontrolerem i pomocnikiem strony, współdziała ze stroną celem osiągnięcia pozytywnego rozstrzygnięcia oraz czuwa nad dokonaniem odpowiednich czynności. Interwenient może dokonywać wszystkich czynności wynikających ze sprawy pod warunkiem że nie będą sprzeczne z czynnościami strony. Ograniczenia czynności procesowych interwenienta są dwojakie:

• Ze względu na niedopuszczalność czynności w danym stadium sprawy

• Ze względu na sprzeczność z czynnością lub oświadczeniem strony

Interwenient uboczny nie dochodzi w procesie żadnych praw własnych, ale pośrednio broni swej sytuacji prawnej, na którą może wpłynąć wygranie lub przegranie procesu przez tę stronę. Tak więc wynik procesu oddziałuje tylko w sposób pośredni na interes prawny interwenienta.

Zasięg podmiotowy interwencji ubocznej, tj. krąg osób, które mogą ją zgłaszać, nie jest ograniczony. Podobnie jest zasięgiem przedmiotowym.

Istnieje możliwość wniesienia opozycji przeciwko wstąpienia interwenienta do sprawy, którą rozpoznaje sąd na rozprawie (bada czy interwenient ma interes prawny)

Interwenient za zgodą obu stron może wstąpić w miejsce strony, do której przystąpił.

Rodzaje interwencji ubocznej:

1. Zwykła (niesamoistna) - wyrok ma pośredni skutek dla interwenienta

2. Kwalifikowana (samoistna) - występuje wówczas kiedy z istoty spornego stosunku prawnego lub z ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku miedzy interwenientem a przeciwnikiem strony do której przystąpił. Jest to wyjątek od zasady że wyrok odnosi bezpośredni skutek tylko między stronami.

38. Przypozwanie

Przypozwanie realizuje się w drodze inicjatywy strony zmierzającej do wejścia osoby trzeciej do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego. Polega to na zawiadomieniu osoby trzeciej toczącym się procesie i wezwaniu jej przez stronę do wzięcia udziału w sprawie.

W tym celu strona wnosi do sądu pismo procesowe o przypozwanie. Pismo to doręcza się niezwłocznie osobie trzeciej, która jeśli zgłosi swoje przystąpienie do strony staje się interwenientem ubocznym.

Przypozwanie stosuje się zwłaszcza w sytuacjach kiedy stronie pozwanej w razie przegrania procesu może służyć regres przeciwko osobie trzeciej, a przypozwanie służy zabezpieczenie przed zarzutem w przyszłym procesie regresowym, nienależytej obrony.

39. Interwencja główna

Interwencja główna jest powództwem osoby trzeciej wytoczonym przeciwko obu stronom toczącego się już procesu o rzecz lub prawo o które toczy się postępowanie.

W myśl art.75kpc, kto występuje z roszczeniem o rzecz lub prawo, o które sprawa toczy się pomiędzy innymi osobami, może aż do zamknięcia rozprawy w I instancji wytoczyć powództwo o tę rzecz lub prawo przeciwko obu stronom przed sąd, w którym toczy się sprawa.

Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu jest osoba trzecia wystąpi przeciwko obu stronom z interwencją główną

Należy nadmienić, że interwencja głowna nie jest obligatoryjną drogą dochodzenia roszczenia przez osobę trzecią. Osoba ta może bowiem ograniczyć się do pozwania tylko jednej strony, jeśli to może doprowadzić do zaspokojenia jej roszczenia.

40. Zmiany stron w procesie. Następstwo typu mortis causa oraz inter vivo

Następstwo procesowe jest to sytuacja, w której na miejsce strony lub uczestnika postępowania wchodzi inna osoba, a pierwotna strona lub uczestnik występuje z postępowania. Może mieć ono charakter:

• Ogólny- gdy następca prawny strony lub uczestnika, w wyniku przejścia na niego ogółu praw i obowiązków zmarłego, nabywa legitymację do wejścia na miejsce strony lub uczestnika we wszelkich toczących się w chwili otwarcia następstwa prawnego procesach lub innych postępowaniach. Jest to zawsze następstwo mortus causa

• Szczególny- polega na tym, że nie występuje brak strony tylko zmiana w jej statusie prawno - materialnym (może dojść do utraty legitymacji procesowej). Przykładem może być zbycie przedmiotu sporu w toku sporu, które nie powoduje zmian w legitymacji, mimo że przedmiot uprawniający do złożenia pozwu nie znajduje się już w gestii powoda (art. 192 pkt 3). Może być zarówno motris causa jak i intern vivo.

Następstwo typu mortus causa to rezultat następstwa prawnego może być skutkiem śmierci osoby fizycznej lub likwidacji osoby prawnej albo innej jednostki organizacyjnej będącej stroną lub uczestnikiem postępowania.

Następstwo typu intern vivos to wynik czynności prawnej, dotyczącej przedmiotu sporu. W razie zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem nabywca może wejść do procesu na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Warunkiem następstwa procesowego w tych wypadkach jest zgoda strony przeciwnej; w razie jej braku zbycie nie ma wpływu na bieg sprawy. Przy inter vivo sąd nie zawiesza postępowania.

41. Następstwo procesowe a następstwo prawne. Przekształcenia podmiotowe procesu

Następstwo procesowe jest zazwyczaj konsekwencją następstwa prawnego w toku procesu, a więc rezultatem zmian podmiotów danego stosunku prawnego.

Znaczącą różnicą między tymi następstwami polega na tym że przy prawnym następcy służą przeciwko stronie przeciwnej wszystkie te zarzuty, które służyły jego poprzednikom, a przy procesowym następcy służą tylko własne zarzuty.

Następstwo prawne: - succesio inter vivos (między żyjącymi)

- succesio mortis causa (na wypadek śmierci)

Przy mortis causa następstwo ma charakter ogólny, a więc następca prawny wchodzi w ogół praw i obowiązków wcześniejszego podmiotu i wstępuje jako strona do każdego toczącego się procesu.

Przy Inter vivo w trakcie procesu następuje zbycie rzeczy lub prawa, o które toczy się proces. Zbycie w formie sprzedaży, zamiany, cesji czy darowizny. Nabywca może wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej

42. Pełnomocnictwo w procesie. Pojęcia i rodzaje

Pełnomocnictwo procesowe jest to czynność prawna polegająca na złożeniu oświadczenia woli przez stronę procesową w zakresie udzielania upoważnienia osobie trzeciej do działania za stronę w jej imieniu i na jej rzecz w postępowaniu cywilnym.

Może być udzielone przez os. fiz., która ma zdolność procesową oraz os. prawną, jednostke organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, organizacje społeczną lub przedstawiciela ustawowego.

Pełnomocnictwo procesowe(art. 88) może mieć charakter pełnomocnictwa:

• Pełnego, które dzieli się na:

• ogólne - do wszystkich spraw danego podmiotu

• szczególne, tzn. do pojedynczej sprawy (do spraw o rozwód oraz w sporach między rodzicami i dziećmi wymagane jest pełnomocnictwo szczególne).

• tylko do niektórych czynności procesowych,

Pełnomocnictwo procesowe powinno mieć zawsze formę pisemną i obejmuje z samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych w postępowaniu rozpoznawczym, pomocniczym i egzekucyjnym (art.91). Zakres ten może być rozszerzony o inne czynności, a także możliwe jest zawężenie. Co więcej nie gaśnie ono z chwilą zakończenia sprawy, lecz uprawnia pełnomocnika do działania w razie potrzeby po uprawomocnieniu się tego orzeczenia do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. (wyjątek: wniesienie skargi kasacyjnej)

Falsus prokurator - pełnomocnik działający bez pełnomocnictwa, który dopiero je nabywa w przypadku zatwierdzenia przez stronę, dokonanych przez niego czynności.

Pełnomocnik procesowy ma prawo udzielić dalszego pełnomocnictwa ale tylko adwokatowi albo racy prawnemu. Skutki działania pełnomocnika dotyczą bezpośrednio strony.

Pełnomocnictwo wygasa w wyniku:

• wypowiedzenia

• śmierci pełnomocnika, utraty przez niego zdolności procesowej lub kwalifikacji do sprawowania funkcji pełnomocnika

• śmierci strony

• osiągnięcia celu, dla którego udzielono pełnomocnictwa

43. Pełnomocnictwo w procesie a przedstawicielstwo ustawowe. Krąg osób uprawnionych, aby być pełnomocnikiem w procesie cywilnym.

Przedstawicielstwo ustawowe wchodzi w rachubę tylko wtedy, gdy strona lub uczestnik(osoba fizyczna) nie ma zdolności procesowej. We wszystkich innych wypadkach stosuje się pełnomocnictwo procesowe.

Pełnomocnikiem w procesie cywilnym może zostać (art87):

• adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

• Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nie posiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego. Osoba prawna prowadząca, na podstawie odrębnych przepisów, obsługę prawną przedsiębiorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może udzielić pełnomocnictwa procesowego - w imieniu podmiotu, którego obsługę prawną prowadzi - adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego upoważniona przez ten podmiot.

• W sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka i o roszczenia alimentacyjne pełnomocnikiem może być również przedstawiciel właściwego w sprawach z zakresu pomocy społecznej organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie.

• W sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem.

• W sprawach związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.

• W sprawach związanych z ochroną własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych.

44. Pomoc prawna z urzędu

Pomoc prawna z urzędu jest to instytucja ustanowienia adwokata lub radcy prawnego przez sąd. Służyć to ma temu, aby strona, która nie jest w stanie pokryć kosztów wynagrodzenia fachowego pełnomocnika, mogła skorzystać z pomocy takiego pełnomocnika, gdy jest to wskazane dla zapewnienia należytej ochrony jej praw w postępowaniu cywilnym.

Wniosek o pomoc prawną składa strona do sądu w którym ma toczyć się sprawa lub sądu rejonowego właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania.

Sąd o wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej radców prawnych

Adwokat lub radca prawny może być ustanowiony co do zasady tylko na wniosek strony, za wyjątkiem sytuacji kiedy osoba, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku.

Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla strony jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.

45. Pojęcie powództwa i jego treść. Rodzaje powództw

Powództwo jest procesowym środkiem ochrony praw podmiotowych zawartym we wniosku skierowanym do sądu o udzielenie powodowi ochrony prawnej w drodze procesu cywilnego

Treścią powództwa jest treść wniosku skierowanego do sądu oraz treść żądania skierowanego poprzez sąd do pozwanego.

Każde powództwo składa się z dwóch elementów: żądania i jego uzasadnienia. Żądanie obejmuje treść twierdzenia prawnego, na które powód powołuje się i jednocześnie wniosek o udzielenie tak właśnie sformułowanemu twierdzeniu ochrony prawnej. W żądaniu wymaga się również określenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Natomiast uzasadnienie służy konkretyzacji samego żądania.

Rodzaje powództw:

• O zasądzenie świadczenie - jest środkiem dochodzenia przez wierzycieli świadczeń należnych im od dłużników np. alimentacyjne, windykacyjne, odszkodowawcze. W drodze tego powództwa można domagać się tylko roszczeń wymagalnych i to najpóźniej w chwili zamknięcia rozprawy

• O ustalenie prawa lub stosunku prawnego - może je wytoczyć tylko podmiot który ma interes prawny oraz czynną legitymację

• O ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego - zmierza ono do:

• utworzenia nowego stosunku prawnego lub prawa

• zmiany istniejącego stosunku prawnego lub prawa

• zniesienia stosunku prawnego lub prawa

Wyrok zapadły z powództwa o ukształtowanie wywiera zawsze skutek konstytutywny, i to albo z mocą ex nunc albo ex tunc np. powództwo o ustalenie ojcostwa, o podwyższenie alimentów, o unieważnienie małżeństwa.

46. Pojęcie i rodzaje czynności procesowych

Czynność procesowa to formalna czynność podmiotu procesowego, która według prawa procesowego może wywołać powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnoprocesowego.

Rodzaje czynności procesowych:

Czynność procesowe sądu - są to wszystkie czynności sądu lub jego organów zastępczych czy pomocniczych, przewidziane przez prawo. Są to m.in.

• czynności kierujące postępowaniem i zapewniające porządek na sali rozpraw

• czynności, których celem jest zbadanie wszystkich istotnych okoliczności sprawy

• czynności kontrolujące akty dyspozycyjne stron

• czynności sądowe kończące postępowanie w danej sprawie

Uchylenie wadliwej czynności procesowej sądu może nastąpić tylko wskutek ponownej czynności sądu.

Czynność stron lub uczestników - musi być podejmowana przez podmiot mający zdolność procesową, w formie oraz czasie przewidzianym przez prawo. Jest to czynność fakultatywna i odwołalna.

Czynność prokuratorów i organizacji społecznych - są to czynności o charakterze obligatoryjnym, formalnym i prekluzyjnym. Prokurator występuje zawsze jako rzecznik interesu społecznego. Czas i forma jest taki sam jak dla stron i uczestników. Jest to również czynność odwołalna.

47. Doręczenia

Wszelkie pisma procesowe powinny być doręczane z urzędu a więc przez pocztę, woźnego, komornika lub sądową służbę doręczeniową (wyjątki:art131§1 oraz art. 479⁹§1).

Doręczenie os. fiz. - osobiście chyba że os. fiz. nie ma zdolności procesowej to jej przedstawicielowi ustawowemu

Osobie prawnej - do rąk pracownika uprawnionego do odbioru lub do rąk osoby uprawnionej do reprezentowania osoby prawnej przed sądem

Rodzaje:

1. Właściwe - dot. os. fiz. doręcza się adresatowi danego listu do rąk własnych.

2. Zastępcze - doręcza się komuś innemu niż adresatowi np. innemu domownikowi, dozorcy domu, sołtysowi jeżeli osoby te nie są przeciwnikami adresata w sprawie i podjęły się oddania mu pisma

Jeżeli nie jest znane miejsce zamieszkania danego podmiotu to pismo doręcza się do rąk kuratora do chwili zgłoszenia się strony lub pełnomocnika.

Pisma procesowe doręcza się w ciągu dnia od 7⁰⁰ do 21⁰⁰, w dni wolne od pracy lub porą nocną tylko na zarządzenie prezesa sądu.

W elektronicznym postępowaniu pismo uznaje się za doręczone z datą wskazaną w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji, a przy braku takiego doręczenie uznaje się za skuteczne z upływem 14 dni od daty umieszczenia pisma w systemie teleinformatycznym.

Wszystkie terminy procesowe biegną od momentu faktycznego otrzymania pisma przez stronę. Strona jest każdorazowo zobowiązana do informacji sądu o zmianie miejsca zamieszkania.

48. Rodzaje terminów w postępowaniu cywilnym. Przywrócenie terminu.

Rodzaje terminów:

1. Ustawowe - są przewidziane w kpc, nie mogą być przez sąd ani skrócone ani przedłużone. Rozpoczynają swój bieg od momentu początkowego wskazanego w ustawie. Wyróżnia się:

• Ad quem - przed ich terminem czynność powinna być wykonana

• Post quem - po których terminie czynność powinna być dokonana

2. Sądowe - wyznacza sąd lub przewodniczący. Rozpoczyna swój bieg od doręczenia stronie postanowienia lub ogłoszenia postanowienia.

3. Umowne - termin oznaczony w umowie uczestników postępowania. Termin ten wchodzi w grę w jednym wypadku, a mianowicie w razie zawieszenia postępowania rozpoznawczego na zgodny wniosek uczestników. Mogą oni oznaczyć termin zawieszenia, z tym że nie może on być krótszy niż 3 miesiące, a dłuższy niż rok.

Terminy ustawowe i sądowe są to terminy zawite, czyli ich uchybienie powoduje bezskuteczność danej czynności procesowej.

Kodeks przewiduje również terminy dla czynności sądu, mające zapewnić sprawność działania organów sądowych w postępowaniu cywilnym, tzw. Instrukcyjne, co oznacza że uchybienie im przez sąd nie daje uprawnień stronom do kwestionowania czynności sądu.

Warunki przywrócenia terminu:

• Wniesienie do sądu wniosku o przywrócenie terminu

• Uprawdopodobnienie okoliczności usprawiedliwiających uchybienie

• Jednorazowe dokonanie czynności uchybionej

• Ujemne skutki dla wnioskodawcy

• Brak winy strony co do uchybienia

• Odpowiedni termin do wniesienia wniosku o przywrócenie - tydzień od ustania przyczyny uchybienia

Przywrócenie terminu następuje w formie postanowienia. Na to postanowienie jak i postanowienie odmawiające przywrócenia terminu przysługuje zażalenia.

49. Posiedzenie sądowe

W postępowaniu cywilnym wyróżnia się:

1. Postępowanie jawne - oprócz stron i uczestników może być obecna publiczność

• Rozprawy

• Inne posiedzenia jawne

2. Postępowanie niejawne - poza sądem i protokolantem mogą być obecne tylko osoby wezwane

Regułą są posiedzenia jawne, wyjątkiem zaś są posiedzenia niejawne. Natomiast w postępowaniu nieprocesowym obowiązuje odwrotna zasada.

Posiedzeniem kieruje przewodniczący, który otwiera i zamyka posiedzenie, odczytuje orzeczenia. Z posiedzenia jawnego protokolant pod kierownictwem sędziego sporządza i odczytuje protokół, który następnie jest podpisywany przez przewodniczącego i protokolanta. Protokół podlega kontroli stron procesowych, które mogą na następnym posiedzeniu żądać sprostowania albo uzupełnienia protokołu.

Posiedzenie może być nagrywane, na co wyraża zgodę sędzia i informowani są o tym wszystkie osoby uczestniczące w czynności.

Z posiedzenia niejawnego sporządza się notatkę urzędową.

50. Wymogi formalne pism procesowych i skutki ich braku

1. Oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników

2. Oznaczenie rodzaju pisma

3. Osnowa wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności

4. Podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika

5. Wymienienie załączników

W razie gdy pismo nie spełnia wymogów formalnych przewodniczący wzywa stronę do uzupełnienia braku pod rygorem zwrócenia pisma. Jeśli uzupełni braki pismo wywołuje skutki od chwili wniesienia z brakiem.

51. Wniesienie pozwu do sądu. Czynności wstępne i zarządzenia przewodniczącego, postanowienia sądu.

Pozew - pismo procesowe, które powinno spełniać warunki formalne z art. 126 kpc, musi być należycie opłacony oraz zbudowany (art. 187 kpc). Pozew powinien zawierać:

Obligatoryjnie: * dokładne określenie żądania wraz ze wskazaniem okoliczności sporu

* określenie jakiego roszczenia żąda

Fakultatywnie: wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby której miejsce zamieszkania jest nieznane.

Pozew może zawierać żądanie alternatywne lub ewentualne. Alternatywne jest zgłoszane wówczas, gdy powód domaga się zasądzenia od dłużnika bądź jednego, bądź drugiego świadczenia. Ewentualne natomiast polega na zgłoszeniu pewnego żądania jako głównego, a na wypadek jego oddalenia zgłasza się zastępczo drugie żądanie.

Fazy następujące po wpłynięciu pozwu do sądu:

1. Sąd bada czy wniosek spełnia warunki formalne z art. 126 kpc i czy jest należycie opłacony

2. Sprawdzenie czy spełnione zostały przesłanki procesowe. Sąd może tu odrzucić pozew

3. Badanie czy sąd jest właściwy do badania danej sprawy. Sąd bada również to czy sprawa powinna być rozstrzygnięta w procesie czy nie.

4. Przewodniczący wyznacza termin rozprawy oraz zarządza doręczenie odpisu pozwu pozwanemu

Wszczęcie postępowania nieprocesowego:

• Na wniosek zawierającego żądanie wydania przez sąd odpowiedniego orzeczenia

• Z urzędu

52. Pojęcie i rodzaje kosztów postępowania.

Koszty postępowania są to koszty ponoszone w związku z postępowaniem. Dzielą się na:

1. Koszty sądowe -problematyka uregulowana w ustawie z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Są to koszty przypadające od uczestnika na rzecz sądu. Obejmują one opłaty i wydatki

Opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jej pobranie np. pozew, apelacja, skarga kasacyjna. Opłaty dzielą się na:

• Stałe - oznaczono ryczałtowo suma pieniężna (30-5000zł)

• Stosunkowe - obliczane od wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia, w sprawach majątkowych 5% wartości przedmiotu od 30 do 100tyś zł

• Podstawowe - pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej (30zł)

• Tymczasowe - opłaty w sprawach majątkowych, w których nie można określić wartości przedmiotu sporu

• Ostateczna - ustala się ją w orzeczeniu kończącym postępowanie w I instancji, jest opłatą stosunkową, obliczoną od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku postępowania, bądź określoną przez sąd jeśli wartości tej nie udało się ustalić

Wydatki określone są w art. 5 ustawy o kosztach m.in. zwrot kosztów podróży i noclegu, wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych itp.

2. Koszty związane z działaniem pełnomocnika - czyli z działaniem adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego(p. profesjonalnego): wynagrodzenie nie wyższe niż stawki opłat określonych w odrębnych przepisach.

lub nieprofesjonalnego: koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Max wysokość do wynagrodzenia jednego adwokata.

3. Koszty związane z działaniem stron lub uczestnika - koszty osobistego stawiennictwa czyli: koszty przejazdu do sądu oraz równowartość utraconego zarobku. Max wysokość do wynagrodzenia jednego adwokata.

53. Ponoszenie kosztów postępowania.

Zasady ponoszenia kosztów procesu:

1. Przyznawania kosztów procesu niezbędnych do celowego dochodzenia w procesie praw - do niezbędnych kosztów zalicza się koszty związane działaniem pełnomocnika (patrz 52) oraz koszty mediacji.

2. Odpowiedzialność za wynik procesu - jest główną zasadą (pozostałe to wyjątki) oznaczającą że strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty procesu.

3. Stosunkowego rozdzielania kosztów procesu - występuje w sytuacji w której proces przegrała częściowo każda ze stron i każda obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty w innej wysokości.

4. Kompensaty kosztów procesu - ma zastosowanie kiedy każda ze stron częściowo połowicznie przegrała proces, następuje wzajemne pełne zniesienie należności stron z tytułu kosztów procesu

5. Słuszności - w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami

6. Zawinienia - występuje w trzech przypadkach:

• Zwrot kosztów pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu

• Niezależnie od wyniku sprawy sąd może nałożyć na strone lub interwenienta ubocznego obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niewłaściwym zachowaniem

• Sąd może zasądzić od świadka, biegłego, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego, po ich wysłuchaniu zwrot kosztów wywołanych ich rażącą winą.

7. Koncentracji kosztów procesu -koszty procesu zawsze zasądzane są w orzeczeniu kończącym sprawę w danej instancji. Jedynie w sytuacji gdy sąd wyższej instancji uchyliłby zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę do rozpoznania sądowi niższej instancji to wtedy ten sąd orzeka również o kosztach instancji odwoławczej.

Sąd orzeka o kosztach procesu w formie postanowienia.

54. Zwolnienie od kosztów sądowych.

Zwolnienie od kosztów sądowych może być całkowite lub częściowe, może mieć charakter podmiotowy, przedmiotowy lub mieszany.

Może wynikać z:

1. Mocy ustawy - art. 94, 95, 96 ust.1 ust. o k.s.

2. Na wniosek - strona musi udowodnić że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego siebie i rodziny. W tym celu strona musi złożyć oświadczenie o stanie majątku i dochodach. Zwolnienie może być całkowite (czyli z opłat i wydatków) lub częściowe (czyli tylko z opłat lub tylko od wydatków, od ułamkowej części opłaty lub ułamkowej części wydatków).

Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.

55. Budowa żądania pozwu i jego uzasadnienia

Wydaje mi się (tzn. mam nadzieje) że to jest to samo co w zagadnieniu 45. Nic innego nie znalazłem…

56. Zmiana powództwa. Pojęcie, rodzaje, dopuszczalność

Zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Zmiana powództwa może być:

Przedmiotowa w ścisłym znaczeniu - polega na zgłoszeniu żądania innego przedmiotu świadczenia zamiast żądanego pierwotnie albo na zastąpieniu pierwotnego żądania nowym żądaniem w całości.

Przedmiotowa w szerokim znaczeniu - jest każda modyfikacja przedmiotowa żądania zgłoszonego w pozwie

Podmiotowa powództwa - może polegać na tym, że powód zgłosi wniosek o wezwanie innej osoby zamiast pierwotnie pozwanej albo o wezwanie innych osób jako dalszych pozwanych obok pierwotnie pozwanego, a także na tym, że powód wskaże osobę, która powinna występować w sprawie jako powód i powinna zająć jego miejsce.

Zmiana leży w zasadzie w sferze swobodnej dyspozycji powoda i nie jest zależna od zgody sądu, poza ograniczeniem żądania, które jest w istocie równoznaczne z cofnięciem pozwu co do części żądania i jako takie podlega kontroli sądu.

57. Odrzucenie pozwu

Odrzucenie pozwu może nastąpić:

Z urzędu - art. 199, 1099

• Jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna

• Jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została prawomocnie osądzona

• Jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej lub powód nie ma zdolności procesowej i nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeśli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie

• Brak jurysdykcji krajowej

1. Na wniosek - art. 1124, następuje w wypadku zgłoszenia wniosku o zabezpieczenie kosztów. Sąd wyznacza powodowi termin do złożenia kaucji i po bezskutecznym upływie terminu sąd odrzuca pozew lub środek odwoławczy, orzekając o kosztach ja w przypadku cofnięcia pozwu.

58. Cofnięcie pozwu, zrzeczenie się i ograniczenia roszczenia

Pozew może być cofnięty i jest to uprawnienie powoda (czynność dyspozytywna powoda). Cofnięcie może nastąpić wraz z:

1. Zrzeczeniem się roszczenia:

• Roszczenie wygasa

• Powód nie będzie mógł później dochodzić roszczenia

2. Bez zrzeczenia się roszczenia:

• Występuje gdy powód na rozprawie ogranicza swoje roszczenie

• Wymagana jest zgoda pozwanego, jeśli nie ma zgody to jest bezskuteczna (wyjątek: jeśli cofnięcie jest przed pierwszą rozprawą to nie trzeba zgody)

Skutki cofnięcia pozwu:

• pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków procesowych

• powoduje umorzenie postępowania w sprawie

• pozwany może żądać zwrotu kosztów postępowania

Jeżeli sąd stwierdzi takie cofnięcie za niezgodne z prawem, sprzeczne z zasadami społecznymi (…) to uzna je za niedopuszczalne.

59. Skutki wniesienia pozwu i doręczenia odpisu pozwanemu

Skutki wniesienia pozwu są rozpatrywane w dwóch płaszczyznach:

1. skutki procesowe:

• wniesienie pozwu zapoczątkowuje postępowanie i uruchamia cały mechanizm działania sądu

• wniesienie pozwu statuuje na cały czas trwania postępowania właściwość sądu i jurysdykcję krajową

2. skutki materialnoprawne:

• wniesienie pozwu do sądu przerywa bieg przedawnienia, zasiedzenia oraz terminów prawa materialnego

• od dnia wniesienia pozwu możliwe jest liczenie odsetek

• po wytoczeniu przez poszkodowanego powództwa w razie jego śmierci, roszczenie to przechodzi na spadkobierców

• po wytoczeniu przez małżonka powództwa o unieważnienie małżeństwa, w razie jego śmierci unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni

• po wytoczeniu przez małżonka powództwa o rozwód lub separację z winy drugiego małżonka, w razie śmierci powoda, jego spadkobiercy mogą wytoczyć powództwo o ustalenie, że żądanie rozwodu lub separacji było uzasadnione i o wyłączenie drugiego małżonka od dziedziczenia

Niektóre skutki procesowe i materialno prawne prawo łączy nie z samym wytoczeniem powództwa, ale z momentem doręczenia pozwu pozwanemu. Zgodnie z art. 192:

• nie można w toku sprawy wszcząć pomiędzy tymi samymi stronami nowego postępowania o to samo roszczenie

• pozwany może wytoczyć przeciw powodowi powództwo wzajemne

• zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony procesowej

60. Umorzenie postępowania cywilnego

Umorzenie to formalne zawieszenie które nie rozstrzyga o istocie sprawy

Umorzenie postępowania:

1. umorzenie postępowania które było zawiązane np. cofnięcie pozwu

2. art. 355 sąd umarza postępowanie jeśli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne (występuje w tych samych sytuacjach kiedy sąd może odrzucić pozew oraz wtedy gdy pozwany w trakcie procesu uzyska immunitet dyplomatyczny)

Umorzenie postępowania procesowego następuje w tych samych wypadkach i na tych samych zasadach co umorzenie postępowania procesowego.

Przebieg rozprawy (główne fazy), rola przewodniczącego i protokolanta, odroczenie

Rozprawa jest fazą procesu cywilnego, w której następuję skompletowanie informacji o podstawie faktycznej sporu i stwierdzenie ich prawdziwości, w celu odtworzenia na ich podstawie istotnych dla rozstrzygnięcia elementów faktycznych sprawy i wydanie wyroku lub innego orzeczenia.

Wyróżniamy 6 etapów przebiegu rozprawy:

1. Wywołanie sprawy,

2. Przedstawienie i wyjaśnienie stanowiska stron,

3. Postępowanie dowodowe,

4. Roztrząsanie jego wyników,

5. Zamknięcie rozprawy,

6. Wydanie orzeczenia,

Ad.1.Wywołanie sprawy ma na celu powiadomienie stron o rozpoczęciu rozprawy oraz sprawdzenie obecności stron. Na tym etapie można odroczyć, zawiesić postępowanie lub umorzyć postępowanie. Sąd odracza rozprawę jeśli: nieprawidłowo doręczono wezwanie, storna jest nieobecna z powodu nadzwyczajnego wydarzenia lub wystąpiła inna znana sądowi przeszkoda, której nie można było przezwyciężyć. W razie choroby usprawiedliwienie musi zostać wydane przez lekarza sądowego.

Ad.2.Następny etap zaczyna się od przestawienia i wyjaśnienia stanowisk stron. Najpierw powód, potem pozwany ustnie zgłaszają swoje żądania i wnioski oraz przedstawiają dowody i twierdzenia na ich poparcie. Każda ze stron zobowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, otyczącyc okoliczności faktycznych. Sąd w sprawach dotyczących małotenich może je wysłuchać i uwzględnić jego zdanie i życzenie ( przesłuchanie poza posiedzeniem sądowym, uwzględnia rozwój małoletnich). W tej fazie przewodniczący powinien przez zadawanie pytań stronom ustalić jakie z istotnych okoliczności sprawy są między nimi sporne i dążyć do ich wyjaśnienia.

W tej fazie sąd podejmuje decyzję czy postępowanie dowodowe jest niezbędne. Sąd powinien wziąć pod uwagę wyjaśnienia stron i rozważyć czy w ich świetle można uznać fakty istotne dla rozstrzygnięcia prawy za przyznane.

Również w tej fazie może zapaść Wyrok.

Ad.3.Jeśli sąd nie zakończył procesu, a w sprawie są niewyjaśnione istotne kwestie są dla sprawy rozprawa przybiera formę postępowania dowodowego.

Ad.4.Roztrząsanie wyników jest to tzw. wywód końcowy stanowiący ustosunkowanie się do wyników postępowania dowodowego odnośnie do twierdzeń stron.

Zamknięcie rozprawy następuje po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom, czyli w momencie kiedy sędzia uzna że sprawę można zamknąć.

Zachowanie się pozwanego w procesie cywilnym

Ugoda sądowa. Pojęcie, kontrola sądu oraz skutki. Zawezwanie do próby ugodowej (postępowanie pojednawcze). Zarzut sprawy ugodowej. Podważanie ugody sądowej

Ugoda sądowa jest aktem prawnym złożonym, w jej skład wchodzą następujące czynności prawne stron:

- ugoda cywilnoprawna (art. 917 k.c.) zawarta przed sądem w toku procesu

- oświadczenie woli stron skierowane do sądu, informujące że stron z powodu zawarca ugod likwidującej ich spór żądają umorzenia postępowania (czynność procesowa).

Ugoda sądowa jest umową cywilno prawną, powinna więc spełniać wymagania z art. 917 k.c.

Część procesową można nazwać żądaniem o umorzenie postępowania, lecz w zamian za to strony mogą złożyć wniosek o wydanie wyroku, w którym sąd musi uwzględnić zawartą przez strony ugodą regulującą ich wzajemne prawa i obowiązki.

Zgodnie z art. 1 sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ugodowego załatwienia sporu.

Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną jeżeli:

- jest niezgodna z prawem,

- narusza zasady współżycia społecznego

- zmierza do obejścia prawa.

Mediacja w postępowaniu cywilnym

Mediacja polega na pośrednictwie osoby trzeciej w rozwiązywaniu sporu. Mediator jest neutralnym podmiotem mającym za zadanie stworzenie warunków do zawarcia ugody przez osoby pozostające w sporze.

Instytucja mediatora została włączona do prawa polskiego na mocy ustawy z 28 lipca 2005 o zmianie ustawy K.P.C.

Zgodnie z art. 10 K.P.C mediacja może być prowadzona w sprawach w których można zawrzeć ugodę.

Wyróżniamy dwa typy mediacji:

- przed procesową - tylko mediacja umowna

- prowadzoną w toku postępowania - na podstawie skierowania sądu lub mowy o mediację

Podstawą mediacji może być umowa o mediację zawarta przez strony. W umowie takiej strony określają przedmiot mediacji, osobę mediatora lub sposób wyboru.

Mediacja zawsze jest dobrowolna

K.P.C nie ustanawia szczególnych wymagań jeśli chodzi o osobę mediatora, może być to osoba:

- fizyczna,

- mająca pełną zdolność do czynności prawnych,

- korzystająca z pełni praw publicznych.

Mediatorem nie może być sędzia (nie dotyczy sędziów w stanie spoczynku.

Organizacje społeczne i zawodowe mogą prowadzić listy stałych mediatorów oraz tworzyć ośrodki mediacyjne, listy takie przekazuje się prezesowi sądu okręgowego. Stały mediator może odmówić prowadzenia mediacji jedynie z ważnych powodów, o których powiadamia strony (jeżeli do mediacji skierował sąd to również powiadamia sąd).

Postępowanie mediacyjne jest poufne, a mediator powinien zachować bezstronność.

Mediator ma prawo do wynagrodzenia oraz do zwrotu wydatków związanych z prowadzeniem mediacji (chyba, że się zrzekł) - kosztami tymi obciążone są strony.

Wszczęcie mediacji następuje w momencie doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji wraz z dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.

Mediacja nie rozpocznie się jeśli:

- stały mediator, w ciągu tygodnia odmówi prowadzenia mediacji,

- mediator wymieniony w umowie odmówi prowadzenia mediacji w ciągu tygodnia,

- strony nie wskazały w umowie mediatora, a osoba do której się zwróciły odmówiła mediacji w ciągu tygodnia,

- strony nie zawarły umowy o mediację.

Wniosek o przeprowadzenie mediacji powinien zawierać:

- oznaczenie stron,

- dokładne określenie żądanie wraz z okolicznościami uzasadniającymi je,

- podpis strony,

- wymienione załączniki

W wypadku podpisania umowy załącza się również jej odpis.

Sąd może skierować strony do mediacji do zamknięcia pierwszego posiedzenia. Po jego zamknięciu tylko na wniosek strony.

Postanowienie o skierowaniu storn do mediacji może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Mediacji nie prowadzi się w przypadku kiedy storna w terminie tygodnia od ogłoszenia lub od dnia doręczenia postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyrazi zgody.

Kierując storny do mediacji sąd wyznacza mediatora (może zostać zmieniony przez strony. Sąd wyznacza czas trwania mediacji na max miesiąc chyba że strony złoża zgodny wniosek aby trwałą dłużej. Mediację można przedłużyć podczas jej trwania na wniosek stron.

Mediacja nie jest dopuszczona w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym, uproszczonym, upominawczym.

Przebieg mediacji.

Mediator ustala termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego (nie wymagane jeśli strony zgodzą się na prowadzenie mediacji bez posiedzenia) z przebiegu mediacji sporządza się protokół w którym zawiera się imiona, nazwiska, adresy stron i mediatora oraz wynik mediacji jeżeli strony zawały ugodę przez mediatorem ugodę umieszcza się w protokole lub załącza.

Mediator składa protokół w sądzie który był właściwy do rozpoznania sprawy ( mediacja przed procesowa) lub w sądzie który skierował do mediacji (procesowa)

Jeżeli zawarto ugodę, sąd na wiosek strony przeprowadza postępowanie zatwierdzenia ugody.

Może zatwierdzić ją w drodze ugody poprzez nadanie klauzuli wykonalności.

Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności ugodzie jeśli

- jest niezgodna z prawem,

- narusza zasady współżycia społecznego

- zmierza do obejścia prawa.

Jeżeli ugoda została zawarta w toku postępowania na skutek skierowania storn do mediacji przez sąd lub na podstawie umowy storn, zawarcie ugody stanowi podstawę do umorzenia postępowania.

Pojęcie zawieszenia postępowania sensu stricto a spoczywanie procesu (skutki zawieszenia postępowania)

Zawieszenie postępowania jest to stan w którym trwa nadal stan zawisłości sprawy, ale to postępowania ulega wstrzymaniu (sprawa spoczywa), żadne czynności procesowe nie są podejmowane, nie biegną prawie żadne terminy, po ustaniu przyczyn zawieszenia postępowania zostaje podjęte ono na nowo.

Zawieszenie postępowania z przyczyny prejudycjalności (art. 177 § 1 pkt. 1-4 k.p.c.)

W myśl art. 177 § 1 pkt. 1-4 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie:

1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego

2) jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną

3) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej

4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karniej lub dyscyplinarne mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej

Obligatoryjne zawieszenie postępowania z urzędu. Podstawy i cel zawieszenia, podjęcie postępowania

Obligatoryjne zawieszenie postępowania następuje z mocy prawa lub w drodze decyzji sądu podejmowanej z urzędu. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu w następujących wypadkach:

- w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela

- jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające działanie,

- jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajdują się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu,

- jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawaria układu, a strona pozbawiona została prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku powoda

Podstawą zawieszenia jest art. 174 §1.

W wypadku zawieszenia z urzędu podjęcie postępowania następuje również z urzędu na podstawie art. 180 §1. W szczególności podjęcie następuje:

- w razie śmierci strony - z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego lub z chwilą ustanowienia kuratora spadku,

- w razie utraty z dolności sądowej - z chwilą ustalenia ogólnego następcy prawnego,

- w razie braku przedstawiciela ustawowego - z chwilą ustanowienia takowego,

- gdy rozstrzyganie sprawy zależy od wyniku innego postępowania - z chwilą uprawomocnienie się orzeczenia kończącego postępowanie

- jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłościowej - z chwilą złożenia przez syndyka lub zarządcę oświadczenia w przedmiocie wstąpienia do postępowania. W razie odmowy wstąpienia przez nich do postępowania, sprawa toczy się z udziałem upadłego.

Wdanie się w spór co do istoty sprawy. Odpowiedz na pozew, prekluzja zarzutów

Odpowiedź na pozew powinna spełniać ogólne warunki pisma procesowego:

• oznaczenie stron,

• sądu,

• sygnatury sprawy,

• wnioski i ewentualne zarzuty

• krótkie uzasadnienie swoich twierdzeń.

Odpowiedź na pozew jest również pismem procesowym mającym na celu przygotowanie rozprawy - a więc należy podać:

• zwięźle stan sprawy,

• wypowiedzieć się co do twierdzeń strony przeciwnej i dowodów przez nią powołanych

• wskazać dowody na poparcie swojego stanowiska w sprawie.

Z chwilą złożenia odpowiedzi na pozew strona wdaje się w spór co do istoty sprawy. Wiążą się więc z tym poważne konsekwencje prawne. W związku z powyższym strona najpóźniej w odpowiedzi na pozew powinna podnieść ewentualny zarzut niewłaściwego oznaczenia wartości przedmiotu sporu, niewłaściwości sądu, zarzuty, że sprawa należy do właściwości sądu polubownego, jak również podnieść ewentualne zarzuty odnośnie wyłączenia sędziego.

Meritum odpowiedzi na pozew powinny jednak stanowić zarzuty merytoryczne - a więc wskazujące z jakich powodów powództwo strony przeciwnej nie może się ostać. Polega to na przytoczeniu takich okoliczności, z których wynika, że podstawa powództwa nie istnieje i wobec tego roszczenie jest niezasadne. Może to również polegać na zakwestionowaniu okoliczności faktycznych wskazanych w pozwie.

Zaprzeczając okolicznościom faktycznym strona wnosząca odpowiedź na pozew może złożyć oświadczenie, że twierdzenia strony przeciwnej są nieprawdziwe. Zaprzeczone fakty stają się sporne i sąd musi dążyć do ich rozstrzygnięcia. Wspomnieć w tym miejscu wymaga o tzw. ciężarze dowodu. Ciężar udowodnienia danej okoliczności spoczywa na stronie, która taką okoliczność podnosi.

W odpowiedzi na pozew zaprzeczać można również podstawie prawnej pozwu.

W odpowiedzi na pozew strona może również wnieść powództwa wzajemne.

Prekluzja w terminologii prawniczej jest określeniem wyznaczonego czasu przeznaczonego na dokonanie odpowiednich czynności prawnych - terminu, po którego upływie uprawnienie do dokonania czynności wygasa, a jej dokonanie jest pozbawione skutków prawnych.

Dowód z zeznań światków.

Jest to najczęściej spotykany dowód. Ma charakter uniwersalny na zasadzie ustności i bezpośredniości.

Świadkami nie mogą być:

- osoby niezdolne do spostrzegania i komunikowania swych spostrzeżeń,

- wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania tajemnicy służbowej, jeżeli zeznania naruszałyby ją,

-przedstawiciele ustawowi strony,

- współuczestnicy jednolici (art. 259)

- mediator - co do faktów, o których dowiedział się podczas mediacji, chyba że strony zezwolą mu zeznawać.

Prawo do odmowy zeznań - dotyczy małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, osoby przysposobione.

Prawo odmowy odpowiedzi na postawione pytanie - mogą skorzystać osoby, które poprzez odpowiedz mogłyby narazić osoby wymienione wyżej na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie pogwałciłoby tajemnicę zawodową.

Kolejność przesłuchiwana świadków ustala przewodniczący. Świadkowie, którzy nie byli jeszcze przesłuchiwani nie mogą uczestniczyć w przesłuchaniach innych świadków.

Od świadka przewodniczący odbiera przyrzeczenie. Zwolnieni z niego są:

- małoletni, którzy nie ukończyli 17 lat,

- osoby skazane wyrokiem prawomocnym za fałszywe zeznania,

- inni świadkowie zwolnieni przez sąd od łożenia przyrzeczenia za zgodą stron.

Niezgodne zeznania świadków mogą być konfrontowane

Pojęcie, rodzaje i moc dowodowa dokumentów w postępowaniu cywilnym

Dokumentem w rozumieniu kodeksu jest to uzewnętrznienie myśli w drodze pisma, nie tylko na papierze ale także na drewnie, metalu itp.

Kodeks rozróżnia dokumenty urzędowe (art. 244) i prywatne (art.245)

Dokument jest urzędowy w przypadku kiedy sporządzany jest w przepisanej formie, przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie działania

Różnice pomiędzy dok. Urzędowymi a prywatnymi.

Oba korzystają z domniemania prawdziwości (autentyczności), ma ono jednak ograniczony zasięg przy dokumentach prywatnych. Domniemanie to przemawia za tym, iż dokument urzędowy pochodzi od org, a prywatny od osoby która się pod nim podpisała. Ponad to dokument urzędowy stanowi dowód tego co zostało w nim zapisane, natomiast dokument prywatny stanowi tylko dowód tego że osoba która go podpisała/złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie.

Przeprowadzenie dowodu z dokumentu polega na zapoznaniu się sądu oraz stron z treścią. Odbywa się to poprzez przeczytanie dokumentu na rozprawie. Po odczytaniu umieszcza się o tym wzmiankę w protokole

Dowód z oględzin

Dowód z oględzin jest dowodem rzeczowym i z reguły dowodem bezpośrednim. Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu albo jakiejś osoby przez organ sądowy w celu poczynienia ustaleń w zakresie określonych ich właściwości poprzez bezpośrednie spostrzeżenia i doznania. Najbardziej typowymi oględzinami są wizje lokalne. Sąd może zarządzić oględziny bez udziału biegłych Jeżeli rodzaj przedmiotu na to pozwala i nie wiąże się to ze znacznymi kosztami należy dostarczyć przedmiot do sądu. Oględziny mogą być zarządzone na wniosek lub z urzędu. Oględziny osobą mogą odbyć się tylko za jej zgodą.

Dowód z opinii biegłego

Biegły to osoba dysponująca specjalnymi wiadomościami potrzebnymi do ustalenia lub oceny określonych faktów do czego nie wystarczy widza i doświadczenie sędziego.

Sąd może powołać kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.

Różnica pomiędzy opinią biegłych a zeznaniem świadka polega na tym iż zeznanie jest prostą reprodukcją wrażeń odebranych w przeszłości a opinia biegłego stanowi refleksyjną interpretację znanych już faktów.

Wyróżnia się biegłych stałych oraz biegłych powoływanych dla poszczególnego wypadku. Po odebraniu przyrzeczenia od biegłego zostaje on wpisany na listę stałych biegłych prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego.

Sąd oznacza czy opinia biegłego ma być złożona pisemnie czy ustnie. Opinie pisemne mogą być wyjaśnianie ustnie przez biegłych

O opinię można zwrócić się także do odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo badawczego. Opinia taka powinna być podpisana przez pracownika upoważnionego do tego

Opinia biegłego wymaga należytego ustosunkowania się do niej, a więc oceny. Sąd powinien w każdym wypadku sprawdzić czy opinia nie zawiera niejasności, sprzeczności, luk, a konkluzja jest konkretna i przekonująca.

Biegłego nie na leży powoływać w sprawach, w których nie jest on potrzebny.

Dowód z przesłuchania stron; dopuszczalność, sposób przeprowadzenia

Dowód z przesłuchania stron jest dowodem posiłkowym i dopuszczonym jedynie w wypadku kiedy po przeprowadzeniu innych dowodów pozostają niewyjaśnione kwestie. Jest tak ponieważ najczęściej zeznania takie cechuje duży stopień subiektywizmu, dlatego też że sąd wcześniej ma możliwość zapoznania się z opinią stron w pismach procesowych.

Wartość tego dowodu zależy od konkretnej sprawy. Podczas postępowania odrębne go w sprawach małżeńskich sąd nie może domówić dopuszczenia tego dowodu jeśli strona go powoła. W sprawach o rozwód lub separację sąd zawsze przeprowadzi taki dowód. W sprawach gospodarczych dowód taki może być dopuszczony jedynie na wniosek.

Przeprowadzenie dowodu ma dwa etapu.

1. Przesłuchanie stron bez przyrzeczenie.

2. Przesłuchanie stron po przyrzeczeniu.

Praktyka wskazuje że sądy rzadko odbierają przyrzeczenie od stron.

W wypadku kiedy stroną jest osoba prawna sąd przesłuchuje osoby wchodzące w skład organu uprawnionego do jego reprezentowania.

Jeśli stroną jest skarb państwa przesłuchiwane są osoby uprawnione do reprezentowania państwowej jednostki organizacyjnej , z której działalnością powiązane jest postępowanie.

Jeśli powództwo wytoczył prokurator przesłuchuje się osobę za która powództwo zostało wytoczone.

Zgodnie z zasadą równości sąd powinien przesłuchać obie strony. Może tak nie uczynić w wypadku kiedy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać można co do okoliczności spornych tylko jedną stronę (choroba, nieznanie miejsca pobytu) lub gdy druga strona nie stawi się na przesłuchanie stron lub odmówili zeznań.

Rodzaje środków dowodowych w postępowaniu cywilnym. Zabezpieczenie dowodu

Środki dowodowe możemy podzielić na:

1) bezpośrednie i pośrednie

2) rzeczowe i osobowe

Środki dowodowe bezpośrednie mówimy w wypadku kiedy sędzia może jakieś twierdzenie sprawdzić bezpośrednio poprzez własne obserwacje, doznania, własną interpretację

Środki dowodowe pośrednie występują kiedy fakt będący przedmiotem dowodu (np. uszkodzenie ciała) nie zostaje ustalony bezpośrednio, tylko na podstawie innych faktów (obserwacji świadka, biegłego). Siła dowodu zależy od liczby członów pośrednich dzielących sędziego od faktu (np. świadek opowiada że widział wypadek lub opowiadano mu o tym)

Środki dowodowe rzeczowe to takie środki przy których sędzia dokonuje oględzin określonych „rzeczy” ( również oględziny osób i dokumentów)

Środki dowodowe osobowe to dowody przy których sąd bada fakty za pomocą zeznań osób. Oraz za pomocą pisemnych oświadczeń zawartych w dokumentach.

Zabezpieczenie dowodów ma na celu ochronę przed niebezpieczeństwem utraty możliwości przeprowadzenia w późniejszym terminie pewnych środków dowodowych.

Zabezpieczenie dowodów występuje w dwóch wypadkach:

1) gdy zachodzi obawa że jego przeprowadzenie stanie się niewiarygodne lub zbyt utrudnione

2) gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.

Zabezpieczenie dowodu może mieć charakter prewencyjny

Wniosek o zabezpieczenie dowodu składa się w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy a w wypadkach niecierpiących zwłoki lub gdy postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte w sądzie rejonowym w okręgu którego dowód ma być przeprowadzony. Wniosek powinien zawierać:

- oznaczenie wnioskodawcy i przeciwnika oraz innych osób zainteresowanych,

- wskazanie faktów oraz dowodów,

- przyczyny uzasadniające potrzebę zabezpieczenie dowodu.

Pojęcie i rodzaje orzeczeń w postępowaniu cywilnym

Wyrok jest to orzeczenie sądu rozstrzygające w procesie cywilnym sprawę merytoryczną, a więc co do istoty.

Cechy charakterystyczne wyroku:

• Wyrok ma formę solenną wyrażającą się tym że sąd wydaje go „w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej”

• Wyrok może zapaść (w zasadzie) tylko po przeprowadzenie rozprawy

• Tylko wyrokiem sąd rozstrzyga merytoryczną sprawę

• Tylko od wyroków sądu I Instancji przysługuje apelacja

• Jedynie prawomocne Wyrok korzystają z powagi rzeczy osądzonej.

Rodzaje

• Ze względu na skutki prawne, jakie wywołują:

• Deklaratywne

• Konstytutywne

• Ze względu na zakres rozstrzygnięcia:

• Zwykłe (całościowe)

• Częściowe

• Wstępne

• Końcowe

• Łączne

• Uzupełniające

• Ze względu na sposób wydania

• Kontradyktoryjne

• Zaoczne

Oddalenie powództwa a odrzucenie pozwu i umorzenie postępowania

Umorzenie postępowania jest to formalne zakończenie postępowania orzeczeniem sądu które nie rozstrzyga o istocie sprawy. Wypadki umorzenia (art. 355§1) :

- powód cofnął pozew

- wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne

Oddalenie powództwa

Sąd oddala powództwo gdy uzna je za niezasadne. To znaczy gdy uzna, że dochodzone roszczenie nie należy się powodowi. Najlepiej zobrazować taką sytuację przykładem.

Odrzucenie

Z zupełnie inną sytuacją mamy do czynienia gdy sąd powództwo (apelację) odrzuca. Wtedy to sąd nie bada merytorycznie sprawy. Inaczej mówiąc nie skupia się na tym czy roszczenie powodowi się należy czy też nie.

Odrzucenie pozwu następuje na podstawie określonych w kodeksie przesłanek formalnych. Tak więc sąd bada czy pozew spełnia wszystkie określone prawem wymogi a jeżeli, któryś nie spełnia wtedy powództwo odrzuca.

Przesłanki

Sąd odrzuca pozew gdy:

* Droga sądowa jest nie dopuszczalna,

* To samo roszczenie było lub jest przedmiotem sprawy między stronami,

* Jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy,

* Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego.

Warto jednak zaznaczyć, że braki w reprezentacji strony mogą być uzupełnione. Dopiero jeżeli strona nie uzupełni sposobu reprezentacji wtedy sąd odrzuca pozew.

Wyrok, nakaz zapłaty a postanowienie w postępowaniu procesowym

Rodzaje wyroków. Wyrok wstępny i końcowy

Rodzaje wyroków. Wyrok częściowy i końcowy

Wyrok zwykły - rozstrzyga on o całości powództwa, odnosi się do wszystkich zgłoszonych w powództwie roszczeń. Wydaje się go po niejawnej radzie sędziów. Sentencja wyroku powinna obok elementów określonych w art. 325 zawierać także rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron. Ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu na którym zamknięto rozprawę. W sprawach zawiłych sąd może odroczyć ogłodzenie wyroku na czas 2 tygodni. Uzasadnienie wyroku sąd sporządza w tydzień od zgłoszenia żądania strony (dla pozbawionego wolności zawsze) Uzasadnienie powinno zawierać podstawę faktyczną oraz prawną. Sąd jest związany wyrokiem od chwili jego ogłoszenia. Sąd może orzekać w granicach określonych przez powoda w pozwie.

Wyrok częściowy - jest wyrokiem samoistnym i podlega zaskarżeniu na ogólnych zasadach. W wyroku częściowym sąd nie zamieszcza orzeczenia o kosztach procesu. Wyrok taki może zostać wydany zgodnie z art. 317 :

-jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część roszczenia (np. powód dochodzi 2000 zł pozwany uznaje żądanie do wysokości 1000)

-jeżeli nadają się do rozstrzygnięcia tylko niektóre roszczenia objęte powództwem

-jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko powództwo główne albo tylko powództwo wzajemne

Wyrok wstępny - jest to Wyrok uwzględniający powództwo co do zasady. Sąd może wydać taki Wyrok kiedy uznaje roszczenie za usprawiedliwione co do spornej zasady, lecz nie co do wysokości (w tej kwestii może zarządzić dalszą rozprawę lub odroczyć).Wyroki wstępne mają zastosowanie w powództwach o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub innych rzeczy zamiennych.

Jeżeli sąd uzna pozew za nieuzasadniony oddali powództwo, lecz jeśli uzna za zasadny a widzi że badanie wysokości dochodzonych roszczeń za skomplikowane wyda wyrok wstępny. Jest on wyrokiem samoistnym i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji.

Wyrok łączny - zostanie wydany przez sąd w razie połączenia kilku spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Nakaz zapłaty - jeżeli przepisy szczególne tak stanowią, sąd rozstrzyga sprawę nakazem zapłaty. W postępowaniu uproszczonym i elektronicznym postępowaniu upominawczym nakaz może wydać referendarz sądowy. Wydawany w postępowaniu nakazowym.

Postanowienie - sąd wydaje postanowienie jeśli kodeks nie przewiduje wydania wyroku lub nakazu zapłaty. Postanowienie jest przeczeniem rozstrzygającym kwestie proceduralne. W postępowaniu nieprocesowym wydaje się również w formie postanowień orzeczenia merytoryczne

Postanowienia wydane w trybie procesowym dzielimy na:

- kończące postępowanie w sprawie - sąd wydaje gdy orzeka o całości postępowania, a nie zachodzą warunki do wydania wyroku. Do postanowień kończących zalicza się: postanowienie o odrzuceniu pozwu, postanowienie o umorzeniu postępowania, postanowienie o odrzuceniu apelacji.

-niekończące postępowania w sprawie - są to wszystkie pozostałe postanowienia. Należą do nich między innymi postanowienia wymienione w art. 394§1 ptk.1-12 K.P.C. Postanowienie takie nie wiąże sądu.

Postanowienia wydane w trybie nieprocesowym dzielimy na

- zaskarżalne zażaleniem

- niezaskarżalne zażaleniem

Prawomocność i jej rodzaje. Chwila uprawomocnienia się orzeczenia. Prawomocność formalna a prawomocność materialna

W Praie cywilnym rozróżnia się prawomocność formalną i materialną.

Prawomocność formalną rozumie się jako niemożność uchylenia albo zmiany orzeczenia. Orzeczenie staje się prawomocne jeśli nie przysługuje od środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia.

Sytuacja w której brak jest środka odwoławczego lub zaskarżenia może mieć miejsce gdy:

• Ustawa w ogóle nie przewiduje zaskarżenia danego orzeczenia,

• Środek zaskarżenia przysługujący od orzeczenia nie został wniesiony w terminie

• Przysługujący od danego orzeczenia środek zaskarżenia nie doprowadził do wzruszenia tego orzeczeni, gdyż został odrzucony lub postępowanie zostało umorzone.

Od w/w przypadków są dwa wyjątki:

• Mimo niedopuszczalności zaskarżenia nie staje się prawomocne postanowienia podlegające rozpoznaniu przez sąd II instancji, gdy sąd ten rozpoznaje sprawę, w której ją wydano

• Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że sąd II instancji może z urzędu rozpoznać także w tej części.

Prawomocność materialna określa skutki prawne rozstrzygnięcia ze względu na jego treść, zawartą w orzeczeniu sądu. Orzeczenie takie w swej treści wiążę nie tylko strony i sąd który je wydał ale także inne sądy organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach określonych w art. 365 §1.

Powaga rzeczy osądzonej. Skutki prawne. Powaga rzeczy osądzonej wyroku w sprawie wytyczonej przez prokuratora

Prawomocny wyrok ma powagę rzeczy osądzonej. Jest ona bezwzględną, negatywną przesłanką procesową, którą sąd bierze pod uwagę w każdym stadium postępowania. Powtórny pozew wniesiony w sprawie już osądzonej ulega odrzuceniu, a postępowanie toczące się przy istniejącym w danej sprawie powadze rzeczy osądzonej dotknięte jest nieważnością (brana pod uwagę w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym)

W przypadku wyroku wydanego w sprawie wytyczonej przez prokuratora moc rzeczy sądzonej obejmuje wszystkie osoby występujące po stronie pozwanej.

Apelacja. Dopuszczalność, termin i zarzuty (podstawy)

Apelacja jest środkiem odwoławczym przysługującym od orzeczeń merytorycznych sądy I instancji. Apelacja cechuje się dewolutywnością i suspensywnością. Jej funkcją nie jest powtórzenie całego postępowania sądu instancji, ale ponowienie i uzupełnienie tego postępowania.

Wyróżniamy

apelację pełną - w jej ramach sąd rozpoznaje i rozstrzyga sprawę na podstawie materiału procesowego zgromadzonego w postępowaniu przed sądem I instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym. W kodeksie przyjęto w zasadzie system apelacji pełnej. (Wyjątkiem jest postępowanie uproszczone).

Apelację ograniczoną - sąd II instancji bada sprawę tylko nap odstawie materiału procesowego zebranego w I instancji, ogranicza się jedynie do kontroli zaskarżonego orzeczenia.

Kodeks postępowania nie wymienia podstaw apelacji. Skoro kodeks nie ogranicza zarzutów może to być wszystko co bezpośrednio lub pośrednio zdaniem skarżącego wpłynęło na negatywną jego zdaniem treść orzeczenia.

Apelację wnosi się do sądu w terminie dwutygodniowym od dnia doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Jest to termin ustawowy, którego nie można skrócić lub przedłużyć. Można go jedynie przywrócić. Jeżeli strona nie za żąda uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia którym upłynął termin żądania uzasadnienia.

Wymogi apelacji i przebieg postępowania apelacyjnego. Rozstrzygnięcia sądu II instancji w postępowaniu apelacyjnym

Wymagania apelacji określone są w art. 368 KPC. Są nimi:

• Oznaczenie wyroku od którego wniesiona jest apelacja. Czy jest on zaskarżony w całości czy w części.

• Zwięzłe przedstawienie zarzutów

• Uzasadnienie zarzutów

• Powołanie nowych faktów i dowodów oraz wykazanie że nie można było ich przedstawić przed sądem I instancji

• Wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku.

Apelację wnosi się do sądu który wydał wyrok w/w terminie. Sąd I instancji odrzuca apelację wniesioną po upływie terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną (np. zaskarżony wyrok nie powoduje negatywnych konsekwencji dla strony skarżącej)

Strona przeciwna może w ciągu dwóch tygodni wnieść odpowiedz na apelację wprost do sądu II instancji.

Sąd II instancji odrzuca apelację jeśli ulegała ona odrzuceniu przez sąd I instancji.

Rozprawa przed sądem II instancji odbywa się bez względu na stawiennictwo jednej lub obu stron. Wydany wyrok nigdy nie jest zaoczny. Sąd II instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu I instancji oraz postępowaniu apelacyjnym. Na wniosek strony sąd II instancji rozpoznaje również te postanowienia sądu I instancji które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływa na rozstrzygnięcie sprawy.

Po rozpoznaniu sprawy sąd II instancji oddala apelację, jeżeli jest bezzasadna. Jeżeli sąd uwzględnia apelację to zmienia on zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy. Wyrok taki nazywa się w doktrynie wyrokiem reformatoryjnym.

W wypadku stwierdzenia nieważności postępowania sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia. Jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania sąd II instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie.

Sąd II instancji może również uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Sąd nie może uchylić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że obie strony wniosły apelację.

Sąd II instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące w terminie dwóch tygodni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia.

Wyrok sądu II instancji z chwilą wydania staje się prawomocny .

W razie wniesienia skargi kasacyjnej sąd II instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego.

Zażalenie. Dopuszczalność (zażalenie na podstawie sądu I i II instancji), termin i podstawy

Jest to drugi obok apelacji zwyczajny środkiem zaskarżenia. Zażalenie służy zaskarżeniu czynności decyzyjnych sądu dotyczących kwestii procesowych. Zażalenie przysługuje nie tylko stronom, ale także innym osobom (np. świadkom, biegłym).

Zażalenie na postanowienia sądu I instancji przysługuje na:

ART. 394§1 WKLEJ

Zażalenie powinno być wniesione w terminie tygodnia. Liczy się go od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie - od ogłoszenia postanowienia.

Podstawą zażalenia jest zarzut skarżącego mający za przedmiot uchybienia, które jego zdaniem zaszły przy wydaniu danego postanowienia.

Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Sąd I instancji może jednak wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia.

Sąd II instancji rozpoznaje zażalenia na posiedzeniu niejawnym.

Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu II instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Skarga kasacyjna. Dopuszczalność, termin i podstawy. Prawo a fakt

Skarga Kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, ustanowionym głównie w celu realizacji interesu publicznego, przejawiającego się w ujednolicaniu orzecznictwa sądów powszechnych oraz rozstrzyganiu spraw precedensowych oraz wpływających na rozwój prawa i judykatury sądowej.

W polskim procesie Sąd najwyższy, jeżeli stwierdza naruszenie jedynie prawa materialnego, może orzec co do istoty sprawy (nie bada jedynie zgodności z prawem). Drugą cechą polskiej skargi kasacyjnej jest to że sąd któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania jest związany wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy.

Sąd najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania jeśli:

• W sprawie występuje istotne zagadnienie prawne

• Istnieje potrzeba wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów

• Zachodzi nieważność postępowania

• Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona

Skargę kasacyjną wnosi się do sądu który wydał zaskarżony wyrok w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Termin dla rzecznika Raw obywatelskich oraz prokuratora generalnego (podmioty uprawnione do wniesienia skargi oprócz stron) wynosi sześć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeśli strona zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem to od chwili odręczenia orzeczenia stronie.

Rozstrzygnięcia sądu kasacyjnego. Granice rozpoznania sprawy przez sąd kasacyjny

Skarga kasacyjna nie przysługuję w sprawach:

• prawa majątkowego - wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 000 zł,

• Gospodarczych - wartość niższa niż 75 000 zł

• Z zakresu prawa pracy - wartość niższa niż 10 000 zł

• Z zakresu ubezpieczeń społecznych - niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia

• O rozwód, separację, alimenty, czynsz najmu lub dzierżawy, naruszenie posiadania

• Dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy oraz deputaty lub ich ekwiwalent

• Niepodjętych depozytów

• W postępowaniu egzekucyjnym

Z zakresy prawa rzeczowego i spadkowego skarga nie przysługuje sprawach:

• Dotyczących przepadku rzeczy

• Zarządu związanego ze współwłasnością lub użytkowaniem

• Zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza wyjawienia przedmiotów spadkowych, zarządu spadku nieobjętego oraz zwolnienia wykonawcy testamentu

• Zniesienia współwłasności i działu spadku, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 150 000 zł

Z zakresu postępowania rejestrowego kasacja przysługuje od postanowień sądu II instancji w przedmiocie:

• Wpisu

• Wykreślenia z rejestru

Sąd rozpoznaje sprawę w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym (chyba że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, także na rozprawie jeśli przemawiają za tym inne względy) W razie uwzględnienia skargi sąd uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, lub innemu sądowi równorzędnemu. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd orzeka w innym składzie. Sąd Najwyższy oddala skargę jeśli nie ma uzasadnionych podstawy albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

Wznowienie postępowania. Dopuszczalność, terminy, podstawy.

Skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Jest środkiem prawnym o charakterze mieszanym. Zawiera wiele cech charakterystycznych dla środków zaskarżenia oraz cech zbliżających go do powództwa

Można żądać wznowienia postępowania wówczas, gdy zostało ono zakończone prawomocnym wyrokiem. Skarga przysługuje od każdego wyroku. Nie można zatem wnieść skargi od wyroku sądu II instancji uchylającego zaskarżony wyrok i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania.

Od w/w reguły są dwa wyjątki:

1. Niedopuszczalna jest skarga o wznowienie od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód

2. Niedopuszczalne jest Dasze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczenie wydanym na skutek skargi o wznowienie.

Dopuszczalne jest także wznowienie postępowania od prawomocnych nakazów zapłaty.

Istnieją dwie kategorie podstaw wznowienia:

1. Powody nieważności postępowania:

• Jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona

• Strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo była nienależycie reprezentowana

Właściwe powody restytucyjne:

• Oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym

• Uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa

• Wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego

Do wznowienia postępowania właściwy jest sąd który wydał zaskarżony wyrok. Jeśli zaskarżano wyroki różnych instancji właściwy jest sąd instancji wyższej.

Skarga powinna być wniesiona w terminie trzech miesięcy od dnia dowiedzenia się przez stronę o podstawie wznowienia. Po upływie pięciu lat nie można żądać wznowienia z wyjątkiem gdy strona była pozbawiona możności działania. W sprawach gospodarczych - dwa lata.

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. Charakter prawny, dopuszczalność, podstawy.

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest nowym nadzwyczajnym środkiem prawnym (wprowadzony ustawą z 22 grudnia 2004) Instytucja ta związana jest z odpowiedzialnością Skarbu państwa za szkodę wyrządzoną przez wydanie prawomocnego orzeczenia sądowego.

Skarga taka przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu II instancji gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda.

Od orzeczeń sądu II instancji od których wniesiono skargę kasacyjną oraz od orzeczeń SN skarga nie przysługuje. W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego skarga przysługuje także od prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd I lub II instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych.

Skargę wnieść możę strona/ uczestnicy postępowania, prokurator generalny oraz rzecznik praw obywatelskich.

Skarga powinna zawierać:

1. Oznaczenie orzeczenia

2. Przytoczenie jej podstaw

3. Wskazanie przepisu prawa

4. Uprawdopodobnienie

5. Wykazanie że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia nie było i nie jest możliwe

6. Wniosek o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem

Podstawami skarg jest fakt naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania. Podstawą nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.

Skargę należy wnieść do sądu który wydał zaskarżone orzeczenie w terminie dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się.

Postępowanie nakazowe a upominawcze

Postępowanie nakazowe należy do właściwości rzeczowej sądów rejonowych i okręgowych. Gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 000 zł właściwy jest sąd okręgowy (100 000 zł w sprawach gospodarczych). W postępowaniu nakazowym sąd może rozpoznać sprawę tylko na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie.

Rozpoznanie sprawy odbywa się na posiedzeniu niejawnym. Sąd wydaje nakaz zapłaty jeżeli powód dochodzi roszenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:

• Dokumentem urzędowym

• Zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem

• Wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu

• Zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty

Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku warrantu lub rewersu

W postępowaniu nakazowym swoich roszczeń mogą dochodzić też banki. Do pozwu muszą one dołączyć wyciąg z ksiąg bankowych podpisany przez upoważnioną osobę oraz dowód doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.

Sąd wydaje nakaz przed upływem dwóch miesięcy od dnia wniesienia pozwu lub od dnia uzupełnienia braków.

Jeżeli sąd uzna że zostały spełnione przesłanki orzeka że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości, albo wnieść zarzuty.

Pismo zawierające zarzuty powinno być wniesione do sądu który nakaz wydał. Powinno ono określać zakres zaskarżenia nakazu(czy dotyczy całości czy części). Jeżeli pozwany nie wniesie w terminie dwóch tygodni zarzutów nakaz zapłaty uprawomocnia się i staje się tytułem egzekucyjnym.

Postępowanie upominawcze należy do działań sądów okręgowych i rejonowych. Postępowanie jest niejawne. Nakaz zapłaty może wydać nie tylko sąd ale także referendarz sądowy.

W postępowaniu upominawczym realizowana jest zasada że do rozpoznania sprawy w postępowaniu odrębnym nie jest potrzebny wniosek powoda, gdyż sąd decyduje urzędu. Istotną funkcją postępowania upominawczego jest wstępne obligatoryjne rozważenie czy jest uzasadnione wydanie nakazu zapłaty.

91. Postępowanie uproszczone.

Jest to rodzaj postępowania odrębnego, zostało ono wprowadzone do KPC

ustawą z 24 maja 2000 r. Jego wprowadzenie ma na celu uproszczenie i usprawnienie, a w

konsekwencji znaczne przyspieszenie rozpoznawania i rozstrzygania spraw stosunkowo drobnych,

ale ważnych dla społeczeństwa, w tym spraw konsumenckich.

Przepisy regulujące postępowanie uproszczone stosuje się w następujących sprawach należących do właściwości rzeczowej sądów rejonowych:

1. O roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys.

złotych, a w sprawach o roszczenia z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty.

2. O zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu

korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.

W postępowaniu uproszczonym pisma procesowe takie jak: pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego, pismo zawierające wnioski dowodowe powinny być sporządzone i wnoszone na urzędowych formularzach.

Jednym pozwem można dochodzić tylko 1 roszczenia. Wyjątkowo połączenie kilku roszczeń jest dopuszczalne, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju.

Zmiana powództwa zarówno podmiotowa, jak i przedmiotowa w tym postępowaniu jest niedopuszczalna. Nie można w nim również zgłosić interwencji głównej ani ubocznej, jak również dokonać przypozwania.

Sąd może wzywać strony, świadków lub inne osoby w sposób, który uzna za najbardziej celowy, nawet z pominięciem sposobów przewidzianych przez przepisy ogólne, jeżeli uzna to za niezbędne do przyspieszenia rozpoznania sprawy. Sąd może dokonywać takich wezwań przy zastosowaniu innych środków niż poczta lub woźny sądowy. Może on wykorzystać do tego celu np. telefon, telefax, telegram, telefonogram.

W postępowaniu uproszczonym nie stosuje się przepisów o dowodzie z opinii biegłego i instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Jest to uzasadnione tym, że tego rodzaju dowód z reguły pociąga za sobą poważne koszty, które mogłyby nawet przewyższać wartość roszczenia podlegającego rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

W sprawach rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym nie przysługuje skarga kasacyjna.

93. Pojęcie sprawy gospodarczej. Sprawy rozpoznawane w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych.

Sprawa gospodarcza - sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. ( ustawa z 24 maja 1989 r. O rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych )

Ponadto sprawami gospodarczymi według artykułu 2 ust. 2 tejże ustawy są sprawy:

1. ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń o których mowa w art. 291-300 i 479-490 k.s.h.

2. przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku.

3. między organami przedsiębiorstwa państwowego.

4. między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór.

5. z zakresu prawa upadłościowego i naprawczego

6. o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, którymi są orzeczenia sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed sadem

7. inne, przekazane przez odrębne przepisy

Sprawa gospodarcza (def. wg. KPC art. 479)- sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami , w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Sprawami gospodarczymi według tego artykułu są także sprawy:

1. ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291-300 i 479-490 k.s.h.

2. przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku.

3. należące do właściwości sądów na podstawie przepisów o ochronie konkurencji, prawa energetycznego, prawa telekomunikacyjnego, prawa pocztowego, oraz przepisów o transporcie kolejowym

4. przeciwko przedsiębiorcom o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Wyżej wymienione rodzaje spraw są rozpoznawane w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych.

Art. 479. δ 2 KPC wyłączył pewne podmioty prowadzące działalność gospodarczą z postępowania odrębnego uregulowanego w dziale IV a KPC. Zgodnie z nim, przepisów wspomnianego działu nie stosuje się w sprawach dotyczących działalności wytwórczej osób fizycznych w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Porównanie obu określeń pojęcia sprawy gospodarczej pozwala stwierdzić, że obok spraw gospodarczych rozpoznawanych w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych przez sąd gospodarczy mogą istnieć sprawy gospodarcze należące do kompetencji sądów gospodarczych, ale rozpoznawane w innym rodzaju lub nawet trybie postępowania. W efekcie można stwierdzić, że:

A. W procesie, w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych rozpoznawane są następujące sprawy:

- określone w art. 479 KPC

B. W postępowaniu nieprocesowym przez sąd gospodarczy rozpoznawane są przykładowo sprawy między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór (ustawa z 24 maja 1989)

C. W postępowaniu upadłościowym i naprawczym rozpoznawane są sprawy dotyczące upadłości i naprawcze ( ustawa z 24 maja 1989)

D. W postępowaniu procesowym zwykłym rozpoznawane są sprawy:

- o odszkodowanie na podstawie art. 64 ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych

- inne sprawy gospodarcze przekazane sądom gospodarczym przez odrębne przepisy

Oprócz spraw gospodarczych sensu stricto wskazanych w art. 479 δ 1 zd. pierwsze do postępowania odrębnego należą sprawy gosp. sensu largo wskazane w art. 479 δ 2. ( obydwa z KPC )

Do postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych należą również sprawy pomiędzy samodzielnie działającymi przedsiębiorstwami zagranicznymi oraz sprawy pomiędzy spółkami z udziałem podmiotów zagranicznych i wreszcie sprawy między nimi a krajowymi przedsiębiorcami. Warunkiem rozpoznania tych spraw przez sąd polski jest jednak istnienie jurysdykcji krajowej.

94. Postępowanie odrębne w sprawach ze stosunku miedzy rodzicami a dziećmi. Rodzaje spraw, podstawowe odrębności.

Odrębność postępowania w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi jest uzasadniona dużym znaczeniem społecznym tych spraw. Dlatego też postępowanie to ma charakter obligatoryjny. To znaczy, iż nie można na przykład w drodze innego postępowania przeprowadzić sądowego ustalenia ojcostwa, jak tylko w tym postępowaniu odrębnym.

Do tego postępowania należą- zgodnie z art. 453 KPC- następujące sprawy:

1. o ustalenie pochodzenia dziecka

2. o zaprzeczenie pochodzenia dziecka

3. o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

4. o rozwiązanie przysposobienia

Sprawy o ustalenie pochodzenia dziecka obejmują: sprawy o ustalenie macierzyństwa lub o ustalenie ojcostwa

Do spraw o zaprzeczenie pochodzenia dziecka należą natomiast sprawy: o zaprzeczenie macierzyństwa lub o zaprzeczenie ojcostwa

Do odrębności postępowania w sprawach ze stosunków między rodzicami i dziećmi należą:

1. Do reprezentowania strony konieczne jest pełnomocnictwo szczególne.

2. Jeżeli strona wezwana do osobistego wstawiennictwa nie stawi się bez usprawiedliwionych powodów na posiedzenie, sąd może skazać ją na grzywnę według przepisów o karach za niestawiennictwo świadka, nie może jednak nakazać przymusowego sprowadzenia jej do sądu. Rozprawa odbywa się jednak bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron.

3. Sąd nie może oprzeć swego rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa, a w razie niedziałania pozwanego w procesie - wyłącznie na twierdzeniach pozwu. W tych sytuacjach sąd powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe.

4. Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich. Nie dotyczy to części orzekającej o prawach i roszczeniach majątkowych poszukiwanych łącznie z prawami niemajątkowymi.

5. W sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa - matka i ojciec dziecka maja zdolność procesową także wtedy, gdy są ograniczeni w zdolności do czynności prawnych, jeżeli ukończyli 16 lat.

Dalsza istotna odrębność w stosunku do postępowania zwykłego dotyczy udziału w postępowaniach odrębnych prokuratora, a w szczególności wytaczania przez niego powództw.

Ponadto powództwo wzajemne o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa, a także o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne.

W sprawach o ustalenie macierzyństwa przewodniczący zawiadamia o toczącym się procesie mężczyznę , którego dotyczy domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, doręczając mu odpis pozwu. Podobnie w sprawach o zaprzeczenie macierzyństwa przewodniczący zawiadamia o toczącym się procesie mężczyznę , którego ojcostwa dotyczy wynik postępowania.

95. Postępowanie odrębne w sprawach małżeńskich. Rodzaje spraw, podstawowe odrębności.

Postępowanie w sprawach małżeńskich ma charakter obligatoryjny w tym sensie, że sprawy dla których to postępowanie odrębne jest przewidziane, nie mogą być rozpoznawane w zwykłym postępowaniu.

Do postępowania odrębnego w sprawach małżeńskich należą sprawy następujące:

1. o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa

2. o unieważnienie małżeństwa

3. o rozwód

4. o separację

Co się tyczy pierwszej kategorii powyższych spraw (ad. 1) to należą tu sprawy:

a) o ustalenie, że małżeństwo nie zostało zawarte

b) o ustalenie, że małżeństwo zostało rozwiedzione

c) o ustalenie, że małżeństwo zostało unieważnione

Do odrębności tego postępowania należy:

1. Do reprezentowania strony konieczne jest pełnomocnictwo udzielone do prowadzenia danej sprawy ( pełnomocnictwo szczególne- art. 426 )

2. Posiedzenia sądu odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy , a sąd uzna że jawność nie zagraża moralności.

3. Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron, jednakże w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa powoda na pierwsze posiedzenie sądowe wyznaczone w celu przeprowadzenia rozprawy, postępowanie ulega zawieszeniu, chyba że prokurator popiera żądanie unieważnienia małżeństwa albo ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

4. Jeżeli strona wezwana do osobistego stawiennictwa nie stawi się bez usprawiedliwionych powodów na posiedzenie, sąd może skazać ją na grzywnę wg. przepisów o karach za niestawiennictwo świadka. Nie może jednak nakazać przymusowego sprowadzenia jej do sądu.

5. Małoletni, którzy nie ukończyli lat 13, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat 17, nie mogą być przesłuchani w charakterze świadków. Zakaz ten dotyczy formalnego przeprowadzenia dowodu. Nie wyklucza natomiast informacyjnego przesłuchania w ramach dochodzeń.

6. Sąd nie może oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych, a w razie zaoczności wyłącznie na twierdzeniach pozwu. Jeżeli zatem pozwany nie stawi się na rozprawę pomimo nałożenia na niego grzywien, wówczas sąd może wprawdzie wydać wyrok zaoczny, lecz nie wyłącznie na podstawie twierdzeń powoda, ale po przeprowadzeniu postępowania dowodowego.

7. Sąd nie może odmówić dopuszczenia dowodu z przesłuchania stron, jeżeli strona go powołuje, w sprawach zaś o rozwód lub separację przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron jest obligatoryjne.

8. Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich. Nie dotyczy roszczeń majątkowych objętych wyrokiem.

9. Kodeks określa również wymagania co do treści protokołu rozprawy i wskazuje na możliwość przeprowadzenia wywiadu środowiskowego.

96. Postępowanie odrębne w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Należy odróżnić postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i postępowanie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wykazują one bowiem istotne odrębności. Uregulowane jednak zostały w kodeksie w tym samym dziale III z uwagi na występowanie w nich wielu elementów identycznych.

Zatem:

1. Zdolność sądową i procesową ma także pracodawca, chociażby nie posiadał osobowości prawnej, a w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zdolność tę ma organ rentowy.

2. Powództwo w sprawach z zakresu prawa pacy może być wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy (właściwość przemienna).

Natomiast w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej.

Do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą sprawy z zakresu prawa pracy:

- o ustalenie istnienia stosunku pracy

- o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy

- o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia

- o odszkodowanie

- dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane

Nie podlegają właściwości sądów pracy spory dotyczące:

- ustanowienia nowych warunków pracy i płacy

- stosowania norm pracy

- pomieszczeń w hotelach robotniczych

Przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się sprawy o:

1. roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane

2. ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy

3. roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy

4. odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych dotyczących:

1. ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego

2. emerytur i rent

3. innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

4. odszkodowań przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służba wojskową albo służbą w Policji lub Służbie Więziennej

5. sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie

Odwołanie od decyzji organów rentowych wnosi się w terminie 1 miesiąca na piśmie od doręczenia decyzji do organu, który wydał decyzję.

Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się.

Sąd oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.

W I instancji rozpoznanie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych należy do kompetencji sądów pracy i ubezpieczeń społecznych (w sądach rejonowych), albo sądów ubezpieczeń społecznych lub sądów pracy i ubezpieczeń społecznych ( w sądach okręgowych).

W II instancji natomiast orzekają sądy ubezpieczeń społecznych lub sądy pracy i ubezpieczeń społecznych ( w sądach okręgowych), albo sądy pracy i ubezpieczeń społecznych (w sądach apelacyjnych)

Sądy te stanowią odrębne jednostki organizacyjne sądów rejonowych, sądów okręgowych lub sądów apelacyjnych.

Obowiązuje zasada, że sprawy w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, należą w I instancji do właściwości sądów okręgowych. Wyjątkowo jednak pewne kategorie spraw przekazane zostały do właściwości sądów rejonowych.

Sądy rejonowe są więc właściwe w sprawach:

1. o zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński, porodowy, pogrzebowy, rodzinny

2. o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym, wypadku w drodze do pracy lub z pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

3. o odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej lub wypadku w związku ze służba w: Policji, ABW, CBA, BOR, itp.

4. o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności

5. o świadczenie z tytułu funduszu alimentacyjnego

W sprawach z zakresu prawa pracy, przed skierowaniem danej sprawy na drogę sądową pracownik może żądać wszczęcia postępowania pojednawczego przed komisją pojednawczą (postępowanie pojednawcze fakultatywne)

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest dopuszczalne zawarcie ugody.

W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stronami są:

- ubezpieczony

- inna osoba której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja

- organ rentowy

- zainteresowany (czyli ten czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy)

97. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa osobowego. ( art. 526-560 KPC)

98. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli.
( art. 561-605 KPC)

99. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa rzeczowego. ( art. 606-626 KPC)

100. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa spadkowego. ( art. 627-690 KPC)

101. Postępowanie zabezpieczające. Rodzaje zabezpieczenia. Cel, przedmiot i przesłanki zabezpieczenia.

Postępowanie zabezpieczające jest postępowaniem pomocniczym. W postępowaniu tym udzielona zostaje natychmiastowa i tymczasowa ochrona prawna polegająca na zabezpieczeniu roszczenia, które może być dochodzone przed sądem powszechnym lub sądem polubownym. Stronami postępowania zabezpieczającego są: uprawniony i obowiązany.

Cel:

Z uwagi na fakt, iż postępowanie rozpoznawcze trwa określony czas, istnieje konieczność stworzenia instytucjonalnych gwarancji, że w określonych sprawach postępowanie nie okaże się bezskuteczne, a cały wysiłek i trud, zarówno osób uczestniczących w sprawie, jak i sądu nie staną się daremne. Temu właśnie celowi służy specjalne postępowanie o charakterze pomocniczym w stosunku do postępowania rozpoznawczego i wykonawczego, tj. postępowanie zabezpieczające.

Przesłanki:

Postępowanie zabezpieczające dopuszczalne jest w odniesieniu do wszystkich spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym, bez względu na tryb ich rozpoznawania czy późniejszą możliwość wykonania zapadłych w sprawie orzeczeń. W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.

Ustawodawca wskazał dwie ogólne podstawy zabezpieczenia. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni:

1. roszczenie, które ma być zabezpieczone

2. interes prawny w udzieleniu (uzyskaniu) zabezpieczenia

Rodzaje zabezpieczenia:

I podział

a) zabezpieczenie konserwacyjne ( polega na utrzymaniu istniejącego stanu rzeczy). Zabezpieczenie to nie zmierza do zaspokojenia roszczenia.

Np. Powód żąda zabezpieczenia powództwa o zapłatę przez obciążenie nieruchomości obowiązanego, będącej jego jedynym majątkiem hipoteką przymusową.

b) zabezpieczenie nowacyjne ( polega na tymczasowym uregulowaniu stosunków między wierzycielem i dłużnikiem przez stworzenie nowej sytuacji prowizorycznej aż do rozstrzygnięcia sprawy). Wyjątkowo zabezpieczenie to może prowadzić do zaspokojenia roszczenia.

Np. zobowiązanie obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo lub okresowo określonej sumy pieniężnej

II podział

c) zabezpieczenie roszczeń pieniężnych

d) inne wypadki zabezpieczenia

102. Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych i niepieniężnych.

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez:

1. zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego

2. obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową

3. ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu

4. obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską

5. ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu

6. ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego

W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej.

Taki sam sposób zabezpieczenia odpowiednio może być stosowany do zabezpieczenia roszczeń o:

- rentę, sumę potrzebną na koszty leczenia, z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia

- wynagrodzenie za pracę

- należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości albo kary umownej, jak również niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej

- należności z tytułu najmu lub dzierżawy lub opłat obciążających najemcę

- należności wynikające z naruszenia autorskich praw majątkowych

- naprawienie szkody wynikającej z naruszenia przepisów o ochronie środowiska

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko Skarbowi Państwa jest niedopuszczalne.

Zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych:

Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych do zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności sąd może:

1. unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania

2. ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem

3. zawiesić egzekucję lub postępowanie wykonawcze

4. uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi

5. nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze

103. Pojecie i rodzaje tytułów egzekucyjnych. Tytuł wykonawczy.

Tytuł egzekucyjny- jest to orzeczenie sądowe lub inny dokument urzędowy stwierdzający istnienie i zakres wykonalnego roszczenia wierzyciela oraz istnienie i zakres obowiązku świadczenia dłużnika

Stanowi on pierwszy warunek dopuszczalności egzekucji. Bez spełnienia tego warunku egzekucja nie może być prowadzona.

Rodzaje tytułów egzekucyjnych wg. art. 777 δ 1 i 3 KPC:

a) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem; należy przyjąć że kategoria ta obejmuje także europejski nakaz zapłaty wydany w Polsce po stwierdzeniu jego wykonalności

b) orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu

c) wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem

d) ugoda przed mediatorem

e) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej

f) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji

g) akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonej hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości lub wierzytelności

h) bankowe tytuły egzekucyjne

Tytułami egzekucyjnymi są także orzeczenia sądów państw członkowskich UE, ugody zawarte przed tymi sądami lub zatwierdzone przez takie sądy oraz dokumenty urzędowe sporządzone w państwach członkowskich UE, opatrzone w tych państwach zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego zgodnie z przepisami rozporządzenia PE i Rady.

Tytuł wykonawczy- jest to tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności

Jest on podstawą do wszczęcia egzekucji jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Nadanie przez sąd klauzuli wykonalności oznacza stwierdzenie, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji.

104. Postępowanie klauzulowe.

Sąd nadaje klauzulę wykonalności:

1. na wniosek wierzyciela (zasada)

2. z urzędu:

a) tytułowi egzekucyjnemu wydanemu w postępowaniu, które zostało lub mogło być wszczęte z urzędu

b) nakazowi zapłaty niezwłocznie po jego uprawomocnieniu

c) tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu alimenty

d) tytułowi egzekucyjnemu w postaci wyroku zasądzającego świadczenie na rzecz pracownika lub członków jego rodziny

Klauzulę wykonalności nadaje się przeciwko dłużnikowi wymienionemu w tytule egzekucyjnym oraz na rzecz wierzyciela wymienionego w tytule egzekucyjnym.

Kto nadaje klauzulę wykonalności?

1. tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu- sąd I instancji, w którym sprawa się toczy, a sąd II instancji dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie

2. tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu polubownego - sąd

3. nakazowi zapłaty-sąd który wydał nakaz, nakazowi zapłaty wydanemu przez referendarza- sąd przed którym wytoczono powództwo, innemu tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od referendarza- referendarz

4. innym tytułom egzekucyjnym- sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika

Sąd rozpoznaje wniosek o nadanie klauzuli wykonalności niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

105. Wyjawienie majątku.

Wyjawienie majątku jest pomocniczym środkiem egzekucyjnym, zmierzającym do uzyskania od dłużnika informacji o jego majątku w celu zapewnienia skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych ( dot. majątku do którego może zostać skierowana egzekucja).

Ma zastosowanie do egzekucji:

- świadczeń pieniężnych z wynagrodzenia

- z rachunku bankowego

- z ruchomości

- innych wierzytelności

- innych praw majątkowych

1.Wierzyciel (organ) składa w sądzie właściwości ogólnej dłużnika wniosek o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku.

2. Sąd rozpoznaje wniosek po wezwaniu i wysłuchaniu stron. Gdy uwzględni wniosek nakazuje dłużnikowi wyjawienie majątku przez przedstawienie wykazu majątku z wymienieniem rzeczy i miejsca w którym się znajdują

Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie, które nie wstrzymuje wykonania postanowienia o wyjawieniu majątku

Jeżeli dłużnik się nie stawi, albo stawi się ale nie przedstawi wyjawienia/wykazu to sąd może skazać go na grzywnę, nakazać doprowadzenie i zastosować areszt ( z możliwością uchylenia w razie dostarczenia wykazu).

Przepisy te stosuje się odpowiednio, gdy komornik nie znalazł u dłużnika rzeczy lub dokumentu, które mają być odebrane w tejże egzekucji.

Wyjawienie majątku może nastąpić:

- na wniosek ( wierzyciela, organu egzekucyjnego)

- z urzędu (gdy egzekucja prowadzona jest z urzędu)

106. Rodzaje egzekucji.

Egzekucja ze względu na charakter egzekwowanego świadczenia dzieli się na 2 podstawowe rodzaje:

- egzekucja świadczeń pieniężnych

- egzekucja świadczeń niepieniężnych

Egzekucja świadczeń pieniężnych dzieli się ze względu na sposób jej przeprowadzenia na egzekucję:

1. z ruchomości

2. z wynagrodzenia za pracę

3. z rachunków bankowych

4. z innych wierzytelności

5. z innych praw majątkowych

6. z nieruchomości

7. z ułamkowej części nieruchomości

8. z użytkowania wieczystego

9. uproszczoną z nieruchomości

10. ze statków morskich

W ramach egzekucji świadczeń niepieniężnych rozróżnia się egzekucję o:

1.wydanie rzeczy ruchomej

2. wydanie nieruchomości, statku, albo opróżnienia pomieszczenia

3. wykonanie czynności, którą za dłużnika może wykonać także inna osoba

4. wykonanie czynności, której inna osoba za dłużnika nie może wykonać i której wykonanie zależy od jego woli

5. zaniechanie pewnej czynności lub nieprzeszkadzanie czynności wierzyciela

6. zniesienie współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej

Egzekucję świadczeń niepieniężnych ze względu na sposób jej przeprowadzenia można dzielić na egzekucję polegającą na:

1. odebraniu przedmiotu świadczenia od dłużnika i wydaniu go wierzycielowi

2. spełnieniu świadczenia przez wierzyciela na koszt dłużnika

3. zastosowaniu w stosunku do dłużnika środka przymusu w postaci grzywny z zamianą na areszt

107. Egzekucja z ruchomości. Etapy postępowania, skutki zajęcia i przybicia.

Egzekucję tą przeprowadza komornik sądu, w którego okręgu znajdują się ruchomości, chyba że wierzyciel wybierze innego komornika.

Egzekucja ta ma 2 stadia:

a) zajęcie (dokonuje się przez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia)

b) sprzedaż, może ona nastąpić:

- z pominięciem licytacji ( z wolnej ręki, określonemu podmiotowi, komisowa)

- w drodze licytacji publicznej

Zajęcie wywołuje ten skutek, że rozporządzanie ruchomością po dokonaniu zajęcia, w szczególności jej zbycie, nie ma wpływu na bieg dalszego postępowania, a postępowanie egzekucyjne z zajętej ruchomości może prowadzone również przeciwko nabywcy.

Od chwili przybicia do skutku dochodzi sprzedaż ruchomości i od tej chwili do nabywcy należą pożytki z ruchomości pod warunkiem, że uzyska własność ruchomości (uzyskuje ją po uprawomocnieniu przybicia i zapłaceniu całej kwoty).

Na udzielenie przybicia przysługuje wierzycielowi i dłużnikowi skarga.

108. Egzekucja z rachunków bankowych. Etapy postępowania, skutki zajęcia.

Jest skierowana do wierzytelności, którą dłużnik jako posiadacz rachunku bankowego ma wobec banku, a której przedmiotem jest wypłata pieniędzy znajdujących się na rachunku.

Prowadzi ją komornik przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika. Odbywa się przez zajęcie, ale różnie w zależności od rodzaju rachunku bankowego.

1. Rachunek zwykły.

Komornik dokonuje zajęcia poprzez zawiadomienie banku o zajęciu i wezwaniu banku, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajęcia, lecz przekazał tę kwotę na pokrycie należności lub zawiadomił o ewentualnej przeszkodzie.

Uwaga! Gdy jest to rachunek wspólny z osobami trzecimi, to po ustaleniu udziałów dłużnika pozostałe kwoty są zwalniane od zajęcia

2. Rachunek stanowiący wkład oszczędnościowy, na który wystawiono książeczkę oszczędnościową albo inny dokument imienny, z którego posiadaniem wierzytelność jest związana.

Komornik dokonuje zajęcia poprzez odebranie książeczki/dokumentu dłużnikowi lub osobie trzeciej, zawiadamiając o tym bank, od którego też zażąda zapłaty dochodzonej należności.

Wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego zakaz wypłat z tego rachunku nie dotyczy bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania- do wysokości przeciętnego wynagrodzenia.

109. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę. Etapy postępowania, skutki zajęcia.

Jest skierowana o wynagrodzenia nie pobranego, gdyż z pobranego to jak egzekucja z ruchomości. Jest skierowana ponadto do wierzytelności, którą dłużnik jako pracownik ma wobec zakładu pracy i której przedmiotem są wszelkie wypłaty pieniężne związane ze stosunkiem pracy lub zlecenia.

Zajęcie wynagrodzenia następuje przez:

1. zawiadomienie dłużnika (że nie może pobierać poza częścią wolną od zajęcia ani rozporządzać ją do czasu pełnego pokrycia długu)

2. wezwanie pracodawcy (aby nie wpłacał dłużnikowi żadnego wynagrodzenia w granicach zajęcia, lecz wypłacał to wynagrodzenie wierzycielowi albo komornikowi)

Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia pracodawcy tego wezwania.

Skutki zajęcia:

a) dłużnik nie może odbierać wynagrodzenia w granicach zajęcia pod sankcją grzywny; rozporządzanie przez dłużnika zajętym wynagrodzeniem jest bezskuteczne w stosunku do wierzyciela.

b) wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika (podstawienie procesowe wierzyciela w miejsce dłużnika)

Komornik ma nadzorować uiszczenie wpłat przez pracodawcę.

Egzekucję tą przeprowadza komornik przy sądzie rejonowym według ogólnej właściwości dłużnika.

110. Egzekucja z wierzytelności.

Chodzi o wierzytelności, które dłużnik egzekwowany ma w stosunku do swojego dłużnika (dłużnika zajętej wierzytelności). Przeprowadza ją komornik ogólnej właściwości dłużnika.

Składa się z 2 etapów:

1. zajęcie ( poprzez zawiadomienie dłużnika egzekwowanego, że nie wolno mu odbierać świadczeń ani rozporządzać wierzytelnością; oraz poprzez wezwanie dłużnika zajętej wierzytelności, aby należnego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi egzekwowanemu tylko złożył komornikowi albo do depozytu sądowego)

2. realizacja zajętej wierzytelności. ( następuje różnie w zależności od rodzaju wierzytelności. Zasadniczo dłużnik powinien zaspokoić wierzytelność dobrowolnie. W przeciwnym razie może podjąć wobec niego odpowiednie czynności.

111. Egzekucja z innych praw majątkowych. Etapy postępowania, skutki zajęcia.

Inne prawa- inne niż wierzytelność, prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, np. udział w spółce z o.o. , prawa z papierów wartościowych, prawa własności przemysłowej

Etapy postępowania:

Etapy i skutki:

1. zajęcie (w celu zajęcia komornik zawiadomi dłużnika, że nie wolno mu rozporządzać, obciążać ani realizować zajętego prawa, jak również nie wolno mu pobierać żadnego świadczenia z zajętego prawa. Ponadto komornik zawiadamia osobę, która z zajętego prawa jest obciążona obowiązkiem względem dłużnika, by obowiązku tego wobec dłużnika nie realizowała, a wynikające z tego świadczenia pieniężne uiszczała komornikowi lub na rachunek depozytowy sądu).

112. Egzekucja z nieruchomości. Etapy postępowania, skutki zajęcia.

Egzekucja z nieruchomości należy do komornika przy sądzie w okręgu którego nieruchomość jest położona.

Egzekucja z nieruchomości, czyli z prawa własności nieruchomości, składa się z kilku stadiów:

1. zajęcia nieruchomości

2. opisu i oszacowania nieruchomości

3. sprzedaży licytacyjnej

4. przybicia

5. przysądzenia własności

6. podziału sumy uzyskanej z egzekucji

Zajęcia dokonuje komornik przez:

1. wezwanie dłużnika, aby zapłacił dług w ciągu 2 tygodni pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania

2. przesłanie do właściwego sądu wniosku o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęcie egzekucji lub o złożenie wniosku do zbioru dokumentów

W razie bezskutecznego upływu terminu określonego w wezwaniu skierowanym do dłużnika komornik na wniosek wierzyciela dokonuje opisu i oszacowania nieruchomości. Do czynności tej komornik powołuje biegłych.

O licytacji ogłasza komornik przez publiczne obwieszczenie, które doręcza się organowi gminy, urzędowi skarbowemu miejsca położenia nieruchomości, organom ubezpieczeń społecznych, oraz uczestnikom postępowania. Przystępujący do przetargu obowiązany jest złożyć rękojmię w wysokości 1/10 sumy oszacowania. Cena wywołania wynosi ¾ sumy oszacowania. Licytacja odbywa się publicznie w obecności i pod nadzorem sędziego. Prowadzi ją komornik. Po zamknięciu przetargu sąd wydaje postanowienie co do przybicia na rzecz licytanta, który zaoferował najwyższą cenę.

Po uprawomocnieniu się przybicia i wykonaniu przez nabywcę warunków licytacji sad wydaje postanowienie o przysądzeniu własności. Na to postanowienie przysługuje zażalenie.

Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności ma istotne znaczenie, przenosi bowiem na nabywcę własność nieruchomości i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru, a także stanowi tytuł egzekucyjny do wprowadzenia nabywcy w posiadanie.

Skutki zajęcia:

1. rozporządzanie nieruchomością po zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Czynności egzekucyjne są ważne w stosunku do dłużnika i nabywcy.

2. rozporządzanie innymi przedmiotami zajętymi razem z nieruchomością są po ich zajęciu niemożliwe.

3. obciążenie nieruchomości przez dłużnika jest po jej zajęciu nie możliwe.

113. Egzekucja roszczeń alimentacyjnych.

Chodzi tu o egzekucję alimentów i rent mających charakter alimentów. Stosuje się tutaj przepisy o egzekucji świadczeń pieniężnych, ale mogą być pewne odrębności.

1. Może być wszczęte z urzędu

2. szczególne obowiązki komorników:

a) z urzędu przeprowadzenie dochodzenia w celu ustalenia zarobków, stanu majątkowego, miejsca zamieszkania. Gdy środki te są bezskuteczne, to policja na wniosek komornika przeprowadza dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika

b) gdy dłużnik zalega 12 m-cy z zapłatą to komornik składa wniosek o wpis do rejestru dłużników niewypłacalnych

3. wierzytelności z rachunku bankowego podlegają egzekucji na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości

4. możliwość uzyskania zaspokojenia roszczeń alimentacyjnych stwierdzonych tytułem wykonawczym z wynagrodzenia za pracę dłużnika bez konieczności wszczynania postępowania egzekucyjnego. Składa wówczas u pracodawcy tytuł wykonawczy i wniosek o dokonanie potrąceń i wypłacanie mu tych sum.

5. jeżeli dłużnik zatrudniony jest u osoby bliskiej, a egzekucja świadczeń aliment. Skierowana jest do wynagrodzenia za pracę, to ta osoba bliska nie może podnieść zarzutu, że dłużnik pracuje bez wynagrodzenia, itp.

114. Egzekucja z udziałem skarbu państwa.

Jeżeli dłużnikiem jest Skarb Państwa wierzyciel wzywa do spełnienia świadczenia bezpośrednio państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością wiąże się to świadczenie. Ma ona obowiązek spełnić je niezwłocznie ( czyli w ciągu 2 tyg.). Jeśli tego nie zrobi to wierzyciel może wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w celu przeprowadzenia egzekucji z rachunku bankowego tej jednostki organizacyjnej.

Jeżeli dotyczy to świadczenia niepieniężnego, to sąd wyznacza kierownikowi jedn. org. dodatkowy termin na spełnienie świadczenia, a jeśli tego nie zrobi to wymierza kierownikowi grzywnę.

Egzekucja należności pieniężnych Sk. P. z tytułu grzywien, kar pieniężnych, kosztów sądowych:

- egzekucja zostaje wszczęta na zarządzenie sądu bądź prokuratora

115. Egzekucja przeciw przedsiębiorcy.

Prowadzi sąd w okręgu którego znajduje się siedziba przedsiębiorstwa dłużnika. Analogiczne są przepisy o egzekucji z nieruchomości. Chodzi tu o egzekucję przeciwko dłużnikom prowadzącym działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.

Istnieją 2 sposoby egzekucji:

1. przez zarząd przymusowy. Skierowana do dochodów uzyskiwanych z powyższych działalności.

Sąd powołuje zarządcę wskazanego przez strony lub wybranego z urzędu z osób posiadających licencję do wykonywania obowiązków syndyka, nadzorcy, zarządcy w postępowaniu upadłościowym i naprawczym.

Po wszczęciu tej egzekucji nie można prowadzić egzekucji świadczeń pieniężnych z majątku dłużnika wchodzącego w skład przedsiębiorstwa/gospodarstwa rolnego

2. przez sprzedaż przedsiębiorstwa/gospodarstwa rolnego.

a) ustanowienie zarządcy

b) postanowienie o wszczęciu egzekucji jest przesłane właściwemu sądowi w celu złożenia go do akt rejestru przedsiębiorstw, dokonania odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej

c) zarządca sporządza bilans przedsiębiorstwa/gospodarstwa rolnego

d) sprzedaż

Cena określona jest przez dłużnika i wszystkich wierzycieli, a jeśli nie ma między nimi porozumienia to cenę określa minimum 2 biegłych.

Sprzedaż dokonuje się zasadniczo przez sprzedaż z wolnej ręki. Sąd określa tryb wyszukiwania nabywcy, jeśli nie został uzgodniony przez strony.

Istnieje też możliwość sprzedaży w drodze licytacji. Licytację prowadzi zarządca pod nadzorem sędziego. Udziela przybicia osobie oferującej najwyższą cenę. Po zapłaceniu ceny zarządca zawiera w ciągu miesiąca umowę sprzedaży przedsiębiorstwa z nabywcą.

116. Egzekucja świadczeń polegających na wykonaniu czynności. Egzekucja świadczeń polegających na zaniechaniu lub znoszeniu.

Egzekucja świadczeń polegających na wykonaniu czynności:

1. przy czynnościach zastępowalnych (gdy za dłużnika może czynności dokonać inna osoba)

Chodzi o wykonanie np. dzieła lub usługi, przywrócenia stanu poprzedniego. Możliwa jest tylko wtedy, gdy w tytule egzekucyjnym stwierdzającym obowiązek dokonania czynności nie ma umocowania wierzyciela do jej dokonania na koszt dłużników.

Przeprowadza ja sąd, w okręgu którego czynność powinna być wykonana.

2. przy czynnościach niezastępowalnych

np. dopuszczenie do pracy; przeprowadza sąd w okręgu którego czynność powinna być wykonana.

Sąd na wniosek wierzyciela wyznacza dłużnikowi termin do dokonania i zagraża grzywną w razie nie wykonania.

Egzekucja świadczeń polegających na zaniechaniu i znoszeniu:

Prowadzi sąd w okręgu którego dłużnik działał wbrew swojemu obowiązkowi.

1. wierzyciel składa wniosek do sądu

2. sąd wysłuchuje strony i ewentualnie stwierdza, że dłużnik działał wbrew obowiązkowi

3. sąd nakłada na wniosek wierzyciela grzywnę na dłużnika

- Sąd może zobowiązać dłużnika na wniosek wierzyciela do zabezpieczenia szkody, jaką może wyrządzić wierzycielowi działanie dłużnika

- Sąd na wniosek wierzyciela upoważni go do usunięcia zmiany na koszt dłużnika

W wyżej wymienionych przypadkach sąd na żądanie wierzyciela przyzna mu od dłużnika sumę potrzebną do usunięcia zmiany. Wierzyciel będzie mógł jej dochodzić od dłużnika w trybie egzekucji świadczeń pieniężnych. Jeżeli wystąpi opór dłużnika przy usuwaniu zmiany, to sąd poleci komornikowi na wniosek wierzyciela usunięcie oporu.

117. Powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji.

Zwane inaczej powództwem ekscydencyjnym.

Może je wytoczyć osoba trzecia, która żąda zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeśli egzekucja ta narusza jej prawa. Np. jeżeli zajęcie przedmiotu, do którego skierowana jest egzekucja narusza jej własność. Powództwo to wnosi się w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa

Jest dopuszczalne także powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji administracyjnej.

W takim wypadku do pozwu należy dołączyć decyzję administracyjnego organu egzekucyjnego odmawiającą wyłączenia przedmiotu spod egzekucji admin.

118. Powództwo opozycyjne.

Jego zastosowanie polega na tym, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia egzekucji. Dzieje się tak w następujących wypadkach:

1. dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności.

2. gdy po powstaniu tytułu wykonawczego nastąpiło zdarzenie na skutek którego zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane.

3. gdy małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności wykaże, że egzekwowane świadczenie nie należy się wierzycielowi.

4. gdy dłużnik albo jego małżonek, przeciwko któremu sad nadał klauzulę podnosi wynikający z umowy majątkowej małżeńskiej zarzut wyłączenia lub ograniczenia jego odpowiedzialności.

119. Umorzenie egzekucji.

a) postanowienie z mocy prawa

Jeśli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego postępowania albo nie zażądał podjęcia postępowania zawieszonego

b) postanowienie wydane z urzędu:

1. gdy egzekucja nie należy do organów sądowych

2. dłużnik lub wierzyciel nie ma zdolności sądowej

3. oczywiste jest, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych, chyba że chodzi o egzekucję świadczeń alimentacyjnych

4. gdy należność wierzyciela będzie uiszczona wraz z kosztami egzekucji przed zamknięciem przetargu ( przy egz. z nieruchomości)

c) postanowienie wydane na wniosek

1. jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności

2. gdy egzekucję skierowano przeciwko osobie, która wg. klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji

3. jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu

4. na wniosek wierzyciela (jeżeli egzekucję wszczęto z urzędu albo na żądanie organu, to wniosek o umorzenie wymaga zgody w/w.)

Skutki:

- uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych

- dalsza możliwość ponownego wszczęcia egzekucji przez wierzyciela, chyba że jest ona niedopszczalna

120. Zakres przedmiotowy sądownictwa polubownego. Zapis na sąd polubowny (klauzula arbitrażowa)

Zakres przedmiotowy sadownictwa polubownego obejmuje spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty.

Zapis na sąd polubowny (klauzula arbitrażowa):

Jest to umowa stron przekazująca spór pomiędzy nimi do rozstrzygnięcia sądowi polubownemu

1. umowa musi zawierać przedmiot sporu lub stosunek prawny z którego spór wyniknął lub może wyniknąć w przyszłości

2. inne postanowienia umowy:

- liczba arbitrów

- sposób ich powołania

- określenie zasad postępowania

3. forma pisemna

4. może być zawarta przez pełnomocnika

Skutki:

Jeśli powód wniesie do sądu sprawę objętą zapisem na sąd polubowny, sad odrzuci pozew/wniosek jeżeli pozwany/uczestnik podniesie zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

 Orzeczenie sądu polubownego i jego wykonalność. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego

 Sprzeciw od wyroku zaocznego

 Zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym

 Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym

---