WYKŁAD 4 (6.03.2000)

Problemy są społeczne ze swojej genealogii. Źródłem problemów społecznych jest organizacja społeczna i sposób działania instytucji w kilku ważnych procesach:

• dystrybucja dóbr i usług

• alokacja pracy

• podejmowanie decyzji istotnych społecznie np.: reformy

• zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa

• edukacja, dostęp do informacji

• zapewnienie opieki zdrowotnej

• stanowienie praw i stosowanie sankcji społecznych

Istotą jest działanie porządku normatywno -strukturalnego; kto stanowi prawo, jak budowane są struktury, kto jest osobą odpowiedzialną za rozwiązywanie problemów.

Typy problemów społecznych:

1. warunki, zjawiska, sytuacje naruszające społecznie akceptowane normy i wartości

2. społecznie generowane warunki, sytuacje itp. wywołujące psychiczne i materialne straty pewnej części populacji

Obiektywne aspekty problemów społecznych:

1. Obiektywne warunki społeczne np.: bieda, rasizm itp. mogą wywoływać drugi typ problemów

2. Istnieję też zjawiska socjokulturowe, które utrudniają dużej części obywateli rozwój i wykorzystanie potencjału

3. Istnieje rozbieżność pomiędzy domniemaniem, że pewne warunki występują np.: równość szans, sprawiedliwość, a rzeczywistym ich występowaniem

4. Ludzie w sposób mało przemyślany traktują miejsce swojego życia, eksploatując je do granic wytrzymałości

Subiektywne aspekty problemów społecznych:

Sposób rozpatrywania problemów społecznych zależy od osób je definiujących i od czasu kiedy są rozpatrywane.

2 skrajne wymiary:

1. winna ofiara

Założenie, że problemy społeczne to rezultat dewiacji jednostek; pogłębia się tak stereotypy społeczne, uzasadnia się programy kontrolne i represyjne wobec jednostek.

2. winny system

Problemy społeczne są rezultatem warunków społecznych. Zakłada się determinizm społeczny.

Współcześnie uwagę koncentruje się głównie na strukturze społecznej, ale badacze uważają, że struktura społeczna jest rezultatem pewnych interakcji społecznych.

Postawy wobec problemów społecznych:

1. Bierność - przejaw pewnej beztroski wobec rzeczywistości. Mało osób angażuje się w inne sprawy nie związane z ich sytuacją. Dopiero kiedy ta sytuacja się zmienia, to i postawa robi się bardziej aktywna np.: bezpośrednie zetknięcie się z przestępczością. Źródłem bierności może być również brak wiedzy.

2. Rezygnacja, poddanie się, pasywna akceptacja - przekonanie o bezsilności, o nieuchronności pewnych zjawisk, założenie, że ludzie kierują się własnym interesem, skłonność do anomii

3. Uznanie, że problemy społeczne to kara w wymiarze religijnym

4. Sentymentalizm - aktywność, współczucie, zaangażowanie, idealizacja warunków społecznych. Przekonanie, że trzeba podjąć pewne działania. Jest to raczej działanie przeciw objawom niż przyczynom. Może wynikać z oportunizmu tj. działania we własnym przyszłym interesie (na wszelki wypadek)

5. Postawa heroiczna - gotowość do działania bez względu na opłacalność i zagrożenia

6. Podejście naukowe - podstawą jest profesjonalizm, naukowa, kompletna diagnoza; motywacją jest praca zawodowa, chłodny dystans

Definicja problemu społecznego jest procesem grupowym. Można wymienić 5 podstawowych elementów problemu społecznego:

1. Zestaw pewnych obserwowalnych warunków, zjawisk i zachowań - coś co może być postrzegane, opisywane i dyskutowane. Problem społeczny nie może być wyłącznie produktem społecznego mitu czy histerii grupowej, ale musi mieć empiryczne wskaźniki.

2. Subiektywna analiza tychże sytuacji, zachowań etc. To co ludzie myślą o tym co widzą

3. Rozwiązywalność - przekonanie, że wszystkie niekorzystne sytuacje mogą być złagodzone, poddane społecznej terapii lub wręcz całkowicie rozwiązane.

4. Aktywne włączenie tych, którzy mają wpływ na innych celem uruchomienia opinii publicznej

5. Istnieją zorganizowane wysiłki zmierzające do rozwiązania problemu (niezależnie od ich skuteczności)

Problemy społeczne są zatem faktami społecznymi tj. istnieją obiektywnie, niezależnie od metod badania i teorii opisujących; funkcjonują w świadomości społecznej, aktywizują ludzi do działania, istnieją bez względu na to czy się o nich mówi, nie rozwiązują się same.

Sposób rozwiązywania problemu sam może stać się problemem.

Polskie współczesne problemy społeczne (wg Malikowskiego)

1. Patologie społeczne - zwłaszcza przestępczość zorganizowana

2. Bezrobocie

3. Bieda, Bezdomność oraz związane z tym problemy mieszkaniowe

4. Neurozy i choroby psychiczne

5. Niektóre choroby somatyczne

6. Problemy ludzi starych

7. Trudności adaptacyjne okresu transformacji

8. Bierność i bezradność - niski poziom zaradności i gotowości do samopomocy

9. Niski poziom świadomości ekologicznej - niedostateczna ochrona zasobów naturalnych i mało humanitarny stosunek do zwierząt

10. Konflikty społeczne oraz małe umiejętności ich rozwiązywania

2 rodzaje konfliktów:

• nowe: pracodawcy - pracobiorcy, narodowcy - kosmopolici, etniczne, regionalne, przedsiębiorstwa państwowe - prywatne, producenci - konsumenci

• istniejące już wcześniej, a teraz zintensyfikowane: biedni - bogaci, miasto - wieś, konflikty rodzinne

SOCJOLOGICZNE ASPEKTY PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH WYKŁAD 4 (6.03.2000)

1

2

© Yareth 2000

---