Twój Serwis ®
sp. z o.o.
Nasze kompetencje - Wasza satysfakcja
ul. Profesjonalistów 24
10-010 Programowo Wielkie
Tel.: (01) 101 01 00
Faks: (01) 101 01 11
Prawo autorskie a wykorzystanie oprogramowania komputerowego
Biuletyn informacyjny dla pracowników
SPIS TREŚCI
WSTĘP - Ochrona własności intelektualnej
Badania poświęcone problemowi kradzieży własności intelektualnej, popularnie zwanej piractwem komputerowym wskazują, że duża część programów komputerowych nie posiada licencji. Średnia światowa w 2003 r. to 36%, w Polsce - 58%. Nielegalne kopiowanie oprogramowania jest przestępstwem a programy komputerowe są chronione przez prawo.
Prawo autorskie
Prawo autorskie jest zbiorem norm mających na celu ochronę wszelkiego rodzaju twórczości. Prawo to chroni prawa osobiste i majątkowe autora do dzieła, jakie stworzył. Prawo autorskie powstało w XIX wieku, a uregulowano tzw. konwencją berneńską w 1866 r. oraz powszechną konwencją genewską z 1952 r., uaktualnioną w 1971 r. Polska przyjęła obydwie konwencje, a najnowsze przepisy o prawie autorskim zawiera ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych z późniejszymi zmianami.
Z informatyką związane jest tzw. prawo komputerowe czyli zespół norm prawa autorskiego odnoszących się do ochrony oprogramowania, zasad jego dystrybucji określanych w indywidualnych licencjach producentów.
Podstawowe pojęcia prawa autorskiego
Podstawowymi pojęciami prawa autorskiego są:
utwór jako przedmiot prawa autorskiego - Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i pra-wach pokrewnych, stanowi, że "przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)." Ustawa podaje rodzaje utworów wymieniając między nimi programy komputerowe.
autor (twórca, producent) jako podmiot prawa autorskiego - Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi, że "prawo autorskie przysługuje twórcy (...)."
dozwolony użytek chronionych utworów - Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, definiuje zakres i zasady korzystania z utworu.
Rodzaje praw autorskich
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, definiuje dwa rodzaje praw autorskich:
Prawa osobiste chronią więź twórcy z utworem. Więź ta jest nieograniczona w czasie i nie podlega zrzeczeniu się lub zbyciu. Twórca ma prawo w szczególności do autorstwa utworu, oznaczenia go swoim nazwiskiem lub pseudonimem, anonimowego udostępniania utworu, nienaruszania jego treści i formy, decydowania o pierwszym udostępnieniu oraz nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Prawa majątkowe - o ile ustawa nie stanowi inaczej - zapewniają twórcy wyłączne prawo do korzystania, rozporządzania oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Prawa majątkowe mogą zostać przeniesione na inne osoby drogą dziedziczenia lub na podstawie umowy. Umowa o korzystaniu z utworu zwana jest licencją i obejmuje zdefiniowane w niej pola eksploatacji. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia, jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie.
Dozwolony użytek chronionych utworów
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w części zatytułowanej "Dozwolony użytek chronionych utworów" definiuje zakres i zasady korzystania z utworu. Prawa te można podzielić na następujące kategorie:
Dozwolony użytek prywatny - dotyczy nieodpłatnego korzystania bez zezwolenia twórcy z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, obejmującego korzystanie z pojedynczych egzemplarzy przez osoby pozostające w związku osobistym (rodzina, znajomi). Przepisu tego nie stosuje się do korzystania z elektronicznych baz danych o cechach utworu z wy-jątkiem własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.
Dozwolony użytek publiczny - dotyczy nieodpłatnego rozpowszechniania utworów lub ich fragmentów w celach dydaktycznych, naukowych i informacyjnych. Warunkiem jest wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła.
WAŻNE: Prawa do dozwolonego użytku osobistego nie stosuje się w odniesieniu do programów komputerowych.
Przepisy szczególne dotyczące programów komputerowych obejmują następujące działania:
korzystanie z programu komputerowego
rozporządzanie programem komputerowym czyli
- sprzedaż praw do programu
- udzielanie licencji
- najem
- użyczenie
uzyskanie wynagrodzenia z tytułu korzystania z programu komputerowego
zwielokrotnienie programu komputerowego w części lub całości, czasowe lub trwałe
tłumaczenie, przystosowanie i jakiekolwiek inne zmiany
rozpowszechnianie programu komputerowego lub jego kopii łącznie z najmem i użyczeniem
Do dokonywania powyższych działań są uprawnieni:
twórca (producent)
nabywca praw autorskich
licencjobiorca w zakresie określonym w umowie licencyjnej
W przypadku sprzedaży, najmu, użyczenia i sublicencji niezbędna jest zgoda twórcy (producenta).
Sporządzanie kopii programu komputerowego jest możliwe jeżeli twórca (producent) wyraził na to zgodę, umowa licencyjna dopuszcza taką możliwość albo jest to kopia zapasowa (Kopię zapasową można wykonać tylko jeżeli niezbędne do korzystania z programu komputerowego, a kopia jest wykonana z legalnej kopii oprogramowania. Nie wolno używać kopii zapasowej równocześnie z programem komputerowym.)
Sankcje prawne za naruszanie praw autorskich
Osoby naruszające prawa autorskie muszą zdawać sobie sprawę z sankcji prawnych, jakie przewiduje Kodeks cywilny i Kodeks karny. A zatem producenci oprogramowania mogą dochodzić swoich praw przed sądami drogą postępowania cywilnego i karnego.
Za naruszenie praw autorskich przewidywane są następujące sankcje:
W postępowaniu cywilnym:
odszkodowanie
2-3 krotna wartość rynkowa używanego nielegalnie oprogramowania
zwrot uzyskanych przy pomocy używanego nielegalnie oprogramowania korzyści
wpłata na Fundusz Promocji Twórczości
W postępowaniu karnym:
kara pozbawienia wolności do lat 5
kara ograniczenia wolności
kara grzywny
inne środki prawne
takie[Author ID1: at Thu Apr 14 20:24:00 2005 ]jak:[Author ID1: at Thu Apr 14 20:23:00 2005 ]
Sposoby dochodzenia swoich praw:
W postępowaniu cywilnym powództwo wnosi osoba (strona) pokrzywdzona. Na jej wniosek może dojść do zabezpieczenia dowodów.
W postępowaniu karnym dochodzenie prowadzi policja lub prokuratura z własnej inicjatywy lub na wniosek zgłoszony przez stronę poszkodowaną lub inne osoby. Prokuratura przedstawia zarzuty i kieruje sprawę do sądu.
Naruszanie praw autorskich a kary pieniężne[Author ID1: at Thu Apr 14 20:26:00 2005
]finansowe[Author ID1: at Thu Apr 14 20:26:00 2005
]
Przepisy prawne precyzują dwa rodzaje naruszania prawa, w tym praw autorskich. Przestępstwo może być dokonane w sposób umyślny lub nieumyślny - np. osoba kupująca program komputerowy powinna przypuszczać z uwagi na okoliczności takie jak zaniżona cena, prowizoryczne opakowanie, itp., że produkt ten może nie być oryginalny.
W zależności od tego osoba (producent), której prawa autorskie zostały naruszone, może domagać się wynagrodzenia - opłaty licencyjnej, którą popełniający piractwo zapłaciłby przy zakupie legalnego oprogramowania, w wysokości:
przestępstwo umyślne - 3-krotnej wartości rynkowej
przestępstwo nieumyślne - 2-krotnej wartości rynkowej
Osoby odpowiedzialne za naruszenie praw własności intelektualnej
Odpowiedzialność za przestępstwa piractwa komputerowego ponoszą:
producenci (fałszerze) nielegalnego oprogramowania
dystrybutorzy nielegalnego oprogramowania
członkowie zarządu spółek
dyrektorzy przedsiębiorstw i instytucji
administratorzy sieci komputerowych
użytkownicy komputerów w przedsiębiorstwach i instytucjach
właściciele komputerów
Wszystkim tym osobom mogą być postawione zarzuty umyślnego lub nieumyślnego naruszenia praw autorskich oraz orzeczone stosowne kary.
Licencjonowanie oprogramowania
Aby maszyna zwana komputerem mogła być wykorzystana potrzebne jest oprogramowanie (ang. software). Komputer musi posiadać przynajmniej oprogramowanie operacyjne. Jednak większość użytkowników pragnie wyposażyć swój komputer także w inne rodzaje oprogramowania czy to dla własnej wygody, rozrywki, czy też niezbędnego do pracy.
Oprogramowanie komputerowe nie jest towarem takim jak inne. Trzeba pamiętać, że kupując oprogramowanie nie nabywa się go na własność, jedynie nośnik w pełni do nas należy. Natomiast jego zawartość podlega ochronie prawem autorskim. Za co zatem zapłaciliśmy? Za prawo korzystania z oprogra-mowania i to w ściśle określonym przez autora (producenta oprogramowania[Author ID1: at Wed Apr 13 23:47:00 2005 ]) zakresie. Zakres ten definiuje licencja. Oznacza to, że nie możemy swobodnie dysponować zakupionym oprogramowaniem, a wszelkie działania niezgodne z ustaleniami licencji są naruszeniem praw autorskich - popularnie zwanym piractwem komputerowym, za które przewidziane są odpowiednie sankcje prawne.
Większość oprogramowania komputerowego, od prostych programików, po rozbudowane aplikacje, posiada licencje.
Definicja licencji
Pojęcie licencji określają art. 41, 66 i 67 prawa autorskiego Prawo autorskie rozróżnia licencje wyłączną oraz niewyłączną.
Licencja określona jest w umowie licencji, w której licencjodawca udziela licencjobiorcy upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie warunkach. Licencjobiorca nie nabywa praw autorskich do utworu.
Umowa licencji obejmuje tylko te pola eksploatacji, które są w niej wyraźnie wymienione. a także może definiować zakres, czas i miejsce korzystania z utworu.
Licencja może zostać udzielona za opłatą lub bezpłatnie Jeżeli umowa nie określa, wyraźnie, że licencja została udzielona nieodpłatnie, to autorowi przysługuje prawo do wynagrodzenia, którego wysokość zależy od zakresu licencji oraz korzyści z korzystania z utworu.
Umowa licencyjna może zawierać zapis o sublicencji, Jeżeli umowa nie zawiera takiego zapisu, to licencjobiorca nie może udzielać sublicencji.
W przypadku programów komputerowych, umowa licencyjna dołączana do oprogramowania nosi nazwę Umowy Licencyjnej Użytkownika Końcowego, tzw. EULA. Najczęściej przy instalacji oprogramowania użytkownik zobowiązany jest do zaakceptowania warunków tej umowy, co pozwala kontynuować instalację, w przeciwnym wypadku instalacja zostaje anulowana. Tekst Umowy Licencyjnej Użytkownika Końcowego znajduje się przeważnie w pliku eula.txt lub licence.txt.
Piractwo komputerowe
Piractwem komputerowym jest każde nieuprawnione używanie, wywarzanie, kopiowanie, sprzedaż programów komputerowych chronionych prawem autorskim. Nieuprawnione oznacza tu brak zgody autora (producenta). Piractwo zachodzi także w wypadku nieumyślnego naruszenia praw autorskich, gdy np. osoba nabywająca program komputerowy mogła przypuszczać, że program ten nie jest legalny - zaniżona cena, brak dokumentacji, nieznajomość ograniczeń wynikających z umowy licencyjnej itp.
Szkody wynikające z piractwa komputerowego ponoszą wszyscy użytkownicy programów. Piractwo powoduje podwyższanie cen oprogramowania, ogranicza tempo powstawania nowych programów, a także utrudnia rozwój a nawet eliminuje z rynku firmy programistyczne, które nie mogą sprostać nieuczciwej konkurencji piratów.
Istnieje wiele rodzajów piractwa komputerowego
Zakres piractwa komputerowego
Poniższe tabele przedstawiają procent piractwa komputerowego na świecie i straty poniesione przez producentów oprogramowania w 2003 r. (źródło: raport BSA)
USA /Kanada 23%
Europa Zachodnia 36%
Europa Środkowo-Wschodnia 71%
Bliski Wschód/Afryka 56%
Ameryka Łacińska 63%
Region Azji i Pacyfiku 53%
Na całym świecie 36%
Region |
W mln dolarów |
USA/Kanada |
7232 |
Europa Zachodnia |
9600 |
Europa Środkowo-Wschodnia |
2111 |
Bliski Wschód/Afryka |
1026 |
Ameryka Łacińska |
1273 |
Region Azji i Pacyfiku |
7553 |
Razem |
|
Tabela 1 - Straty wywołane przez piractwo komputerowe w 2003 r.
Prawo autorskie a wykorzystanie oprogramowania komputerowego - Biuletyn informacyjny dla pracowników
Data publikacji: Strona 2 z
Autor: Dział Prawny
Wyszukiwarka