Porównanie:
Różnice morfologiczne i biologiczne |
||
Morfologiczne |
||
|
ARGASIDAE |
IXODIDAE |
Gnatosoma Tarczka grzbiet. Głaszczki Człon Wierzch. Pola porowate Otw. Płciow. Dymorfizm Stad. Nimfalne Oczy |
Str. Brzuszna - Wyodrębnione Wid. Od str. Grzbiet. - Na wys. 2-3 pary Słaby 2-3 - |
Str. Grzbiet. + 2 i 3 zespolone Wid. Od str. Brzusz. + Na wys. 3 pary Wyraźny 1 + |
Biologiczne |
||
Liczba jaj Długość żeru Długość życia Grupa ekol. |
150 (kilka razy) Krótko (0,5-2h) Wiele lat (nawet 20) Kleszcze gniazdowe |
1k -20k (jeden raz) Długo (do 2 tygodni) Kilka mies. (do 3 lat) Kleszcze pozagniazd. |
Patogeny:
- Pediculus humanus: ricketsia prowazekii (dur plamisty), ricketsia Guintana (gorączka Okopowa), borrelia recurrentis (dur powrotny endemiczny)
- Xenopsylla cheopis: yersinia pestis (dżuma), ricketsia pestis (gorączka tyfucu endemmicznego), salmonella sp, tularemia, dur wysypkowy szczurzy, gorączka Gór Skalistych, bacillus sp, hymenolepis nana & diminuta
- Ixodes ricinus: TBE - odkleszczowe zapalenie mózgu, borelioza, tularemia, erlichioza, babusia microli (babeszjoza), pałeczki durowe, riketsje Coxiella brunetii, Borelia brugdorferi
- Pthirus pubis: nie odgrywają roli epidemiologicznej
- Pulex irritans: yersinia pestis (dżuma), francisella tularensis (tularemia), gorączka tyfusowa endemiczna, zapelenie płuc, Diphylidium caninum, hymenolepis nana & diminuta
Pasożyty człowieka:
Stałe - jest to organizm który w ciągu całego swojego życia, we wszystkich stadiach rozwojowy prowadzi pasożytniczy tryb życia, np. sarcoptes scabiei, demodex folliculorum
Czasowe - wykorzystujące żywiciela okresowo, np. podczas pobierania pokarmu (kleszcze) lub w stadiach larwalnych (gzy), np. ixodes ricinus, argas reflexus
Okresowe - pasożytujące na żywicielu tylko w pewnych okresach cyklu życiowego, np. gzy, muchy
Przygodne - pasożytniczy tryb życia występuje tylko w pewnych warunkach i nie ma uzależnienia pasożyta od żywiciela.
Bezwarunkowe - pasożyty prowadzą pasożytniczy tryb życia w ciągu całego cyklu rozwojowego lub w jego części i występuje duże uzależnienie od żywiciela. Parazytyzm jest koniecznością życiową.
Telmofag - uszkadza naczynia, rozlewa do tkanek i dopiero wypija, np. Simulium ornatum, Simulium damno sum, Tunga penetrans
Solenofag - rani nieznacznie, wypija wszystko, nie rozlewa, np. Cemex lecturalius, ornithonyssus bacoti
Euryfagiczny - szeroki zakres tolerancji co do spożywanego pokarmu, np. Strongyloides stercoralis, Taenia saginata, Musca domestica
Stenofagiczny - wąski zakres tolerancji co do spożywanego pokarmu, np. Culex pipiens, Argas reflexus, Ixodes ricinus
Homokseniczny - potrzebuje do zamknięcia cyklu rozwojowego tylko 1 żywiciela, np. ascaris lumbricoides, giargia lamblia, trichomonas vaginalis
Heterokseniczny - pasożyt mający więcej niż 1 żywiciela. Czyli ma żywiciela ostatecznego i przynajmniej jednego pośredniego, np. fasciola hepatica, fasciolopsis buski
Stenokseniczne - mogą pasożytować u niewielkiej ilości żywicieli, np. pediculus humanus, pthirus pubis
Żywiciele:
Ostateczny (definitywny)- organizm w którym pasożyt osiąga dojrzałość płciową i zdolność wytwarzania komórek płciowych
Pośredni - organizm w którym występują postacie młodociane pasożyta, zanim będą mogły odbyć swój rozwój w żywicielu ostatecznym
Przypadkowy - to taki gatunek, który nie jest zazwyczaj żywicielem danego pasożyta, lecz w bardzo sprzyjających warunkach może się tym pasożytem zarazić
Rezerwuarowy - nie jest konieczny do odbycia pełnego cyklu życiowego pasożyta
Właściwy - najczęściej i w największej liczbie występuje określony pasożyt, w różnych warunkach ekologicznych
Główny - częstość inwazji czyli ekstensywność i intensywność inwazji są największe w danych warunkach środowiskowych
Uboczny - nasilenie inwazji jest małe
Parateniczny - nie jest niezbędny do rozwoju pasożyta; w jego organizmie nie następuje rozwój pasożyta a jedynie kumuluje formy larwalne
Zoonozy:
Bezpośrednie - mogą być utrzymane przez 1 gatunek kręgowców,
Cyklozoonozy - utrzymanie czynników chorobotwórczych w przyrodzie jest możliwe przy udziale więcej niż jednego kręgowca,
Metazoonozy - w utrzymaniu czynników chorobotwórczych uczestniczy kręgowiec i bezkręgowiec,
Saprozoonozy - krążenie czynnika zależy od nieożywionego rezerwuaru lub miejsca rozwoju oraz od kręgowca
Antropozoonozy (choroby odzwierzęce) - inwazje, w których pasożyty są przenoszone ze zwierząt do człowieka.
Zooantroponozy - inwazje, w których pasożyty z reguły są przenoszone z jednego na drugiego człowieka, ale mogą być również przenoszone na zwierzęta.
Amfiksenozy - zoonozy, w których czynniki chorobotwórcze są przenoszone z człowieka na niższe kręgowce i odwrotnie.
Przenoszone przez łożysko:
Babesia microti, plazmodium falciparum, ovale, vivax, toxoplasma gondii, trypanosoma brucei gambiese, rhodesiense, przez żyłę pępkową: Toxocara canis, Onchocerca volvulus, Ancylostoma duodenale
Stawonogi przenoszące pierwotniaki:
Dermacentor reticulates - Babesia sp.
Ixodes ricinus - babesia microti
Anopheles maculipennis - plazmodium
Glossina palpalis - trypanosoma brucei gambiese
Musca domestica - cysty pierwotniaków, trofozoity pełzaków
Rhodnius prolixus - trypanosoma cruzi
Triatoma infestans - trypanosoma cruzi
Obrona przed odpowiedzią immunologiczną:
- Mała immunogenność. Nicienie pasożytnicze pokryte są specyficzną warstwą mieszaniny białek i lipidów, która słabo immunizuje. Znaczy to, że przeciwko tej gładkiej warstwie o specyficznym składzie, trudno gospodarzowi wytworzyć przeciwciała.
- Ucieczka do wnętrza. Zarodziec malarii ucieka do wnętrza komórek wątroby lub czerwonych krwinek i tam się usadawia i namnaża.
- Molekularny wyścig zbrojeń. Trypanosoma zmienia na swojej powierzchni średnio co 10 dni białka, więc układ immunologiczny musi cały czas za tymi zmianami nadążać. Genów na te białka ma około 1000.
- Zachowanie środowiska. Komórki zainfekowane dostają sygnał do apoptozy - swej zaprogramowanej śmierci. W interesie patogenu leży zachowanie środowiska, w którym on się namnaża. Jak one się bronią ? Bakteria kiły koduje białko crmA inhibujące pewną kaspazę, przekazującą sygnał do apoptozy.
- Otaczanie się płaszczem z cząsteczek gospodarza.
- Produkcja substancji immunosupresyjnych.
- Wytwarzanie wokół pasożyta substancji, które ukrywają antygeny.
Pojęcia:
Prewalencja - określenie częstości występowania danej choroby w ściśle określonym okresie, niezależnie od czasu wystąpienia choroby, w przeliczeniu na 10 000 lub 100 000 osób.
Jajo inwazyjne - jajo, w którym rozwija się larwa, osiągając stadium inwazyjne, np. toxocara cati i canis, enterobius vermicularis, ascaris lumbricoides.
Larwa filariopodobna - są dłuższe, mają około 55 i-im, stos gardzieli do jelita 1:1, brak pochewki, na tylnym końcu jest karb, gardziel pozbawiona rozszerzeń charakterystycznych dla larw rabditopodobnych, mogą wnikać aktywnie przez skórę lub ściany wewnętrzne, np. strongyloides stercoralis, ancylostoma duodenale, necator americanus.
Melanodermia - vel Ostuda, jest to choroba barwnikowa skóry o charakterze nabytym, która występuje w większości przypadków u kobiet. Pojawia się zazwyczaj po 30 roku życia. Zmiany skórne są zazwyczaj położone symetryczne i mogą występować na czole, policzkach a także nad górną wargą. Plamy mają nieregularny kształt i kolor od jasno- do ciemnobrązowego. W ich obrębie stwierdzono podwyższoną ilość melaniny a także zwiększoną syntezę tyrozynazy.
Zespół larwy wędrującej - larva migrans visceralis, trzewna, powodowana przez Toxocara cati i canis, ogniska zapalne w narządach zarażonych, leukocytoza, gorączka, eozynofilia, powiększenie wątroby. Larva migrans cutanea, skórna, wysypka wędrująca, wywoływany przez Strongyloides stercoralis, jest następstwem przypadkowej obecności inwazyjnej postaci larwalnej nicieni w warstwie rozrodczej naskórka człowieka. Larwa wędruje od kilku mm do kilku cm na dobę i pozostawia pozakręcane, uniesione ponad powierzchnię skóry tunele, powoduje bardzo uporczywy świąd skóry.
Parazytoza pierwotna - objawy pojawiają się od razu po wniknięciu pasożyta do żywiciela.
Parazytoza wtórna - objawy pojawiają się po jakimś czasie od wniknięcia pasożyta.
Muszyca - inwazja larw much na żywą tkankę, pierwotna - w miejscu nie zarażonym, wtórna - w miejscu gdzie są już zmiany.
Riszta - robak medyński, samice Dracunculus medinensis pasożytujące pod skórą człowieka.
Guzki robacze - zabłąkane, otorbione larwy Ascaris lumbricoides, umiejscowione np. w oku, uchu, mózgu, wątrobie, śledzionie.
Opuchlizna kalabarska - obrzęki skórne wielkości nawet kurzego jaja, wywoływane ruchem Loa loa pod skórą, zanikające po paru dniach. Pojawiają się zwykle w okolicach stawów i są bolesne.
Blok bakteryjny - Występuje u kleszczy i pcheł. Bakterie i patogeny bytujące w przewodzie pokarmowym stawonoga (np. dżumy) wytwarzają duże ilości włóknika i zaczynają blokować drożność jelita. W momencie kiedy pasożyt zaczyna pić krew żywiciela, zablokowany przewód pokarmowy doprowadza do torsji i powoduje powrót pobranej krwi do organizmu żywiciela, przy czym krew zostaje wymieszana z patogenami z jelita pasożyta. Dochodzi do zarażenia żywiciela, natomiast stawonóg, jako, że nie może pobrać pokarmu, ginie z głodu. I dobrze mu tak.
Zatrucie jatrogenne - (jatrogenne - pochodzące od lekarza) zatrucie w skutek opacznie zrozumianych słów lekarza lub błędnych informacji od niego otrzymanych.
Pasożyty od zwierząt w Polsce:
- T. saginata
- T. multiceps
- E. granulosus
- Toxoplasma gondii
- Toxocara canis
- Ctenocephalides canis
- Leptopsylla segnis
- Gasterophilus intestinalis
Znaczenie medyczne roztoczy kurzu domowego:
- czynnik alergenny
- astma oskrzelowa
- alergie oddechowe i skórne
- nieżyt nosa i dróg oddechowych
- biorą udział w wywoływaniu choroby Kawasaki
Skutki działania kleszczy:
- Bezpośrednie: zaczerwienienia, odczyn alergiczny, obrzęki.
- Pośrednie: zarażenie patogenami - odkleszczowe zapalenie mózgu, borelioza, tularemia, erlichioza, babesia microli (babeszjoza), pałeczki durowe, riketsje Coxiella brunetii, Borelia brugdorferi
Roztocza synantropijne (przy osiedlach ludzkich); postać inwazyjna; cykl:
- Acarus siro; postać dorosła; jajo-larwa-protonimfa-deutonimfa i deutonimfa heteromorficzna-postać dorosła
- Dermanyssus galinae; postać dorosła, protonimfa, deutonimfa; jajo-larwa-protonimfa-deutonimfa-postać dorosła
- Ornithonyssus bacoti; postać dorosła, protonimfa; jajo-larwa-protonimfa-deutonimfy-postać dorosła
Sarcoptes scabiei (świerzbowiec ludzki), różnice m/ż:
- Samica: na stopach I i II pary odnóży - przylgi, duża, odnóża II i IV pary po stronie brzusznej, wypukła od strony grzbietowej, ciało owalne, narządy gębowe zrośnięte w postaci stożka, na grzbiecie: fałdy i bruzdy, w części środkowej: łuski, otwór płciowy w postaci poprzecznej szczeliny po stronie brzusznej.
- Samiec: mniejszy, na stopach I, II i IV pary nóg - przylgi, blisko końca ciała: bursa copularis, na II parze nóg - szczecinki.
Przykłady pasożytów w:
- Bioptatach tkanek (płyny ustrojowe): strongyloides stercoralis, naegleria fowlei, toxoplasma gonidii
- Krwi: Brugia malayi, Loa loa, Mansonemma ozzardi
Można zarazić się w:
- Afryce: Ancylostoma duodenale, Ascaris lumbricoides, Dracunculus medinensis, Loa loa, Necator americanus, Onchocerca vulvulus, Strongyloides stercoralis, Toxocara canis I cati, Trichostrongylus sp., Trichnella spiralis, Trichuirs trichiura, Wuchereria bancrofti.
- Azji:Ancylostoma duodenale, Ascaris lumbricoides, Anisakis Simplex, Brugia malayi, Dracunculus medinensis, Enterobius vermicularis, Necator americanus, Strongyloides stercoralis, Toxocara canis I cati, Trichostrongylus sp., Trichnella spiralis, Trichuris trichiura, Wuchereria bankrofti.
Negatywne oddziaływanie Diphyllobothrium latum:
Chudnięcie, osłabienie, wymioty, niedokrwistość (brak wit. B12), anemia.
Pasożyty węzłów chłonnych:
Leishmania brazilensis, tropica i donovani, Plasmodium falciparum, Brugia malayi, Wuchereria bankrofti.
Porównanie:
Cecha |
Loa loa |
Wuchereria bankrofti |
Występowanie
Forma inwazyjna Droga inwazji Lokalizacja
Żywiciel pośredni Diagnostyka
Objawy |
Afryka
Mikrofilaria Krew Dorosłe: pod skórą i oko; mikrofilarie: krew
Ślepaki z gatunku Chryspos Krew pobrana w godzinach od świtu do 10 i od 16 do zmierzchu, wydobycie pasożytów spod skóry Obrzęk kalabarski, wysypka, świąd, zapalenie mózgu, oko: zapalenie spojówki, łzawienie. |
Afryka, Ameryka środkowa i południowa, Azja, Płd Europa, wyspy Pacyfiku Mikrofilaria Krew Dorosłe: narządy jamy brzusznej, węzły chłonne, oko; mikrofilarie: krew Komary Culex, Anopheles Krew pobrana w godzinach 22 - 2, wycinki z węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych
Zaczopowanie naczyń chłonnych, zgrubienie kończyn |
Ilość nimf u:
- Argas reflexus - 2
- Pthirus pubis - 3
- Sarcoptes scabieri - 2
- Triatoma infestans - 5
Tasiemce z żywicielami:
1ym - Hymenolepis nana.
2ma - Dipylidium caninum, Echinococus granulosus I multilocularis, Hymenolepis diminuta I nana, Taenia multiceps, saginata, solium.
3ma - Bothriocephalus scorpii, Diphyllobothrium latum.
Objawy włośnicy:
Faza jelitowa - biegunka, bole brzucha, nudności, wymioty
Faza układowa - odczyn zapalny w tkance mięśniowej, gorączka, bóle mięśni, trudności w oddychaniu, nadmierne pocenie się (!), symetryczny obrzęk powiek, twarzy, krwawe wybroczyny w spojówkach i pod paznokciami.