USTAWA O POSTĘPOWANIU W SPRAWACH NIELETNICH z dnia 26 października 1982 roku

Cele ustawy:

-przeciwdziałanie demoralizacji nieletnich

-przeciwdziałanie przestępczości nieletnich

-stwarzanie warunków do powrotu do normalnego życia

-umacnianie funkcji opiekuńczo-wychowawczej

-umacnianie poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie

Dział I.

• ustawę stosuje się w celu zapobiegania i zwalczania demoralizacji osób, które NIE UKOŃCZYŁY 18. roku życia;

• ustawę stosuje się w zakresie postępowań o czyny karalne wobec osób PO UKOŃCZENIU 13. roku życia, ale nie PO UKOŃCZENIU 17. roku życia;

• ustawę stosuję się w zakresie wykonywania środków zapobiegawczych oraz poprawczych wobec osób, które otrzymały orzeczenie o zastosowaniu środków, ale NIE DŁUŻEJ NIŻ DO UKOŃCZENIA 21. roku życia;

Czyn karalny to:

-przestępstwo

-przestępstwo skarbowe

-wykroczenie: UMYŚLNE zakłócenie porządku publicznego, niszczenie mienia publicznego, zakłócanie odbywającego się ruchu pojazdów, niszczenie znaków, sygnalizatorów, prowadzenie pojazdów pod wpływem używek, kradzieże, nabycie mienia pochodzącego z kradzieży, niszczenie cudzej rzeczy, nabywanie biletów celem sprzedaży z zyskiem;

Działania zawarte w ustawie stosuje się gdy:

-małoletni wykazuje przejawy demoralizacji

-małoletni dopuści się czynu karalnego

W sprawach nieletnich należy kierować się:

-dobrem małoletnich i interesem społecznym

-dążeniem do korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu małoletniego

-dążeniem do prawidłowego wykonywania obowiązków rodziców i opiekunów

W postępowaniu uwzględnia się:

-wiek małoletniego

-osobowość i cechy charakteru

-stan zdrowia, rozwój fizyczny i psychiczny

-zachowanie małoletniego

-przyczyny i stopień demoralizacji nieletniego

-charakter środowiska i warunki wychowania małoletniego

KAŻDY MA SPOŁECZNY OBOWIĄZEK powiadomienia odpowiednich organów (szkoły, sądu rodzinnego, policji) lub rodziców/opiekuna, w przypadku gdy stwierdzi DEMORALIZACJĘ NIELETNIEGO, bądź dowie się o niej;

Demoralizacja przejawia się w :

-naruszaniu zasad współżycia społecznego

-popełnieniu czyny zabronionego

-systematycznym uchylaniu się od obowiązku szkolnego

-nadużywania alkoholu, narkotyków, innych

-uprawianiu nierządu

-udziale w grupach przestępczych

-we włóczęgostwie

Dział II.

Środki zapobiegania, zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich

środki opiekuńczo- wychowawcze

środki poprawcze (umieszczenie w zakładzie poprawczym)

kara (stosowana gdy inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji)

Sąd rodzinny wobec nieletniego może:

-udzielić upomnienia

-zobowiązać do naprawienia wyrządzonej szkody

-zobowiązać do przeprosin poszkodowanego

-nakazać odizolowanie od określonego środowiska/miejsca

-zobowiązać do zaniechania używania alkoholu/narkotyków

-ustanowić nadzór kuratora/opiekuna/odpowiedniej organizacji

-orzec zakaz prowadzenia pojazdów

-orzec przepadek rzeczy pochodzących z przestępstwa

-orzec umieszczenie w odpowiedniej instytucji wychowawczej/rodzinie zastępczej

-orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym

Sąd rodzinny wobec rodziców/opiekuna nieletniego może:

-zobowiązać do poprawy warunków wychowawczych, bytowych i zdrowotnych nieletniego

-zobowiązać do współpracy ze szkołą/poradnią wychowawczą

-zobowiązać do naprawienia szkody w całości lub częściowo

Sąd może zwrócić się do właściwej instytucji/szkoły o udzielenie pomocy w poprawie warunków wychowawczych, bytowych i zdrowotnych małoletniego.

Gdy rodzice UCHYLAJĄ SIĘ OD WYKONYWANIA OBOWIĄZKÓW NAŁOŻONYCH PRZEZ SĄD, mogą otrzymać karę pieniężną w wysokości od 500zł do 5000zł.

-uchylenie kary może nastąpić w ciągu 14 dni, gdy osoba karana uzasadni swoje zachowanie lub zacznie wykonywać nałożone na nią obowiązki

-w przypadku kary orzeka sąd rodzinny; z urzędu

-w sprawie o uchylenie kary orzeka sąd rodzinny na wniosek osoby

-postanowienie sądu następuje po wysłuchaniu osoby karanej, chyba że nie stawi się ona bez usprawiedliwienia

UMIESZCZENIE W ZAKŁADZIE POPRAWCZYM:

-małoletni popełnił czyn karalny

-występuje wysoki poziom demoralizacji

-przemawiają za tym okoliczności i charakter czynu

-inne środki są nieskuteczne

ZAWIESZENIE WARUNKOWE wykonania środka poprawczego

-gdy istnieje przypuszczenie, że bez środka poprawczego, cele wychowawcze zostaną osiągnięte

-trwa od roku do 3 lat jako okres próby

-sąd stosuje środki wychowawcze

-małoletni uchyla się od obowiązków; dalsza demoralizacjasąd ODWOŁUJE zawieszanie

Małoletni upośledzony/chory psychicznie/uzależniony, który popełnił czyn karalny zostaje skierowany do szpitala psychiatrycznego bądź zakładu leczniczego

W chwili orzekania o winie, małoletni ukończył 18 lat to sąd może wymierzyć karę, ale zastosować nadzwyczajne załagodzenie jej.

Dział III.

Właściwości sądu:

• sprawami nieletnich zajmuje się SĄD RODZINNY

• jeżeli z czynem karalnym małoletniego wiąże się czyn dorosłego, a dobro nieletniego nie jest narażone w postępowaniu sprawy to przekazuje się ją prokuratorowi, który wszczyna śledztwo

• sąd miejsca zamieszkania/sąd miejsca pobytu prowadzi sprawę

• w przypadkach NIE CIERPIĄCYCH ZWŁOKI sąd rodzinny może wydać postanowienie i przekazać je sądowi miejsca zamieszkania

Przepisy ogólne w postępowaniu:

1. PRZESŁUCHANIE- zapewnienie swobody i naturalnych warunków, najlepiej w miejscu zamieszkania, nie wolno przesłuchiwać małoletniego wielokrotnie w tej samej sprawie;

2. TRYB NIEPROCESOWY- brak procesu, policja zbiera dowody, sąd rodzinny wszczyna postępowanie;

3. SĄD RODZINNY NIE WSZCZYNA POSTĘPOWANIA, A WSZCZĘTE UMARZA:

-gdy nie ma podstaw do wszczęcia

-orzeczenie środków poprawczych lub wychowawczych jest niecelowe

4. OSKARŻENIE PRYWATNE- postępowanie wszczyna się jeżeli wymaga tego interes społeczny, ale z momentem wszczęcia staje się to postępowanie prowadzone z urzędu;

5. ZAWIADOMIENIE rodziców/opiekuna o wszczęciu postępowania;

6. WYWIAD ŚRODOWISKOWY przeprowadza się w celu ustalenia danych dotyczących nieletniego i jego środowiska, w razie potrzeby kieruje się małoletniego na badania psychologiczne; obserwacja w takim ośrodku trwać może do 6 tygodni;

7. SCHRONISKO DLA NIELETNICH (pobyt- nie dłużej niż 3 miesiące, przedłużenie- do 3 miesięcy) w przypadku:

-uzasadnionej obawy o próbie ucieczki małoletniego

-uzasadnionej obawy o próbie zatarcia śladów czynu

-problemów z ustaleniem tożsamości nieletniego

8. STRONY: nieletni, rodzice/opiekun, prokurator

9. PRZEDSTAWICIEL SPOŁECZNY- w charakterze tym można dopuścić do postępowanie osobę z odpowiednich organizacji społecznych;

10. KOSZTY POSTĘPOWANIA spadają na rodziców bądź osoby alimentującej; w trudnych sytuacjach materialnych sąd może odstąpić od całości;

POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE prowadzi sąd rodzinny

• Ustala czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego

• Ustala czy jest potrzeba zastosowania środków

• W sprawie o czyn karalny dochodzi się popełnienia czynu

O wszczęciu postępowania wyjaśniającego wydaje się POSTANOWIENIE, które musi zawierać:

-określenie osoby, której postępowanie dotyczy

-określenie przedmiotu tego postępowania

W postępowaniu tym GROMADZI SIĘ DANE O NIELETNIM, DANE O JEGO WARUNKACH WYCHOWAWCZYCH, BYTOWYCH, GROMADZI SIĘ DOWODY.

Sędzia rodzinny wysłuchuje nieletniego, rodziców, opiekuna, inne osoby (w razie konieczności)

zarządza przeszukanie, oględziny, inne czynności procesowe

W postępowaniu wyjaśniającym nieletni MOŻE mieć obrońcę.

Policja w tym postępowaniu ZBIERA i UTRWALA DOWODY czynów karalnych w przypadkach nie cierpiących zwłoki. W razie potrzeby dokonuje UJĘCIA nieletniego. Po dokonaniu tych czynności sprawę przekazuje się sędziemu.

Przesłuchanie nieletniego przez POLICJĘ lub inny ORGAN ADMINISTRACYJNY:

- tylko w wyjątkowych sytuacjach ze względu na dobro sprawy

-w obecności rodziców/opiekuna/obrońcy

-jeżeli niemożliwa jest obecność ww. to w obecności nauczyciela lub przedstawiciela organizacji społecznej

POLICYJNA IZBA DZIECKA - można umieścić tam małoletniego, wobec którego:

-istnieje podejrzenie o popełnieniu czynu karalnego

-istnieje podstawa aby sądzić, że może on zacierać ślady czynu lub ukrywać się

-nie można ustalić tożsamości

ZATRZYMANEGO NIELETNIEGO NALEŻY ZWOLNIĆ GDY:

-ustaje przyczyna zatrzymania

-poleci to sąd rodzinny

-sąd rodzinny nie został powiadomiony o zatrzymaniu nieletniego w ciągu 24 godzin

-w ciągu 72 godzin od zatrzymania nie wydano postanowienia o umieszczeniu w placówce

NAD POSTĘPOWANIEM WYJAŚNIAJĄCYM CZUWA SĘDZIA RODZINNY

POSTANOWIENIE O ROZPOZNANIU SPRAWY W POSTĘPOWANIU OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZYM

-gdy sędzia uzna na podstawie zebranych materiałów, że należy zastosować środki wychowawcze;

POSTANOWIENIE O ROZPOZNANIU SPRAWY W POSTĘPOWANIU POPRAWCZYM

-gdy sędzia uzna, że zachodzą warunki do umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym;

POSTANOWIENIE O PRZEKAZANIU SPRAWY PROKURATOROWI

-gdy w toku postępowania wyjaśniającego ujawnia się okoliczności, które uzasadnia orzeczenie kary;

Postanowienie o rozpoznaniu sprawy powinno zawierać: dane osobowe i dane o demoralizacji nieletniego.

W sprawach o czyn karalny powinno zawierać:

-określenie zarzucanego czynu, wskazanie czasu, miejsca, skutków jego popełnienia

-określenie podstawy prawnej

-dane o wcześniejszych środkach stosowanych wobec nieletniego

-wykaz dowodów

POSTANOWIENIE O ROZPOZNANIU SPRAWY= AKR OSKARŻENIA

(dostarcza się stronom i obrońcy)

Sędzia rodzinny może przekazać sprawę szkole lub organizacji społecznej jeżeli uzna, że środki oddziaływania wychowawczego, którymi dysponują są dostateczne do osiągnięcia celów wychowawczych.

-w postanowieniu sędzia wskazuje środku wychowawcze

-w razie nieskuteczności środków, szkoła/organizacja zobowiązana jest powiadomić sąd

POST ĘPOWANIE OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE

• Nieletni MOŻE mieć obrońcę;

• Posiedzenie odbywa się z wyłączeniem jawności (chyba, że jawność posiedzenia uzasadniona jest względem wychowawczym);

• Postanowienie powinno zawierać te same elementy co postanowienie o czynie karalnym i dodatkowo stwierdzenie, czy małoletni popełnił zarzucany mu czyn;

• Postanowienie doręcza się stronom;

Jeżeli w postępowaniu ujawnią się okoliczności uzasadniające skierowanie małoletniego go zakładu poprawczego lub orzeczenie kary to

- sąd rodzinny wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu poprawczym

-sąd rodzinny wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy prokuratorowi

MOŻNA SKŁADAĆ ZAŻALENIE

POSTĘPOWANIE POPRAWCZE

Nie stosuje się przepisów o:

• Postępowaniu w stosunku do nieobecnych

• Postępowaniu uproszczonym

• Postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego

• Postępowaniu przyśpieszonym

• Powództwie cywilnym

• Zarządzeniu odszkodowania z urzędu

• Warunkowym umorzeniu postępowania

• Oskarżycielom posiłkowym

MAŁOLETNI MUSI MIEĆ OBROŃCĘ !

Na rozprawie orzeka sąd rodzinny w składzie 1 sędzia i 2 ławników.

O terminie rozprawy zawiadamia się obrońcę, nieletniego, prokuratora, rodziców/opiekuna.

JAWNOŚĆ SPRAWY JEST WYŁĄCZONA sąd może ujawnić sprawę ze względów wychowawczych;

OBECNOŚĆ OBOWIĄZKOWA- obrońca i nieletni

OBECNOŚĆ NIEOBOWIĄZKOWA- prokurator, rodzic/opiekun (chyba, że sąd uzna obecność za niezbędną)

Rozprawa

-sąd wysłuchuje wyjaśnień nieletniego

-nieletni może pozostać na sali rozpraw jeżeli sąd tak zdecyduje (względy wychowawcze, wyjaśnienie)

-nieletni może składać wyjaśnienia co do każdego dowodu przeprowadzonego w jego obecności

WYWIADY ŚRODOWISKOWE i OPINIE na temat nieletniego odczytywane są pod jego nieobecność.

W sprawie umieszczenia małoletniego w zakładzie poprawczym sąd orzeka wyrokiem.

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE

Środki odwoławcze rozpoznaje sąd okręgowy w składzie 3 sędziów.

Jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy

postępowanie odwoławcze toczy się na podstawie KPK+ ustawy

inne przypadki KPC+ ustawa

Stronom przysługuje również odwołanie od orzeczenia o popełnieniu czyny karalnego.

Orzeczenie ulega uchyleniu gdy stwierdza się zastosowanie nieodpowiedniego środka wychowawczego/poprawczego.

POSTĘPOWANIE WYKONAWCZE

Orzeka sąd rodzinny z urzędu lub na wniosek w składzie 1 sędzia (+ 2 ławników w określonych przypadkach).

Sąd rodzinny w miarę potrzeb wysłuchuje nieletniego i rodziców/opiekuna.

Zażalenie przysługuje stronom w przypadku:

-zmiany środka wychowawczego w postępowaniu wykonawczym

-odwołanie odroczenia lub przerwy wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych

-przeniesienia nieletniego do innego zakładu poprawczego o wzmożonym nadzorze

-ukarania dyscyplinarnego przez sędziego rodzinnego

-odmowy zwolnienia z zakładu poprawczego/psychiatrycznego/leczniczego

Postępowanie wykonawcze:

• Należy zacząć bezzwłocznie gdy orzeczenie stało się wykonalne.

• Wykonywanie środków wychowawczych i poprawczych ma na celu wychowanie nieletniego na świadomego i uczciwego obywatela.

• Działalność wychowawcza powinna zmierzać do wszechstronnego rozwoju osobowości nieletniego.

• Wykonywanie środków powinno prowadzić do prawidłowego spełnienia obowiązków rodziców/opiekuna wobec nieletniego.

• Do wykonywania środków może włączyć się także organizacja młodzieżowa lub inna.

NIELETNIE JEST ZOBOWIĄZANY DO PODPORZĄDKOWANIA SIĘ WYDANEMU WOBEC NIEGO ORZECZENIU.

Organizacja i system placówek wychowawczych powinny zapewniać możliwość indywidualnego kształcenie osobowości.

Placówki powinny zapewniać system kształcenia ogólnego oraz zawodowe.

Korespondencja dostarczana przebywającemu w placówce wychowawczej może zostać poddana sprawdzeniu, jeżeli nie pochodzi od organów państwowych i istnieje podejrzenie, że treści jej mogą:

-godzić w porządek prawny

-zagrażać bezpieczeństwu placówki

-wpłynąć niekorzystnie na przebieg resocjalizacji małoletniego

jeżeli stwierdzi się powyższe, korespondencja zostaje włączona do akt osobistych nieletniego, zostaje on powiadomiony o sytuacji, również powiadamia się sąd rodzinny;

Dyrektor placówki może zarządzić ograniczenie kontaktów wychowanka z pewnymi osobami.

POLICJA W ZAKRESIE POSTĘPOWANIA WYKONAWCZEGO WYKONUJE POLECENIA SĄDU RODZINNEGO

Strony postępowania oraz obrońca nieletniego mogą składać wnioski oraz zażalenia w związku z postanowieniem wydanym w postępowaniu wykonawczym.

Wnioski może składać także dyrektor placówki, w której przebywa nieletni.

Sąd rodzinny może ODROCZYĆ lub PRZERWAĆ wykonywanie środków wychowawczych lub środka poprawczego:

-w razie choroby małoletniego

-w innym ważnym przypadku

ODWOŁANIE ODROCZENIA/ PRZERWANIA wykonywania środków wychowawczych lub środka wychowawczego następuje gdy:

-ustaje przyczyna, dla której odroczenie zostało udzielone

-małoletni wykorzystuje czas odroczenia w innym celu niż zamierzony, bądź rażąco narusza porządek prawny

o umieszczeniu małoletniego w placówce wychowawczej powiadamia się sąd rodzinny.

Wykonywanie środków wychowawczych i środka poprawczego ustaje z chwilą ukończenia przez małoletniego 18. roku życia;

Jeżeli nieletni ukończył 18 lat przed zakończeniem roku szkolnego, sąd rodzinny może przedłużyć wykonywanie środków do zakończenia roku.

W razie powołania nieletniego DO SŁUŻBY WOJSKOWEJ wszystkie środki wychowawcze z mocy prawa ustają.

Gdy orzeczenie o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym natrafiłoby na niedające się obejść przeszkody, sąd rodzinny stosuje nadzór kuratora, a w wyjątkowych sytuacjach może umieścić małoletniego w schronisku dla nieletnich (nie dłużej niż 3 miesiące).

POMOC NIELETNIEMY ZWOLNIONEMU Z PLACÓWKI zostaje udzielona, w przypadku gdy rodzice/opiekun nie są w stanie tej pomocy zapewnić.

NADZÓR SĄDU RODZINNEGO polega na:

-sprawdzaniu legalności umieszczania małoletniego w placówkach wychowawczych, zakładach poprawczych

-sprawdzanie prawidłowości wykonywania orzeczeń w zakresie stosowania środków i metod

sędzia ma prawo wstępu, w każdym czasie na teren placówki, w której przebywa małoletni;

sędzia ma prawo do kontroli wszystkich dokumentów, żądania wyjaśnień od administracji zakładów;

sędzia ma prawo do rozmów na osobności z małoletnim oraz do rozpatrywania jego próśb i skarg;

TRYB KONTROLI OKREŚLA MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI

ŚRODEK POPRAWCZY

Sąd rodzinny wydając orzeczenie może określić rodzaj zakładu poprawczego

w przypadku zmiany rodzaju zakładu poprawczego potrzeba zgody sędziego rodzinnego lub tylko jego zatwierdzenia w przypadku konieczności natychmiastowego przeniesienia;

WARUNKOWE ZWOLNIENIE NIELETNIEGO

• Gdy można przypuszczać, że po zwolnieniu nieletni będzie przestrzegał porządku prawnego i zasad współżycia społecznego

• nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od umieszczenia nieletniego w zakładzie (można doliczyć pobyt w schronisku dla nieletnich)

• orzekając warunkowe zwolnienie sąd ustala okres próby od roku do 3 lat (nie dłużej jednak niż do ukończenia przez sprawcę 21. roku życia)

ODSTĄPIENIE OD WYKONYWANIA ŚRODKA POPRAWCZEGO gdy wystąpiła istotna poprawa zachowania nieletniego może nastąpić :

-po wydaniu orzeczenia

-przed umieszczeniem w zakładzie poprawczym

-po upływie okresu odroczenia/przerwy

sąd stosuje środki wychowawcze i w każdej chwili może zarządzić ponowne umieszczenie w zakładzie

UMIESZCZENIE POZA ZAKŁADEM POPRAWCZYM NA CZAS OKREŚLONY

(za zgodą sądu na wniosek dyrektora zakładu)

-ze względów szkoleniowo-wychowawczych

-ze względu możliwości podjęcia zatrudnienia

-ze względów rodzinnych

-z potrzeby leczenia

Zakład zobowiązany jest do sprawowania nadzoru nad wychowankiem po zezwoleniu na przebywanie poza zakładem, dyrektor może odwołać decyzję z chwilą ustania przyczyny;

Wychowanek zakładu poprawczego przed 17. rokiem życia

Popełnia czyn karalny (stwierdza się to podczas postępowania wyjaśniającego)

Dyrektor placówki otrzymuje odpis orzeczenia prawomocnego w celu zastosowania środka dyscyplinarnego

popełnia CZYN ZABRONIONY na czas rozpoznania sprawy nieletniego kieruje się do schroniska

powiadamia się prokuratora, przenosi się do zakładu o wzmożonym nadzorze wychowawczym/leczenie psychiatryczne

Nieletni, wobec którego orzeczono umieszczenie w zakładzie poprawczym ukończył 18 lat przed wykonaniem rozpoczęcia wykonywania orzeczenia; sąd może:

-odstąpić od wykonania orzeczenia

-wymierzyć karę w zamian za odstąpienie (stosuje się nadzwyczajne załagodzenie kary; kara nie dłużej niż do 21.roku życia )

STOSOWANIE ŚRODKÓW PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO wobec nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym lub w schronisku dla nieletnich

W przypadkach:

-próby targnięcia się na życie lub zdrowie swoje lub innej osoby

-nawoływania do buntu

-zbiorowej ucieczce

-niszczenia mienia powodując zakłócenie porządku

-samowolnemu opuszczaniu placówki

-w celu doprowadzenia nieletniego do takiej placówki

Stosuje się po uprzednim ostrzeżeniu nieletniego

-siła fizyczna

-umieszczenie w izolatce stosuje się wobec nieletniego, który usiłował

-kaftan bezpieczeństwa/pas obezwładniający targnąć się na życie lub zdrowie swoje lub innej

osoby w placówce;

Izolatka- przebywanie nie może być dłuższe niż 48 godzin

dla nieletniego do 14.roku życia do 12 godzin

7

---