Wykład 8 3.12.2007
SEJM I SENAT
Pozycja Parlamentu
Struktura dwuizbowa:
- Sejm
- Senat
Nie ma zasadniczych różnic miedzy izbami parlamentu. Obie izby są reprezentacją polityczną społeczeństwa.
Sejm
- 460 Posłów
- wybory 5 przymiotnikowe:
- powszechne
- równe
- bezpośrednie
- tajne
- proporcjonalne
Senat
- 100 Senatorów
wybory:
- powszechne
- bezpośrednie
- tajne
89,91 - także zasada wolnych wyborów
Obie Izby są niezależne od innych organów Państwa.
Gwarancje autonomii Parlamentu
- regulamin izb - Każda z izb ma odrębny regulamin uchwalany w trybie uchwały (zwykła większość głosów).
Regulamin Sejmu a także Senatu to akt wykonawczy w stosunku do postanowień Konstytucji jednakże nie ma możliwości nakładania obowiązku na organy, których nie wymienia Konstytucja. Regulamin dotyczy organizacji wewnętrznej każdej z Izb Parlamentu, tryb powoływania i wyłaniania organów Sejmu i Senatu oraz określa obowiązki organów wewnętrznych Sejmu i Senatu
- sposób uchwalania budżetu - zapisane w odrębnych … - swoboda możliwości zgłaszania projektu budżetu - minister finansów nie ma na niego wpływu, dokonuje włączenia budżetu Sejmu i Senatu do ustawy budżetowej.
- Izby obradują oddzielnie - z wyjątkiem sytuacji gdy obradują jako zgromadzenie narodowe (np. podejmują decyzję o postawieniu do odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta)
Sejm i Senat są władzą ustawodawczą nieco inaczej wygląda jednak inicjatywa ustawodawcza Sejmu i Senatu:
- Sejm - co najmniej 15 posłów lub przeprowadzona przez komisję sejmową
- Senat - potrzebna jest uchwała Izby
Wynikiem inicjatywy ustawodawczej po zakończeniu procedury jest przekazanie z Sejmu do Senatu gotowej ustawy. Senat może wprowadzić poprawki, odrzucić lub zaakceptować.
Funkcje parlamentu
Sejm i Senat:
- ustawodawcza
- kreacyjna
Sejm:
- kontrolna - art. 95 ust.2
Kadencja Parlamentu
Kadencja co do zasady wynosi 4 lata ale może być:
- dłuższa - art. 228 ust. 7
- krótsza
- Sejm ma możliwość rozwiązania się w każdej chwili, Konstytucja nie podaje przyczyn. Istotne jest tylko to aby wniosek o samorozwiązanie został poparty większością co najmniej 2/3 głosów.
- skrócenie kadencji Parlamentu przez Prezydenta - może mieć charakter:
- fakultatywny - Prezydent może rozwiązać parlament jeśli w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia projektu ustawa budżetowa nie zostanie złożona Prezydentowi do podpisu. Prezydent musi podjąć wtedy decyzję o rozwiązaniu w ciągu 14 dni, jeśli jej nie podejmie oznacza to, że wyraża zgodę na rozpoczęcie prac nad …..
- charakter obligatoryjny - Prezydent musi rozwiązać Sejm - art. 155 ust. 2 - Sejm po trzech nieudanych próbach stworzenia rządu nie udzieli zaufania rządowi stworzonemu przez Prezydenta zwykłą większością głosów - wybory muszą nastąpić w ciągu 45 dni od dnia decyzji o skróceniu kadencji, a pierwsze posiedzenie w ciągu 15 dni od dokonania wyboru
Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne skróceniu kadencji Senatu
Konsekwencje skrócenia kadencji Parlamentu:
- ustawnie pełnomocnictw Rządu - Rząd funkcjonuje do pierwszego posiedzenia nowego Sejmu, na którego pierwszym posiedzeniu Prezes Rady Ministrów musi złożyć dymisję (może to zrobić wcześniej). W tym czasie rząd powinien zajmować się sprawami administracyjnymi, nie podejmować decyzji, które mogą godzić w linię polityczną nowego rządu (np. Konkordat zawarto gdy rząd H. Suchockiej nie miał poparcia Parlamentu i szykował się do Dymisji).
- skrócenie kadencji Trybunału Stanu - TS powoływany jest na okres kadencji Sejmu a nie na 4 lata
- dyskontynuacja prac parlamentu - wszystkie projekty nad którymi prace nie zostały ukończone „lądują w koszu” - nie można w następnym parlamencie rozpocząć prac od drugiego czy trzeciego czytania. Oczywiście następny Parlament ma możliwość podjęcia prac nad tymi samymi projektami ale muszą one zostać zgłoszone ponownie.
Status Posła i Senatora
art. 104 - Poseł
art. 108 - Senat
Mandat:
- jest wolny
- ma charakter generalny - wyraża wolę całego narodu
- ma charakter niezależny - nie ma obowiązków wobec wyborcy (z wyjątkiem tego, że Poseł powinien kierować się dobrem narodu) - nie ma obowiązku realizowania programu wyborczego czy programu partii. W niektórych państwach europejskich istnieje obowiązek rezygnacji z mandatu przy zmianie przynależności partyjnej podczas kadencji.
Niezależność Parlamentarzysty
- immunitet:
- formalny - wprowadzenie utrudnień w pociąganiu do odpowiedzialności karnej
- materialny - wyłącza odpowiedzialność za popełnienie czynów danej kategorii w związku z wykonywaniem mandatu
- nietykalność - nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu bądź Senatu z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku podczas popełniania przestępstwa. Zgodę na zatrzymanie w takiej sytuacji musi jednak bezzwłocznie wyrazić także Marszałek. To zatrzymanie musi mieć związek z ewentualną możliwością utrudniania postępowania przez Parlamentarzystę.
Wniosek o:
- aresztowanie lub zatrzymanie składa Prokurator Generalny.
- pociągnięcie do odpowiedzialności karnej za przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego - musi być sporządzony przed adwokata, radcę prawnego ew. dr hab. nauk prawnych i musi być przekazany do Marszałka.
- zasada incompatibilitas - nie można być jednocześnie Posłem i Senatorem, nie można łączyć funkcji Posła lub Senatora z funkcjami wymienionymi w art. 103. <zasada omówiona także w jednym z wcześniejszych wykładów>
- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem majątku skarbu państwa lub samorządu terytorialnego
- Poseł może być za naruszenie takiego zakazu postawiony na wniosek Marszałka do odpowiedzialności przed Trybunałem Snatu
- jeśli poseł prowadził taką działalność przed wyborem to musi z Niej zrezygnować w momencie wyboru
- zakaz dymisji in blanco - (Konfederacja Polski Niepodległej - 1991)
- wystawianie weksli - dyskusyjne - weksle wystawiane na klub parlamentarny zostałyby uznane za nieskuteczne prawnie, ale weksle były wystawione na Związek Zawodowy Samoobrona.
- zakaz posiadania pakietu akcji większego niż 10%, lub udziałów w spółkach handlowych z udziałem Skarbu Państwa - akcje takie powinny być zbyte przed pierwszym posiedzeniem Sejmu lub Senatu (często są one zbywane na rzecz współmałżonka ). Jeśli akcje nie zostaną zbyte zostaje utracona możliwość wykonywania uprawnień z tytułu ich posiadania na cały okres trwania kadencji plus 2 lata.
- oświadczenia o stanie majątkowym - do 15 marca każdego roku składane są oświadczenia o stanie majątkowym
- oświadczenia lustracyjne - Parlamentarzysta ma obowiązek ujawnienia współpracy z organami bezpieczeństwa w latach 1944-90 - zatajenie współpracy jest kłamstwem lustracyjnym, które uniemożliwia sprawowanie funkcji publicznych
- rejestr korzyści - raz do roku Parlamentarzysta ma obowiązek informować o wszystkich prezentach i upominkach (przekraczających 50% wartości średniej pensji), które otrzymał podczas sprawowania funkcji publicznej
- Parlamentarzysta jest nie odwoływalny przez wyborców
- nie jest prawnie związany głoszonym wcześniej programem
Obowiązki Parlamentarzysty
- branie udziału w obradach organów do których zostali wybrani lub organów izby
- złożenie ślubowania - jeśli odmówi złożenia ślubowania oznacza to, że nie przyjmuje mandatu, jeśli w ciągu 3 miesięcy nie zostanie złożone ślubowanie należy zająć się tą kwestią
- dbanie o godność poselską i senatorską
- usprawiedliwianie swojej nieobecności w ciągu 7 dni - jeśli takie usprawiedliwienie nie nastąpi Marszałek może na wniosek Komisji Regulaminowej obniżyć dietę parlamentarzysty.
- wypełnianie oświadczenia lustracyjnego
Prawa Parlamentarzysty
związane z pracą Izby
- prawo bycia wybranym do określonych organów Izby - każdy Parlamentarzysta może być członkiem Komisji z wyjątkiem ministrów i sekretarzy stanu.
- prawo inicjatywy ustawodawczej - prawo zbiorowe - 15 Posłów, uchwała Senatu
- prawo do zgłaszania poprawek
- prawo wniesienia interpelacji, zapytań, zapytań w sprawach bieżących - uprawnienie indywidualne ale może być realizowane w sposób zbiorowy
- 15 posłów może zażądać złożenia informacji bieżącej przez członka Rady Ministrów
- wniosek o zarządzenie głosowania imiennego - po kolei odczytuje się listę Posłów lub Senatorów, którzy po kolei oddają swój głos
- prawo zabrania głosu na posiedzeniu plenarnym - czas zabrania głosu zależy od tego w czyim imieniu Parlamentarzysta występuje:
- klubu parlamentarnego - mniej niż 20 minut
- swoim - mniej niż 10 minut
- po raz drugi w tej samej sprawie - mniej niż 5 minut
- poza porządkiem obraz - mniej niż 2 minuty
Czas może być wydłużony decyzją Konwentu Seniorów.
Prowadzenie debaty na zasadzie nieograniczonej - np. USA - lata 60-te. - stwarza to możliwość obstrukcji
- prawo do złożenia wniosku formalnego - przykłady z regulaminu sejmu - zamknięcie listy mówców, skrócenie czasu przemówień
- prawo do zgłoszenia, że jego przemówienie zostało źle zinterpretowane
- wniosek o uzupełnienie porządku obrad - na początku posiedzenia Marszałek lub wice Marszałek pyta „Czy są jakieś uwagi do porządku obrad?”
- prawo do brania udziału w posiedzeniach komisji których nie jest członkiem. Może zabierać głos ale nie może głosować - prawo do zgłoszenia odmiennego punktu widzenia
- prawo do zrzeszania się:
kluby - 15 posłów - charakter polityczny - 7 Senatorów
zespoły - nie mają charakteru politycznego
koła - 3 posłów lub 3 senatorów
z działalnością terenową (przedstawicielską)
- prawo do prowadzenia indywidualnego biura poselskiego lub senatorskiego, otrzymywania środków na prowadzenia takiego biura (w PRL wojewódzkie zespoły poselskie obsługiwane przez pracowników wojewódzkiej rady narodowej)
- prawo do wizytacji - mają na ogół charakter zbiorowy - w praktyce są to wizytacje komisji polegające na sprawdzeniu problemu w terenie, który wiąże się z finansowaniem z budżetu państwa (np. gmina Łódź wystąpiła z wnioskiem o budowę oczyszczalni ścieków - posłowie komisji ochrony środowiska przyjechali zwizytować stan zaawansowania budowy).
- prawo do otrzymywania wyjaśnień po zapytaniach do organów administracji
- prawo do występowania w obronie interesu swojego lub wyborców
- prawo do czynnego uczestnictwa w organach stanowiących
mające w optymalny sposób zapewnić wykonywanie przez parlamentarzystę mandatu
- immunitet
- prawo do otrzymania bezpłatnego urlopu
- prawo do otrzymywania diet
- prawo do otrzymania uposażenia (Poseł zawodowy, który zrzeka się dochodów z wcześniej wykonywanej pracy bądź też emerytury lub renty. Poseł może otrzymać częściowe uposażenie nawet jeśli nie zrzeknie się ww. źródeł dochodów).
Dieta (???) zwiększa się o
20% - Przewodniczący Komisji
15% - zastępca Przewodniczącego
10% - Przewodniczący Komisji ……………..
- prawo do bezpłatnego korzystania ze środków komunikacji
- …
- otrzymanie druków parlamentarnych
- otrzymywanie pożyczek
- otrzymywanie zapomogi losowej (bezzwrotna)
- prawo do zakwaterowania w Hotelu Poselskim, ew. zwroty za wynajęcie mieszkania do pewnego limitu
- prawo do wzmożonej obrony stosunku pracy - po zakończeniu kadencji Poseł może wrócić do poprzedniej pracy
- prawo do uzyskiwania informacji o członkach rządu
Immunitet
Immunitet parlamentarny narodził się w Anglii, miał chronić parlamentarzystów przed odpowiedzialnością za długi.
Umożliwia posłowi i senatorowi optymalne wykorzystanie mandatu. Jest pewną formą przywileju na mocy którego osoba pełniąca określoną przepisami funkcję (Sędzia, Prezes NIK) nie podlega określonym przepisom. Jest to ograniczenie odpowiedzialności z tytułu pełnionej funkcji.
Immunitet:
A) materialny - wyłączenie karalności określonych czynów co w praktyce oznacza wyłączenie posiadacza spod działania prawa karnego materialnego. Występował w okresie międzywojennym a następnie w 1992. Ma charakter częściowy bo obejmuje tylko działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu.
Cechy immunitetu materialnego
- ma charakter bezwzględny - nie można go uchylić. Za działania objęte immunitetem ponosi odpowiedzialność regulaminową.
- ma charakter trwały - działa po wygaśnięciu mandatu
Wykonywania mandatu - działalność sejmowa (wystąpienia, głosowania) a także pozasejmowa.
Immunitet materialny nie chroni przed odpowiedzialnością za:
- pogwałcenie praw osób trzecich nawet podczas wykonywania mandatu (np. podczas przemawiania w sejmie)
Wykonywanie mandatu nie może następować przy użyciu niegodziwych metod postępowania (np. głosowanie za innych) i zachowanie takie nie powinno być chronione immunitetem.
3