Miłość w literaturze .

Pośród tematów często powtarzających się w literaturze była miłość . Miłość jako uczucie towarzyszące człowiekowi przez całe jego życie jest niewyczerpalnym źródłem tematów w twórczości pisarzy . Pisali o nim w zachwycie , że jest czymś wspaniałym i godnym wywyższenia , ale także to wzniosłe uczucie nabierało tragicznego wymiaru . Literatura jednak nie ograniczyła się jedynie do przedstawienia jej w relacjach między kobietą , a mężczyzną , ale także jako miłość do ojczyzny . Występował w niej także szczególny rodzaj miłości skierowany do Boga . Najpiękniejszym przejawem miłości jest poświęcenie szczęścia , życia dla ojczyzny , czy pracy społecznej . Uczucie to nadawało sens ludzkiemu życiu , choć niejednokrotnie było przyczyną bólu , cierpienia , a nawet samobójstwa .

Literatura w wyjątkowy sposób ukazywała miłość i jej rolę tworząc miłosne historie par znanych nam do dzisiaj . Miłość między kobietą , a mężczyzną to rodzaj uczucia , któremu pisarze każdej epoki składali hołd w swych utworach .

Wspaniałym przykładem jest historia „Tristana i Izoldy” , która ukazała konflikt między honorem , a uczuciem . Miłość ta była wielka , ale zarazem tragiczna , zawierała w sobie cierpienie bohaterów jak i ich radość . Tristan poświęcił swój majątek , honor i władzę dla Izoldy , chciał być zawsze blisko niej , troszczyć się o nią . Spotykali się na krótko i w tajemnicy , a następnie cierpieli , tęskniąc za sobą całe miesiące .Nikt i nic nie było w stanie osłabić ich miłości . Historia kochanków pomimo dramatycznego zakończenia była zwycięstwem ich uczucia , czego symbolem był łączący ich groby krzew głogu .

O miłości także pisał Jan Kochanowski . W swojej fraszce pt. „Do Hanny” autor zawarł myśl , że uczucie to wiąże się z cierpieniem i tęsknotą . Poeta ukazał także , że dobra materialne nie są drogą do serca . W innej fraszce pt. „O miłości” Kochanowski stwierdził , że przed tym uczuciem nikt nie jest w stanie się uchronić , spotka ono każdego . W pieśni „Trudna rada” poeta napisał , że miłość zaślepia człowieka , osoba , którą się kocha wydaje się najpiękniejsza , a miejsca , w których przebywa - święte .

W sonecie pt. „Do trupa” Jan Andrzej Morsztyn porównał trupa do kochanka i stwierdził , że lepiej być trupem niż nieszczęśliwie zakochanym , ponieważ martwi nie czują bólu , natomiast w liryku „Osobie” napisał , że nieodwzajemniona miłość jest źródłem cierpienia .

Inaczej ukazał ten motyw w swoich „Pamiętnikach” Jan Chryzostom Pasek , który potraktował ją jak transakcję handlową . Miłość przeliczał na liczbę wiosek i pieniędzy .

Podobny punkt widzenia miał bohater kreowany przez Krasickiego w „Żonie modnej” . Mamy tu przedstawioną parę , która zdecydowała się połączyć jedynie ze względów materialnych , nie biorąc pod uwagę potrzeb duchowych .

Okresem , który wiódł prym w opisywaniu tego uczucia , a jednocześnie wiązał je ze sprawami kraju był romantyzm .

Jednym z najznakomitszych poetów był Mickiewicz . W utworze „Grażyna” przedstawił losy tytułowej bohaterki , która nie chcąc dopuścić do zdrady męża , oddała w ofierze swoje życie . Grażyna nie mogła pogodzić się z myślą , że jej małżonek , księże Litawor chciał zawrzeć przymierze z odwiecznym wrogiem Litwy - Krzyżakami . Jej śmierć była protestem przeciwko paktowaniu z wrogiem ojczyzny , przyczyniła się do zmiany postawy męża , który odrodził się moralnie i pomógł pokonać wroga , a później umarł z honorem .

Inna sytuacja miała miejsce w „Konradzie Wallenrodzie” , gdzie kobieta kochająca i szanująca męża potrafiła zrozumieć jego trudną decyzję i poniosła ofiarę dla ratowania ojczyzny . Konrad zrezygnował z miłości do żony i samotnie walczył żyjąc wśród wrogów .

Gustaw z IV części „Dziadów” przeżywał miłość tak głęboko , że popadł w obłąkanie nie mogąc jej zrealizować . Jest to przykład miłości tragicznej , która doprowadziła bohatera do samobójstwa .

Historia Tadeusza i Zosi z „Pana Tadeusza” jest przykładem uczucia , które zakończyło się szczęśliwie i zostało uwieńczone zaręczynami . Miłość ta była szczera i odwzajemniona . Nieco inny wymiar miała historia Jacka Soplicy i Ewy , córki Stolnika , który wolał ich unieszczęśliwić , niż zgodzić się na małżeństwo z ubogim szlachcicem . Depresja Jacka doprowadziła go do zbrodni , a następnie sprawiła , że przeistoczył się w księdza Robaka walczącego o wolność ojczyzny .

Romantycy często w swojej twórczości odzwierciedlali własne doświadczenia miłosne , które posłużyły im do kreowania bohaterów . Niejednokrotnie ich utwory były kierowane do konkretnych osób i zawierały osobiste przeżycia poety . Przykładem jest wiersz ”Do M.”

, w którym Mickiewicz skierował swe wyznanie do Maryli Wereszczakówny , zapewniał ją o dozgonnej miłości , strasznej tęsknocie i o tym , że nikt nie jest w stanie ich rozłączyć .

Również w poezji Juliusza Słowackiego można odnaleźć ślady jego wielkiej miłości do Ludwiki Śniadeckiej . Uczucie to , podobnie jak u Mickiewicza przybrało wymiar tragiczny , gdyż nigdy nie zostało spełnione . Stanowiło jednak ważny element w jego twórczości .

Ważną rolę w tworzeniu klimatu i nastroju dzieł romantycznych odgrywała przyroda , która łączyła się z przeżyciami bohaterów , pogłębiała uczucie miłości , tęsknoty , osamotnienia i podkreślała marzenia .

Uczucie miłości stanowiło także centrum zainteresowań Aleksandra Fredry , który w „Ślubach panieńskich” główny nacisk położył na psychologię uczucia . Przeciwstawił się łzawym uczuciom przynoszącym cierpienie , a docenił miłość budującą , dającą radość i chęć działania . Gustaw pod wpływem uczuć do Anieli zmienił swoją postawę , stał się młodzieńcem statecznym , zrównoważonym . Pomógł zrozpaczonemu Albinowi i doprowadził do szczęśliwego zakończenia .

Tak więc literatura romantyczna z reguły ukazywała miłość nieszczęśliwą , często niespełnioną . Niemożność osiągnięcia szczęścia w miłości wiodła romantycznych bohaterów do szaleństwa , rozpadu osobowości , niekiedy do ucieczki od realności . Modne były samobójstwa spowodowane nieszczęśliwą miłością , a więc miłość romantyczna była bardzo tragiczna i destruktywna , niewiele dzieliło ją od obłędu i szaleństwa .

Mimo , że w działaniu bohatera pozytywistycznego przejawiał się racjonalizm , nie potrafił się on jednak ustrzec od uczucia miłości .

Główny bohater powieści Prusa pt. „Lalka” łączy w sobie cechy romantyczne i pozytywistyczne . Jego osobowość ukształtowała się w dobie romantyzmu , a dojrzałość przypadła na okres pozytywizmu . Jego miłość do Izabeli Łęckiej wskazuje na podobieństwo do wielkich bohaterów romantycznych i sentymentalnych - dla niego uczucie to , stało się także najważniejszym w życiu . Po śmierci Minclowej zamknął się w sobie , powrócił do eksperymentów naukowych , dopiero gdy przypadkowo zobaczył Izabelę Łęcką , jego życie uległo zmianie . Od tej pory robił wszystko , by zdobyć jej miłość . Wokulski próbował zbić fortunę , ponieważ uważał , że tylko w ten sposób może zdobyć kobietę z wyższej sfery społecznej . Wyjechał więc do Turcji , skąd przywiózł ogromny majątek i zaczął się liczyć w kręgach arystokracji . Wszystko co robił czynił z myślą o tym , że dzięki pieniądzom zdobędzie Izabelę . Wokulski idealizował osobę wybranki , w swoim zaślepieniu nie widział , że jest ona tylko pustą pozbawioną uczuć arystokratką , uważającą wszystkich za niegodnych przebywania w jej towarzystwie . Kiedy ostatecznie poniósł miłosną klęskę , próbował popełnić samobójstwo . Wokulski był więc postacią tragiczną , młodość poświęcił na naukę , walkę o wolność , a drugą część życia na przypodobanie się kobiecie , która tak naprawdę była wytworem jego wyobraźni .

Inny pozytywista Henryk Sienkiewicz ukazał miłość Andrzeja Kmicica i Oleńki Bilewiczówny bohaterów powieści pt. „Potop” . Andrzej zakochał się w Oleńce od pierwszego spotkania , jednak jego charakter stał się przeszkodą w poślubieniu jej . Awantura w Lubiczu i spalenie Wołmontowiczów było przyczyną rozdzielenia Kmicica i Bilewiczówny . Jedyną szansą na odzyskanie jej miłości była wierna i ofiarna służba ojczyźnie . Tak więc zorganizował obronę Jasnej Góry , własną piersią zasłonił króla , a następnie wraz ze swoją chorągwią brał udział w walkach . Miłość więc stała się przyczyną jego moralnego odrodzenia , z porywczego i gwałtownego awanturnika przeistoczył się w gorliwego obrońcę ojczyzny , a jego rany spowodowały zapomnienie wcześniejszych występków .

Zupełnie inaczej ukazała motyw miłości Zofia Nałkowska w powieści „Granica” . W utworze przedstawiła konflikt moralny swoich trzech głównych bohaterów . Justyna była prostą , wiejską dziewczyną , bez szans na awans społeczny . Była czuła , tkliwa , szczera i wrażliwa na ludzką krzywdę . Marzyła o miłości i dziecku , oraz o wspólnym życiu z Zenonem .Nie zdawała sobie przez długi czas sprawy , że jest tylko ciężarem u szyi mężczyzny rozpoczynającego karierę . Kiedy dowiedziała się , że Zenon jest zaręczony z Elżbietą nie robiła mu wymówek i nie szantażowała go gdyż za bardzo go kochała . Skrywając swój żal postanowiła usunąć się w cień . Zenon wobec Justyny zachowywał daleko posuniętą delikatność , brnął z nią w romans , aby nie sprawić jej bólu i przedłużyć jej nadzieje na lepsze życie i spełnienie marzeń. Usprawiedliwiał się przed sobą , myślał o prześladującym go pechu , bo przecież wielu innych mężczyzn nie płaciło takiej ceny , jak on , za swoje miłostki . Dążył więc do zatuszowania sprawy , bo jako prezydent nie mógł sobie pozwolić na skandal towarzyski . Sympatia do Justyny z pierwszego okresu ich kontaktów ustąpiła miejsca zmęczeniu i niepokojowi . Coraz bardziej wciągał w tę sytuację Elżbietę , czynił ją wspólnikiem swego grzechu i sumienia , żądał coraz dalej idącej tolerancji , a w końcu zaczął obwiniać żonę , o to , że przyczyniła się do takiego obrotu sprawy . Elżbieta natomiast była gotowa poświęcić dla niego bardzo wiele , nie obciążała go winą za wynikłą sytuację . Pragnęła mu pomóc , nie raniąc przy tym Justyny .

Najpiękniejszą chyba parę wykreowała jednak Maria Dąbrowska w powieści „Noce i dnie” . Bohaterowie Bogumił i Barbara posiadali charaktery przeciwstawne , ale jednocześnie uzupełniające się . Bogumił jako ekstrawertyk wyrzekł się wszelkich roszczeń i wymagań skierowanych ku światu , innym ludziom . Barbara natomiast jako introwertyk swój świat wewnętrzny budowała w oparciu o własne doznania , była pozbawiona ładu wewnętrznego . Barbara pomimo , że wyszła za Bogumiła z rozsądku i nie była w nim zakochana , szanowała go . Wprawdzie była wobec niego chłodna i niecierpliwa , często go raniła , jednak zawsze tego żałowała . Bogumił natomiast uważał , że jeżeli człowiek nie będzie miał w nikim oparcia , nie znajdzie miłości , to może się stoczyć bardzo nisko . Bardzo kochał Barbarę , był wobec niej cierpliwy i wyrozumiały , znosił jej nastroje i niepokoje , potrafił się zachować delikatnie . Był dla niej oparciem . Te dwie postawy uzupełniały się więc , wspierały się . Łączyło ich przekonanie , że nie majątek jest najważniejszy , oboje cenili pracę , wolność i demokratyczny stosunek do ludzi .

Literatura polska nie ograniczała się tylko do ukazywania miłości międzyludzkiej , także wyjątkowe miejsce zajmowała miłość do ojczyzny . Pojawiała się w różnych kontekstach i ujęciach , towarzyszyła rozważaniom wokół wolności , sprawiedliwości społecznej , cech narodowych . Już w średniowieczu możemy znaleźć utwory opisujące królów polskich i ich walkę z wrogiem , czego przykładem są „ Kroniki” Galla Anonima i Jana Długosza . Gall Anonim w swej „Kronice” ukazał wizerunek sprawiedliwego władcy na przykładzie Bolesława Chrobrego i Krzywoustego . Bolesław Chrobry był królem sprawiedliwym i szlachetnym . Wszystkich poddanych traktował jednakowo , niezależnie od stanu . Jego życie było chwalebne , był dobrym wzorem do naśladowania . Autor opisał także wyprawy wojenne króla . Według Galla Anonima godnym wzorem do naśladowania był także Bolesław Krzywousty , dla którego największą wartością była walka w imię honoru .

W renesansie najwybitniejszym dziełem patriotycznym była „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego . Utwór przesycony jest patriotyzmem , żarliwą troską o losy ojczyzny . Autor poprzez ukazanie tak odległych dziejów miał na celu przedstawienie problemów ówczesnej Polski . Obawy o kraj najdobitniej wyraził poeta w proroctwie Kasandry . Kochanowski zwrócił uwagę , że rozkład moralności , prywata i przekupstwo mogą być przyczyną upadku kraju . Myślą przewodnią utworu jest więc uniwersalna i ponadczasowa nauka , która przestrzega obywateli , że poświęcenie dobra ogółu dla zaspokojenia własnych celów prowadzi do upadku kraju .

Troskę o losy ojczyzny wyraził także Andrzej Frycz Modrzewski w dziele pt. „O poprawie Rzeczypospolitej”. Autor w utworze wysunął szereg reform mających na celu uzdrowienie kraju .

-Kochanowski „Pieśń o spustoszeniu Podola” , „Pieśń o dobrej sławie „

-Skarga „Kazania sejmowe”

BAROK

-Potocki „Nierządem Polska stoi” , „Zbytki polskie” , „Pospolite ruszenie” , „Wojna chocimska”

-Morsztyn „Pieśń w obozie pod Żwańcem”

OŚWIECENIE

-Leszczyński , Konarski , Staszic , Kołłątaj , Niemcewicz „Powrót posła” , Karpiński „Żale Sarmaty” , Wybicki „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”

ROMANTYZM

-Mickiewicz „Sonety krymskie” , „Pan Tadeusz” , „Dziady”

-Słowacki „Kordian”

-Norwid „Moja piosenka II”

POZYTYWIZM

-Sienkiewicz „Potop”

-Orzeszkowa „Nad Niemnem”, „Gloria victis”

-Prus „Lalka”

MŁODA POLSKA

-Wyspiański „Wesele” , „Warszawianka”

DWUDZIESTOLECIE

-Dąbrowska „Noce i dnie”

-Broniewski „Bagnet na broń”

-Baczyński

---