Unia Europejska (UE) - termin ten ma znaczenie formalne i jest używany od 1 XI 1993r. (wejście w życie traktatu z Maastricht podpisanego 7 II 1992r.). 12 państw Europy Zachodniej zgrupowanych we Wspólnotach Europejskich podpisało traktat o unii:
- politycznej, - ekonomicznej,
- walutowo - monetarnej.
Podpisanie tego traktatu oznacza wyrażenie zgody na realizację postanowień umowy lecz nie od razu. Państwa te zobowiązały się do dążenia do Unii. Z prawnego punktu widzenia Unia istnieje od 1993r. Porządek polityczno-prawny każdego państwa określa kiedy następuje ratyfikacja traktatu (rząd i społeczeństwo. UE nic nie znaczy poza formalnym terminem. UE nie jest też stroną, podmiotem prawa międzynarodowego, stroną są Wspólnoty Europejskie.
Wspólnoty Europejskie - to termin obejmujący 3 instytucje europejskie utworzone w celu wspierania i prowadzenia procesu jednoczenia ekonomicznego Europy.
Pierwszą Wspólnotą była Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) utworzona w 1951r. Następne dwie instytucje utworzone zostały na mocy Traktatu Rzymskiego w 1957r. Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) o zasadniczym znaczeniu oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA) podpisana w celu pokojowego wykorzystywania energii atomowej w ramach wspólnoty.
Ponieważ obowiązuje Traktat z Maastricht to w użyciu jest termin UE. Od 1.stycznia 1995r. UE jest już piętnastką (15 krajów+Szwecja, Finlandia i Austria).
EWOLUCJA IDEI ZJEDNOCZENIA EUROPY
1. Pierwsza idea XV w. przesłanka jedności Europy chrześcijańskiej zaproponowana przez królów Polski, Czech i Węgier królowi Francji w obronie przed agresją Imperium Tureckiego
2. Ponownie idea ta odżyła w okresie oświecenia - Rousseau, Cant - także Napoleon Bonaparte swoje podboje argumentował chęcią utworzenia wspólnej Europy.
3. XIX w. - wydarzenia ekonomiczne: propozycje unii celnych i stref wolnego handlu np. utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy - propozycja wysunięta na konferencji w Rzymie w 1903 r. (potrzeba jednoczenia Europy była powodowana względami ekonomicznymi).
4. Po pierwszej wojnie światowej na rzecz zjednoczenia Europy zaangażowali się politycy sprawujący władzę min. min. spr. zag. Francji Aristid Briand także min. spr. zag. Niemiec Strsemann. W 1919 r. propozycja zgłoszona przez A. Brianda oraz koleiny propozycje w latach 1924, 1929, 1930. W 1930 r. propozycja Brianda rozszerzona o plan wspólnego rynku dla Europy (wspólny rynek to obszar na którym istnieje wolność ekonomiczna). Briand skierował memoranda do wszystkich przywódców państw Ligi Narodów, jednak lata trzydzieste były niefortunnym okresem, planu nie wprowadzono w życie - kryzys gospodarczy, narodziny nazizmu w Niemczech.
5. Powrót do idei zjednoczonej Europy po Drugiej wojny światowej - ruch ten przyjmuje formę zorganizowaną, powstają instytucje, organizacje. W 1946 r. istniało już wiele ugrupowań: Ruch Paneuropejski, Unia Europejskich Federalistów, Ruch Zjednoczonej Europy, Europejska Liga Współpracy Ekonomicznej. 19 września 1946 r. przemówienie W. Churchila na Uniwersytecie w Zurychu - propozycja stworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Churchil przydzielił role pewnym krajom - proces jednoczenia powinna rozpocząć współpraca Niemiec i Francji. Wielka Brytania ciągle nie wierzyła w tą propozycję lecz marzyła o mocarstwie.
Dwie koncepcje zjednoczenia:
Stanowisko federalistyczne - Europa w ramach unii federalnej, państwa związkowego.
Koncepcja funkcjonalistyczna - współpraca na zasadzie stopniowego przenoszenia uprawnień ze szczebla narodowego na szczebel wspólnoty.
EUROPEJSKA WSPÓLNOTA WĘGLA I STALI
Cele EWWIS:
1. Podniesienie produkcji węgla i stali.
2. Zniesienie ograniczeń w ich handlu.
(3. Wzrost produkcji miała zapewnić wyższa wydajność pracy oraz rozwój specjalizacji w ramach tych przemysłów, ważne miały być również korzyści skali produkcji.)
Zasady EWWIS:
Zniesienie ceł i wszelkich ograniczeń w handlu między krajami szóstki.
Wprowadzenie wspólnej polityki celnej i handlowej wobec krajów trzecich.
Likwidacji interwencjonizmu państwowego wobec przemysłu węglowego i stalowego, zniesienie subsydiów.
Unifikacja taryf transportowych na węgiel i stal na terenie EWWIS.
Ustalenie organów zarządzających EWWIS:
Wysoka Władza, Rada Ministrów - organ decyz., Wspólne Zgromadzenie - forum dyskusyjne, Trybunał Sprawiedliwości - org. nad.-kont.
EUROPEJSKA WSPÓLNOTA OBRONNA - Traktat podpisany w Paryżu 27 maja 1952 r. - podpisany przez kraje zrzeszone w EWWIS - był to pierwszy krok w kierunku działań o innym charakterze - politycznym. Harry Spaak w 1953 r. przedstawił statut EWO z dwuizbowym parlamentem. Traktat ten musiał być ratyfikowany przez parlamenty poszczególnych krajów. Nie udało się to jednak - parlament francuski odmówił ratyfikacji traktatu 30 sierpnia 1954 r. Stało się to pod wpływem gen. de Gaulle'a, widział on współpracę na zasadzie „Europy Ojczyzn” - nie zmierza się do tworzenia struktur ponad narodowych. Był on także przeciwny przyjęciu W. Brytanii.
Rząd holenderski przygotował plan wspólnego rynku zwany PLANEM BEYENA.
W dniach 1-2 czerwca 1955 r. odbyła się konferencja w Messynie na której przedyskutowano Plan Beyena. Dużą aktywność wykazywał tu min. sp. zag. Belgii Paul Herry Spaak. Efektem dyskusji było uznanie celowości utworzenia wspólnego rynku. Powołano Międzynarodowy Komitet Ekspertów. Na jego czele staną P.H. Spaak. Zadaniem komitetu było opracowanie raportu o możliwości wprowadzenia wspólnego rynku oraz wspólnej polityki w zakresie produkcji i pokojowego wykorzystania energii atomowej. Taki raport opracowano i opublikowano w kwietniu 1956 r. w Brukseli.
W maju 1956 r. w Wenecji odbyła się konferencja na której raport Spaaka został zaakceptowany. W ten sposób zakończono działania przygotowawcze do utworzenia wspólnego rynku.
PRZYCZYNY ROZWOJU INTEGRACJI W EUROPIE
1. Przyczyny wewnętrzne: a) względy polityczne, b) bezpieczeństwo, c) względy ekonomiczne.
Niemcy pragnęły odzyskać prestiż polityczny. Włochy dążyły do rozwiązania problemów ekonomicznych, a zwłaszcza bezrobocia. W. Brytania nie była zdecydowania czy podpisać traktat, działała bowiem w otoczeniu swoich koloni, miała tanie surowce i musiałaby zmienić politykę wobec krajów będących jej koloniami.
2. Przyczyny zewnętrzne:
a) umacnianie się bloku państw Europy Wschodniej - w 1949 r. powstaje RWPG. Kraje Europy Zach. chcą stworzyć przeciwwagę dla tej organizacji.
b) zaangażowanie się USA w odbudowę stosunków gospodarczych w Europie. 5 czerwca 1947 r. na uniwersytecie Harwarda w Bostonie George Marshall wystąpił z oficjalną propozycją pomocy. W 1948 r. Harry Truman podpisał akt prawny na podstawie któ rego uruchomiono pomoc. Politycy amerykańscy postawili jednak krajom Europy Zach. określone warunki - konieczność przedstawienia planu wzajemnej współpracy i liberalizacji wymiany handlowej. Plan Marshalla obejmował lata 1948-51. Suma tej pomocy wynosiła ok. 12 mld. $.
W lipcu 1947 r. szesnaście krajów europejskich spotkało się na konferencji w Paryżu i powołało odpowiedni komitet ds. współpracy gosp., a następnie Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC). Organizacja ta zaczęła funkcjonować w roku 1948.
W 1950 r. powołano Europejską Unię Płatniczą (EPU). Była to centralna izba cliringowa.
ETAPY ROZWOJU EWG
I - lata 60-te - budowa unii celnej.
II - lata 70-te - budowa Europejskiego systemu walutowego.
III - lata 80-te - budowa jednolitego rynku europejskiego.
IV - lata 90-te - budowa unii politycznej, ekonomicznej i walutowo-monetarnej.
ETAP I (lata 60-te - budowa unii celnej)
Pod koniec lat 50-tych opracowano kalendarz znoszenia ograniczeń taryfowych i pozataryfowych. Podstawowe znaczenie miała systematyczna redukcja stawek celnych - w trzech etapach.
1. Lata 1958-62. 2. Lata 1962-66. 3. Lata 1966-70. Realizację planu zakończono 18 miesięcy przed terminem. Dokonano 8 redukcji ceł o 10%, 2 redukcje ceł poniżej 10% i ostatnią redukcję o 15%. Ostatnia redukcja 1 lipca 1968 r. wyeliminowała stawki celne (z pewnymi wyjątkami).
Ważną sprawą było określenie taryfy celnej wobec krajów trzecich. Przyjęto tu zasadę średniej arytmetycznej - stawki narodowe zsumowano i podzielono przez liczbę krajów.
W ten sposób narażono się na zarzut USA, że jest to niezgodne z art. 24 GATT. Art. te postanawia, że w handlu zagranicznym powinna być stosowana zasada niedyskryminacji. USA nalegały na obniżenie taryfy celnej EWG wobec krajów trzecich.
Wspólna polityka handlowa: 1. wspólna polityka importowa, 2. polityka eksportowa i 3. podpisywanie umów na szczeblu wspólnoty z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.
Kolejny cel pierwszego etapu to liberalizacja przepływu kapitału. Przyjęto tu dwa typy liberalizacji:
1. Liberalizacja bezwarunkowa (absolutna), objęła:
przepływ kapitału produkcyjnego w formie inwestycji zagranicznych
kredyty handlowe,
transakcje papierami wartościowymi notowanymi na giełdzie.
2. Liberalizacja warunkowa dotyczyła:
średnio i długoterminowych kredytów nie związanych z wymianą handlową,
transakcji papierami wartościowymi nie notowanymi na giełdzie,
Liberalizacja przepływu osób.
1968 r. - zniesienie ograniczeń w przepływie osób. Uważano, że swoboda przepływu osób to racjonalna alokacja siły roboczej i racjonalne jej wykorzystanie.
Efektem liberalizacji były ruch migracyjne na obszarze EWG: przede wszystkim przepływ Włochów do innych krajów (80% całych ruchów migracyjnych) 20% to migracja przygraniczna.
Liberalizacja przepływu usług.
Pełnej swobody przepływu usług nie osiągnięto przystąpiono do ujednolicania podatku VAT - od tego rozpoczęto ujednolicanie systemów podatkowych. Rozpoczęto także unifikację norm i standardów technicznych. W tej dziedzinie niewiele udało się osiągnąć.
W obszarze koordynacji polityki ekonomicznej i społecznej dążono do zapewnienia jednakowych szans podmiotom gospodarczym różnych krajów. Artykuły nr 85 i 86 Traktatów Rzymskich zawierają postanowienia dotyczące polityki antykartelowej i anty monopolowej. Koleiny cel pierwszego etapu - wspólna polityka - przenoszenie decyzji ze szczebla narodowego na szczebel wspólnoty. W 1970 r. wprowadzono wspólną politykę handlową zaś nieco wcześniej wspólną politykę rolną i transportową.
Rok 1962 to wprowadzenie wspólnej polityki rolnej. Problemy rolne były przedmiotem dyskusji już na konferencji w Messynie w 1955 r. oraz na konferencji w Sresie w 1958 r. Podstawy polityki rolnej zostały wypracowane przez min. rolnictwa Francji i Holandii. Był to tzw. Projekt Manshol'a.
Cele wspólnej polityki rolnej:
Wzrost produktywności rolnictwa poprzez podniesienie poziomu technicznego i racjonalne wykorzystanie zasobów.
Zapewnienie odpowiedniego poziomu dochodów ludności pracującej w rolnictwie.
Stabilizacja rynku rolnego.
Zapewnienie rozsądnego poziomu cen dla konsumentów.
Środki realizacji tych celów:
Wspólne ceny na poszczególne produkty rolne.
Scentralizowany system zakupów produktów rolnych po gwarantowanych cenach.
Subsydiowany eksport produktów rolnych do krajów trzecich.
System ceł i opłat wyrównawczych stanowiących barierą dla tańszych produktów z krajów trzecich.
Utworzono specjalny fundusz (Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej). Fundusz ten podzielono na dwie sekcje:
Sekcja gwarancji - 95% tego funduszu (dopłaty do cen gwarantowanych)
Sekcja orientacji rolnej - 5% funduszu (środki na zmiany strukturalne w rolnictwie)
Również w 1962 r. przedstawiony został projekt wspólnej polityki transportowej. Celem usprawnienia systemu scalania Europy z punktu widzenia sieci transportowej w krajach szóstki przedstawiono projekt tworzenia wspólnej sieci transportowej. Pojawiła się propozycja unifikacji norm transportowych i taryf oraz podejmowania wspólnych inwestycji. Z tego projektu w latach 60-tych zrealizowano niewiele.
Etap II (lata 70-te - budowa Europejskiego Systemu Walutowego).
Koniec lat 60-tych to okres wielkich nadziei na postęp w integracji wynikających z realizacji zadań nakreślonych na lata 60-te. Unia celna została zrealizowana 18 miesięcy przed terminem. Co do dalszych procesów integracji istniały dwa odrębne stanowiska:
Francuzi uważali, że dalsza integracja w ramach grupy krajów EWG jest uzależniona od tego, czy kraje te potrafią utworzyć unię walutową i monetarną. Integracja w innych dziedzinach będzie przyspieszona jeżeli dojdzie do integracji walutowej i monetarnej.
Niemcy twierdzili, że nie można w sposób sztuczny dążyć do integracji walutowej. Postęp i zacieśnianie współpracy ekonomicznej to dopiero warunek do budowy integracji walutowej.
W grudniu 1969 r. w Hadze odbyła się dyskusja na ten temat. Projekt strategii na kolejne lata przygotował premier Luksemburga - Werner. Plan Wernera był próbą pogodzenia Francuzów i Niemców. Czas budowy unii określono na 10 lat. Założono równoczesne dochodzenie do unii walutowo - monetarnej i ekonomicznej. Dochodzenie do unii ma być stopniowe połączone z koordynacja i unifikacją polityki ekonomicznej, podatkowej i budżetowej. Zakładano utworzenie wspólnej instytucji koordynującej politykę monetarną i dopiero na końcu wprowadzenie wspólnej jednostki walutowej.
Lata 70-te były w Europie trudnym okresem:
w roku 1971 upadł system z Bretton Woods, nasiliły się spekulacje walutowe, wzrosło ryzyko walutowe,
rok 1973 to kryzys energetyczny i wzrost cen energii,
lata 1973-75 - kryzys gospodarczy, inflacja, kłopoty surowcowe,
W celu stabilizacji walut wprowadzono środek zaradczy 24 kwietnia 1972 r. koncepcję „węża walutowego w tunelu” - przyjęto zasadę, że waluty wchodzące w skład węża muszą wytrzymać wahania w przedziale +- 2,25%, granica tunelu to wyższa tolerancja +- 4,5%.
Kraj którego waluta wykazywała niestabilność powinien interweniować na rynku. Koncepcja węża była niestabilna, pod koniec jego funkcjonowania zostało w nim już tylko 5 walut. Do systemu stabilizacji wprowadzono też Europejski Fundusz Współpracy Walutowej w 1973r. Na szczycie Rady Europejskiej w Bremie w lipcu 1978r. zapadła decyzja o wprowadzeniu ESW.
13 marca 1979r. ESW zaczął funkcjonować z następującymi elementami:
Mechanizm stabilizacji kursów walutowych - możliwość wahań walutowych ustalono na +- 2,25%.
Utworzenie Europejskiej Jednostki Walutowej ECU - jednostki umownej służącej do rozliczeń.
Europejski Fundusz Współpracy Narodowej (utworzony w 1973r.)
ECU utworzono na podstawie koszyka walut narod. krajów członkowskich. Udział poszczególnych walut był zróżnicowany w zależności od:
potencjału gospodarczego - wysokość PKB w odniesieniu do wspólnoty
poziomu rozwoju handlu - udział poszczególnych krajów w handlu zagranicznym wspólnoty.
ECU stała się denominatorem walut narodowych.
Pozostałe osiągnięcia lat 70-tych:
Rozszerzenie liczby członków EWG: W. Brytania, Dania, Irlandia.
Rozszerzenie działalności przedmiotowej: rozpoczęto wspólną politykę w wielu innych dziedzinach - 1975r. wspólna polityka regionalna (łagodzenie różnic między regionami np. dysproporcja pł.-poł. we Włoszech), wspólna polityka socjalna, ochrony środowiska i energetyczna.
Umowy międzynarodowe z krajami trzecimi:
Umowy stowarzyszeniowe:
pierwsza umowa z 18 koloniami belgijskimi i francuskimi - „Konwencja o stowarzyszeniu” - 1963r.
tzw. „pierwsza konwencja o stowarzyszeniu” - 1975r. - z 46 krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku - podpisana w Lome (Togo).
1979r. „druga konwencja z Lome” z 58 krajami.
Umowy o współpracy: 1977r. - umowy między EWG a krajami Afryki północnej (Maroko, Algieria, Tunezja, Egipt, Jordania, Liban). Podpisano także umowy z innymi krajami z poza Europy
Lata 70-te nie były dobrym okresem w rozwoju integracji. Ujawniły się bariery wynikające z różnicy poziomów rozwoju gospodarczego krajów członkowskich i niskiego poziomu koordynacji polityk narodowych. Nie odnotowano także postępu w rozwoju instytucji europejskich.
Etap III (lata 80-te - budowa jednolitego rynku europejskiego).
Tworzenie wspólnego rynku to spełnienie zasady czterech wolności:
- swoboda przepływu: towarów, usług, kapitału, ludzi.
Liberalizacja tych przepływów następowała stopniowo lecz nierównomiernie:
Najszybciej postępowała liberalizacja przepływów towarów - w roku 1968 zniesiono cła.
Przepływ usług - charakter usług sprawia, że liberalizacji ich przepływu nie jest ta prosta. Rządy poszczególnych krajów preferowały ciągle usługodawców z własnego kraju. Dopiero pod koniec lat 70-tych nastąpił pewien postęp w liberalizacji przepływu usług.
Przepływ kapitału - w latach 60-tych wprowadzono liberalizację bezwarunkową dla przepływu kapitału produkcyjnego w formie inwestycji zagranicznych, kredytów handlowych i transakcji papierami wartościowymi notowanymi na giełdzie, a także liberalizację warunkową dotyczącą kredytów średnio i długo terminowych nie związanych a wymiana handlową oraz transakcji papierami wartościowymi nie notowanymi na giełdzie.
Przepływ osób - liberalizację osiągnięto w roku 1968. Rozporządzenie Rady Ministrów dawało swobodę migracji na terenie EWG dla obywateli tych krajów. Migracja ta została ograniczona przez wprowadzenie tzw. „klauzuli ucieczki” (Escape Clause) w roku 1972: gwarantowała ona możliwość ubiegania się danego kraju u władz EWG o możliwość zastosowania środków ochronnych wobec własnego rynku w przypadku gdyby sytuacja na danym rynku groziła konfliktem społecznym.
Wspólny rynek na przełomie lat 70-tych i 80-tych nie został osiągnięty. Różny był poziom liberalizacji poszczególnych segmentów przedmiotowych rynku.
Przyczyny opóźnień w liberalizacji - sytuacja gospodarcza krajów na początku lat 80-tych:
dekoniunktura w Europie była znacznie głębsza niż w USA i Japonii
Niższe tempo wzrostu gospodarczego.
Mniejsza ilość nowych miejsc pracy.
Niższe tempo wzrostu wydajności pracy.
Niskie tempo wzrostu inwestycji.
Do tych niekorzystnych czynników doszła wysoka inflacja, a także pogarszająca się sytuacja krajów europejskich na rynkach zagranicznych. W latach 1979 - 85 firmy europejskie traciły swój udział w rynku średnio o 1% rocznie. Spadek następował głównie na rynkach nowoczesnych produktów: wyrobów elektrotechnicznych - o 4,4%, samochodów - o 4,3%, urządzeń biurowych - o 2,3%. Wzrost natomiast nastąpił w zakresie wyrobów tradycyjnych: skór i wyrobów obuwniczych - o 5,6%, wyrobów przemysłu drzewnego i meblowego - 4,9%, wyrobów tekstylnych i odzieżowych - o 3,9%. Konkurencyjność przemysłu europejskiego spadała, pogłębiał się dystans między Europą a USA i Japonią.
W początkach lat 80-tych każdy z krajów zaczął też stosować bariery pozataryfowe: normy techniczne, normy sanitarne regulowane własnymi przepisami. Wspólny rynek został podzielony barierami pozataryfowymi różniącymi się w poszczególnych krajach. W tej sytuacji różne środowiska zaczęły wypowiadać się na temat złej sytuacji gospodarczej krajów EWG. Takim faktem było przedstawienie w Parlamencie Europejskim raportu Alberta i Balla: „W kierunku odbudowy gospodarki europejskiej” - 31 sierpnia 1983r. Składał się on z dwóch części:
Słabości gospodarki europejskiej:
niski poziom zysków i inwestycji
sztywność płac
uzależnienie od zewnętrznych źródeł surowców energetycznych
brak stabilności walutowo - pieniężniej
niezdolność rządów do koordynacji polityki ekonomicznej
Przyczyny tych słabości - bariery:
bariery fizyczne: wszystkie formalności które należy spełniać przy przekraczaniu granic,
bariery techniczne: zróżnicowanie narodowych standardów i norm w różnych dziedzinach, preferowanie krajowych dostawców przy zamówieniach publicznych, ograniczona swoboda świadczenia usług głównie finansowych i transportowych, różnice w przepisach prawnych,
bariery fiskalne: różnice w stawkach VAT i podatku akcyzowego.
Rok 1985 - przełom w rozwoju integracji.
1 stycznia 1985r. funkcje Przewodniczącego Komisji Wspólnot Europejskich objął J. Delors. Jego pierwsze wystąpienie miało miejsce 14 stycznia. Stwierdził on w nim, iż będzie dążył do tego by wspólnota była wspólnotą realną.
12 marca 1985r. na sesji Parlamentu Europejskiego zaprezentował J. Delors program budowy rynku bez granic.
14 czerwca 1985r. Komisja Wspólnot Europejskich opublikowała Białą Księgę opracowaną pod przewodnictwem lorda Cockfielda. Znalazło się tam 300 zadań które komitet uznał za konieczne by zbudować jednolity rynek europejski. Rynek ten miał być osiągnięty do końca 1992r.
BK została zatwierdzona w dniach 28 - 29 czerwca 1985r., objęła ona 282 zadania szczegółowe. Okazało się, że BK nie może być wprowadzona w życie jeżeli nie nastąpi uzupełnienie Traktatu Rzymskiego. W początkach grudnia zdecydowano, że to uzupełnienie nastąpi poprzez wydanie nowego aktu: Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE). Został on podpisany w dniach 17 - 18 lutego 1986r., wszedł w życie 1 lipca 1987r.
JAE zawierał:
Postanowienia zmieniające proces podejmowania decyzji i zakres kompetencji organów europejskich:
Wprowadzono uproszczenia harmonizacji przepisów narodowych poprzez ich ograniczenie do standardów podstawowych i przez wzajemne uznanie norm i regulacji narodowych.
Rozszerzono zakres decyzji podejmowanych przez Radę Ministrów kwalifikowaną większością głosów ( dotąd decyzje zapadały na zasadzie jednomyślności). Kwalifikowana większość głosów wynosiła 54 do 76. W. Brytania, Francja, Niemcy i Włoch miały po 10 głosów, Hiszpania - 8, Belgia, Holandia, Grecja i Portugalia po 5, Dania i Irlandia po 3, Luksemburg 2.
Rozszerzenie kompetencji Parlamentu Europejskiego. Polegało ono na udziale parlamentu w procesie podejmowania decyzji (przygotowywanie aktów prawnych). Wcześniej parlament brał udział tylko w uchwalaniu budżetu.
Postanowienia dotyczące strategii rozwoju integracji:
dążenie do unii ekonomicznej i monetarnej,
dążenia do większej spójności ekonomicznej i socjalnej w ramach wspólnoty.
Postanowienia dotyczące zadań priorytetowych:
Wzmocnienie naukowo-technicznej bazy przemysłu w celu podniesienia jego konkurencyjności.
Unifikacja polityki socjalnej, przede wszystkim w zakresie BHP, wprowadzenie jednolitych form dialogu między pracodawcami, a pracownikami.
Podjęcie wspólnej polityki ochrony środowiska.
W 1988r. Komisja Wspólnot Europejskich opublikowała tzw. Raport Cechiniego. Przedstawiono tu obliczenia ile kraje EWG straciły funkcjonując w warunkach 3 barier (fizycznych, technicznych i fiskalnych):
Formalności graniczne - 10 mld $ rocznie, to jest 2% PKB krajów EWG.
Brak jednolitości standardów technicznych :
telekomunikacji - 6 mld $
mater. budowlanych - 3 mld $
prod. żywnościowych - 1 mld $
Gdyby zlikwidować preferencje dla krajowych dostawców przy zamówieniach rządowych osiągnięto by oszczędności w wysokości 21 mld $ rocznie.
Oszacowano, że likwidując istniejące bariery osiągnięto by:
wzrost PKB w granicach 4,5% - 7%,
wzrost zatrudnienia w granicach 2 - 5 mln osób,
spadek cen towarów konsumpcyjnych o 4,5% - 6%.
Etap IV (lata 90-te - budowa unii politycznej, ekonomicznej i monetarnej.
W roku 1989 komitet Delorsa przedstawił program budowy unii politycznej, ekonomicznej i monetarnej w trzech etapach.
Lata 1990-93 - zasadniczym celem była budowa wspólnego rynku i wzmocnienie koordynacji polityki ekonomicznej i monetarnej.
Lata 1994-96 - etap zasadniczych zmian: przenoszenie uprawnień ze szczebla narodowego na szczebel ponadnarodowy i przygotowanie warunków do wprowadzenia wspólnej waluty.
Od 1 stycznia 1997r. do końca 1999r. - techniczne działania w kierunku unii monetarnej.
w dniach 14 - 16 czerwca 1989r. na sesji Rady Ministrów w Madrycie raport ten przyjęto. Ustalono, że pierwszy etap rozpocznie się 1 lipca 1990r. Chodziło o to by przygotować odpowiedni dokument. Prace nad takim traktatem trwały ok. 1 roku. Punktem wyjścia była konferencja w grudniu 1990r. w Rzymie.
7 lutego 1992r. podpisano Traktat w Maastricht, który wchodzi w życie 1 listopada 1993r. Od tej daty obowiązuje nazwa Unia Europejska.
Główne postanowienia Traktatu z Maastricht:
Wprowadzenie wspólnej waluty do końca 1999r.
Uzyskanie obywatelstwa Unii przez obywateli państw członkowskich.
Rozszerzenie uprawnień na szczeblu ponadnarodowym.
Rozszerzenie uprawnień Parlamentu Europejskiego.
Prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa.
Znaczne rozszerzenie zasięgu terytorialnego wspólnoty.
Przejście do trzeciego etapu jest uzależnione od spełnienia pewnych kryteriów - Kryteria Konwergencji:
Inflacja nie większa niż o 1,5 punktu proc. od średniej inflacji wspólnoty wyznaczonej przez średnią trzech krajów o najniższej inflacji.
Stopa proc. długoterm. nie wyższa więcej niż o 2% w stosunku do średniej wyznaczonej przez trzy kraje o najniższej stopie proc.
Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB.
Dług publiczny nie wyższy niż 60% PKB.
Waluta:
kurs walutowy nie może się wahać więcej niż o +- 2,25%,
waluta nie może być dewaluowana w ciągu ostatnich dwóch lat.
Ocena przygotowania poszczególnych państw do unii walutowej i stan wypełnienia kryteriów z Maastricht - ocena w skali punktowej od 0 do 5. Francja i Luksemburg po 5 pkt., Dania 4 pkt., W. Brytania, Niemcy i Belgia po 3 pkt., Irlandia 2 pkt., Holandia i Włochy po 1 pkt., Grecja i Portugalia 0 pkt.
W przeszłości EWG najważniejsze były porozumienia niemiecko-francuskie. Obecnie Niemcy są za utrzymaniem kryteriów z Maastricht. Kryteria te prawdopodobnie nie zostaną złagodzone. Kraje które tych kryteriów nie spełniają do unii walutowej mogą nie wejść, choć będą one członkami unii politycznej i ekonomicznej. Niemcy proponują by Europejską Unię Monetarną stworzyły tylko te kraje które spełniają te kryteria. Według różnych szacunków będzie to od 8 do 10 krajów.
Główne instytucje UE.
Komisja Unii Europejskiej (KUE) - nazwa taka obowiązuje od 1 listopada 1993r. (wejście w żyje traktatu z Maastricht). Wcześniejsza nazwa Komisja Wspólnot Europejskich.
KUE pełni funkcję zarządzająco - wykonawczą:
czuwa nad wykonywaniem zadań,
przygotowuje strategie rozwoju integracji europejskiej,
uczestniczy w procesie stanowienia prawa europejskiego, przygotowuje propozycje ustaw i aktów normatywnych,
przygotowuje budżet i czuwa nad jego wykonaniem,
zarządza funduszami (E. F. Regionalny, E. F. Socjalny, E. F. Gwarancji i Orientacji Rolnej).
Rada (Ministrów) Unii Europejskiej:
podejmuje decyzje (org. decyzyjny), najważniejsze decyzje jednogłośnie, pozostałe kwalifikowaną większością głosów,
zatwierdza akty prawne, podejmuje decyzje o ich wprowadzeniu lub ich nie wprowadzeniu.
W RM zasiadają ci ministrowie którzy są odpowiedzialni za konkretne sprawy, np. jeżeli przedmiotem obrad jest rolnictwo - są to ministrowie rolnictwa. W RM funkcjonuje także komitet stałych przedstawicieli - jest to robocza grupa rady ministrów. Przygotowuje ona materiały które są niezbędne w procesie podejmowania decyzji.
Rada Europejska.
Tworzą ją szefowie rządów poszczególnych krajów lub szefowie państw w osobie prezydentów. RE funkcjonuje od wprowadzenia JAE w roku 1986. Wcześniej funkcjonowała tylko jako forum dyskusyjne, nie stanowiące instytucji formalnej.
RE ustala ogóle kierunki polityki wspólnoty.
Parlament Europejski:
ustala budżet wspólnoty,
kontroluje prace komisji,
opiniuje projekty ustaw.
Od czerwca 1979r. PE wybierany jest w wyborach bezpośrednich. Od wprowadzenia JAE i traktatu z Maastricht komisje PE obradują w sposób ciągły.
Trybunał Sprawiedliwości:
czuwa nad przestrzeganiem prawa i rozstrzyga spory.
Źródła prawa wspólnotowego.
Prawo wspólnotowe jest to pewna specyficzna kategoria prawa, różniąca się od prawa międzynarodowego i krajowego.
Źródło prawa jest to zapis i informacja gdzie ten zapis się znajduje (dotyczy prawa pisanego). Oprócz prawa pisanego funkcjonuje także prawo zwyczajowe.
Źródła prawa: 1) pierwotne, 2) wtórne, 3) umowy międzynarodowe, 4) inne źródła prawa.
Porządek prawny - są to źródła prawa i akty normatywne oraz zasady które w danym systemie obowiązują.
Zasady:
Zasada dobrej wiary.
Zasada słuszności poszanowania praw nabytych.
Zasada równego traktowania.
Zasada powszechnej dostępności ochrony prawnej.
Zasada subsydiarności - polega ona na tym, że nie będą podejmowane decyzje na szczeblu wspólnoty w tych sprawach w których uznaje się, że lepszym rozwiązaniem jest podejmowanie decyzji przez instancję bliższą obywatelowi, niższego szczebla.
Acquis Communautaire - określenie porządku prawnego wspólnot europejskich włącznie z zasadami prawa europejskiego i orzecznictwa TS i sądu pierwszej instancji.
Prawo wspólnot europejskich nie obejmuje wszystkich dziedzin życia, było ono tworzone przede wszystkim tam gdzie było niezbędne: prawo gospodarcze, celne, finansowe, ochrony środowiska, prawo chroniące konsumentów. Prawo wspólnotowe nie obejmuje: 1) prawa karnego, 2) prawa administracyjnego w sensie regulacji stosowanych w państwach członkowskich, 3) stosunków cywilnoprawnych.
Źródła prawa:
Pierwotne źródła prawa europejskiego.
- traktaty oraz protokoły i aneksy towarzyszące traktatom, jak również przeprowadzone między podstawowymi traktatami modyfikacje i uzupełnienia traktatów:
Traktat Paryski - 18 kwietnia 1951r. - utworzenie EWWIS,
Traktat Rzymski I - 25 marca 1957r. - utworzenie EWG,
Traktat Rzymski II - 25 marca 1957r. - utworzenie EWEA,
Jednolity Akt Europejski - 17-18 lutego 1986r. - składa się z dwóch części:
Postanowienia zmieniające traktatu o wspólnotach europejskich, przede wszystkim Traktat Rzymski,
Postanowienia autonomiczne - takie regulacje prawne, które nie zostały włączone do traktatu.
Traktat z Maastricht - 7 lutego 1992r.
Modyfikacje traktatów:
Traktat tworzący wspólną radę i wspólną komisję wspólnot europejskich - Bruksela 8 kwietnia 1965r., wszedł w życie 1 lipca 1967r.
Traktat zawierający pewne przepisy do protokołu w sprawie statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego - Bruksela 10 sierpnia 1975r., wszedł w życie 1 października 1977r.
Traktat zawierający pewne przepisy finansowe do traktatów ustanawiających wspólnoty europejskie i traktatu ustanawiającego wspólną RM i wspólną KWE - Bruksela 22 lipca 1975r., wszedł w życie 1 lipca 1977r.
Wtórne źródła prawa - są to akty prawne stanowione przez wspólnoty europejskie:
1) Rozporządzenia, 2) Dyrektywy, 3) Decyzje, 4) Zalecenia, 5)Opinie (1,2,3 - mają moc prawną, 4,5 - nie mają mocy prawnej).
Rozporządzenia - są to akty prawne o zasięgu wspólnotowym, po ich wydaniu obowiązują automatycznie tzn. bez działań ze strony państw członkowskich. R maja zasięg ogólny tzn. dotyczą wszystkich i obowiązują w całości we wszystkich państwach wspólnoty. R nakładają obowiązki i nadają prawa automatycznie i bez żadnych działań dodatkowych. R dotyczą także sądów wszystkich krajów członkowskich. Stosowane są dwa rodzaje rozporządzeń:
R podstawowe - wydawane na podstawie bezpośrednich delegacji traktatowych, tzn. są one rozwinięciem postanowień zawartych w traktatach.
R wykonawcze - ok. sposoby realizacji rozporządzeń podstawowych.
R wydawane są przez RUE i KE. Stają się one częścią porządku prawnego państw członkowskich i uchylają przepisy prawa krajowego jeżeli są one sprzeczne z R. R stosowane są wówczas gdy chodzi o uregulowanie sprawy która dotyczy wszystkich krajów członkowskich i równocześnie nie ma innej możliwości uregulowania tej sprawy jak tylko wydanie aktu o zasięgu międzypaństwowym.
Dyrektywy - wydawane są przez RUE i KE. Mogą być adresowane do wszystkich krajów lub tylko do niektórych. D nie zawiera norm prawnych. Wymaga ona jedynie od adresatów by podjęli konieczne środki do osiągnięcia celu określonego w D. D automatycznie nie prowadzi do stanowienia jednolitego prawa, natomiast zobowiązuje kraje członkowskie do dokonania zmian w prawie krajowym. Nie narzuca się sposobów wprowadzenia D w życie, D mają jedynie określony termin do którego muszą być wprowadzone w życie.
Decyzje - mają konkretnych: państwa, osoby prawne, osoby fizyczne. Dotyczą spraw konkretnych i nakładają obowiązek podjęcia ok. zadań, bądź nadają uprawnienia.
(Rozporządzenia są publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnoty. Albo jest podana data wejścia w życie, albo jest to 20 dzień po opublikowaniu.)
Zalecenia - wydaje je RUE i KE. Polegają one na określeniu stanowiska rady albo komisji w jakiejś sprawie. Określenie stanowiska jest to jednocześnie oczekiwanie by adresaci zachowywali się tak jak brzmi stanowisko. Często jest to szybsze zwrócenie się do adresatów niż wejście aktu prawnego w życie.
Opinie - stosowane są we współpracy między inst. wspólnoty. O wydaje komitet ekonomiczno-społeczny. Jest to sposób zapoznania się ze stanowiskiem ekspertów.
Umowy międzynarodowe z krajami trzecimi. - dwa typy umów:
Umowy stowarzyszeniowe.
Umowy o współpracy.
Ad 1. - Konwencje o stowarzyszeniu były najwcześniej zawarte z byłymi krajami kolonialnymi. Dały one możliwość powiązania tych krajów z rynkiem europejskim. Równocześnie zawierają też zobowiazanie krajów europejskich do pomocy tym krajom.
Umowy stowarzyszeniowe zwane Układami Europejskimi zostały zawarte też z krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Począwszy od 16 grudnia 1991r. podpisano trzy umowy: z Polską, Węgrami i Czechosłowacją (po podziale Czechosłowacji ratyfikowane przez Czechy i Słowację). Intencją tych umów była ściślejsza współpraca rozpoczynająca się od liberalizacji handlu i polegająca na przygotowaniu tych krajów do przyszłego członkostwa w UE. Umowy te nie dają jednak gwarancji członkostwa w UE.
Ad 2. - zawarte z krajami EFTA w 1991r., gwarantujące swobodny przepływ czterech czynników i prawo wejścia do jednolitego rynku europejskiego. Także umowy z innymi krajami.
Instytucje Unii Europejskiej.
Rada Europejska (RE) - jest to jedyna instytucja tzw. nie statutowa, jej funkcje nie zostały określone statutem. Członkowie RE to szefowie rządów poszczególnych krajów UE. Do roku 1974 odbywały się spotkania nieformalne i obowiązywała nazwa Konferencja Szefów Państw i Rządów Krajów Członkowskich. Przedmiotem rozważań tej organizacji były sprawy polityki międzynarodowej.
w 1974r. w Paryżu zdecydowano, że RE będzie zbierać się 3 raz w roku w stolicach tych państw które aktualnie pełnią przewodnictwo w UE, a także w Brukseli. Przewodnictwo każdy kraj pełni w ciągu 6 miesięcy. W 1974r. uznano także, że to forum dyskusyjne powinno zamienić się w instytucję europejską, która będzie odbywać stale sesje. Uznano, że spotkania powinny przybrać formę instytucjonalną, ale RE jako instytucja zaistniała dopiero w roku 1986 wraz z podpisaniem JAE.
W RE nie ma głosowań natomiast jest proces dochodzenia do kompromisu: są to dyskusje, argumentacja i szukanie wspólnego wyjścia. Po zakończeniu szczytu podawane są komunikaty końcowe.
Najważniejsze problemy dyskutowane na forum RE:
Sytuacja ekonomiczna i monetarna.
Problemy energetyczne.
Polityka zatrudnienia.
Zasady konkurencji.
Stosunki gospodarcze z innymi państwami.
Sprawy związane z przyjmowaniem nowych członków.
Problemy dotyczące udziału poszczególnych krajów członkowskich we wspólnym budżecie i korzystanie tego budżetu.
Zagadnienia polityki regionalnej.
Funkcje RE:
Określa strategiczne cele rozwoju UE. Formułuje swe dyspozycje i wiąże nimi organy wspólnot europejskich, których głównym zadaniem staje się nadanie tym decyzjom odpowiednim ram prawnych i wprowadzenie ich w życie.
W sprawach polityki zagranicznej RE odgrywa decydującą rolę, pozostałe instytucje mają wyłącznie funkcje wykonawcze. W tej dziedzinie RE jest centrum decyzyjnym.
Współpraca RE - Parlament: do roku 1981 nie było bezpośrednich kontaktów RE - P, gdy przewodnictwo w RE objęła Margaret Tatcher - wprowadziła ona zwyczaj P o postanowieniach RE. RE odtąd zdaje sprawozdania przed P. Nie jest ok. forma tego sprawozdania.
Parlament Europejski. - jest to organ statutowy.
Akty prawne związane z działalnością P:
Traktat Paryski - art. 24 mówił o instytucji parlamentarnej, inst. zbliżoną do P było Wspólne Zgromadzenie jako organ EWWIS.
Traktat Rzymski - art. 137 - 143.
Traktat Rzymski o EWWIS - art. 107 - 108.
25 marca 1957r. podpisano Konwencję w sprawie niektórych instytucji wspólnych dla wspólnot europejskich (Wspólne Zgromadzenie i Trybunał Sprawiedliwości). Od roku 1958 Europejski Zgromadzenie Parlamentarne funkcjonowało dla wszystkich wspólnot.
Etapy rozwoju P:
Lata 1952-58.
Lata 1958-76.
Od 1976r.
W latach 1952-58 prowadzono działania w ramach Wspólnego Zgromadzenia, powołanego dla EWWIS. Pierwsze posiedzenie WZ miało miejsce 10 września 1952r. - 78 przedstawicieli wybieranych przez parlamenty swoich krajów (nie były to wybory bezpośrednie). 1 stycznia 1958r. WZ przemianowano na Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (EZP). Pierwsze posiedzenie EZP - 19 marca 1958r. - 142 przedstawicieli. 30 marca 1962r. wprowadzono nową nazwę Parlament Europejski (PE). W początkowej wazie rozwoju funkcje P ograniczały się do uchwalania budżetu i kontroli nad jego wykonaniem. Drugą funkcją PE była funkcja opiniodawcza. W procesie decyzyjnym rola P była niewielka.
W 1976r. podjęto decyzję o bezpośrednich wyborach do parlamentu. Pierwsze wybory odbyły się w czerwcu 1979r. (po zakończeniu kadencji poprzedniego parlamentu.) Następne wybory odbywają się co 5 lat.
Kompetencje PE:
Uchwalanie budżetu i kontrola jego wykonania. W tej funkcji PE kontroluje Komisję Europejską, która zajmuje się kontrolą wydatków.
Uczestnictwo w procesie stanowienia prawa europejskiego - funkcję tę sprawuje PE od roku 1979.
Na mocy postanowień JAE proces legislacyjny przebiega w sposób następujący:
KE proponuje akt prawny do RM i do PE - przesyła projekt i odbywa się pierwsze czytanie w P.
RM po zapoznaniu się z opinią P opracowuje i przedstawia wspólne stanowisko z P.
Wspólne stanowisko jest przedmiotem drugiego czytania w P. P akceptuje wspólne stanowisko i akt wchodzi w życie, lub
Decyzje P mogą być następujące:
P decyduje o niezajmowaniu stanowiska przez pewien wyznaczony okres.
P akceptuje wspólne stanowisko.
P odrzuca wspólne stanowisko.
P podejmuje decyzje w sprawie dalszych poprawek.
Ostateczna decyzja należy do RM ale tę decyzję:
w przypadku a. i b. RM podejmuje decyzje kwalifikowaną większością głosów.
w przypadku c. RM może podjąć decyzję wbrew P, ale tylko jednogłośnie.
W przypadku d. projekt wraca do komisji, jeżeli komisja wyrazi zgodę na poprawki to RM może przyjąć zmienione wspólne stanowisko kwalifikowaną większością głosów. Jeżeli komisja nie wyrazi zgody na poprawki RM może przyjąć ten akt, ale tylko jednomyślnie.
Uchwalanie budżetu - nie ma możliwości uchwalenia budżetu bez zgody P. Wydatki budżetowe dzielą się na: wydatki obligatoryjne (wynikają z postanowień traktatów) i wydatki nie obligatoryjne (nie związane z postanowieniami traktatów). RM UE podejmuje ostateczną decyzje w sprawie wydatków obligatoryjnych, zaś w przypadku wydatków nie obligatoryjnych - P.
Sprawowanie kontroli nad KE. Występują tu 3 rodzaje pytań:
pytania pisemne - zadawane i publikowane wraz z odpowiedzią w serii C Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich. RM UE poddaje się kontroli P dobrowolnie, zaś kontrola nad KE jest określona formalnie.
pytania ustne - od roku 1973 raz w miesiącu jest godzina pytań, członkowie KE i RUE udzielają odpowiedzi.
pytania ustne z debatą - zadawane przez grupy posłów, np. komitety parlamentarne, frakcje polityczne. Grupy te muszą liczyć min. 5 osób.
Parlament może wyrazić wotum nieufności wobec KE, jeżeli nie zgadza się z wynikami pracy KE. Jeżeli nie zostanie uzyskane porozumienie KE powinna podać się do dymisji.
Funkcja opiniodawcza - opracowywanie raportów dotyczących spraw związanych z integracją.
Wyrażenie zgody na zawieranie umów o przyjęciu nowych członków i członków stowarzyszonych.
Traktat o UE dokonał rozszerzenia kompetencji P:
Kandydat na przewodniczącego KE jest przesłuchiwany przed P, następnie odbywa się głosowanie nad składem KE.
P mianuje rzecznika praw obywatelskich, ale nie ma prawa odwoływania rzecznika.
Powołany został Komitet Dochodzeniowy (tymczasowy) powoływany dla rozwiązania konkretnej sprawy, gdy pojawia się wykroczenie wobec prawa wspólnotowego.
P przygotowuje ujednolicona ordynację wyborczą do parlamentów państw członkowskich.
W wyborach do P w czerwcu 1994r. wybrano 567 posłów, zaś po uzupełnieniu liczby członków P wraz z przystąpieniem do UE Austrii, Finlandii i Szwecji liczba ta wynosi 626 posłów. W parlamencie zasiadają członkowie wg. frakcji politycznych. Mandaty otrzymują państwa w zależności od liczby ludności (Francja, Włochy, W. Brytania po 87 mandatów, Niemcy - 99 mandatów, Hiszpania - 64, Portugalia, Grecja i Belgia po 25, Holandia 3, Luksemburg 6, Dania i Irlandia po 16, Finlandia 15, Szwecja 22, Austria 21).
Główne frakcje PE: Europejska Partia Socjalistyczna, Europejska Partia Ludowa, Niezależni, Frakcja Liberalna i Demokratyczna.
Sesje P odbywają się w Strasburgu raz w miesiącu natomiast komisje w liczbie 19 pracują systematycznie. Sekretariat P ma siedzibę w Brukseli zaś sesje odbywają się w Luksemburgu.
Rada Unii Europejskiej - nazwa taka obowiązuje od 8listopada 1993r. W tym dniu zebrała się RM i przyjęła nazwę RUE w związku z wejściem w życie Traktatu z Maastricht.
Traktat Paryski z 1951r. powołał namiastkę RUE - RM.
Po podpisaniu Traktatów Rzymskich pojawiły się nowe instytucje i utworzone zostały organy zarządzające tymi instytucjami. W Traktacie Rzymskim art. 145 określił w jakim celu RM jest utworzona:
realizacja postanowień traktatu,
koordynacja polityki gospodarczej,
podejmowanie decyzji.
W roku 1965 zapadło postanowienie o połączeniu niektórych instytucji w celu uporządkowania struktury organizacyjnej i lepszego zarządzania wspólnotą. Od 1 lipca 1967r. gdy traktat ten wszedł w życie RM stała się jedną radą dla EWG, EWWIS i EWEA. JAE, który wszedł w życie 1 lipca 1987r. zmienił tryb podejmowania decyzji przez RM. Koleiny akt - Traktat o UE z Maastricht nałożył nowe obowiązki na RUE.
Kompetencje RUE. RUE jest organem międzyrządowym którego głównym celem jest realizacja zadań zapisanych w aktach założycielskich wspólnot oraz w Traktacie o UE. RUE nie jest organem ponadnarodowym, lecz międzyrządowym.
Jest to organ decyzyjny wspólnot europejskich, w decyzjach posługuje się wszelkimi możliwymi aktami prawnymi - RUE sam decyduje co do rodzaju aktów prawnych którymi ma się posługiwać.
RUE odpowiada za koordynację polityki gospodarczej.
RUE decyduje o podpisywaniu umów międzynarodowych. Te kompetencje są dzielone z parlamentem decyzja ostateczna należy do RUE, ale po wyrażeniu zgody przez P.
RUE zwołuje konferencje przedstawicieli rządów państw członkowskich.
Skład i struktura RUE - skład RUE jest zmienny w zależności od sprawy, która jest przedmiotem dyskusji. Uczestnikami posiedzeń są kompetentni ministrowie.
Struktura:
RUE - kompetentni ministrowie.
COREPER - Komitet stałych Przedstawicieli.
Grupy robocze.
COREPER - robocza część RUE, funkcjonuje od 1958r., składa się z przedstawicieli poszczególnych krajów którzy rezydują jako urzędnicy w randze ambasadorów. Przygotowuje decyzje, może samodzielnie prowadzić każdą sprawę i przygotować decyzje w tej sprawie. Przy jednomyślności w C w danej sprawie, sprawa ta wchodzi od razu do Agendy A, gdy stanowisko nie jest wypracowane - do Agendy B. Decyzje C, gdy znajdą się w Agendzie A mają już niemal moc prawną.
C jest obudowany grupami roboczymi. Tworzą je profesjonaliści w określonych dziedzinach np. grupa SAC - specjaliści ds. rolnictwa, grupa CREST - komitet naukowo-badawczy. Grup roboczych jest 20. Są też grupy „ad hoc” - powoływane w celu pracy nad konkretnymi sprawami.
Tryby głosowania:
Zwykła większość głosów (8 na 15).
Większość kwalifikowana (przy 12 członkach - 54 na 76, a przy 15 członkach - na 87). Włochy, Niemcy, Francja, W. Brytania po 10 głosów, Hiszpania - 8, Belgia, Holandia, Portugalia, Grecja po 5, Szwecja i Austria po 4, Finlandia, Dania, Irlandia po 3, Luksemburg 2 głosy.
W tych sprawach gdy RUE głosuje bez wniosku komisji jest wymagany dodatkowy warunek:
- kwalifikowana większość,
- głosy musza pochodzić z co najmniej 10 krajów.
Głosowanie jednomyślne.
W początkowej fazie funkcjonowania wspólnot europejskich wszystkie sprawy podejmowano jednomyślnie. Tzw. Porozumienie Luksemburskie (umowa niepisana) utrzymała zasadę głosowania jednomyślnego tylko w sprawach istotnych (o tym które sprawy są istotne decyduje RUE). Od 1 stycznia 1973r. procedury głosowania nieco rozluźniono, dopiero jednak JAE określił formalnie tryb głosowania. Obecnie głosowanie jednomyślnie obowiązuje w tzw. zasadniczych sprawach: modyfikacja postanowień traktatów, przystąpienie nowych członków, nowa polityka sektorowa.
Przewodnictwo w RUE - pokrywa się ono z przewodnictwem w Radzie Europejskiej i Coreperze (przedstawiciel tego samego kraju)
Kolejność sprawowania przewodnictwa - porządek cyklu sześcioletniego: Dania - Belgia - Grecja - Niemcy - Francja - Hiszpania - Włochy (pierwsza poł. 1996r.) - Irlandia - Holandia - Luksemburg - W. Brytania - Portugalia.
Struktura RUE:
Sekretariat Generalny - obejmuje ok. 2000 pracowników.
7 Dyrekcji Generalnych:
Dyrekcja A: sprawy administracyjne, kadrowe, tłumaczenia, wydawanie dokumentów.
Dyrekcja B: polityka rolna i sprawy związane z rolnictwem.
Dyrekcja C: rynek wewnętrzny, unia celna, polityka przemysłowa, własność intelektualna.
Dyrekcja D: badania i rozwój, energetyka, transport, ochrona środowiska, ochrona konsumentów.
Dyrekcja E: stosunki zewnętrzne z grupami krajów: EFTA, Europy Środkowo-Wschodniej, basenu Morza Śródziemnego.
Dyrekcja F: współpraca z PE i innymi instytucjami wspólnot.
Dyrekcja G: sprawy ekonomiczne, finansowe i społeczne.
Komisja Europejska.
Podstawową różnicą między KE, a pozostałymi organami jest to, że jej przedstawiciele reprezentują interesy ponadnarodowe. KE składa się z 20 komisarzy którzy są delegowani przez poszczególne kraje (kraje duże po 2 komisarzy, małe po 1 komisarzu). KE jest ciałem kolegialnym.
Historia KE: pierwszym protoplastą KE była tzw. Wysoka Władza, powołana Traktatami Paryskimi w 1951r. Pierwszym przewodniczącym został J. Monet. Wysoka Władza miała bardzo szeroki kompetencje. Sytuacja zmieniła się po Traktatach Rzymskich - znacznie zawężono kompetencje WW. Dużą część kompetencji decyzyjnych przekazano RM.
Zgodnie z traktatem o fuzji organów z 6 kwietnia 1965r. ustanowiono Komisję Wspólnot Europejskich jako jedyny organ wykonawczy dla wszystkich trzech wspólnot. Od 1 lipca 1965r. KWE weszła w życie.
Zgodnie z Układem z Maastricht nazwę KWE zastąpiono nazwą Komisja Europejska i nieco zmieniono kompetencje: przedłużono kadencję z 4 do 5 lat, skoordynowano kadencję KE z kadencją PE.
Kompetencje Komisji Europejskiej:
Inicjowanie procesów stanowienia prawa wspólnotowego. RUE podejmuje decyzje na wniosek KE, ale są to wyjątki - rada może zwrócić się do KE o podjęcie ok. działań, - są sytuacje gdy nie musi być inicjatywy ze strony KE np. przy negocjowaniu traktatów. Pomiędzy KE, a RUE istnieje rozgraniczenie uprawnień (władzy).
Wyrażanie i reprezentowanie interesów wspólnot wobec RUE i w stosunkach zewnętrznych. KE zajmuje się negocjowaniem i zawieraniem umów np. z krajami trzecimi. KE reprezentuje UE na zewnątrz, ale po udzieleniu mandatu członkowie KE mogą reprezentować interes wspólnoty wobec RUE i P.
KE jest org. wykonawczym, tzn. realizuje postanowienia traktatów oraz rozporządzenia RUE. KE zarządza pewnymi funduszami w ramach UE. KE wykonuje dyspozycje traktatowe, głownie w dziedzinach: demonopolizacji, dumpingu, ochrony konkurencji. KE zajmuje się limitowaniem subsydiów w określonych branżach. KE jest jedynym organem UE który ma kompetencje usankcjonować odstąpienie od stosowania przez państwa członkowskie pewnych wspólnotowych przepisów. KE zajmuje się też działaniami czysto administracyjnymi.
KE jest odpowiedzialna za koordynacje działań wspólnot i spójności polityki. KE jest strażnikiem traktatów, bada czy działania krajów są zgodne z traktatami. Gdy KE stwierdza nie stosowanie się danego kraju do obowiązujących traktatów - składa wniosek o wyjaśnienia do tego kraju, jeżeli pozostaje on bez odzewu sprawa jest kierowana do Trybunału Sprawiedliwości.
KE dba o to aby państwa członkowskie nie naruszały prawa wspólnotowego.
Struktura KE: 20 komisarzy po dwóch z dużych państw i po 1 z małych.
PE zatwierdza kandydaturę przewodniczącego KE. Kraje członkowskie desygnują członków, którzy muszą być zaakceptowani przez przewodniczącego.
W ramach KE funkcjonują Dyrekcje Generalne, jest ich 23 lub 30 (różnie podają źródła). Na czele Dyrekcji Generalnej stoi dyrektor, który musi być innej narodowości, niż komisarz, który nadzoruje prace tej komisji. KE zatrudnia ok. 17.000 osób, wykorzystuje ok. 5% ogólnego budżetu UE.
Organy zajmujące się przestrzeganiem prawa.
Trybunał Sprawiedliwości (TS) - powołany traktatem paryski - 1951r., zajmuje się przestrzeganiem prawa zawartego w traktatach oraz aktach prawnych RUE i KE. Wykładnia prawa TS jest obowiązująca dla wszystkich krajów członkowskich. TS spełnia funkcje doradcze przy podpisywaniu umów z krajami trzecimi, wydaje interpretacje prawną tych umów.
Najczęściej rozpatrywane przez TS:
Sprawy o nie przestrzeganie prawa wspólnotowego.
Sprawy o nie wykonanie działań lub zaniechanie działań odnoszące się do KE i RUE
Sprawy o interpretacje prawa wnoszone przez sądy krajowe.
Skład TS - po jednym przedstawicielu z każdego kraju + jeden dodatkowy przedstawiciel (przy 12 członkach). Obecnie przy 15 członkach ten dodatkowy przedstawiciel nie jest potrzebny.
W 1987r. postanowieniem JAE powołano Trybunał Pierwszej Instancji (TPI) - przejął on część kompetencji TS, zajął się: - skargami personelu zatrudnionego w UE, - sprawami konkurencji i dumpingu, - sprawami produkcji i handlu węglem i wyrobami stalowymi. W TPI zasiada po jednym przedstawicielu po jednym z każdego kraju członkowskiego.
Trybunał Obrachunkowy (Trybunał Rewidentów Księgowych) - członkowie TO powoływani są na sześć lat po jednym przedstawicielu na 6 lat, po zasięgnięciu opinii parlamentu. TO kontroluje całą działalność finansową organów unii. Działania jego kończą się raportem który jest publikowany.
Organy pomocnicze.
Komitet ekonomiczno-społeczny (przy RUE) - funkcjonuje jako ciało doradcze. W skład KES wchodzą ludzi reprezentujący bardzo szeroki zakres grup zawodowych i społecznych. KES pełni funkcje doradczą, jest tez elementem demokracji europejskiej.
Komitet Regionów (KR) - został powołany traktatem z Maastricht, zasiadają w nim przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych krajów członkowskich.
Europejski Instytut Walutowy - powołany Traktatem z Maastricht, funkcjonuje od 1994r., ma siedzibę we Frankfurcie n. Menem. EIW jest zalążkiem banku centralnego UE.
Zadania EIW:
koordynacja polityki monetarnej,
wypracowanie pewnych ogólnowspólnotowych zasad monetarnych,
przygotowanie od strony organizacyjnej i merytorycznej przyszłego wspólnego banku centralnego i wspólnej waluty.
Europejski Bank Inwestycyjny - powołany Traktatem Rzymskim w 1957r., celem EBI jest udzielanie pożyczek, kredytów i gwarancji finansowych:
na rozwój regionów słabiej rozwiniętych,
modernizację i restrukturyzację przedsiębiorstw oraz finansowanie pewnych działań związanych z wprowadzaniem wspólnego rynku, a przekraczających możliwości finansowe poszczególnych państw członkowskich,
finansowanie dużych projektów, których efekty mają charakter ponad narodowy, a środki finansowe poszczególnych krajów są niewystarczające.
Etapy działalności Europejskiego Banku Inwestycyjnego:
lata 60-te - wspieranie inwestycji w przemyśle i infrastrukturze w krajach słabiej rozwiniętych,
lata 70-te - likwidowanie skutków kryzysu energetycznego,
lata 80-te - projekty wspomagające wzrost konkurencyjności na rynkach wyrobów produkowanych przez UE,
lata 90-te - kontynuacja wzrostu konkurencyjności wyrobów UE oraz wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw.
Kapitał EBI pochodzi z wkładów państw członkowskich oraz międzynarodowego rynku walutowego i kapitałowego. Koszt pozyskania kapitału wyznacza koszt oprocentowania kredytów udzielanych, do tego doliczana jest tylko niewielka marża manipulacyjna (EBI jest instytucją nie komercyjną).
Umowa stowarzyszeniowa.
Jest to układ który ustanowił stowarzyszenie Polski z UE, podpisany został 16 grudnia 1991r., ratyfikowany przez Prezydenta RP za zgodą parlamentu 4 lipca 1992r., 6 września 1992r. zatwierdzony przez PE, a następnie ratyfikowany przez parlamenty krajów członkowskich. Część handlowa układu weszła w życie 1 marca 1992r. na mocy tzw. umowy przejściowej. Wejście w życie części handlowej oznaczało obowiązywanie zasady standsill (czyli zakaz wprowadzania nowych ceł i opłat o podobnym charakterze oraz podwyższania istniejących ceł i opłat) - ta zasada nie dotyczyła produktów rolnych.
Układ europejski składa się z trzech części:
Preambuły.
Części zasadniczej w postaci 122 artykułów zgrupowanych w 9 częściach.
Dialog polityczny.
Zasady ogólne.
Swobodny przepływ towarów.
Swobodny przepływ pracowników, zakładanie przedsiębiorstw, świadczenie usług.
Płatności, kapitał, konkurencja i zbliżanie przepisów prawnych.
Współpraca gospodarcza.
Współpraca kulturalna.
Współpraca finansowa.
Postanowienia instytucjonalne, ogólne i końcowe.
Aneks, który zawiera: deklaracje, protokoły, listy towarowe.
Preambuła - zawiera ogólne deklaracje polityczne, jest tutaj umieszczony zapis iż ostatecznym celem Polski jest członkostwo we wspólnocie. Art. 1 określa cele układu:
Ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego, który umożliwia rozwój bliskich stosunków między stronami.
Popieranie rozwoju handlu.
Stworzenie podstawy do pomocy finansowej i technicznej dla Polski.
Stworzenie właściwych ram stopniowej integracji ze wspólnotą.
Popieranie współpracy w dziedzinie kultury.
Część I - Dialog polityczny - będzie on odbywać się na szczeblu ministerialnym w Radzie Stowarzyszenia, na szczeblu parlamentarnym w Parlamentarnym Komitecie Stowarzyszenia, będą to także konsultacje między Radą Europejską, a Prezydentem RP.
Część II - Zasady ogólne - określa ramy czasowe realizacji układu: 2 etapy po 5 lat. Pierwszy etap rozpoczął się 1 lutego 1994r. Określone są tutaj klauzule ochronne oparte na przepisach GATT.
Klauzule dwustronne:
Klauzula ochronna w handlu rolnym.
Klauzula anty dumpingowa.
Ogólna klauzula ochronna oparta na art. 19. GATT.
Klauzula o zapobieganiu niedoborom na rynku krajowym.
Klauzula dotycząca stosowania zakazów lub ograniczeń w eksporcie, imporcie i tranzycie.
Klauzula o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym.
Klauzula o przeciwdziałaniu zakłóceniom w bilansie płatniczym.
Klauzule jednostronne - przeznaczone dla Polski:
Klauzula restrukturyzacyjna.
Klauzula ochronna związana z zakładanie przedsiębiorstw przez wspólnoty na terenie Polski.
Klauzula dotycząca stosowania ograniczeń w obrocie dewizowym.
Część III - Swobodny przepływ towarów - jest to tzw. część handlowa Układu Europejskiego, weszła ona w życie 1 marca 1992r. Celem jej jest stworzenie strefy wolnego handlu art. przemysł. w ciągu max 10 lat. Część 3 składa się z 4 rozdziałów.
Rozdział I - produkty przemysłowe - stopniowa liberalizacja handlu od 1 marca 1992r: ok. 47% wyrobów przemysłowych eksportowanych z Polski do UE uzyskało zwolnienie z opłat celnych w 1992r. (z wyjątkiem tekstyli, wyrobów stalowych, skórzanych, szkła i porcelany). Dalsza liberalizacja przewidziana została z dniem wejścia w życie Układu Europejskiego tzn. od 1 lutego 1994r. Cła importowe stosowane we wspólnocie do produktów pochodzących z Polski będą zniesione z dniem wejścia w życie układu. W nieco inny sposób będzie następowała liberalizacja cen w stosunku do artykułów wymienionych w załącznikach: 2a, 2b, 3. Załączniki 4a, i 4b regulują zasady importu do Polski. W dniu wejścia w życie umowy przejściowej Polska zniosła cła na ok. 25% towarów przemysłowych. Liberalizacja ceł na pozostałe towary wymienione w załączniku 4b będzie odbywać się stopniowo od 1 stycznia 1995r, do końca 1998r. w dniu wejścia w życie umowy Polska zniosła ograniczenia ilościowe na import towarów przemysłowych do Polski z wyjątkiem wymienionych w załączniku 5. Najwolniej jest liberalizowany handel odzieżą i tekstyliami.
Rozdział II - rolnictwo - zakres handlu produktami rolno-spożywczymi został w znacznie mniejszym stopniu poddany liberalizacji niż produktami przemysłowymi. Częściowa liberalizacja handlu produktami rolnymi obejmuje 6 grup towarowych (grupa 6 zawiera przetworzone produkty rolne, czyli wyroby przemysłu spożywczego - zasady handlu tymi towarami określa protokół nr 3). Od 1 lipca 1994r. Polska pod wpływem nacisku rodzimych producentów wprowadziła opłaty wyrównawcze na importowane produkty rolne.
Rozdział III - produkty rybołustwa.
Rozdział IV - wspólne postanowienia służące liberalizacji i zapobieganiu praktykom dyskryminacyjnym.
Część IV - przepływ pracowników, podejmowanie działalności gospodarczej, świadczenie usług.
Rozdział 1 - przepływ pracowników.
Rozdział 2 - zakładania przedsiębiorstw - obie strony na zasadzie wzajemności stworzą warunki do zakładania przedsiębiorstw.
Rozdział 3 - liberalizacja rynku usług, głównie transportowych.
Rozdział 4 - postanowienia ogólne - znajduje się tu zapis stwarzający możliwość stosowania ograniczeń celem ochrony własnego rynku pracy.
Część V - płatności, kapitał, konkurencja i zbliżanie przepisów prawnych.
Rozdział 1 - płatności bieżące i przepływ kapitału.
Rozdział 2 - konkurencja i inne postanowienia dotyczące gospodarki (przeciwdziałanie porozumieniom ograniczającym konkurencje, ochrona własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej).
Rozdział 3 - zbliżanie przepisów prawnych.
Część VI - współpraca gospodarcza - wymienione tu zostały 23 dziedziny współpracy.
Część VII - współpraca kulturalna: 1. tłumaczenie dzieł literackich, 2. konserwacja zabytków, 3. szkolenie pracowników kultury, 4. organizacja imprez kulturalnych o charakterze europejskim.
Część VIII - współpraca finansowa - kredyty z EBI oraz pomoc w ramach funduszu PHARE.
Część IX - postanowienia instytucjonalne, ogólne i końcowe - powołanie Rady Stowarzyszenia (członkowie rządu polskiego, RUE, KE) oraz Komitetu Stowarzyszenia i Komitetu Parlamentarnego.
Najważniejsze cechy tej umowy:
liberalizacja handlu ma charakter selektywny, w zależności od grup towarowych,
umowę cechuje asymetria - UE szybciej obniża cła dopuszczając towary eksportowane do swoich rynków (dotyczy niektórych grup towarowych,
zawiera przepisy dotyczące nie tylko przepływu towarów lecz także przepływu osób, kapitału i współpracy kulturalnej.
W październiku 1994r. na szczycie w Essen przedstawiono „Ogólną strategię dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej”.
Części składowe tej strategii:
Ramy instytucjonalne dla pogłębienia wzajemnych stosunków.
Otoczenie prawne i instytucjonalna dla rozwoju ekonomicznego i integracji.
Rozwój obrotów handlowych.
Zmiany makroekonomiczne i przemiany strukturalne oraz inne formy współpracy.
Pomoc wspólnotowa dla reform i integracji.
Opracowanie to miało charakter strategii i było punktem wyjścia do opracowania dalej idącego dokumentu.
W czerwcu 1995r. w Cannes przyjęto Białą Księgę, czyli strategię dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej do integracji z jednolitym rynkiem europejskim. Jest to opracowanie bardziej konkretne, wskazuje konkretność działań, zasadniczą treścią BK są regulacje prawne. BK składa się z 2 części.
Część pierwsza to ogólne informacje na temat jednolitego rynku europejskiego - składa się z 6 rozdziałów:
Wprowadzenie - cel, założenia i zakres BK.
Podstawowa charakterystyka jednolitego rynku europejskiego.
Legislacja wspólnoty w dziedzinie jednolitego rynku - wyjaśnienie zasad prezentacji prawodawstwa wspólnoty i informacji jakie zawiera cześć 2 czyli aneks.
Sytuacja w krajach Europy Środkowo-Wschodniej - ocena prawa krajów stowarzyszonych.
Specjalistyczna pomoc techniczna i wspieranie narodowych programów zbliżania rozwiązań legislacyjnych do zasad jednolitego rynku (pomoc ekspercka i finansowa, min z funduszu PHARE).
Wnioski - korzyści realizacji BK oraz pożądane działania krajów stowarzyszonych.
Część druga - aneks. Prezentacja legislacji i warunki wprowadzenia legislacji w życie w podziale na 23 obszary szczegółowe (438 stron):
Swobodny przepływ kapitału.
Swobodny przepływ i bezpieczeństwo produktów przemysłowych.
Konkurencja.
Polityka socjalna.
Rolnictwo. (najobszerniejsza część BK)
Transport.
Środki audio-wizualne.
Środowisko naturalne.
Telekomunikacja.
Podatki bezpośrednie.
Swobodny przepływ osób.
Zamówienia publiczne.
Usługi finansowe.
Dane dotyczące spraw osobistych.
Prawo spółek.
Rachunkowość.
Prawo cywilne.
Wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych.
Własność intelektualna.
Energetyka.
Cła i akcyza.
Podatki pośrednie.
Ochrona konsumenta.
15