Badanie per rectum
Cele badania:
1.Badanie struktur sąsiadujących z bańką odbytnicy:
gruczoł krokowy (wielkość, konsystencja, symetria płatów) i pęcherzyki nasienne ( w zapaleniu itd.)
patologiczna pochwa- guz, macica-szyjka, dolna część trzonu- u dziewic
w ostrych stanach jamy brzusznej podstawowe badanie-> jama Douglasa (najniższy zachyłek otrzewnej - zagłębienie odbytniczo-maciczne albo odbytniczo-pęcherzowe)- chełbotanie
2.Badanie struktur wewnątrzodbytniczych:
guzy odbytnicy (twarde, nie da się obejść palcem, najczęściej na tylnej ścianie), złośliwe - jak kalafior, łagodne- polipy, miękkie, wrzecionowate
zapalenie wrzodziejące jelita - tępe miejsca, o innej 'przesuwalności' palca
3.Badanie struktur w kanale odbytu:
żylaki odbytu (normalne są miękkie i elastyczne, w zakrzepicy twarde, bolesne postronki)
zwężenie światła odbytu- guz
4.Badanie okolicy odbytu - ocena:
(po uwidocznieniu, czyli rozchyleniu dłońmi pośladków)
żylaki uwidoczniające się po rozchyleniu szpary pośladkowej
zmiany skórne, ropne, grzybicze, wirusowe, np. kłykcie kończyste
zaczerwieniona, bolesna, uwypuklona skóra - ropień okołoodbytowy itd.; może prowadzić do przetoki okołoodbytowej
! szczelina odbytu - linijne pęknięcie w odbycie, gdzie widać sączącą się śluzówkę, widoczny tzw. guzek wartowniczy - stan ten uniemożliwia badanie per rectum! (tak jak duży ropień)
Przebieg badania:
Oglądanie okolicy odbytu
Badanie kanału odbytu
Badanie bańki odbytnicy i narządów sąsiadujących
Wykonanie:
Wyjaśnienie pacjentowi celu i przebiegu badania
Uzyskanie zgody
! Znalezienie miejsca zapewniającego dyskrecję (parawan itd.)
Badanie w sposób delikatny!
Pozycja taka żeby się wypiął, a nie uciekał;p
- pozycja stojąca, ugięte kończyny dolne w stawach biodrowych i kolanowych
- pozycja w ułożeniu bocznym - kolana przyciągnięte do klatki
-pozycja kolankowo-łokciowa - uklęknąć, podeprzeć się łokciami
-pozycja w ułożeniu ginekologicznym (pamiętać, że wtedy badamy 'od drugiej strony')
Potrzebne:
-rękawiczki
-środek poślizgowy - wazelina, żel lignokainowy, parafina, mydło...NIE WOLNO badać na sucho - b.bolesne
Niebolesne badanie właściwe:
- oglądamy
-wprowadzenie nawilżonego palca ruchem śrubowo-okrężnym (można porobić kółeczka, to się rozluźni), drugą rękę trzymamy na plecach pacjenta
-wejście do bańki odbytnicy, ocena gruczołu/macicy (bada się głównie to, co nas interesuje, ale należy zwrócić uwagę na inne rzeczy też), gruczoł w zapaleniu:obrzęknięty, ciastowaty, bolesny. Przy ropniach- chełbotanie
-wyprowadzenie palca, PATRZYMY na palec - czy jest normalny stolec, czy np. krew - krwawienie do dolnego odcinka przewodu pokarmowego, treść smolista - do górnego odcinka, zapalenia -śluzowa, śluzowo-ropna
-ściągamy rękawiczkę, koniec badania
Cewnikowanie
Wskazania do cewnikowania:
u unieruchomionych, jeżeli nie mogą oddać moczu do kaczki
u znieczulonych przy długotrwałych zabiegach operacyjnych
u chorych nieprzytomnych
ew. u pacjentek przy cięciu cesarskim gdy ma problem z oddawaniem moczu
u osób z zatrzymaniem moczu (chce, ale nie może), zwł. starszych mężczyzn; zapobiega niewydolności nerek
Zagrożenia i ważne kwestie:
ryzyko zakażenia układu moczowego (idealne wrota dla infekcji), cewnik utrzymujemy maksymalnie do 21 dni (wymieniać!), u kobiet to najczęstsza przyczyna zapalenia pęcherza moczowego po zabiegach, mężczyżni mają zapalenie gruczołu krokowego z podobnymi objawami; chory powinien otrzymywać osłonę antybakteryjną; u mężczyzn cewnik jest niekorzystny, bo blokuje się odpływ wydzielin ze wzgórka nasiennego; u kobiet cewnikowanie jest prostsze, bo cewka jest szersza i krótka, u mężczyzn występują krzywizny fizjologiczne - łatwo uszkodzić cewkę moczową
Przebieg badania:
1. Wyjaśnienie i zgoda
2. Potrzebne: - lignokaina w żelu
-cewnik odpowiedniej wielkości
-rękawiczki, jeżeli wkładamy cewnik palcami muszą być jałowe, jeśli pęsetą (lepiej) to niekoniecznie
sół fizjologiczna (10ml) do wypełnienia balona cewnika i strzykawka
worek na mocz
! środek odkażający i gaziki jałowe (wodny, nie spirytusowy!)
Przebieg:
- naszykować sobie sprzęt - na jałową serwetę, w jałowych rękawiczkach.. podtrzymywać cewnik między palcami żeby się nie ubrudził!
- odkazić pacjenta - ze 2-3 razy wszystko dokładnie przetrzeć
- ! znieczulenie do cewki! (nie na cewnik!), jeden żel- jeden chory, odczekać chwilę
- posmarować resztką żelu końcówkę cewnika, żeby się nie blokował w ujściu zewnętrznym
- wprowadzić cewnik: najlepiej za pomocą pęsety, jednostajnym ruchem, gdy trafia na przeszkodę próbujemy z trochę większą siłą, jeśli się nie da bierzemy mniejszy cewnik, ew. wysyłamy na urologię.
- wprowadzanie u mężczyzn do momentu pojawienia się moczu albo do momentu kiedy 'pawilon' (ta szersza część na dole) oprze się o ujście zewnętrzne, u kobiet wystarczy kawałek wprowadzić
- napełnić balon solą fizjologiczną
- podłączyć worek
Usuwanie: - spuszczamy balon, jednostajnym ruchem wyciągamy
Rodzaje cewników:
do jednorazowego cewnikowania - (wkladamy i wyciagamy)- sztywne, do pozostawienia- miekkie, typu giętkiego
nie gwarantuje poprawności tych nazw, niech ktoś to sprawdzi!
Sztywne:
cewnik Nellatona (?) - prosty, kobiecy, obła końcówka
Timana- na końcu zakrzywiony, spłaszczona obła część, faceci - 'dzióbkiem' do góry
Cuvelera- uniwersalny, ale tylko w wyjątkowych wypadkach stosować, np. do odessania skrzepów z pęcherza, wygląda jak Nellaton wydłubany na końcu, zakłada się obłą częścią po tylnej części cewki
Miękkie:
1) cewnik Folleya - jak Nellatona tylko giętki i ma kanał do wypełnienia balona cewnika, uniwersalny
2) Folleya-Timana - z dzióbkiem, dla mężczyzn
3) di Fura - jak Cuvellera, 'wycięty' Timana, np. po operacji usunięcia stercza
Cewniki trójbieżne:
odpływ, balon, podanie płynu - stałe płukanie pęcherza, odpływ do otwartego zbiornika - zatrzymanie krwawienia z pęcherza albo gruczołu - uciśnięcie pęcherza, obkurczenie, np. po operacjach gruczolaków
Cystostomia - przebicie powłok żeby się dostać do pęcherza w skrajnych przypadkach; prostopadle 1-2 palce od spojenia łonowego wbijamy 'nożyk', (najlepiej z USG), zakładamy dren, wysuwamy aparacik rozrywając go na 2 części, najlepiej zrobić to w znieczuleniu miejscowym - b.bolesne (ale nie tak jak baaaaardzo wypełniony pęcherz)