4. Tradycja filozoficzna w pedagogice, a współczesne rozwiązania pedagogiczne!
Pedagogika jest pojęciem wieloznacznym, nawiązującym do kultury grecko-rzymskiej. Wyrosła na gruncie filozofii. Dopiero od XVII w., głównie dzięki J.A.Komeńskiemu pedagogika stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie do dzisiaj nawiązują do filozoficznych i ideowych przesłanek swojej epoki.
Sama pedagogia istnieje od początków ludzkości, skoro zwierzęta instynktownie opiekują się potomstwem, to tym bardziej człowiek musiał wychowywać dzieci i młodzież. Zmieniały się tylko formy wychowania z rozwojem życia społecznego i kultury. Sofiści jako pierwsi postawili problem pedagogiczny -urodzenie czy wychowanie decyduje o rozwoju człowieka. Natomiast filozofowie greccy( Platon, Arystoteles i inni) wyrażali poglądy na sprawę wychowania jako zastosowanie swych założeń filozoficznych.
Filozofia przed sofistami badała przede wszystkim przyrodę. Sofiści natomiast położyli nacisk na człowieka i społeczeństwo. Metody badań oparli na empiryzmie. Głosili, że źródłem ludzkiego poznania są bodźce zmysłowe, które docierają do naszego umysłu ze świata zewnętrznego. Sofiści nie zgadzali się z poprzednią metodą czyli dedukcją, która opierała się na rozumowaniu logicznym.(przejście od ogółu do szczegółu) Sofiści mieli również inny niż filozofowie pogląd na naturę poznania. Uważali, że wiedza może spełnić tylko minimalne wymagania, gdyż umysł ludzki nie może ogarnąć absolutu czyli bytu.
Tradycja Platońska:
Ceni znaczenie zadań obiektywnych, jakie człowiek musi wypełnić w świecie, kładąc nacisk na konieczność przygotowania się do nich jak najlepiej. Przygotowanie do życia:
-funkcja prowadząca do trzeźwego egoizmu zapewnia człowiekowi sukcesy na polu materialnym i społecznym.
-człowiek jest tym, co bezpośrednio poznajemy. Jest więc albo sumą cech, albo jednym i jednolitym obszarem doznań i oddziaływań, albo jest realnością.
-dowolna cecha to czynnik wyróżniający człowieka, ma źródło w tym, że podmiot poznający ustala element dominujący w człowieku jako tzw. Sens człowieka, gdyż niezależna od czynności poznania istota, różna od cech człowieka, znajduje się poza człowiekiem. Stanowi bowiem tylko jego zewnętrzny model, wzór, ogólną ideę.
-jakiś zespół cech jest człowiekiem
-w tej tradycji formułuje się więc wiele dowolnych koncepcji człowieka z tego właśnie powodu, że prawdę o człowieku, jako stanowiący człowieka sens, konstytuuje poznający intelekt.
-człowiek jest tym, czym jest dla mnie
-obowiązuje tu zasada ,,mieć'' nie ,,być''
Tradycja platońska trwa do naszych czasów. W pedagogice jest ona widoczna w propozycji pedagogicznej Suchodolskiego. Jednym z założeń tej koncepcji jest jej dualiczność, dwoistość, która wyróżnia dwie tradycje: filozoficzna i sokratejską. W pedagogice przyjmuje znaczenie podmiotowe, odnosi się do społeczeństwa, kultury, nauki, pracy. Jest to ujęcie antyindywidualistyczne, formalne, naukowe, kulturowe cywilizacyjne.
Tradycja Sokratejska:
Główna zasada: osobowość ludzka uznawana za przedmiot najbardziej godny troski.
Zajmowano się przede wszystkim:
-wychowaniem moralnym i wychowaniem przez sztukę
-wzajemnymi stosunkami ludzi w ramach grupy oraz uczniem a nauczycielem
-szczególne zainteresowanie elementami, które z natury wydawały się posiadać poważny wpływ na rozwój osobowości ( np. skłonnościami, życiem uczuciowym, wyobraźnią).
- najważniejszą sprawą człowieka jest to aby był on kimś, podstawową wartością życia ma być jakość indywidualnego istnienia. Ważne jest nie tylko to co człowiek czyni, lecz także to kim jest.
Jakość istnienia jest wartością autonomiczną, a nie instrumentalną.
Poszukiwanie jakości człowieka tylko dla celów instrumentalnych nie prowadzi do niczego.
Jakość człowieka może mieć skutki instrumentalne dla tego wszystkiego co czyni, ale tylko dlatego, że oznacza się istnieniem niezależnym i jest cenna sama w sobie, a nie jako narzędzie do czegoś
-dobra materialne powinny być traktowane obojętnie tak, by w każdej chwili móc je porzucić
-jest to koncepcja operująca za tym by ,,być'' a nie ,,mieć''
Tradycja sokratejska jest widoczna we współczesnej pedagogice. Również w propozycji Suchodolskiego, razem z platońską wynika z dualiczności. W pedagogice odnosi się do rozwoju osobowości, pojęć wychowania moralnego, estetycznego, etycznego. Ujęcie takie jest jednostkowe , psychologiczne, indywidualistyczne.