PEDAGOGIKA SPECJALNA - jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowywanie osób z odchyleniami od normy, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności oraz ograniczeń.

RYS HISTORYCZNY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ:

• PLATON (472 - 327 pne) ukazywał potrzebę organizowania specjalnych domów poprawy dla chłopców wykolejonych.

• HERONIDAS - ( III w pne) w sztuce „Bakałarz” przedstawił chłopca wykolejonego oraz stosowane wobec niego metody wychowawcze.

• Bezwzględne prawo selekcji wobec osób upośledzonych fizycznie

• PILNIUSZ STARSZY (I ne) - pisał o kształceniu mowy głuchych

• DIDYMUS ALEKSANDRYJSKI ( IV w ne) - sam niewidomy opanował sztukę czytania wypukłego alfabetu i wykonał szereg pomocy dla niewidomych

• Św WINCENTY PAOLO (poł. XVI w) - otworzył ochronkę i przytułki dla osób obarczonych kalectwem

• BONET (1629r) - opublikował pracę o nauczaniu głuchych

• NIKOLAS SANDERSON (1682) - niewidomy od 1 r.ż. - przejął po Newtonie katedrę matematyki i fizyki w Cambridge i prowadził ją 27 lat, opracował wiele pomocy dla niewidomych matematyków

• J.A.KOMEŃSKI - głosił idee powszechnego nauczania, także jednostek mniej zdolnych

• 1636 w Warszawie powstał I szy zakład dla dzieci trudnych, opuszczonych i zaniedbanych

• 1736 - „DOMUS CORRECTINIS” jako fundacja bp Rostkowskiego dla „poskromienia złych i swawolnych ludzi przez naukę zawodu, praktykę religijną, pracę.

• 1817 - warszawa - ks. J. FALKOWSKI - założenie szkoły dla głuchych

• 1830 - powstanie Instytucji Moralnej Poprawy Dzieci na Mokotowie

• 1917 - Warszawa - powołano I sza w Polsce szkołę dla dzieci upośledzonych umysłowo.

• 1926 - I - sza szkoła dla dzieci chorych przewlekle

• 1861 - wprowadzenie terminu „pedagogika lecznicza” ; „pedagogika lecznicza z uwzględnieniem idiotyzmu” - Georgens Deinhardt

• 1931 - H. Hanselman - organizator w Zurychu I szej katedry pedagogiki leczniczej (specjalnej)

• MARIA GRZEGORZEWSKA - 1888- 1967- twórczyni polskiej pedagogiki specjalnej i pionierka szkolnictwa specjalnego w Polsce.

• 1922 - Państwowa Instytucja Pedagogiki Specjalnej

• 1958 - Katedra Pedagogiki Specjalnej na UW

PEDAGOGIKA SPECJALNA ZAJMUJE SIĘ:

• ETIOLOGIĄ - przyczyny obniżenia sprawności psycho-fizycznej

• FENOMENOLOGIĄ- zjawiska (objawy) towarzyszące upośledzeniu psychofizycznemu lub fizycznemu

• PROFILAKTYKĄ - zapobieganie występowaniu lub pogłębianiu się schorzenia czy niepełnosprawności

• TERAPIĄ WYCHOWAWCZĄ - wychowanie korygujące, usprawniające, lecznicze osób niepełnosprawnych.

• Przystosowaniem się do życia mimo niepełnosprawności oraz integracją społeczną.

DZIAŁY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ WG. MARII GRZEGORZEWSKIEJ:

1. PEDAGOGIKA REWALIDACYJNA

1. Oligofrenopedagogika - upośledzenie umysłowe

2. Surdopedagogika - upośledzenie słuchu

3. Tyflopedagogika - upośledzenie wzroku

4. Pedagogika terapeutyczna - kalecy i przewlekle chorzy

2. PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA

1. Osoby nieprzystosowane społecznie

SYSTEMATYKA WG WŁADYSŁAWA DYKCIKA

1. Pedagogika zdolnych i uzdolnionych

-Wybitne zdolności ogólne

-Uzdolnienia kierunkowe

2. Pedagogika rewalidacyjna (rehabilitacyjna)

-Upośledzenie umysłowe

-Wady wzroku

-Wady słychu

-Sprzężenie upośledzenia

3. Pedagogika terapeutyczna/ lecznicza

-Choroby przewlekłe

-Niesprawność ruchowa

-Odmienność somatyczna

-Autyzm, zespoły psychozo podobne

-Andragogika specjalna

4. Pedagogika resocjalizacyjna:

-Niedostosowanie społeczne

1. Aspołeczność ( niedostosowanie społeczne do wewnątrz - depresje)

2. Antyspołeczność ( niedostosowanie społeczne do zewnątrz)

-Demoralizacja

-Przestępczość

5. Pedagogika korekcyjna

-Trudności w uczeniu się

-Parcjalne zaburzenia rozwoju

-Zaburzenia mowy

-Zaburzenia emocjonalne

ZWIĄZKI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Z INNYMI DZIEDZINAMI WIEDZY:

Zakresy współdziałania z Pedagogiką Specjalną:

• W poznawaniu jednostki, jej odchyleń od normy

• W planowaniu, organizowaniu, realizowaniu postępowania naprawczego

• W poznawaniu specyfiki środowiska, otoczenia jednostki ( pomagającego, hamującego, niweczącego proces naprawczy)

• W wyborze (i dostosowaniu) odpowiedniego wzorca, modelu, pracy do możliwości danej jednostki odchylonej od normy.

ZWIĄZKI Z INNYMI DZIEDZINAMI WIEDZY:

• Medycyna

• Filozofia

• Etyka

• Prawo

• Kryminologia

• Psychologia

• Socjologia

• Nauki techniczne

ŚWIATOWA ORGANIZACJA ZDROWIA - Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń (1997)

• USZKODZENIE -narządów organizmu

• NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ - biologiczna lub funkcjonalna organizmu

• UPOŚLEDZENIE - lub niepełnosprawność społeczna

USZKODZENIE - oznacza wszelki brak lub anormalność psychofizycznej, fizjologicznej lub anatomicznej struktury lub funkcji organizmu na skutek określonej wady wrodzonej, choroby lub urazu.

WYROŻNIA SIĘ USZKODZENIA:

• Narządów zmysłów

• Mowy

• Narządów ruchu

• Narządów wewnętrznych

• Narządów kierujących czynnościami umysłowymi i zachowaniem człowieka (COUN)

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ biologiczna oznacza ograniczenie lub brak (wynikający z uszkodzenia) zdolności wykonywania czynności w sposób i w zakresie uważanym za normalny dla człowieka.

UPOŚLEDZENIE - (niepełnosprawność społeczna) oznacza mniej korzystną sytuację danej osoby, wynikająca z uszkodzenia lub niepełnosprawności, która ogranicza lub uniemożliwia jej wypełnienie ról związanych z jej wiekiem, płcią oraz sytuacją społeczną i kulturową.

USZKODZENIE  niepełnosprawność biologiczna  upośledzenie

OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA - to jednostka w pełni swych praw, znajdująca się w sytuacji upośledzającej ją na skutek barier środowiskowych, ekonomicznych i społecznych, których z powodu występujących u niej uszkodzeń nie może przezwyciężać w taki sposób jak inni ludzie

STOPNIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI:

• Znaczny - niezdolny do podjęcia pracy - wymaga stałej opieki, długotrwałej pomocy

• Umiarkowany- praca dostosowana do potrzeb osoby niepełnosprawnej - częściowa, okresowa pomoc

• Lekki- osoby zdolne do podjęcia pracy - nie wymagają pomocy.

REHABILITACJA WG WHO - to kompleksowe, skoordynowane stosowanie środków medycznych, psychologicznych, pedagogicznych, społecznych, zawodowych, w celu usprawnienia osób z naruszoną

sprawnością organizmu do możliwie najwyższego poziomu

RODZAJE REHABILITACJI:

*Psychologiczna: zaakceptowanie siebie jako os niepełnosprawnej

*Zawodowa:jej celem jest pomoc w znalezieniu pracy os niepełnosprawnej

*Społeczna: integracja os niepełnosprawnej ze społeczeństwem

KIERUNKI ODDZIAŁYWAŃ REWALIDACYJN YCH WG MARII GRZEGORZEWSKIEJ:

1. KOMPENSACJA - to złożony proces uzupełnienia, wyrównywania braków oraz zastępowania (substytucji) deficytów rozwojowych narządów i przystosowanie się na innej możliwej drodze. Polega na odtwarzaniu czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego.

2. KOREKTURA - usuwanie wad, likwidowanie niepełnosprawności, poprawianie stanu wyjściowego, np. w zakresie widzenia, słyszenia, myślenia, zachowania się itd.

3. USRPAWNIANIE - akcja usprawniania funkcji zaburzonych lub właśnie nie zaburzonych, które muszą te 1-sze (zaburzone) kompensować.

4. DYNAMIZOWANIE - to wzmaganie aktywności jednostki niepełnosprawnej, jej inicjatywy chęci usprawniania siły, woli w przezwyciężaniu trudności, zapału do walki z ograniczeniami spowodowanych upośledzeniem lub chorobą.

Zasady rehabilitacji wg O. LIPKOWSKIEGO:

1. Akceptacji

2. Pomocy

3. Indywidualizacja programów rewalidacji

4. Terapii pedagogicznej

5. Współpracy z rodziną

6. Wczesnego objęcia opieką i pomocą specjalną.

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - zajmuje się terapią i praktyką wychowania osób upośledzonych umysłowo.

PRZEDMIOTEM JEST:

• Człowiek upośledzony umysłowo i proces jego rehabilitacji, obejmujący optymalny wszechstronny rozwój i przystosowanie do życia w społeczeństwie osób pełnosprawnych.

Tyflopedagogika-jest dzalem pedagogiki specjalnej zajmujacej się kształceniem i rehabilitacją osób z uszkodzeniami wzroku.

• Dysfunkcja narządu wzroku to wada jego struktury anatomicznej i czynności w stosunku do stanu normalnego

• Osoby z dysfunkcją narządu wzroku:

• -niewidomi-jeżeli nie widzą od urodzenia lub stracili wzrok we wczesnym dzieciństwie

• -ociemniali-jeżeli utracili wzrok po 5 r.ż

• -niedowidzący(słabo widzący)osoby których ostrość wzroku po korekcji mieści się w przedziale od zdolności wyczucia światła do 0,3 pełnej ostrości

• stopnie niepełnosprawności wzrokowej przyznawane są na podstawie ustalonej ostrości wzroku(V):

• -ostrość wzroku w normie V=1

• -stopień lekki V=0,11-0,30

• -stopień umiarkowany V=0,06-0,10

• -stopień znaczny V=0-0,05

• Czynniki genetyczne(dziedziczna zaćmy(katarakty),dziedziczny zanik nerwu wzrokowego,dziedziczna wysoka krotkowzroczność

• Czynniki wrodzone(choroby matki w czasie ciąży (np.kiła,odra,różyczka,toksoplazmoza)zatrucia w okresie ciąży,spożywanie alkoholu poprzez kobietę ciężarną

• Czynniki nabyte(wcześniactwo dziecka,choroby oczu(jaskra,zaćma,jaglica,nowotwory oka,barwnikowe zwyrodnienie siatkowki),choroby ogólne-uszkadzające narząd wzroku(cukrzyca,gruźlica,choroby weneryczne,zapalenie opon mozgowych i mózgu)niewłaściwa dieta-pozbawiona wit.A,urazy oczu-wypadki w domu,szkole,pracy,wypadki drogowe

• Ograniczenia w rozwoju

• -intelektualne-rozwój poznawczy,myślenie,mowa

• -fizyczne(późniejsza nauka samodzielnego chodzenoa oraz siadania,szereg wad postawy,charakterystycza sylwetka ciała-opuszczona glowa,wklęśnięcie klatki piersiowej,zaokrąglenie pleców,skurczenie mięśni uda,kiwanie glową,zbyteczne ruchy kończynami

• -spoleczne(tzw.blindyzmy-kiwanie się"potupywanie" przy siedzeniu,miny i pozy,tarcie oczu,opuszczanie głowy

• Ograniczenia poznawcze i estetyczne(wizualne poznanie swiata-nieadekwatność wyobrażeń w myśleniu,schematyzm pojęć,orientacja przestrzenna,możliwość kształcenia się,braki informacyjne,znajomość literatury,prasy,wypowiadanie się na piśmie,doznania esteyczne,malarstwo,rzeźba,architektura

• Ograniczenia potrzeb osobistych(swobody ruchów,możliwość uniknięcia bólu,cierpienia,poczucie własnej wartości

• Ograniczenia uczestnictwa w życiu społ.(kontaktów społecznych,zaspokojenie potrzeby szacunku,możliwość zaspokojenia potrzeby samodzielności i niezależności od innych,możliwość wyboru drogi życiowej i zawodu

• Kompensacyjne mechanizmy niewidomych

• Niewidomi spostrzegają otoczenie wieloma zmysłami:dotykiem,słuchem,smakiem,węchem,tzw.zmysł przeszkód,wyobrażenia surogatowe(zastępcze)pamięć i uwaga

• Rehabilitacja osób niewidomych i slabo widzących(dotykowy alfabet punktowy Luisa Braillea,komputerow z odpowiednim oprogramowaniem,linijka brajlowska,klawiatura brajlowska,syntetyzator mowy,drukarka brajlowska,tzw.książka mówiona

• Kszałcenie osób niewidomych lub słabowidzących realizowane jest w przedszkolach i szołach ogólnodostępnych,integracyjnych,specjalnych

---