Kształtowanie obszarów przemysłowych na potrzeby turystyki
- WYKŁAD II - 08.05.2011
„Atrakcyjność turystyczna obiektów pogórniczych” (za T. Mikoś 2005)
Kopalnia rud srebronośnych w Tarnowskich Górach
W triasowych wapieniach muszlowych i dolomitach występuje srebronośny ceruzyt i galena. W XII wieku wybierano w Reptach Śląskich. Koło Bytomia na polach Starych Tarnowic rozwinęło się od 1490 roku górnictwa ołowiu i srebra. W 1526 roku tarnowskie Góry uzyskują prawa miejskie i są znaczącym rejonem wydobycia w Europie Środkowej. W SVI wieku wybierano złoża o zawartości srebra 0,1% do 0,3 %. Podobno natrafiano na srebro rodzime. W latach 1528- 1627 w okolicach tarnowskich Gór istniało ponad 7500 szybów. W połowie XVII w odkryto na południu miasta nowe złoża.
Górnictwo Tarnogórskie pozostawiło po sobie 20 tys szybików, ok. 400 km chodników, 70 km chodników wodnych, oraz sztolni odwadniających.
Zabytkowa kopalnia jest położona w południowej części miasta. Do zwiedzania udostępnione jest rejon dawnej kopalni „ Fryderyk”. Obejmuje leżące na głębokości wyrowiska głównie okresu XVII wieku do początku XX wieku. Łączna długość trasy turystycznej wynosi ok. 1700m.
Osobną atrakcją jest: Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach
Jest to fragment wielkiej Sztolni Fryderyka wydrążonego w latach 1821- 1835 systemu odwadniania o długości 9 km, głębokości do 70 mppt. I wysokości 6m. Sztolnia została przekazana do zwiedzania w 1957roku. (600 metrów na gł. 20-30 m. pod ziemia) Wysokość sztolni waha się od 3 -6 metrów.
Kopalnia soli w Wieliczce i Bochni
Złoża wielickie pochodzą z rozległej solonej formacji mioceńskiej. Od wód gruntowych izolują je utwory ilaste. Zajmują obszar 7 km długości i 1 km szerokości.
Historia kopalni sięga średniowiecza, W dokumentach pisanych określano ją jako Magnum Sal. Pokłady zostały odkryte w latach 80-tych XII wieku. Na bazie kopalni w 1290 r powstało miasto na prawie frankońskim. Wspólnie z kopalniami bocheńskimi tworzyło przedsiębiorstwo salinarne zwane Żupami Krakowskimi. Było to do XIX wieku największe na ziemiach polskich przedsiębiorstwo górnicze.
Kopalnia powstała w miejscu starych słonych źródeł eksploatowanych od neolitu (3.5 tys lat pne.) .
Od XIII w. eksploatowano górne złoża bryłowe. Czas wybierania poszczególnych brył mógł obejmować 100 lat. Wybrane komory solne zabezpieczano kasztami. Na granicy warstwy płonnej wstawiano też ochronną warstwę soli. Pod koniec średniowiecza w żupie wielickiej pracowało 300-350 ludzi.
Pierwsze kieraty konne zastosowano w 1442 roku.
W XVII wieku eksploatowano już 3 poziomy do głębokości max. 226m. do I połowy XVII wieku roboty górnicze wykonywano ręcznie. W 1743roku po raz pierwszy zastosowano proch strzelniczy. Od czasu zaboru austriackiego był to największy zakład produkcyjny w Galicji. Sól eksploatowano już na 7 poziomach (ostatecznie eksploatacja obejmowała 9 poziomów do głębokości 327m).
Przed rozpoczęciem II wojny Światowej wprowadzono system produkcji solanki w komorach ługowniczych. Powstały w efekcie komory 100 m dług, 25m szer, i 8m wys. W 1966roku zaniechano wydobycie soli kamiennej , a w 1996 zakończono całkowicie wydobycie.
Tradycja wydobycia w Wieliczce obejmuje okres 700 letni. Inwentaryzacja wykazała istnienie 194 km chodników i 2040 komór.
1976 - wpis kopalni do rejestru zabytków Krajowych
1978r - umieszczono na Pierwszej Międzynarodowej Liście UNESCO
1994 - uznano ją za pomnik Historii Narodu Polskiego (decyzja podjęta przez prezydenta RP)
Uzdrowisko - Kopalnia Soli „Bochnia”
Kopalnia w Bochni jest najstarszym podziemnym ośrodkiem wydobycia soli w Polsce. (o 50 lat starsza od Wieliczki). Pierwsza wzmianka o osadzie górniczej Bochnia (Salzberg) pochodzi z 1198r. Akt darowizny klasztorowi bożogrobców w Miechowie. Ślady warzenia soli pochodzą z neolitu.
Prawa miejskie uzyskuje Bochnia w 1253 roku cztery lata wcześniej niż Kraków i 37 lata przed Wieliczką. Likwidacja kopalni nastąpiła w 1990 roku. Nieprzerwana produkcja trwała tu 750 lat.
Po likwidacji kopalni czynne są:
- trzy szyby
- trzy tzw. Stare poziomy
- trzynaście tzw. Nowych poziomów
Dla celów rekreacyjno- imprezowych wydzielono powierzchnię 2 tys m2. W 1995 roku rozpoczęła działalność Spółka Uzdrowisko Kopalnia Soli „ Bochnia”.
Od 1981 roku kopalnia jest w rejestrze Zabytków Krajowych.
W 2000 roku została uznana za pomnik Historii Narodu Polskiego.
Po I rozbiorze w 1772 Stanisław August Poniatowski nakazał poszukiwania nowych złóż soli. W 1788 roku potwierdzono doniesienia o słonych źródłach we wsi Ciechocinek. W 1793 roku Ciechocinek znajduje się w granicach Prus.
1827- ukończenie budowy tężni nr 1 i 2
1898 - otwarcie pierwszego luksusowego sanatorium
Skansen Górniczy „Królowa Luiza” i skansen podziemny „Guido” w Zabrzu
Kopalnia „Królowa Luiza” ma ponad dwustuletnią historię.
Została założona w 1791 roku. W 1811 roku nadano jej nazwę od imienia żony króla Fryderyka Wilhelma (po wojnie kopalnia Zabrze).
Była jedną z najważniejszych i najbardziej nowoczesnych w Europie.
Zwiedzający schodzący na głębokość 35m. i przemierzają korytarze o łącznej długości 1560m.
Najważniejsze atrakcje skansenu:
Unikatowa w Europie czynna parowa maszyna wyciągowa
Budynek nadszybia z wieżą wyciągową
Pokazy pracy różnych urządzeń górniczych
Przejazd zabytkową kolejką górniczą
Budowę kopalni „Guido” rozpoczęto w 1855 r (Guidon Donnersmarck).
Skansen uruchomiono w 1982 r. na terenie Kopalni Doświadczalnej Węgla Kamiennego „M-300”. W zależności od wariantu długości trasy wynosi od 2 do 3,5m
Sztolnia Ćwiczebna Muzeum Miejskiego „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej
W 1785 r. była tu kopalnia odkrywkowa.
Do 1806 r. w kopalni „Reden” węgiel wydobywano wyłącznie metodą odkrywkową.
W 1889 r. powołano tu Szkołę Górniczą, która posiada kopalnię ćwiczebną. Budowę kopalni ćw.-dydaktycznej (sztolnia i wyrobiska poziome). Po likwidacji wszystkich kopalni w Dąbrowie Górniczej tylko została do udostępnienia Sztolnia Ćwiczebna.
Muzeum przemysłu i techniki w Wałbrzychu
Region wałbrzyski - jeden z najstarszych zagłębi węglowych na świecie (1536)
Na terenie byłej kopalni „Julia”.
Zabytkowy kompleks architektoniczno -przemysłowy z XIX w. (szyb Julia „Sobótka”)
Linia Sztolnia w Wałbrzychu
Drążenie rozpoczęto w 1791 r.
Czynna 1794 - 1854r. Najstarszy turystyczny obiekt podziemny w założeniu górniczym.
1961 r wpisana do rejestru zabytków we Wrocławiu.
Chełmskie podziemia Kredowe w Chełmie Lubelskim
Drążenie rozpoczęło się pod miastem już za czasów Bolesława Chrobrego. (tunele komunikacyjne).
Niekontrolowana eksploatacja kredy spowodowała powstanie pod XVII wiecznymi budynkami Starego Miasta istniały podziemne zejścia do nielegalnych kopalni. Kres eksploatacji pod miastem nastąpiło w XIX wieku. Oficjalnie górnictwo Chełmskie w ogóle nie stawiano w rejestrach górniczych. Obecnie długość udostępnionej trasy zmienia się od 1470 m do 2100 m.
Obiekty związane z rewolucją przemysłową - pomysły na adaptacje dla celów turystyki.
Rewolucja przemysłowa - przewrót przemysłowy na przełomie XVIII i XIX w obejmujący gwałtowne zmiany techniczne ekonomiczne i społeczne związane z przejściem od manufaktur do zmechanizowanej produkcji fabrycznej.
Rewolucję przemysłową charakteryzowała duża koncentracja fabryk. Objęta ona w pierwszej kolejności górnictwo, hutnictwo, przemysł maszynowy i włókienniczy.
Zagłębie Ruhry - międzynarodowy kapitał a rewitalizacja i adaptacja obiektów z okresu rewolucji przemysłowej.
Zagłębie Ruhry położone w Północnej Nadrenii - Westfalii nad rzeką Ruhra.
W 1989 r. Rządz Nadrenii otworzył na okres 10 lat projekt „Międzynarodowa Wystawa Budowlana Emscher Park” (IBA). Była to nie tyle wystawa ile projekt wieloletnich przekształceń (Strukturwandel) obejmujących obszar od Duisburga do Bergkamen (17 miast północnej części zagłębia Ruhry).
IBA zaczęła adaptować poprzemysłowe budynki do różnych celów.
Powstał Emski Park Krajobrazowy.
Wiązało się to z ekologiczną przebudową rzeki, budową restauracji i obiektów działalności kulturalnej, obiektów mieszkalnych, muzeów i miejsc do specjalnych wystaw.
W jego obrębie zrealizowano 90 projektów.
Dzięki IBA oczyszczone zostały rzeki w regionie a nad nimi wybudowano promenady. Finansowanie: fundacja + UE.
Kończył się projekt IBM, zaczął się nowy projekt.
Kopalnia Zollverein w Essen
20 budynków na 24 ha. Dziś kopalnia znajduje się na liście światowego dziedzictwa.
Nazywana jest „Katedrą kolońską zagłębia Ruhry”, „Ikoną Zagłębia Ruhry”, „Wieżą Eiffla
W Polsce symbolem rewolucji przemysłowej jest gwałtowny rozwój przemysłu włókienniczego.
Klasyczny przemysł włókienniczy związany jest z rewolucją przemysłowa w Anglii w XVII i XIX wieku polegającą na zastąpieniu ręcznych wrzecion i krosien maszynami.
Symbolem rozwoju przemyslu włókienniczego w Łodzi i pozniejszej adaptacji obiektow poprzemysłowych jest fabryczny kompleks I. Poznańskiego.
Historia kompleksu fabrycznego I . Poznanskiego w Łodzi. Na początku lat 70-tych XIX wieku zakupiono tereny nad rzeką Łódką. Do konca tego stulecia powstaje kompleks fabryczny obejmujący nastepujące obiekty:
-oczyszczlania bawełny (w Azji Środkowej)
-przedzalnia
-tkalnia-
Bielnik
- farbiarnia
-drukarnia i wykańczalnia tkanin
-odlewnia żelaza
-oddział budowy maszyn
- warsztaty mechaniczne i stolarskie
-własna gazownia i elektrownia
- laboratorium chemiczne
- warsztat rytowniczy
- wewnętrzna linia kolejowa
Cegielnia w Karolewie
Budowa kompleksu wielkoprzemysłowego kierował architekt Hilary Majewski Osią kompleksu była ulica ogrodowa. Wzdłuż jej południowej pierzei powstało osiedle czterokondygnacyjnych domów robotniczych (famułów) wzdłuż północnej monumentalna fasada głównego budynku fabrycznego wzniesionego z czerwonej cegły na kształt zamczyska z potężną bramą wjazdową.
W tym swoistym mieście były sklepy, szkoła, teatr, a nawet przeniesiony XVII wieczny drewniany kościół. U wylotu wzniesiono prepreznetacyjny pałac. Mieścił on pomieszczenia mieszkalne, składy, kantory, giełdy.
W 1889 roku powstało Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Bawełnianych I.K. Poznanskiego.
Na przełomie XIX/ XX wieku w kompleksie fabrycznym pracowało około 8 000 robotników, kilkuset urzędników i personel techniczny. Przędzalnia posiadała ok. 180 tys wrzecion, a tkalnia 5 tys mechanicznych krosien. W famułach mieszkało 4 tys. robotników.
Upadek rynku rosyjskiego przyczynił się do upadku imperium które zostało przejęte przez Banca Comerciale Italiano.
Do Towarzystwa Akcyjnego należał jeszcze pałac, mieściła się w nim Izba Skarbowa a od 1927 Urząd Wojewódzki.
Po II wojnie światowej w pałacu nadal mieścił się Urząd Wojewódzki a potem Wojewódzka Rada Narodowa. W 1975 roku cześć budynku przejęło Muzeum Historii Miasta Łodzi. Pozostała część nadal zajmuje Urząd Miasta.
Dawne imperium Poznańskiego przejęła francuska firma Apsys z zamiarem przekształcenia w kompleks kulturalno - handlowo - rozrywkowy. Termin projektu przekształcił się w „ Manufakturę”.
Projekt manufaktura: zakłada rewitalizacje 13 zabytkowych obiektów kompleksu fabrycznego (12 hal i bramy wjazdowej). Na terenie przewidziano: obiekty handlowe (dwupoziomowa galeria handlowa), obiekty rozrywkowe - m.in. Multikino (15 sal), centrum rekreacji, basen, fitness klub, dyskoteka, kręgielnia. Placówki kulturalne - Muzeum Historii Miasta Łodzi, nowy odział Muzeum sztuki, Muzeum nauki i Techniki Dla Dzieci Muzeum Miejsca. Centrum biznesowo - kongresowe obejmujące trzygwiazdkowy hotel, międzynarodowe Centrum Mody, bank. W obrębie kompleksu powstał tez nowy rynek o pow. 3 ha. Inwestycje pochłoną 200 mln EURO .
Projekt Manufaktura jest częścią projektu „Przemysłowe Twierdze XIX wieku” obejmuje:
Księży Młyn - podobny do imperium Poznańskiego, ale jeszcze większy kompleks przemysłowo - mieszkalny Karola Schreiblera ( część kompleksu zajęła specjalna strefa ekonomiczna, odnowiony został pałac Hernsta (Muzeum Wnętrz Fabrycznych) w pałacu Schreiblera mieści się jedyne e Poslce Muzeum Kinematografii, zrewitalizowana remiza zajęta została przez biurowiec.
Inne fabryki, np. Biała Fabryka, centralne Muzeum Włókiennictwa.