SOCJOLOGIA- nauka o społeczeństwie. Spokrewniona z politologią, antropologią, historią- porusza się na ich pograniczu.

Antropologia zaczęła się bardzo wcześnie, opisując dawne dzikie ludy.

W XIXw. Socjologia wyrosła z antropologii.

Etnologia- to samo co antropologia. Analiza tworzenia teorii.

Etnografia- opis zjawisk etnograficznych.

Granice między tymi naukami coraz bardziej się zacierają.

SOCJOLOGIA- dziedzina nauki badająca ludzkie zachowania społ., związki między ludźmi i rezultaty działalności społecznej. Zajmuje się strukturą społeczeństwa, pewnymi elementami społecznymi, interakcjami- obustronnymi relacjami.

SOCJOLOGIA A WIEDZA POTOCZNA (zdroworozsądkowa)

• socjologia poddaje się rygorom odpowiedzialności za słowo. Nie stosuje przypuszczeń, prowizorycznych stwierdzeń. Socjolog weryfikuje każde słowo zanim poda do wiadomości publicznej.

• Rozległość obszaru

• socjolog badający rzeczywistość społeczną bierze pod uwagę większy obszar faktu. Bada wszystkie elementy związane ze zjawiskiem, interakcje wokół też. Ma też dostęp do szerszej wiedzy społecznej. Więcej nam może jej przekazać, bo ma pewne wykształcenie socjologiczne.

• Wiedza potoczna- obszar ograniczony, nam tylko znany, nam znane relacje.

• sposób podejścia do rozumienia ludzkiej rzeczywistości

• socjologia obiektywnie. Poza tym socjolog ma trudną sytuacją, bo ma „podwójne obywatelstwo” , bo bada społeczeństwo, którego jest częścią.

• Wiedza potoczna- szczebel jednostkowy, interpretacja subiektywna przez pryzmat własnych doświadczeń.

WARTOŚCIOIWANIE A SOCJOLOGIA

Socjologia nie powinna narzucać swojej oceny. Musi unikać ocen, wartościowania.

PRZEDNAUKOWA SOCJOLOGIA:

1. Uzmysłowienie sobie, że człowiek jest czymś odrębnym od przyrody. Starożytna Grecja- kolebka, rodzi się cywilizacja.

2. Przełom XVII/XVIIIw. - idea rozdzielności społeczeństwa od państwa.

3. Stworzenie socjologii jako nauki. Społeczeństwo stało się przedmiotem refleksji naukowców.

PIERWSI MYŚLICIELE O SPOSTRZEŻENAICH SPOŁECZNYCH

• Platon „Państwo”- idea formowania społeczeństwa, wizja struktury państwa idealnego. Jako pierwszy wprowadził ocenę, że państwo to struktura, gdzie elementy są powiązane. Organicyzm- funkcjonowanie życia społecznego porównywano do pracy organizmu. Społeczeństwo a nie jednostka to podstawa społeczeństwa. Nie ma miejsca na wybryki jednostki. Wszyscy dopasowują się do systemu. Wykluczenie awansu społecznego. Rolnik pozostaje rolnikiem itp. Największą władzę w państwie powinni sprawować filozofowie, mędrcy. Podział społeczeństwa na filozofów, wojowników i lud.

• Arystoteles „Polityka”- społeczeństwo należy do państwa, a nie każdy do samego siebie. Państwo tworem natury. Pojęcie klasy średniej- jądro każdego społeczeństwa broniące to społeczeństwo przed popadnięciem w destabilizację. Wyodrębnił kilka instytucji:- rodzina (najmniejsza, najbardziej podstawowa), gmina miejska, państwo. Podział społeczeństwa na funkcje- rolnicy, rzemieślnicy, kupcy, wyrobnicy, kapłani ,władcy, żołnierze. Najbardziej trwały podział- biedni, bogaci.

Kryzys (upadek państwa-miasta) spowodował wzrost zainteresowania funkcjonowaniem społeczeństwa.

FAZA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA

(wiele socjologicznych spostrzeżeń; myśl chrześcijańska budowała społ. na wartościach- solidarności i przynależności.)

• św. Augustyn 354- 430. „O państwie bożym”- opis świata społecznego, największe zainteresowanie Chrześcijaninem, który należał do świata ziemskiego (niedoskonałego ekonomicznie, nieszczęścia się stąd biorą, że istnieje za mała ilość dóbr materialnych, więc jest konkurencja, rodzą się konflikty) lub niebiańskiego (idealnego, uporządkowanego, zorganizowanego wokół wartości świętych, brak konkurencji i podziałów). Stworzył teorię o jednokierunkowym procesie historycznym. Ta myśl nie mogła się przebić. Historią rządzi Bóg, Opatrzność.

• Św. Tomasz z Akwinu 1225- 1274- istnieje hierarchia praw zgodna z prawem boskim. 1) prawo wieczyste Boga, 2) prawo natury- odzwierciedlenie prawa boskiego w naszym umyśle), 3) prawo ludzkie (konkretyzacja praw natury). Jednostka ma wyznaczone miejsce w społeczeństwie, swoje prawa, obowiązki. Społeczeństwo dzieli się na stan kapłański, rycerski i lud pracujący.

ODRODZENIE

• Nicolo Machiavelli „Książę”- cel uświęca środki. Prezentacja teorii manipulowania społeczeństwem; zapoczątkował świecką teorię państwa; zbiór porad, zasad, którymi powinien kierować się władca, by jak najdłużej władać, a państwo przy tym w miarę dobrze funkcjonowało; o socjotechnice widzenia; jedynym rodzajem relacji społeczeństwa i władcy jest podporządkowanie władcy.

Machiavelizm- dążenie podstępem do manipulowania społ., dążenie do utrzymania władzy za wszelką cenę; znaczenie pejoratywne.

• Tomasz Morus „Utopia”- państwo idealne

I cz. Społeczeństwo renesansowej Anglii; środki polit. nie wystarczają, by rozw. najważniejsze problemy społ.

II cz. Rozwiązaniem jest przebudowa systemu. Życie bez własności prywatnej, konfliktów, idealne, szczęśliwe. Społ. żyjące w izolacji od reszty świata, bez wpływów z zew.

• Giambabtista Vico „Naukowa nowa”- koncepcja rozwoju społecznego. Odkrycie pewnym prawideł rządzących rozwojem; człowiek istotą społeczną i równocześnie historyczną; zaprzeczenie stałej natury człowieka. Natura w stanie wzrostu; proces hist. ukierunkowany na rozwój, pod okiem bożym.

OŚWIECENIE

Desakralizacja życia doprowadzająca do racjonalnego myślenia.

• Monteskjusz- położył podwaliny pod funkcjonowanie współczesnego państwa i społeczeństwa. Trójpodział władzy- jeśli państwo funkcjonuje zgodnie z nim to ma prawo na funkcjonowanie bezkonfliktowe.; zbiór stałych wartości w społeczeństwie jest konieczny do jego funkcjonowania.

• Johan G. Herder- wpływ klimatu na życia społeczne

• J.J. Rousseau „Umowa społeczna”, „Rozprawy o pochodzeniu i powstawaniu nierówności między ludźmi”. Denaturalizacja społeczeństwa- proces tracenia przez społeczeństwo naturalnych przymiotów; instytucje mają wpływ na ukształtowanie jednostki; społeczeństwo zaspokaja i generuje potrzeby człowieka.

SOCJOLOGIA NAUKOWA OD XIXwieku

Pod koniec XVIIIw- rewolucja francuska. Od niej zaczyna się nowy etap w dziejach systemu społeczno- gosp. I w sferze ideologicznej.

XIXw.- zanik systemu feudalnego.

Zaczyna się proces urbanizacji, industrializacji.

Pojawia się nowa klasa robotnicza.

Ludzie zastanawiają się nad przyczynami tego kryzysu i rewolucji. Czy można przewidzieć nagłe zmiany i im zapobiec.

• August Comte

• wprowadził pojęcia socjologii

• stworzył tzw. system nad systemy- zebrał wiedzę na tematy społ, ale sam nic odkrywczego nie wymyślił.

• Największe niebezpieczeństwo ówczesnego społeczeństwa- upadek tradycyjnych wartości, sekularyzacja społeczeństwa, zmiana form religijności - zanika dyscyplina moralna. Największy problem to zanik więzi. Brak wartości- brak społeczeństwa. Próba znalezienia antidotum- zastąpienie wierzeń religijnych systemem naukowym- socjologia.

• Istnieje hierarchia nauk, gdzie królową jest socjologia.

• Organicyzm- przyrównywanie społeczeństwa do organizmu.

• Założył kościół pozytywistyczny (socjologiczny), gdzie kapłanem jest każdy socjolog.

• Statyka społeczna- badanie naukowe porządku społ. i elementów, które mają wpływ na podtrzymanie porządku społ.

• ELEMENTY DECYDUJĄCE O TRWAŁOŚCI SPOŁECZNEJ:

a) rodzina

b) podział pracy- powoduje podział społ., ale nie zagraża trwałości

c) rząd itp.- narzędzia przymusu. Zapewniają bezkonfliktowośc

d) religia- jedność, wspólnota uczuć.

• Herbert Spencer

• wprowadził pojęcia- koncepcja instytucji społ, społeczeństwo przemysłowe, struktura, funkcje, organizacje.

• INSTYTUCJA- wszystkie urządzenia społ. mające na celu przymusić człowieka do przystosowania się do społeczeństwa.

• ZAGADNIENIE TRWAŁOŚCI SPOŁECZEŃSTWA- społeczeństwo złożone i rozwinięte nie rozpada się ,bo wytwarza szereg współzależności między różnymi częściami i środki kontroli działania tych części.

• TEORIA ORGANIZYSTYCZNA WG SPENCERA- charakteryzuje się przyrostem masy; a miarę rozwoju komplikuje się struktura wew. i funkcji poszczególnych części.; części są wzajemnie zależne.

• DARWINIZM SPOŁECZNY- w społ. ludzkim i w populacjach zwierzęcych dochodzi do współzawodnictwa; tylko dlatego słabe jednostki mają szansę na przeżycie, bo jednostki silniejsze im na to pozwalają.

• Emile Durkheum

• Odwrócenie procesu indywidualizacji człowieka jest niemożliwe. Jednostka wyodrębnia się ze społeczeństwa, co jest zagrożeniem dla stabilności społeczeństwa.

• ANOMIA- nieciekawy stan społeczeństwa w kryzysie, rozpadającego się. Wówczas dochodzi do największej ilości samobójstw.

• Społeczeństwo jest utrzymywane w stanie równowagi poprzez relacje, interakcje.

• Dzięki Durkheum zajęto się w końcu jednostką.

• HOMO-DUPLEX- człowiek posiada podwójną naturę. Łączy naturę zwierzęcia i człowieka- rolę pogodzenia ich pełni religia, dzięki której istota ludzka zatraca zwierzęcą naturę i staje się prawdziwym człowiekiem.

• Karol Marks

• ekonomia- pierwszorzędna rola.

• Każda epoka charakteryzuje się sobie właściwą specyfiką. W każdej epoce inna grupa kształtuje produkcję.

• Społeczeństwo jest powiązane ze sobą, interakcje.

• Wprowadził dwa elementy:

1. baza (ekonomia, materia- środki produkcji, kontrola własności, typ produkcji)

2. nadbudowa- idea, świadomość społeczna, religia, nauka, wszystko nie będące ekonomią)

Pomiędzy tymi elementami jest zależność. Baza wpływa na nadbudowę. Ekonomia ma wpływ na świadomość i pod wpływem tego następuje zmiana nadbudowy, po czym zmieniona oddziałuje na ekonomię.

• Marks wprowadził pojęcie teorii konfliktu. Konflikt mający tendencję do eskalacji. Na tym polu dochodzi nawet do rewolucji. Wg Marksa rewolucja jest potrzebna. Dzięki konfliktowi dochodzi do zmian. Rewolucje to konflikty powodujące, że świat idzie do przodu. Rewolucja- potrzebny przełom, aby zniszczyć stare, budować nowe.- MATERIALIZM DIALEKTYCZNY (TEORIA KONFLIKTU + REWOLUCJA)

• Max Webber

• zjawiska społeczne umieszczone są w historycznej perspektywie, szerokim tle, szerokim ujęciu. Nauki społeczne są dla niego naukami historycznymi.

• Wg niego Marks nie ma racji, że ekonomia jest motorem wszystkiego

• „Asceza protestancka a duch kapitalizmu” (esej)- religia protestancka była bodźcem do rozwoju kapitalizmu- poprzez promowanie cnót oszczędności, pracowitości, ascezy życia codziennego, do szło do tego, że ludzie zaczęli się bogacić.

• Pojęcie TYPU IDEALNEGO- próba opisania zjawiska społ. takiego jakie powinno być, a nie jest takie teraz. Ten typ wykorzystywany jest do tworzenie pewnych kwalifikacji.

• Pojęcia CZYNNOŚCI:

1. czynność socjologiczna- istotny element w funkcjonowaniu społ.

2. niesocjologiczna- np. czynność odruchowa, która nie ma znaczenia

Koncentracja na jednostkach, a nie tylko ogólnie na społeczeństwie.

ROZUMIENIE

1. bezpośrednie- obejmuje sytuacje dające się wyjaśnić na podstawie obserwacji danej sytuacji (mimika, gesty)

2. wyjaśniające- wymaga kwalifikacji zawodowych. Rozumienie na wyższym poziomie. Dodatkowe pytanie- o motywy, dlaczego tak się dzieje, czym kierowała się dana grupa czyniąca to.

Socjologia

• przedweberowska

• poweberwoska

Weber miał ogromny wpływ na socjologię

METODY BADAWCZE SOCJOLOGII

Ważne jest wejście w głąb zjawiska.

• metoda statystyczna- Lambert Quatelet

• metoda monograficzna- Florian Znaniecki „Chłop w Polsce i u USA” (wzór badań empirycznych; działania ludzkie mają znaczenie jeśli rozumiane są)

• badanie statystyczne opinii publicznej- Instytu Gallup'a (USA, 1936) zał. przez George'a Gallup. Zaczął od badania działania reklamy na społeczeństwo.

1. SONDAŻ

Badanie opinii publicznej poprzez gromadzenie danych dotyczących np. wzorów zachowań, oczekiwań, wartości, norm, opinii, od członków danej zbiorowości. Proces ten posługuje się zastosowaniem ankiety, wywiadu lub kwestionariusza. Wykorzystywany jest też do manipulacji nastrojami publicznymi.

1. ANKIETA

Przemyślany zestaw pytań dotyczących jakiejś sprawy / zagadnienia skierowanych do jakiejś grupy osób. Zestaw ten musi uwzględniać założenia i być dostosowany do tematu.

Cechy idealnej ankiety:

• badacz dotrze do całej populacji lub do jej części- próby reprezentacyjnej

• wszyscy respondenci odpowiedzą na pytania

• respondenci odpowiedzą na te same pytania

Problem dotarcia do całej populacji (ludzie nie zawsze są chętni) :

• ankieter może skłonić do odpowiedzi. Ważny jest ton głosu, wygląd zewnętrzny dopasowany do środowiska. Pytanie źle zadane może skłonić do odpowiedzi niezgodnej z opinią. Unikać pytań drażliwych, wtrącających się w sprawy osobiste.

• Odpowiedni, precyzyjny zestaw pytań

Kolportowanie, upowszechnianie

• rozdawanie (np. na ulicy)- rzadko stosowane przy skomplikowanych badaniach

• pocztowo- listownie, internetowo- najtańszy sposób

• twarz w twarz- są najbardziej rzetelnie rozwiązywane przez badanego

• telefonicznie

60% odebranych ankiet wystarczy, by stwierdzić, że badanie się udało.

Pytania:

• sensowne i zrozumiałe dla przeciętnej osoby (eliminować sformułowania socjologiczne)

• jasne i precyzyjne

• pozbawione przyimków, zaimków

• ułożone w sposób logiczny

• pytania drażliwe umieszczone w środku

Gdy przystępujemy do badania musimy poznać pracę poprzedników, zapoznać się z nią, co stwierdzono i jak.

Gdy mamy już ankietę, należy ją przetestować- wśród ludzi, którzy poinformują o błędach, np. o nieprecyzyjności, zawiłości pytań.

2 rodzaje pytań:

• Otwarte- odpowiadanie własnymi słowami. Mają swoje minusy. Odpowiedzi mogą być bardzo długie, a nie zawierać konkretów potrzebnych badaczom.

• Zamknięte- prawda/fałsz, tak/nie, wielostopniowe- bardzo, przeciętnie, mało, wcale.

• RANKING

Pytania z dystansem socjologicznym; odpowiedzi ze skalą (dobre, złe); może pojawić się odpowiedź „nie wiem”- gdy nadany nie ma zdania na dany temat.

Pytania dotyczące danych miękkich (poglądów):

Badacz musi być uwrażliwiony na takie i dobrze je formułować, ostrożny w zadawaniu pytań i ocenianiu.

GRUPA REPREZENTATYWNA- pewna grupa- fragment populacji, wyciągnięta poprzez np. losowanie, np. komputerowe, lub próba dokonana na ulicy.

BADANIA REPREZENTATYWNE:

• nieobciążone- dla każdego

• kompletne- jakość dania zależy od jakości próby

• szerokie- wysokość próby losowej wpływa na wiarygodność wyników badań- im więcej przebadanych osób, tym lepiej.

Im ankieta krótsza tym lepiej. Jak najbardziej konkretna, trafna.

Dla zachęcenia wzięcia udziału stosuje się gadżety, nagrody, zapewnia się anominowośc.

2. WYWIAD

Sonduje się pewne zachowania.

Rodzaje:

• wywiad zogniskowany grupowy (8-12 osób)

Istnieje możliwość konfrontowania swojego zdania ze zdaniem innych biorących udział. Czasem tak bywa, że pod wpływem usłyszanych argumentów ulega zmianie interpretacja rzeczywistości.

MINUS- po jego przeprowadzeniu nie możemy powiedzieć jaki procent ludności ma takie czy inne poglądy.

• wywiad w grupach naturalnych (swoboda liczebna)

Przeprowadzamy w grupie funkcjonującej w normalnym życiu, np. w rodzinie, grupie towarzyskiej, a nie sztucznie stworzonej dla potrzeb badania.

PLUSY- nie tworzymy sztucznego świata, dzieje się w świecie naturalnie funkcjonującym. W sposób naturalny patrzymy na rzeczywistość społeczną danej grupy z wielu punktów widzenia, stosując różnorodne syntezy i analizy. Jest to najlepsze środowisko do badania pewnych rzeczy.

• wywiad indywidualny pogłębiony- tzw. swobodny.

Wywiad z jednostką reprezentacyjną danego środowiska. Jeśli jest jak najbardziej reprezentatywna to wnioski mogą dotyczyć całej grupy.

2. OBSERWACJA

Stosowana wtedy, gdy chcemy przygotować się do konstruowania kwestionariusza czy ankiety. Dobrze jest obserwować grupę, nad którą chce się przeprowadzić badanie, poznać ją, zbliżyć się.

Obserwacja danej grupy w sytuacji naturalnej zwykłych sytuacji życiowych.

Rodzaje obserwacji:

• obserwacja uczestnicząca

Badacz zostaje członkiem danej grupy, co pozwala zaangażować się, wtapia się, przeżywa to co przeżywają inny członkowie grupy.

• obserwacja ukryta

Obserwacja w naturalnym środowisku danej grupy, ale badacz przygląda się z boku.

+ naturalność sytuacji poddanej analizie

• badacz obserwujący jest tylko człowiekiem mającym własne doświadczenia, przeżycia, emocje i obserwuje sytuacje przez tego pryzmat.

• Jeden człowiek nie wszystko zauważy lub pewne rzeczy uwypukli

• Obserwacji= tej samej sytuacji, nie można powtórzyć

• Badacz nie ma możliwości udowodnienia, zweryfikowania

3. METODA HISTORYCZNA

Stosuje się, by zobrazować to co kiedyś się wydarzyło. W jaki sposób na podstawie historii potwierdzić lub obalić teorie socjologiczne, twierdzenia.

4. EKSPERYMENT

Sprawdzenie skutków działania określonego zjawiska na daną dziedzinę rzeczywistości.

METODOLOGIA SOCJOLOGICZNA

• „twarde metody ilościowe”

Brana pod uwagę ilość- statystyka- Tworzenie danych statystycznych. Kładą nacisk na interpretację i analizę faktów rzeczowych.

• „miękkie metody jakościowe”

Budowanie obrazu rzeczywistości poprzez opinie badanych, w warunkach naturalnych. Pytanie o jakość spostrzegania, interpretowania. Oparte na współczynniku humanistycznym. Kładą nacisk na rozumienie świata przez ludzi badanych.

TEORIE SOCJOLOGICZNE

- Nauka wyodrębniła się z filozofii antycznej. Obejmowała sztukę i filozofię określane słowem SCIENCE.

- SCJENTYZM- nauka potrafiąca rozwiązywać wszystkie problemy.

- W XIX wieku wyodrębniały się nauki humanistyczne.

- POZYTYWIZM I EWOLUCJONIZM- Socjologia nie posiada metod badawczych. Wyniki badań mogą być zależne d metody, jaką zastosujemy.

• TEORIE SOCJOLOGICZE XIX WIEKU:

1. POZYTYWIZM

Był mocno związany z socjologią. Socjologia się uniezależnia i instytucjonalizuje (szkoły).

Pozytywizm rozumienie XIXw.

1. szkoła Comte'a o idei pozytywistycznej

2. główny nurt filozofii zajmującej się poznaniem świata

Pozytywizm to metodologia.

Pozytywizm zajmował się:

- kryzysem społecznym

- szukaniem wiedzy, która zorganizowałaby społeczeństwo

- szukaniem systemu, który zastąpiłby religie i system feudalny.

Pozytywizm = Naturalizm.

2. EWOLUCJONIZM

Kierunek, który wyrósł na bazie pozytywizmu. Wywarł ogromny wpływ na rozwój antropologii.

Szacki mówi:

- ewolucjonizm to rozwój (Darwin)

- ewolucjonizm- teorie odnosząca się do zainteresowań problematyką rozwoju społecznego, jego przebiegiem i prawami.

Każdy naród ma do przejścia taką samą drogę- fazy rozwoju. Jednym narodom udaje się szybciej, innym wolniej.

Ewolucjonizm był antyhistoryczny.

Cechy charakterystyczne ewolucjonizmu:

- zmiana

- ruch wszystkiego

Coser stwierdził, że konflikt może przyczyniać się do przełamywania barier społecznych, które dzielą to społeczeństwo.

• TEORIE WYMIANY- TEORIE UTYLITARNE

• grupa teorii wchodzących w skład teorii wymiany.

Zapożyczyły wiele pojęć, idei z ekonomii (np. podaż, popyt, zyski, koszty). Rozwój teorii wymiany łączy się z rozwojem ekonomii.

Teoretycy socjologii doszli do wniosku, że człowiek to jednostka ciągle kalkulująca- co się opłaca, co nie, chce osiągnąć jak największe zyski przy jak najmniejszym nakładzie pracy.

Teoria opracowana przez socjologa George'a Casper Homansa

• największy zwolennik tej teorii

• skonstruował podstawy jej opierając się na psychologii behawiorystycznej

• „zachowanie społeczne jest wymianą dóbr materialnych i niematerialnych”. Stosunki społeczne- ciągły proces wymiany. Wymiana kosztów i zysków.

Teoria zainteresowała się jednostką.

Minusy:

• schodząc na poziom jednostkowy zyskiwała ograniczony zasięg, była redukowana do poziomu małych grup

• brak jasnych sformułowań

• brak oryginalności

INTERAKCJONIZM

• społeczeństwo jest zintegrowaną wewnętrznie całością

• społeczeństwo nie jest niczym danym odgórnie, gotowym, ale musi się wytwarzać, stawać się, dopiero przez interakcje zachodzące między jednostką a społeczeństwem

• przesłanki do rozwinięcia teorii interakcji

• TEORIE INTERAKCJI

• kierunek socjologii amerykańskiej

• zwolennikiem Florian Znaniecki

• stworzone przez G. H. Meat'a (pocz. WW wieku - 1934r.)- oparł się na psychologicznych przesłankach.

Założenia:

• człowiek nie jest tylko biernym odbiorcą impulsów płynących z zewnątrz. Odbiera z jednej strony, a z drugiej na nie reaguje, oddziaływają na niego

• ludzie komunikują się ze sobą za pomocą gestów, symboli, mimiki- za ich pomocą można dowiedzieć się co inni myślą. Język ciała.

• Obejmuje też sytuacje wyobrażone (odnoszące się do interakcji społ.) poza realnie istniejącymi

• Ma też głębsze przesłanie poza wymianą- socjologowie stosują też podział rzeczywistości na mikroświat (składający się z mikrostruktur) i makroświat (skł. się z makrostruktur, np. instytucje społeczne wyrastające ponad doświadczenie jednostkowe, ale decydujące o trwałości społeczeństwa. Np. oświata, bank, system opieki społecznej. My jako jednostki uczestniczymy w nich i tworzymy mikrostruktury- nasz świat bezpośredniego doświadczenia. W ramach systemu oświaty wyższej jest mikrostruktura tj. jak grupa B ! roku oś.) W odniesieniu do nich interakcja, wymiana gestów itp. Na poziomie mikrostruktur stanowi podstawę, bazę działania makrostruktur.

SOCJOLOGICZNE KONCEPCJE KULTURY

KULTURA (z łac. Cultura)

• W Starożytności- uprawa roli. Potem Cyceron- uprawa ducha. Zaczęto przeciwstawiać te znaczenia. Nastąpił rozwój cywilizacji. Potem pojawiły się różnice pomiędzy cywilizacją a kulturą. (Cywilizacja to stan przeciwny do stanu naturalnego)

• Następnie Samuel Pufendorf wprowadził poj. Kultury do nauki. (opozycja kultura / natura; kultura obejmuje wynalazki wprowadzone przez człowieka, a także instytucje społeczne. Człowiek natury jest na poziomie niskim, a człowiek kultury na wysokim.)

• W poł. XVIIIw. Niemiecki słownik Adelunga (oświeceniowa interpretacja świata; kultura- ogłada, uszlachetnienie, wysubtelnienie obyczajów, przeciwstawienie barbarzyństwu). Od oświecenia pojęcie kultury zaczęło się coraz bardziej upowszechniać.

• J. G. Herder „Myśli w filozofii dziejów” (Kultura jako rekompensata słabości biologicznej, fizycznej człowieka; powołanie się na teorię Darwina; kultura odróżnia świat ludzki od zwierzęcego.)

KLASYFIKACJA DEFINICJI KULTURY:

• definicje opisowo- wyliczające

• def. historyczne- nacisk na tradycję

• def. normatywne

• psychologiczne

• strukturalne

• genetyczne

Motyw przewodni wszystkich definicji- zachowania ludzkie i ich skutki.

KULTURA- PROBLEM ZACHOWANIA W KONTEKŚCIE KULTUROWYM

Ujęcie kultury w kontekście zachowania i wytworów, produktów, rezultatów tego zachowania.

Zachowania, które stały się społecznym nawykiem, które powstają pod wpływem społecznych impulsów.

Zachowanie kulturowe jest nabywane poprzez powtarzanie, uczenie się czynności. Proces ten jest charakterystyczną cechą dla społeczności ludzkiej i stanowi filar trwania kultury.

RÓŻNICE MIĘDZY PROCESEM UCZENIA SIĘ CZŁOWIEKA A ZWIERZĘCIA

• zwierzę uczy się poprzez swoje doświadczenia indywidualne, nie przekazuje swojej wiedzy innym osobnikom.

• Człowiek może wiedzę przekazywać werbalnie

Symbol- przedmioty lub zachowania mające wartość i znaczenie nadane mu i uznawane w pewnym kręgu ludzi.

Poprzez wprowadzenie symboli i znaków człowiek stworzył pewien system komunikowania się, który jest istotny w procesie przekazywania elementów kultury decydujących o trwałości kultury.

Język- system symboliczny.

U zwierząt komunikowanie polega na wyrażaniu informacji ,a u człowieka na wypowiadaniu.

GRANICA POMIĘDZY NATURĄ A KULTURĄ

• Pojęcia przeciwstawne.

Człowiek to produkt natury, który posiadł umiejętność tworzenia kultury (tworzenie kultury jest jego naturalną funkcją, jest do tego stworzony.)

Człowiek zaczął tworzyć kulturę i gromadzić dorobek kulturowy jeszcze zanim pojawił się homo sapiens.

Dorobek kulturowy posiada charakter kumulatywny- można go gromadzić, kumulować.

FAZY PRZEKAZYWANIA DOROBKU KULTUROWEGO:

• faza kumulatywna

• faza selekcji (poj. się wraz z rozwojem cywilizacji)- człowiek czerpie z wcześniejszego dorobku, przejmuje to co najlepsze, by rozwijac swój dorobek.

POŻĄDANE SPOSOBY ZACHOWANIA W ŚWIECIE

WZORCE KULTUROWE- ukryte (nieświadome), - otwarte (świadome, zdajemy sobie sprawę z ich funkcjonowania).

SPOSOBY PRZEKAZYWANIA WZORCÓW ZACHOWANIA

1. przymus- społeczeństwo zmusza swoich członków do przejęcia norm zachowania

2. naśladownictwo- jeden z mechanizmów utrwalania narzuconych reakcji. Stajemy się podobni do innych członków społeczności, zbliżamy się do siebie.

U podstaw kultury leży zachowanie, które ma duży wpływ na podtrzymanie kultury.

Wszystkie kultury są dobre, równe.

Określenie przyczyn zróżnicowania kultury w świecie do dziś jest problemem.

KONCEPCJA RUTH BENEDICT

• badanie zachowania w poszczególnych społecznościach

• stworzyła skalę kultur

TYPY KULTURY

• apollińska- zachowanie umiaru, powagi, opanowania, rozum

• dionizyjska- ekstaza, przepych, eksces, emocje, wyładowanie namiętności

WZORY KULTUROWE

• węższy zasięg

• szerszy zasięg

W granicach plemienia czy rodziny, lub też szerszej, np. wzory chrześcijańskie.

PROCES UNIFIKACJI WZORCÓW KULTUROWYCH ma związek z procesem globalizacji, amerykanizacji.

CYWILIZACJA A KULTURA

MAX WEBBER

Cywilizacja to proces racjonalizacji i intelektualizacji życia ludzkiego, ujmowany w kontekście przystosowania się biologicznego do życia w środowisku. To co ma pomóc przetrwać człowiekowi w środowisku naturalnym.

Jest opozycja między cywilizacją a kulturą.

Cywilizacja spełnia pewne praktyczne zadanie i służy do przedłużania pewnych naturalnych potrzeb człowieka, a kultura jest niezależna od zaspokajania biologicznych potrzeb człowieka. Kultura zaczyna się tam, gdzie kończy się biologia. Cywilizacja ma zaspokajać życiowe potrzeby człowieka, pragmatyczne (ubranie, ogrzewanie), a kultura nie ma z tym nic wspólnego. Gdy człowiek już zaspokoi swoje podstawowe, fizjologiczne potrzeby, to dopiero wtedy zaczyna myśleć o kulturze (dobro, piękno, głębsze wartości).

MC IVER

Dwa porządki społeczne:

• (cywilizacja)- charakter instrumentalny (realny, rzeczywisty, funkcjonalny) z instytucjami (bank, fabryka, przedsiębiorstwo).

• Kulturowy- kościół, teatr, klub dyskusyjny. Porządek kulturowy jest bardziej trwały, bo ma trwalsze wartości. (Dom łatwiej zburzyć niż wiarę).

FLORIAN ZNANIECKI

Podział kultury:

1. materialna

Obejmuje wytwory materialne lokalizowane w przestrzeni dostępne w całości naszemu zmysłowemu doświadczeniu oraz używane przez ludzi podczas wykonywania czynności fizycznych (narzędzia, żywność, obiekty biologiczne- np. wyhodowane przez nas drzewo- drzewo, które samo urosło, to już nie jest wytwór kultury materialnej.

2. duchowa

Wytwory ideacyjne (duchowe), które nie mogą być zlokalizowane w przestrzeni, a które używane są nie do czynności fizycznych, ale do umysłowych (mity, religia, bajki, nauka, teorie fizjologiczne, język)

Może mieć szerszy zakres niż materialna.

3. Typ pośredni wytworów kulturowych.

Pewne wytwory mogą być zarówno takie jak i takie (rzeźba, książka).

---