Państwa, Somalia
Somalia

Informacje ogólne

Somalia, Soomaaliya, Somalijska Republika Demokratyczna, Somali Republic, Jumhuuriyadda Dimoqraadiga Soomaaliya, Al-Dżumhurija ad-Dimukratija as-Somalija, państwo we wschodniej części Afryki, na Półwyspie Somalijskim, nad Oceanem Indyjskim i Zatoką Adeńską. Graniczy z Kenią, Etiopią i Dżibuti. Powierzchnia 637,6 tys. km². 7,2 mln mieszkańców (2000).

Stolica Mogadiszu (900 tys. mieszkańców, 1990).

Większe miasta (1992): Baidoa (Isha Baydabo, 300 tys.), Hargeya (70 tys.), Berbera (70 tys.), Merka (Marka, 60 tys.).

Język urzędowy somalijski i arabski, w użyciu również angielski, włoski, kuszycki i swahili.

Jednostka monetarna 1 szyling somalijski = 100 centesimi.

Ludność

Średnia gęstość zaludnienia: 11 osób/km². Przyrost naturalny: 29‰ (2000). Analfabetyzm: 76%. Skład etniczny: Somalowie (98,3%), Arabowie (1,2%), Bantu (0,4%). Religia państwowa - islam. Wyznania: muzułmanie sunnici (99,8%), chrześcijanie (0,1%). Średnia długość życia: mężczyźni 44 lata, kobiety 47 lat.

Warunki naturalne

Większą część powierzchni kraju zajmuje Wyżyna Somalijska z najwyższym szczytem w północnej części Somalii - Ad Surud (2408 m n.p.m.). Na południowym wschodzie, wzdłuż wybrzeża Oceanu Indyjskiego, leży rozległa Nizina Nadbrzeżna porozcinana dolinami rzek: Dżuby wraz z okresowym dopływem Uebi Szebeli oraz Uaso Nyiry.

Klimat zwrotnikowy, na północy wybitnie suchy, o rocznej sumie opadów poniżej 100 mm, na południu wilgotniejszy (do 700 mm). Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 25°C i 1 mm, w lipcu 26°C i 58 mm. W ostatnich latach Somalia była nawiedzana przez ogromne susze. Naturalną szatę roślinną kraju stanowią stepy i sawanny, na północy półpustynie, natomiast na wybrzeżach namorzyny, w dolinach rzek lasy galeriowe. Żyją tu: słonie, zebry, żyrafy, antylopy i lamparty.

Historia

Północne i wschodnie wybrzeża dzisiejszej Somalii były częścią starożytnego Puntu, krainy wzmiankowanej w egipskich inskrypcjach od III tysiąclecia p.n.e. W VII-X w. wzdłuż wybrzeży Zatoki Adeńskiej i Oceanu Indyjskiego powstawały stacje handlowe zakładane przez muzułmańskich kupców z Arabii i Persji. W X w. obszary wnętrza lądu przylegające do Zatoki Adeńskiej zamieszkiwały koczownicze plemiona Somalów, na południu i zachodzie pasterskie ludy Galla.

W rozwijających się wzdłuż wybrzeży centrach handlowych (Mogadiszu, Merka, Zejla, Berbera) przeważał żywioł muzułmański. W XVI w. wybrzeża Somalii zajęli Portugalczycy, wyparci przez Arabów z Omanu (mających centrum na Zanzibarze).

W XIX w. północne wybrzeża kraju znajdowały się pod kontrolą Egiptu, południowa zaś część pod zwierzchnictwem sułtana Zanzibaru.

Polityka kolonialna państw zachodnich

W 2. połowie XIX w. rozpoczęła się penetracja państw europejskich i podział posiadłości kolonialnych pomiędzy Wielką Brytanię, Francję i Włochy.

1862-1884 Francja zajęła tereny północno-zachodnie z miastem Dżibuti. Wielka Brytania w latach 1884-1886 zajęła część północnych wybrzeży kraju (Somaliland). Włosi objęli protektoratem sułtanaty Hobyo nad Oceanem Indyjskim i Alula nad Zatoką Adeńską, wydzierżawili także od Brytyjczyków południową część wybrzeża. 1925 powiększyli posiadłości o tzw. Jubaland (tereny między rzeką Jubba a granicą kenijską), tworząc z nich w 1936, po połączeniu z Etiopią, Włoską Afrykę Wschodnią.

W Somali brytyjskim od końca XIX w. wybuchały długotrwałe powstania przeciwko Brytyjczykom, próby utworzenia niepodległego państwa przez M. ibn Abd al-Hasana stłumiono po I wojnie światowej. 1940 Włosi anektowali somalijskie posiadłości brytyjskie, ale 1941 zostali pokonani przez Brytyjczyków, którzy przejęli kontrolę nad całością kolonii włoskich w Somalii. Sprawowali ją do 1950, kiedy zyskały one status terytorium powierniczego ONZ i zostały przekazane w administrację Włochom. 1960 połączono brytyjską i włoską część kraju tworząc niepodległą Republikę Somalii.

Próby odzyskania niepodległości

1969 miał miejsce zamach stanu. Najwyższa Rada Rewolucyjna pod przewodnictwem generała M. Siada Barrego wprowadziła system sprawowania władzy oparty na wzorcach radzieckich, nawiązując ścisłą współpracę z ZSRR. 1970 Somalię ogłoszono państwem socjalistycznym, znacjonalizowano banki i przedsiębiorstwa zagraniczne. 1976 utworzono jedyną legalną Somalijską Rewolucyjną Partię Socjalistyczną. 1977 podjęto nieudaną próbę anektowania zamieszkanego niemal wyłącznie przez Somalów etiopskiego Ogadenu. Poparcie udzielone Etiopii przez Rosjan spowodowało zerwanie stosunków z Moskwą i przeorientowanie polityki na współpracę z USA.

1979 ogłoszono nową konstytucję i przeprowadzono pierwsze w historii kraju wybory do parlamentu. 1984 podpisano układ w sprawie granic z Kenią. 1991 został obalony rządzący od 1969 dyktator Siad Barre, a władzę przejął Zjednoczony Kongres Somalijski (USC), wybuchła wojna domowa, rozpoczęły się bezwzględne walki między rywalizującymi ze sobą klanami. Tendencje separatystyczne doprowadziły do ogłoszenia w maju 1991 na terytorium dawnej kolonii brytyjskiej Republiki Somalilandu.

1992 walki o władzę doprowadziły do rozłamu w USC. Członkowie Kongresu podzielili się na dwa główne obozy: zwolenników wybranego w 1991 tymczasowego prezydenta A. Mahdi Mohammeda oraz stronników generała M. Faraha Aidida, przywódcy najsilniejszego z oddziałów milicji.

Walki między poszczególnymi frakcjami doprowadziły do zupełnego zniszczenia struktur państwowych. Interwencja oddziałów ONZ w grudniu 1992 pozwoliła rozprowadzić wśród głodującej ludności cywilnej transporty żywności. W marcu 1994 walczące strony zawarły w Nairobi porozumienie o zawieszeniu broni oraz zwołaniu Konferencji Pojednania Narodowego, które nie zakończyło jednak wojny domowej.

Oddziały Aidida (który samozwańczo ogłosił się prezydentem) podjęły walkę ze zwolennikami Mahdiego Mohammeda i zaatakowały stacjonujące w Somalii wojska ONZ. Oprócz Libii i Sudanu żadne państwo na świecie nie uznało praw Aidida do sprawowania władzy. W lipcu 1996 Aidid zmarł wskutek ran odniesionych podczas ulicznej bitwy. Urząd prezydenta przejął jego syn, były żołnierz amerykańskiej piechoty morskiej, Husajn, jednak sytuacja w kraju wciąż była niestabilna. Brak jednolitej władzy i ciągłe walki o władzę sprzyjały rozwinięciu się w Somalii organizacji terrorystycznej Osamy ben Ladena. W sierpniu 2000 został utworzony tymczasowy 245-osobowy parlament somalijski, funkcjonujący poza krajem. Jego utworzenie możliwe było dzięki porozumieniu 1200 delegatów reprezentujących główne klany i plemiona Somalii. 26 sierpnia 2000 prezydentem Somalii został Abdoulkassim Salat Hassan.

Ustrój polityczny

Republika wielopartyjna. Od 1991, w wyniku trwającej od 1981 wojny domowej, parlament został zawieszony, a władzę sprawuje Kongres Zjednoczonej Somalii.

Gospodarka

Podstawą gospodarki Somalii jest rolnictwo obejmujące ok. 2% powierzchni, głównie tereny pomiędzy dwoma rzekami kraju (Dżuba i Uebi Szebeli). Uprawia się: kukurydzę, sorgo, orzeszki ziemne, banany, trzcinę cukrową. Rozwinięta koczownicza hodowla bydła, owiec, kóz dająca ok. 2/3 wartości eksportu. Rozwija się rybołówstwo. Przemysł nastawiony na przetwórstwo produktów rolnych oraz rafinację importowanej ropy naftowej. Somalia jest jednym z niewielu światowych eksporterów kadzidła.

Dochód narodowy 600 USD na 1 mieszkańca (1999). Struktura zatrudnienia: rolnictwo - 71,8%, usługi - 18,7%, przemysł - 9,5%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie żywiec (56,7%) i banany (26,7%) do Włoch (28,7%), Arabii Saudyjskiej (23,4%) i Jemenu (19,1%), importuje się ropę naftową (33,1%), dobra inwestycyjne (20,9%), żywność (10,5%) z Włoch (30,8%), Holandii (8,8%) i Bahrajnu (6%). Obroty w handlu z zagranicą - eksport: 187 mln USD, import: 327 mln USD (1998).

---