ZESTAW VII

1. TEORIA PRZEDMIOTU PROCESU WG ŚLIWIŃSKIEGO

Przedmiotem procesu karnego jest roszczenie przysługujące państwu w stosunku do sprawcy przestępstwa (ius puniendi). Każdy poszczególny proces ma na celu orzeczenie o roszczeniach wynikających ze zdarzenia faktycznego, przedstawiające się jako czyn karalny człowieka. Roszczeniem tym jest uprawnienie państwa do zastosowania kar oraz środków zabezpieczających lub wychowawczych.

Krytykowana ze względu na posługiwanie się terminem roszczenie, które jest sporne na gruncie prawa cywilnego. Jendnak przede wszystkim nie można przyjąć teorii, że przedmiot procesu łączy się ze stosunkiem materialnokarnym. Przyjęcie teorii Śliwńskiego oznaczałoby, że przedmiot procesu istniałby tylko wtedy, gdy rzeczywiście nastąpiło naruszenie prawa karnego materialnego. A przecież nie zawsze tak jest. Czasem zdarza się, że w którymś etapie postępowania okazuje się że nie popełniono przestępstwa i należy postępowanie umorzyć albo uniewinnić oskarżonego. Na gruncie teorii Śliwińskiego takie postępowanie jest od początku bezprzedmiotowe, a przecież bez tego postępowania nie doszlibyśmy do takich wniosków, więc jakiś przedmiot był i jest mimo umorzenia czy uniewinnienia.

2. OBRAZA PRAWA MATERIALNEGO JAKO PRZYCZYNA ODWOŁAWCZA

Może dotyczyć wydania orzeczenia z naruszeniem prawa karnego materialnego jak i prawa cywilnego. Inaczej niż w przypadku obrazy procedury nie musi mieć ona wpływu na treść orzeczenia. Wystarczy, że prawo materialne zostanie naruszone i jest to przesłanka do wniesienia środka odwoławczego. Może dotyczyć także obrazy prawa materialnego państwa obcego jeśli jest stosowane w postępowaniu. Naruszenie prawa materialnego jest następstwem błędnych ustaleń faktycznych, czyli ma charakter wtórny. Przyjmuje się więc, że o naruszeniu prawa karnego materialnego jako przyczynie odwoławczej można mówić w wypadku prawidłowych ustaleń faktycznych mieszczących się w zaskarżonym orzeczeniu. Jeśli ustalenia są błędne należy uchylić orzeczenie na podstawie art. 438 pkt 3 (a nie pkt 1). Nie wymaga się natomiast istnienia związku między naruszeniem prawa a treścią orzeczenia (jak to ma miejsce w przypadku uchybień proceduralnych oraz błędów w ustaleniach faktycznych). Obraza przepisów prawa karnego materialnego uwzględniana jest z urzędu poza granicami środka odwoławczego (art. 455), może też spowodować rażącą niesprawiedliwość orzeczenia (art. 389).

Naruszenia prawa materialnego przybierają najczęściej postać:

- uchybienia w stwierdzeniu przestępczości czynu obejmując przypadki skazania sprawcy mimo, że czyn nie zawiera ustawowych znamion, ustawa określa że sprawca nie popełnia przestępstwa lub nie podlega karze;

- uchybienia w zakresie kwalifikacji prawnej czynu (zastosowanie błędnego przepisu do ustalonego stanu faktycznego);

- uchybienia w zakresie konsekwencji prawnej czynu (orzeczono karę powyżej lub poniżej zagrożenia ustawowego, orzeczono karę której nie można było wymierzyć);

przypadki naruszenia prawa cywilnego:

- przy rozpoznawaniu powództwa cywilnego,

- przy zasądzaniu odszkodowania z urzędu,

- przy orzekaniu o naprawianiu szkody,

- przy rozstrzygnięciu przez sąd karny odszkodowania za niesłuszne ukaranie i niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.

3. DEWOLUTYWNOŚĆ

Wniesienie środka odwoławczego powoduje przekazanie sprawy do rozpoznania organowi wyższej instancji.

bezwzględna - wniesienie środka odwoławczego w każdym przypadku pociąga za sobą konieczność przekazania sprawy do rozpoznania wyższej instancji (apelacja, wznowienie, kasacja);

względna - rozpoznanie środka odwoławczego w tej samej instancji (zażalenie);

spłaszczona/pozioma - rozpoznanie zażalenia przez inny skład sądu odwoławczego (zażalenie na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia, zażalenie na postanowienie o przeprowadzenie obserwacji, o zastosowaniu środka zapobiegawczego lub nałożeniu kary porządkowej wydane w toku postępowania odwoławczego) lub rozpoznania zażalenia na zarządzenie prezesa sądu przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy (zażalenie na zarządzenie prezesa sądu o zwrocie aktu oskarżenia w celu usunięcia braków formalnych).

4. OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY NIESUBSYDIARNY

W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony ma możliwość działania jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego obok oskarżyciela publicznego, który wniósł akt oskarżenia do sądu. Pokrzywdzony do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej jest uprawniony do złożenia oświadczenia, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Oświadczenie może złożyć ustnie lub pisemnie, ma charakter konstytuujący. Zatem przystąpienie pokrzywdzonego do procesu w charakterze oskarżyciela posiłkowego nie wymaga zgody sądu a następuje z mocy prawa po złożeniu oświadczenia.

Sąd jedynie bada czy osoba skłądająca oświadczenie ma legitymację procesową i czy zostało złożone do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Jeżeli nie zostały spełnione powyższe prezesłanki sąd wydaje postanowienie, że pokrzywdzony nie może brać udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, na które zgodnie z art. 56§3 zażalenie nie przysługuje.

Oskarżyciel posiłkowy nie traci swoich uprawnień wskutek odstąpienia oskarżyciela publicznego od oskarżenia. W takiej sytuacji pozostaje jedynym oskarżycielem w sprawie o przestępstwi ścigane z oskarżenia publicznego.

W postępowaniach z oskarżenia prywatnego instytucja oskarżyciela posiłkowego ma miejsce w razie ingerencji prokuratora w postępowanie już wszczęte (wówczas prokurator niejako spycha oskarżyciela prywatnego na bok). Tak samo w sytuacji wszczęcia przez prokuratora postępowania ściganego z oskarżenia prywatnego, gdzie pokrzywdzony może przystąpić do procesu jako posiłkowy.

5. OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY SUBSYDIARNY

Pokrzywdzony może występować w sprawach ściganych z oskarżenia publicznego jako oskarżyciel posiłkowy zamiast oskarżyciela publicznego, który nie wniósł aktu oskarżenia. Jest to przejaw zasady legalizmu w procesie. Kiedy prokurator odmawia wszczęcia lub umarza postępowanie przygotowawcze, pokrzywdzony może zaskarżyć te decyzji zażaleniem do SĄDU. Sąd po rozpoznaniu zażalenia utrzymuje zaskarżone postanowienie w mocy albo je uchyla, wskazując okoliczności, które należy wyjaśnić lub czynności, które należy przeprowadzić.

Jeżeli sąd zaskarżone postanowienie utrzyma w mocy, odpada możliwość wniesienia skargi subsydiarnej.

Jeżeli prokurator po uchyleniu zaskarżonego postanowienia wydaje ponownie postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego, pokrzywdzony ma dwie możłiwości:

- może zaskarżyć to postanowienie do sądu na zasadach ogólnych,

- może wnieść do sądu akt oskarżenia (o czym powinien być pouczony) - skargę subsydiarną.

Akt oskarżenia powinien zostać złożony w sądzie w ciągu 1 miesiąca od doręczenia mu powiadomienia o ponownym postanowieniu. Termin ten ma charakter prekluzyjny (choć powinien być zawity aby w uzasadnionych przypadkach można było go przywrócić). Powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata. Do aktu oskarżenia załącza się po jednym odpisie dla oskarżonego i prokuratora. Podlega badaniu na zasadach ogólnych czy spełnia warunki formalne.

Oskarżyciel posiłkowy korzysta z uprawnień strony w postępowaniu.

Oskarżyciel posiłkowy może odstąpić od oskarżenia jednak nie może od niego później z powrotem przystąpić. Do postępowania zainicjowanego skargą subsydiarną może przystąpić także prokurator, jednak wówczas korzysta z uprawnień rzecznika interesu publicznego nie ograniczając uprawnień oskarżyciela posiłkowego.

Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu procesu. Osoby najbliższe mogą na każdym etapie postępowania przystąpić jako oskarżyciele posiłkowi uboczni (jeśli oskarżyciel posiłkowy występował jako jedyny oskarżyciel w sprawie - zawiesza się postępowanie - a osoby najbliższe mają 3 miesiące od śmierci na przystąpienie do oskarżenia, w przeciwnym wypadku sąd umarza postępowanie).

Jeśli prokurator zainicjuje postępowanie prywatnoskargowe a później odstąpi od oskarżenia, pokrzywdzony może w terminie zawitym 14 dni od poinformowania go od odstąpienia, wnieść do sądu akt oskarżenia i występować jako oskarżyciel posiłkowy subsydiarny. Jeśli natomiast tego nie zrobi, sąd umorzy postępowanie.

6. SWOBODA WYPOWIEDZI PODCZAS PRZESŁUCHANIA

Przesłuchanie jest sposobem przeprowadzenia dowodów z osobowych źródeł dowodowych.

Ogólne reguły przesłuchania:

- swoboda wypowiedzi składającego wyjaśnienia lub zeznania,

- porządek przesłuchania,

- zakaz substytuowania zeznań lub wyjaśnień treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych,

- zakaz zadawania osobie przesłuchiwanej pytań sugerujących treść odpowiedzi.

Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności. Jednocześnie należy pilnować porządku przesłuchania (dopiero po spontanicznej wypowiedzi można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia i kontroli zeznań).

Zgodnie z zasadą rzetelności procesu i lojalności organów procesowych, został wprowadzony zakaz wyłączania swobody przesłuchania w naturalnych warunkach przesłuchania (wielogodzinne przesłuchania, brak przerw, doprowadzanie do zupełnego wyczerpania osoby przesłuchiwanej) jak również poprzez stosowanie dodakowych środków oddziaływania:

- wpływania za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej (bicie, torturowanie, zastraszanie),

- stosowanie hipnozy,

- stosowanie środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanego albo mających na celu kontrolowanie nieświadomych reakcji jej organizmu (narkoanaliza, badania poligraficzne).

7. KTO MOŻE ODMÓWIĆ ODPOWIEDZI NA POSZCZEGÓLNE PYTANIA?

Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, gdy jej udzielenie mogłoby narazić jego lub osobę najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Nie jest jednoznaczne z odmową zeznań, ponieważ w takiej sytuacji świadek ma obowiązek zeznawać, może tylko uchylić się od udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania. Przewodniczący składu sądzącego będzi mógł ustalić na podstawie wstępnego zapoznania się ze sprawą czy zachodzi taka konieczność. Jeżeli zachodzi, to powinien pouczyć świadka o możłiwości uchylenia się od odpowiedzi na to pytanie. Świadek nie ma obowiązku uzasadniania swojej postawy. Prawo odmowy odpowiedzi na pytanie obejmuje także współsprawcę występującego w charakterze świadka p-ko drugiemu współsprawcy.

8. ZWOLNIENIE OD ZŁOŻENIA ZEZNANIA LUB ODPOWIEDZI NA PYTANIE

Podstawą zwolnienia świadka jest pozostawanie świadka w szczególnym bliskim stosunku z oskarżonym. Nie dotyczy to stosunku pokrewieństwa, małżeństwa, powinnowactwa lub przysposobienia ani pozostawania w faktycznym wspólnym pożyciu (prawo odmowy zeznań).

Chodzi tu np o faktyczną opiekę nad osobą kaleką. O tym czy taki stosunek zachodzi decyduje organ procesowy w postępowaniu przygotowawczym lub głównym.

9. PRAWO ODMOWY ZEZNAŃ

Przysługuje osobom najbliższym w stosunku do oskarżonego. Taka osoba sama decyduje czy skorzysta z tego prawa czy będzie zeznawać, więc ustawa nie zabrania takiej osobie do występowania w charakterze świadka a jedynie daje jej taką możliwość.

Osobą najbliższą jest: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinnowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca w faktycznym pożyciu. Uprawnienie to nie wygasa w razie ustania stosunku małzeństwa czy przysposobienia. Jest to krąg zamknięty.

Jeżeli świadek skorzystał z prawa odmowy zeznań we wcześniejszym stadium procesu, na rozprawie może swoje zdanie zmienić i wyrazić gotowośc zeznawania.

Poprzednio złożone zeznania i wyjaśnienia nie mogą służyć jako dowód.

Moment przystąpienia do pierwszego przesłuchania jest ostateczny dla skorzystania przez świadka z przysługującego mu uprawnienia.

Prawo do odmowy przysługuje zarówno osobie pełnoletniej jak i maloletniej, która nie musi działać tutaj przez swojego przedstawiciela.

10. ZAKAZ PRZESŁUCHANIA ŚWIADKA ZE WZGLĘDU NA TAJEMNICĘ SŁUŻBOWĄ I ZAWODOWĄ

Osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy. Zwolnienie powinno przybrać formę postanowienia. Uprawnienia tego nie posiadają pozostałe organy ścigania np. organy policji. Przesłuchanie świadka w ten sposób zwolnionego następuje na rozprawie z wyłączeniem jawności.

Odrębna regulacja dotyczy zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcowskiej, lekarskiej, dziennikarskiej. Mogą yć przesłuchane w charakterze świadka co do faktów objętych tajemnicą tylko, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona za pomocą innego dowodu. O przesłuchaniu lub zwolnieniu tych osób decyduje tylko i wyłącznie SĄD postanowieniem, na które przysługuje zażalenie.

11. ZAKAZ PRZESŁUCHANIA OBROŃCY

Zakaz wynikający z potrzeby zagwarantowania pełnego zaufania oskarżonego do swojego obrońcy, co umożliwia nieskrępowaną realizację prawa do obrony. Zakaz ten jest skierowany do wszystkich organów procesowych, więc obowiązuje zarówno w postępowaniu przygotowawczym jak i sądowym. Pod pojęciem obrońca kryje się adwokat występujący w tym charakterze w postępowaniu karnym, ale również adwokata, który udzielił porady prawnej oskarżonemu czy działającego po zatrzymaniu osoby podejrzanej. Jest to zakaz bezwględny (nie może być uchylony nawet na wniosek oskarżonego) i obejmuje wszystkie informacje, które obrońca/adwokat uzyskał w związku z pełnioną rolą zarówno od oskarżonego jak i innych osób. Nie obejmuje jednak wiadomości uzyskanych przed wstąpieniem w rolę obrońcy/adwokata w tym postępowaniu.

12. CZY NA PROKURATORZE CIĄŻY CIĘŻAR DOWODZENIA?

Prawny obowiązek dowodzenia = formalny ciężar dowodowy. Jest następstwem obowiązywania zasady domniemania niewinności oskarżonego.

Obowiązek dowodzenia jest obowiązkiem prawnym, który ciąży wyłącznie na organach procesowych.

Jest to obowiązek przeprowadzania wszystkich dowodów mających istotne znaczenie dla sprawy przemawiających zarówno przeciw oskarżonemu jak i za nim.

Spoczywa przede wszystkim na sądzie, który powinien dążyć do wszechstronnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności, bez względu na aktywność stron lub jej brak.

Dotyczy również oskarżyciela publicznego oraz organów ścigania (postępowanie przygotowawcze).

Oskarżonemu przysługuje uprawnienia dowodzenia ale nie ciąży na nim obowiązek i jego bierność nie może pociągać negatywnych skutków dla niego. Prawny obowiązek dowodzenia nie odnosi się również do oskarżyciela prywatnego, posiłkowego ani powoda cywilnego.

Uważa się, że obrońca oskarżonego ma prawny obowiązek dowodzenia okoliczności korzystnych dla oskarżonego.

Ciężar dowodowy w znaczeniu materialnym - obciąża stronę, która jest dotknięta niekorzyścią płynącą z braku dowodu lub niedowiedzenia określonej okoliczności. Niekorzyść ta obciąża stronę czynną, czyli oskarżyciela i powoda cywilnego.

Jedynie w sprawach o pomówienie ciężar dowodowy może obciążać oskarżonego (nieprzeprowadzenie dowodu prawdy).

ZESTAW XII

1. PODSTAWY PORĘCZEŃ

Poręczenie - środek zapobiegawczy o charakterze nieizolacyjnym, który ma zapewnić stawienie się oskarżonego na każde wezwanie oraz powstrzymywanie się od utrudniania postępowania. Jeśli poręczenie nie wystarczy można zastosować tymczasowe aresztowanie.

Rodzaje poręczeń:

- majątkowe,

- społeczne,

- osoby godnej zaufania.

Postanowienie sądu lub prokuratora określające wysokość, rodzaj i warunki poręczenia.

Bierze się pod uwagę:

- sytuację majątkową oskarżonego lub składającego poręczenie,

- wysokość wyrządzonej szkody,

- charakter popełnionego czynu.

2. WARUNKI ZASTOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH

1. materialne:

- istnienie odpowiedniej podstawy dowodowej - zebrane w sprawie dowody przeciw oskarżonemu wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przez niego przestępstwa,

- istnienie podstawy środka zapobiegawczego - stan przewidziany ustawą pozwalający na stosowanie środka zapobiegawczego.

2. formalne:

- legitymacja organu procesowego,

- przesłuchanie przed zastosowaniem środka zapobiegawczego przez ten organ który go stosuje (chyba, że to niemożliwe),

- wydanie decyzji w formie postanowienia.

3. REFORMATIONIS IN PEIUS

Zakaz przełamania kierunku środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego. Instytucja gwarantująca prawo oskarżonego do zaskarżania błędnego orzeczenia (gdyby nie istniał ten zakaz oskarżony nie zaskarżałby orzeczeń z obawy przed zmianą na jego niekorzyść). Gwarancja procesowa oskarżonego, że w wyniku zaskarżenia orzeczenia na jego korzyść nie zostaną zwiększone dolegliwości oznaczone w zaskarżonym orzeczeniu. Zakaz ten nie działa gdy obok wniesionego środka odwoławczego na korzyść został wniesiony także na niekorzyść.

Zakaz reformationis in peius obowiązuje w postaci:

- zakazu bezpośredniego - adresowanego do sądu odwoławczego; można orzec na niekorzyść oskarżonego tylko gdy wniesiono środek na niekorzyść i tylko w granicach zaskarżenia;

- zakazu pośredniego - adresowanego do sądu rozpoznającego w postępowaniu ponownym.

Obowiązują także w kasacji wniesionej tylko na korzyść oraz we wznowieniu postępowania.

W wypadku wniesienia środka odwoławczego przez oskarżyciela lub pełnomocnika na niekorzyść oskarżonego, ograniczenie zakazu reformationis in peius obejmuje tylko zakres wynikający z podniesionych zarzutów.

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu orzec na niekorzyśc oskarżonego tylko, gdy wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść.

Zakaz reformationis in peius nie obejmuje sprzeciwów i quasi-sprzeciwów.

Ograniczenie zakazu reformationis in peius (gdy sąd I instancji orzekł z zastosowaniem):

- łagodząc karę orzeczoną wobec sprawcy współdziałąjącego z organami ścigania,

- stosując łagodniejsze sankcje w zamian za przekazanie określonych informacji przez sprawcę przestępstwa skarbowego,

- skazując sprawcę na karę przez niego zaproponowaną lub z nim uzgodnioną,

- skazując sprawcę przestępstwa lub wykroczenia skarbowego wyrażającego zgodę na orzeczenie określonych kar i środków probacyjnych.

4. ZMIANA KWALIFIKACJI PRAWNEJ NA ROZPRAWIE

Z funkcji programowej aktu oskarżenia wynika, że sąd rozpoznaje sprawę w granicach oskarżenia, a więc co do oznaczonego oskarżonego i określonego czynu w akcie oskarżenia.

Wyjątkami są przedmiotowe rozszerzenia oskarżenia, które są dopuszczalne.

Zarzucony czyn wyznacza przedmiotowe rozpoznanie sprawy. Sąd nie jest związany opisem czynu ani zastosowaną kwalifikacją prawną. Niezmienny musi być jednak czyn co do którego wniesiono akt oskarżenia.

Zmiana kwalifikacji prawnej może być pierwotna lub wtórna.

Pierwotna zmiana kwalifikacji prawnej czynu - nie wiąże się ze zmianą ustaleń faktycznych, a tylko z będną kwalifikacją prawną.

Wtórna zmiana - zmiana w zakresie ustaleń faktycznych pociąga za sobą zmianę kwalifikacji prawnej.

Sąd nie jest związany kwalifikacją prawną czynu, może ona być zmieniana wskutek ustaleń lub ocen sądu.

Zmiana kwalifikacji prawnej czynu na rozprawie jest dopuszczalna tylko w granicach oskarżenia (co do przedmiotu procesu wyznaczonego aktem oskarżenia). Nie może zatem spowodować modyfikacji przedmiotu procesu.

Czyn oskarżonego może być zakwalifikowany na podstawie innego przepisu prawa karnego materialnego, jednak tylko w granicach oskarżenia, a o zamierzanej zmianie należy powiadomić strony obecne na rozprawie w formie postanowienia sygnalizującego (przejaw zasady lojalności organu procesowego).

ZESTAW XIII

1. SPRZECIWY I QUASI-SPRZECIWY

Charakteryzują się:

- skargowością - są formą skargi;

- brakiem dewolutywności - rozpatrywany przez organ, który wydał zaskarżone orzeczenie w pierwszej instancji;

- kasacyjnością - wniesienie sprzeciwu powoduje utratę mocy prawnej przez zaskarżone orzeczenie, a sprawa toczy się przed organem pierwszoinstancyjnym.

Sprzeciwy i quasi-sprzeciwy:

- od wyroku zaocznego - wnosi oskarżony usprawiedliwiając swoją nieobecność na rozprawie. Może być załączony wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu. Uwzględnienie sprzeciwu powoduje wyznaczenie ponownej rozprawy. Wyrok zaoczny traci moc prawną gdy oskarżony lub jego obrońca stawi się na rozprawie;

- sprzeciw od wyroku nakazowego - przysługuje oskarżonemu i oskarżycielowi do sądu, który wydał wyrok nakazowy w terminie zawitym 7 dni od doręczenia wyroku. Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu jeżeli został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną. w razie wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych. sprzeciw może być cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Sąd rozpoznający sprawę nie jest związany treścią wyroku nakazowego. Jeśli nie wniesiono sprzeciwu lub sprzeciwu cofnięto wyrok staje się prawomocny;

- żądanie rozpoznania sprawy zgłoszone przez oskarżonego w razie umorzenia postępowania karnego z powodu abolicji - z chwilą zgłoszenia żądania postanowienie o umorzenie postępowania traci moc prawną.

2. WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA

Pozwala ustalić, który sąd ma rozpoznać sprawę w pierwszej instancji. Kryterium, za pomocą którego ustalony zostaje organ odpowiedniego szczebla w ramach hierarchii sądów do rozpoznania sprawy. Ustalenie czy w pierwszej instancji ma rozpoznawać sąd rejonowy czy okręgowy. Zasadą jest rozpoznawanie spraw w I instancji przez sąd rejonowy.

Właściwość sądu okręgowego:

- stała - przestępstwa o większym ładunku społecznej szkodliwości czynu,

- ruchoma - właściwość z przekazania (sąd apelacyjny na wniosek sądu rejonowego może przekazać sprawę sądowi okręgowemu jako I instancji ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy).

3. KASACJA PODMIOTÓW SZCZEGÓLNYCH W RAMACH 521

Odrębny tryb wnoszenia kasacji przez Prokuratora Generalnego, RPO i RPD.

Wymienione organy mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie bez względu na stadium i instancję oraz niezależnie od terminu do wniesienia kasacji przewidzianego dla stron bezpośrednio do SN.

Ograniczenia:

- niedopuszczalne jest wniesienie kasacji od orzeczenia SN, które zapadło w wyniku rozpoznania kasacji (bezwzględny zakaz superkasacji),

- kasację w stosunku do tego samego czynu tego samego oskarżonego można wnieść tylko raz (ne bis in idem),

- niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia.

Wydaje się, że dopuszczalne jest zwrócenie się stron do powyższych podmiotów o wniesienie kasacji gdy ich kasacja jest niedopuszczalna lub nie odniosła zamierzonego skutku.

RPD może wnieść kasację jeśli doszło do naruszenia praw dziecka.

4. ODDALENIE WNIOSKU DOWODOWEGO

Wprowadzenie dowodu na wniosek odgrywa większą rolę w postępowaniu głównym niż przygotowawczym. W PP wnioseki dowodowe mogą składać pokrzywdzony i podejrzany oraz ich przedstawiciele.

Natomiast w postępowaniu głównym mamy doczynienia z dwiema grupami dowodów. Pierwsze są zamieszczone w wykazie dowodów dołączonym do aktu oskarżenia. Zostały one już wprowadzone do postępowania w stadium PP i nie wymagają odrębnej decyzji o ich dopuszczeniu w postępowaniu głównym.

Drugą grupą są dowody wnioskowane przez pozostałe strony procesu oraz przez oskarżyciela po wniesieniu aktu oskarżenia. Są to właściwe wnioski dowodowe stanowiące żądanie stron lub ich przedstawicieli albo podmiotu, który uzyskał korzyść w związku z przestępstwem, zgłoszone organowi kierującemu procesem. Wniosek o dowodowy może być zgłoszony ustnie lub pisemnie na rozprawie i poza nią.

Wniosek dowodowy powinien zawierać:

- określenie tezy dowodowej (okoliczność),

- oznaczenie dowodu, za pomocą której teza ma być potwierdzona,

- określenie sposobu przeprowadzenia dowodu.

Przesłanki oddalenia wniosku dowodowego:

- przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne (bezwzględny zakaz dowodowy, dowód w ogóle niedopuszczalny),

- okoliczność nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (niewątpliwie),

- okoliczność jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,

- dowód nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,

- dowodu nie da się przeprowadzić,

- wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

Oddalenie wniosku dowodowego nastepuje postanowieniem, na które nie przysługuje zażalenie.

Zarzut niesłusznego nieuwzględnienia wniosku dowodowego może zostać podniesiony w apelacji od wyroku.

Postanowienie o oddaleniu wniosku dowodowego jest decyzją odwołalną choćby nie zmieniły się okoliczności.

Zakaz antycypacji dowodu - nie można z góry oceniać dowodu negatywnie i oddalać przed jego przeprowadzeniem.

Jeśli nie ma podstaw do oddalenia wniosku dowodowego powinna zapaść decyzja pozytywna w postaci:

- zarządzenia prokuratora - PP,

- postanowienia prokuratora - PP (dopuszczenie opinii biegłego),

- zarządzenia prezesa sądu - przygotowanie do rozprawy głównej,

- zarządzenie przewodniczącego składu - inna strona się nie sprzeciwiła dopuszczeniu dowodu,

- postanowienie sądu - pozostałe przypadki.

5. WŁAŚCIWOŚĆ Z ŁĄCZNOŚCI SPRAW

Postać właściwości szczególnej ze względu na zawiłość sprawy. Występuje w sprawach złożonych, gdzie mamy do czynienia z kilkoma czynami. Złożoność sprawy może być wynikiem łączności podmiotowej (kilka przestępstw jednej osoby - rozpoznaje sąd, który pierwszy wszczął postępowanie albo sąd wyżśzego rzędu), przedmiotowej (jedno przestępstwo kilku oskarżonych - sąd właściwy dla sprawców głównych jeżeli postępowanie toczy się jednocześnie) i podmiotowo-przedmiotowej.

Właściwość z łączności nie jest pozostawiona swobodnej ocenie, nie wymaga się wydania osobnego postępowania. Wyłączenie pojedynczej sprawy i jejosobne rozpoznania wymaga wydania postanowienia (okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie sprawy). Po wyłączeniu sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.

6. WŁAŚCIWOŚĆ Z PRZEKAZANIA

Wyjątek od właściwości miejscowej. Stwarza możliwośc przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu w stosunku do tego, który jest właściwy miejscowo.

1. większość osób, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkuje z dala od sądu właściwego a blisko sądu któremu ma być sprawa przekazana,

2. upoważenienie dla SN do przekazania sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości,

3. z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy jest niemożliwe,

4. rozpoznanie sprawy w sądzie właściwym nie jest możliwe w terminie zabezpieczającym uniknięcie przedawnienie karalności.

ZESTAW XIV

1. WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA

Właściwość obejmująca zakres czynności należących do kompetencji sądu.

Sądu rejonowego - orzekanie w I instancji, rozpatrywanie zażaleń na postanowienia prokuratora, udzielanie pomocy sądowej,

Sądu okręgowego - orzekanie w I instancji, orzekanie w II instancji, orzekanie w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne ukaranie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, orzekanie o wznowieniu oraz inne czynności określone w ustawie,

Sądu apelacyjnego - rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń i zarządzeń wydanych przez SO, orzekanie w innych sprawach.

2. REGUŁY PRZESŁUCHANIA

- swoboda wypowiedzi składającego wyjaśnienia lub zeznania,

- porządek przesłuchania,

- zakaz substytuowania zeznań lub wyjaśnień treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych,

- zakaz zadawania pytań sugerujących treść odpowiedzi.

3. CECHY ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Skargowość - zainicjowanie postępowania odwoławczego na skutek wniesienia skargi etapowej,

Dewolutywność - przesunięcie postępowania do wyższej instancji; względna, bezwzględna i spłaszczona;

Suspensywność - wstrzymanie prawomocności / wykonalności orzeczenia; względna i bezwględna;

Reformatywność - merytoryczna kontrola orzeczenia,

Kasacyjność - uchylenie wydanego orzeczenia,

Dyspozycyjność - możliwość cofnięcia skargi do czasu wydania orzeczenia.

4. SZTUCZNA WIĘKSZOŚĆ

Sytuacja, w której podczas głosowania nad orzeczeniem pomimo istnienia nieparzystej liczby w składzie orzekającym, nie ma większości. Chodzi tu np. o orzekanie o wysokości kary, gdzie każdy głosuje za innym jej wymiarem.

Istnieją 2 przypadki sztucznej większości:

- zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przybliża się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości (np. skład 5 osobowy - głosowanie: 2, 5, 3, 4, 7 lat 7 przyłącza się do 5 <2 głosy ca 3>, a później do 4 lat <3 głosy ca 2>).

- sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami, wówczas głos przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego (sędzia przegłosowany co do winy wstrzymuje się od głosowania nad karą, a pozostali głosowali za 3 i 4 kara 3 lata pozbawienia wolności).

ZESTAW XV

1. ZDOLNOŚĆ PROCESOWA

Uprawnienie do stania się stroną procesu karnego. Ma charakter abstrakcyjny niezwiązany z konkretnym procesem. Nie ma tutaj znaczenia brak zdolności do osbistego dokonywania czynności w procesie. Występuje po stronie czynnej lub biernej.

Zdolność procesowa czynna - mają osoby fizyczne, prawne, instytucje państwowe i społęczne choćby nie miały osobowości prawnej.

Zdolność procesowa bierna - osoby fizyczne, które ukończyły lat 13; osoby prawne w zakresie ich odpowiedzialności (posiłkowej, w ramach odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zagrożone pod groźbą kary.

2. LEGITYMACJA PROCESOWA

Tytuł prawny do wystąpienia w konkretnym procesie w oznaczonej roli procesowej. Np. prokurator do występowania w wcharakterze oskarżyciela publicznego, pokrzywdzony do wystąpienia w roli oskarżyciela prywatnego, powoda cywilnego i oskarżyciela posiłkowego.

Nie jest równoznaczna ze zdolnością do podejmowania działań w procesie. Osoba mająca zdolność procesową i legitymację może nie mieć zdolności do działania w procesie np. pokrzywdzony małoletni.

Różni się od zdolności procesowej tym, że jest tytułem prawnym do występowania w konkretnym oznaczonym procesie karnym.

Np. adwokat posiada legitymację prawną do występowania w charakterze obrońcy oskarżonego po udzieleniu mu pełnomocnictwa. Adwokat i Radca Prawny mają legitymację do występowania w charakterze pełnomocnika.

3. DOMNIEMANIE

Wyróżniamy domniemania faktyczne i prawne.

Domniemania prawne - przepis prawa z jednym faktem wiąże istnienie innego faktu. A więc jeśli wykaże się istnienie podstawy domniemania, to z mocy przepisu prawa przyjmuje się istnienie następnika bez względu na to czy tak jest rzeczywiście / taka jest prawda czy nie.

1. znoszące przeciwdowód

2. nie znoszące przeciwdowodu

Domniemania faktyczne - rodzaj wnioskowania, w drodze którego na podstawie jednego ustalonego faktu wyciąga się wnioski o istnieniu innego faktu z uwagi na istnienie związku przyczynowego między nimi, który uzasadnia stosowanie wnioskowania opartego na prawdopodobieństwe.

4. WYROK ZAOCZNY

Wyrokowanie zaoczne stanowi zmodyfikowaną postać postępowania uproszczonego. Konstrukcja ta ma charakter fakultatywny, co oznacza, że wydanie wyroku zaocznego pozostaje w sferze uprawnień sądu.

Wymagane jest zachowanie przesłanek ogólnych i szczególnych dopuszczających postępowanie uproszczone oraz przesłanek dodatkowych warunkujących wydanie wyroku zaocznego.

Przesłanki postępowania uproszczonego:

- przeprowadzenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia legalnie i faktycznie,

- brak właściwości sądu wojskowego,

- brak pozbawienia wolności oskarżonego w jakiejkolwiek sprawie (poza zatrzymaniem),

- brak przesłanek do obrony obligatoryjnej (oskarżony głuchy, niemy, niewidomy, nieletni albo zachodzą uzasadnione podejrzenia co do jego niepoczytalności).

Przesłanki warunkujące wydanie wyroku zaocznego:

- niestawiennictwo oskarżonego i obrońcy na rozprawie o której zostali prawidłowo powiadomieni oraz brak wniosku oskarżonego o odroczenie rozprawy wraz z usprawiedliwieniem niestawiennictwa,

- możliwość odczytania wyjaśnień oskarżonego, możliwe rekwizycyjne przeprowadzenie dowodów,

- brak potrzeby orzeczenia tytułem środka zabezpeczającego innego środka niż przepadek przedmiotów (wymaga obecności oskarżonego).

Oprócz skazania wyrokiem zaocznym można także uniewinnić i umorzyć postępowanie.

Wyrok zaoczny podlega z urzędu doręczeniu oskarżonemu. W terminie 7 dni od doręczenia oskarżony może wnieść sprzeciw wraz z usprawiedliwieniem swojej nieobecności.

Do sprzeciwu można załączyć wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia w razie nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu, który daje możliwość wniesienia apelacji (konwersja).

Odmowa przyjęcia sprzeciwu - rozstrzygnięcie formalne w drodze zarządzenia prezesa sądu, na które przysługuje zażalenie; wniesiony po upływie terminu lub przez osobę nieuprawnioną albo nie usprawiedliwiono nieobecności i nie uzupełniono braków w terminie 7 dniowym.

Nieuwzględnienie sprzeciwu - rozstrzygnięcie merytoryczne w formie postanowienia sądu, na które przysługuje zażalenie; uznanie nieobecności oskarżonego na rozprawie za nieusprawiedliwoną.

5. ROZSTRZYGNIĘCIA W PRZEDMIOCIE WNIOSKU O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

1. Pozostawienie wniosku bez rozpoznania

2. Oddalenie wniosku

3. Orzeczenie o wznowieniu postępowania

- uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (nie przysługuje środek odwoławczy) - wznowienie na korzyść oskarżonego, po jego śmierci lub istnieje podstawa do zawieszenia postępowania - obrona z urzędu (zarządzenie prezesa sądu),

- uchylenie zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie oskarżonego - nowe fakty lub dowody wskazują, że skazanie jest oczywiście niesłuszne / umorzenie postępowania (wyrokiem - przysługuje apelacja chyba że orzekał SN).

Obowiązuje zakaz reformationis in peius. Możliwe przełamanie kierunku tylko na korzyść.

6. WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA

Pozwala na ustalenie, który spośród sądów tego samego rzędu jest uprawniony i zobowiązany do orzekania w konkretnej sprawie. Imiennie sąd uprawniony.

- kryterium I stopnia - miejsce popełnienia przestępstwa (miejsce gdzie sprawca działał lub zaniechał działania do którego był zobowiązany albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub wg zamiaru sprawcy miał nastąpić); sąd macierzystego portu statku; reguła wyprzedzenia - właściwy ten z sądów w którego okręgu jako pierwsze wszczęto postępowanie przygotowawcze;

- kryterium II stopnia - sąd w którego okręgu: ujawniono przestępstwo, ujęto oskarżonego, oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał,

- kryterium III stopnia - sąd właściwy dla dzielnicy śródmieście miasta stołecznego Warszawa.

7. PRZEDMIOTOWE ROZSZERZENIE OSKARŻENIA

Rozszerzenie oskarżenia na rozprawie przeciwko temu samemu oskarżonemu o inny czyn (proces wpadkowy).

Jest dopuszczalne przy zastosowaniu następujących przesłanek:

1. okoliczności, które wyszły na jaw na rozprawie, wskazują, że oskarżony dopuścił się innego czynu, oprócz objętego aktem oskarżenia,

2. oskarżyciel zarzuca na rozprawie popełnienie tego czynu i domaga się natychmiastowego rozszerzenia postępowania o ten czyn (zarzut w postaci ustnego oskarżenia),

3. oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie czynu w ramach nowego oskarżenia na tej samej rozprawie,

4. nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego.

ZESTAW V

1. NIEPODZIELNOSC I NIEZMIENNOSC PRZEDMIOTU PROCESU.

Niezmienność przedmiotu procesu - przedmiot procesu nie powinien ulegać zmianom w czasie biegu procesu. W postępowaniu przygotowawczym niezmienność przedmiotu procesu ma charakter względny, gdyż w razie potrzeby zarzucenia podejrzanemu popełnienia innego przestępstwa lub czynu w zmienionej istotnie postaci wydaje się nowe postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

Postępowanie przygotowawcze - charakter względny na podst. Art. 314 kpk - jeśli w toku śledztwa okaże się że podejrzanemu należy zarzucić czyn nie objęty wydanym uprzednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów albo czyn w zmienionej w istotny sposób postaci lub też, że czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu, wydaje się niezwłocznie nowe postanowienie ogłasza się je podejrzanemu oraz przesłuchuje się go.

Niepodzielność przedmiotu procesu oznacza że niedopuszczalne jest orzekanie o fragmentach tego samego przepisu w różnych procesach.

Kwestia odpowiedzialności określonej osoby za zarzucany czyn opiera się na 2 podstawach:

- Faktycznej - jest to stopień poinformowania organu procesowego o czynie przestępczym, jest to procesowa hipoteza czynu zarzucanego oskarżonemu

Art. 303 kpk - jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną.

Brak takiego podejrzenia skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania na podstawie art. 17 kpk § 1 pkt.1 kpk.

W śledztwie lub dochodzeniu konieczne jest istnienie wystarczających danych, pozwalających na skierowanie postępowania przeciwko określonej osobie art. 313 kpk - jeśli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza się je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie jest niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju.

-Wreszcie sporządzenie aktu oskarżenia następuje jeśli przeprowadzone postępowanie dostarcza podstaw do jego wniesienia art. 322 § 1 kpk - jeśli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia umarza się śledztwo bez konieczności uprzedniego zaznajomienia się z materiałami postępowania i jego zamknięcia.

W sprawach z oskarżenia prywatnego, w których nie wymaga się postępowania przygotowawczego poprzedzającego postępowanie sądowe, uproszczony akt oskarżenia powinien wskazywać osobę, zarzucany jej czyn oraz dowody na poparcie żądania ukarania określonej osoby za zarzucony jej czyn - art. 487 kpk - akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów na których opiera się oskarżenie.

2. WŁAŚCIWOŚC Z PRZEKAZANIA SPRAWY.

Stwarza ona możliwość przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu w stosunku do tego, który jest właściwy miejscowo do rozpoznania sprawy.

Cztery możliwości:

1. Art. 36 KPK - gdy większość osób, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkuje z dala od sądu właściwego, a blisko sądu, któremu sprawa ma być przekazana. Sąd właściwy może wówczas zwrócić się do sądu nad nim przełożonego o przekazanie sprawy temu drugiemu równorzędnemu sądowi.

2. Art. 37 KPK - zawiera upoważnienie dla SN do przekazania sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli tego wymaga dobro wymiaru sprawiedliwości. Np. duże wzburzenie w określonym środowisku

3. Art. 43 KPK - dotyczy skutków wyłączenia sędziów danego sądu

4. Art. 11a przep. Wpr. KPK - jeżeli rozpoznanie sprawy w sądzie miejscowo właściwym nie jest możliwe w terminie zabezpieczającym uniknięcie przedawnienia karalności określonego w art. 101 KK SA na wniosek właściwego sądu może przekazać taką sprawę innemu sądowi równorzędnemu.

3. ZDANIE ODRĘBNE.

Instytucja ta zapewnia sędziemu przegłosowanemu wyrażenie swego indywidualnego stanowiska. Sędzia przegłosowany może zgłosić zdanie odrębne, ale nie jest do tego zobowiązany.

Zdanie odrębne - powstaje w chwili podpisywania orzeczenia, kiedy sędzia przegłosowany zaznaczy na orzeczeniu swoje zdanie odrębne, zamieszczając przy swoim podpisie słowa: zdanie odrębne, zd. odr. lub votum separatum albo skrót c.v.s. (cum voto separato), podając w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie. Zdanie to może dotyczyć uzasadnienia orzeczenia. Wówczas zdanie to zaznacza się przy podpisaniu uzasadnienia.

Skutki procesowe złożenia zdania odrębnego:

1. Należy z urzędu sporządzić uzasadnienie wyroku

2. Uzasadnienie podpisuje cały skład sądzący

3. Składający zdanie odrębne dołącza w ciągu 7 dni jego uzasadnienie, nie dotyczy to ławników.

Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, także nazwisko członka składu sądzącego, który zgłosił zdanie odrębne, jeżeli wyraził na to zgodę.

4. ZMIANA KWALIFIKACJI PRAWNEJ CZYNU NA ROZPRAWIE.

Sąd w toku rozprawy nie jest związany ani opisem tego czynu, ani zastosowaną doń kwalifikacją prawną. W toku rozprawy może się okazać, że kształt czynu opisanego w akcie oskarżenia uległ modyfikacji na skutek ujawnionych okoliczności. Opis czynu musi więc być dostosowany do materiału dowodowego, wynikającego z rozprawy, pod jednym warunkiem, że chodzi o to samo zdarzenie co do którego wniesiono akt oskarżenia.

Kwalifikacja prawna - jest zastosowaniem normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, stanowiącego czyn przestępczy. Zmiana kwalifikacji może być pierwotna albo wtórna.

• Pierwotna - nie wiąże się ze zmianą ustaleń faktycznych, zostały one bowiem dokonane w sposób prawidłowy tylko błędnie zastosowano kwalifikację prawną.

• Wtórna - ma miejsce wówczas gdy zmiana dokonana w opisie zarzucanego oskarżonemu czynu pociąga za sobą zmianę jego kwalifikacji prawnej.

Sąd nie jest związany kwalifikacją prawną. Zmianę kwalifikacji prawnej na rozprawie przewiduje art. 399 KPK. Jest ona dopuszczalna tylko w granicach oskarżenia, a więc tylko co do przedmiotu procesu wyznaczonego aktem oskarżenia. Zmiana nie może zatem spowodować modyfikacji przedmiotu procesu. Czyn oskarżonego może być zakwalifikowany na podstawie innego przepisu prawa materialnego jednak tylko w granicach oskarżenia. O zmianie sąd powinien uprzedzić strony obecne na rozprawie. Ta notyfikacja powinna przybrać postać postanowienia sygnalizującego możliwość zakwalifikowania czynu na mocy innego, wskazanego w tym postanowieniu przepisu prawa materialnego.

Ustawa nakłada na sąd obowiązek sygnalizowania takiej możliwości stronom, aby umożliwić im zajęcie w tej kwestii stanowiska.

Na wniosek oskarżonego rozprawa może zostać przerwana w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony.

5.Odmowa przyjęcia powództwa cywilnego

Z powództwem cywilnym może wystąpić pokrzywdzony. Może to uczynić także zakład ubezpieczeń co do roszczeń z tytułu szkody wyrządzonej przestępstwem, jaką pokrył lub jest zobowiązany pokryć. Prokurator może wytoczyć powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego lub osoby wymienionej w art. 63 KPK albo popierać powództwo cywilne wniesione przez te osoby, jeżeli według jego oceny wymaga tego interes społeczny.

Powództwo cywilne w procesie może być zgłoszone nie później niż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego. Zgłoszenie powództwa następuje przez złożenie pisma procesowego nazwanego pozwem.

Powództwo cywilne może być zgłoszone w postępowaniu przygotowawczym, kiedy znana jest osoba podejrzanego. Zgłoszenie polega na złożeniu prowadzącemu postępowanie pisemnego pozwu. Od czasu zgłoszenia powództwa pokrzywdzony może złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczeń. W przedmiocie tego wniosku orzeka prokurator. Na postanowienie co do zabezpieczenie roszczenia przysługuje zażalenie do sądu.

W wypadkach umorzenia, zawieszenia postępowania przygotowawczego, pokrzywdzony może żądać przekazania pozwu sądowi właściwemu do rozpoznania spraw cywilnych w terminie 30 dni od daty doręczenia mu postanowienia zawierającego jedną z wyżej wymienionych decyzji.

Wniesienie pozwu do sądu lub w postępowaniu przygotowawczym nie jest równoznaczne z wszczęciem procesu adhezyjnego. Odmowa przyjęcia powództwa stanowi odmowę wszczęcia procesu adhezyjnego przed sądem karnym.

Sąd odmawia przyjęcia powództwa w wypadkach gdy:

1. Z mocy szczególnego przepisu powództwo cywilne jest niedopuszczalne

2. Roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutami

3. Powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną

4. To samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania

5. O roszczeniu tym prawomocnie przeczono

6. Po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego.

7. Złożono wniosek o którym mowa w art. 46 KK tj. wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody.

Jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym sąd wydaje postanowienie o przyjęciu powództwa cywilnego. Jest to równoznaczne z wszczęciem procesu adhezyjnego. W razie przyjęcia powództwa cywilnego zgłoszonego w postępowaniu przygotowawczym za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień zgłoszenia powództwa. Ma to takie znaczenie, że nie od dnia przyjęcia powództwa, lecz od dnia jego zgłoszenia następuje:

1. Przerwa biegu przedawnienia roszczeń

2. Pozostawienie dłużnika w zwłoce

3. Przejście powództwa o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na następców prawnych uprawnionego, jeżeli osoba uprawniona umrze po wniesieniu powództwa.

Powód cywilny może dowodzić istnienia tylko tych okoliczności, na których opiera swoje roszczenia, a więc faktów, które mają wpływ na podstawę i wysokość dochodzonych roszczeń.

Rozstrzygnięcia w zakresie powództwa cywilnego mogą przybrać postać merytoryczną lub formalną.

Merytoryczne rozstrzygnięcie - przejawia się jako zasądzenie lub oddalenie, albo częściowe zasądzenie i częściowe oddalenie powództwa cywilnego. Merytoryczne rozstrzygnięcie sądu jest możliwe tylko wówczas gdy oskarżony zostaje skazany.

Formalne rozstrzygnięcie - co do powództwa cywilnego przybiera postać pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania. Jest ono decyzją sądu odmawiającą merytorycznego rozstrzygnięcia powództwa cywilnego która jednak nie uniemożliwia pokrzywdzonemu dochodzenia tego samego roszczenia w procesie przed sądem cywilnym.

Pozostawienie powództwa bez rozpoznania ma miejsce:

1. W razie stwierdzenia jednej z okoliczności wymienionych w art. 65 KPK

2. Gdy materiał dowodowy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, a uzupełnienie tego materiału spowodowało by znaczną przewlekłość postępowania.

3. W razie uniewinnienia oskarżonego

4. W razie warunkowego umorzenia postępowania karnego

5. W razie bezwarunkowego umorzenia postępowania

6. Gdy powód cywilny zmarł, a żadna z uprawnionych osób nie wstąpiła w jego prawa.

ZESTAW II

1. ZASADA RZETELNOŚCI.

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą, przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie”

Zasada rzetelnego procesu w przebiegu procesu karnego oznacza konieczność:

- zachowania równości broni

- zapewnienie oskarżonemu prawa do obrony oraz posiadania tłumacza

- zachowania lojalności organów procesowych wobec uczestników postępowania

- rozstrzygnięcie w rozsądnym terminie

Zachowania lojalności organów procesowych wobec uczestników postępowania - mieści w sobie zakaz wprowadzania w błąd w jakikolwiek sposób uczestnika procesu, a z drugiej strony nakaz udzielania informacji nie tylko w sytuacjach wyraźnie w ustawie przewidzianych, ale także w każdym przypadku, gdy to może mieć dla niego znaczenie procesowe, z którego może nie zdawać sobie sprawy, zwłaszcza gdy działa bez pomocy adwokata.

Na organie procesowym prowadzącym proces obowiązek udzielania uczestnikom postępowania informacji prawnej.

Art. 300 KPK - przed pierwszym przesłuchaniem podejrzany powinien być pouczony o przysługujących mu uprawnieniach oraz o obowiązkach i konsekwencjach określonych wymienionymi przepisami. Brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla osoby, której to dotyczy. Po ogłoszeniu lub przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników procesu o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu. Istnieje również ogólne pouczenie podejrzanego przed pierwszym przesłuchaniem o jego uprawnieniach; pouczenie to powinno mieć postać pisemną.

Art. 16 par. 2 KPK - organ postępowania powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom informacji o ciążących obowiązkach i przysługujących im uprawnieniach także w wypadku, gdy ustawa wyraźnie tego obowiązku nie ustanawia.

Zasada ta wymaga też, aby proces był przeprowadzony w rozsądnym terminie, tzn. aby nie był przewlekły i stwarzał dla oskarżonego niewinnego możliwość zrehabilitowania się.

Zasadę tą można wyrazić w postaci dyrektywy nakładającej na organ prowadzący proces karny obowiązek udzielania uczestnikom informacji prawnej.

Zasada ta bywa określana w literaturze mianem fair trial - prof. Zgryzek uznaje to określenie za nieprecyzyjne.

2. BEZWZGLĘDNE ZAKAZY DOWODOWE.

Wykluczają możliwość zarówno wprowadzania, jak i przeprowadzania określonego dowodu w procesie karnym ze względu na oznaczony interes społeczny. Są one następstwem kolizji interesów społecznych.

Przeprowadzenie dowodu, zmierzającego do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, ogólnie odpowiada interesowi wymiary sprawiedliwości. Może ono jednak równocześnie godzić w inne, równie ważne dobro społeczne. Np. gdyby przeprowadzenie takiego dowodu naruszało tajemnicę adwokacką i inne.

W sytuacji kolizji interesów społecznych ustawodawca musi dokonywać wyboru między tymi dobrami, kierując się wyższą ich wartością. W tych wypadkach, w których przeprowadzenie dowodu mogłoby przynieść większą szkodę społeczną w porównaniu z korzyściami dla wymiaru sprawiedliwości, ustanawia się zakaz dowodzenia za pomocą określonego środka dowodowego.

Bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu charakteryzują się tym, że wyłączenie określonego dowodu z procesu dowodzenia jest absolutne. Dowód objęty takim zakazem jest w jego granicach niedopuszczalny. Należą do nich:

1. Zakaz przesłuchania obrońcy oskarżonego co do faktów, o których się dowiedział przy udzieleniu porady prawnej lub prowadząc sprawę.

2. Zakaz przesłuchania duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

3. Zakaz odczytania lub odtworzenia wcześniej złożonych zeznań, jeśli świadek skorzystał z prawa odmowy zeznań lub został zwolniony z obowiązku zeznań

4. Zakaz odczytania protokołu przesłuchania świadka, jeżeli osoba ta jest następnie przesłuchana w charakterze oskarżonego

3. COFNIĘCIE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO.

Wniesiony środek odwoławczy może być cofnięty. Obowiązujące przepisy nie przewidują żadnego terminu, w którym możliwe jest cofnięcie środka odwoławczego, stąd też cofnięcie skargi jest możliwe w całym postępowaniu odwoławczym, zarówno przed sądem I instancji jak i przed sądem II instancji.

Środek odwoławczy może cofnąć osoba, która go wniosła.

Wyjątki:

1. W niektórych wypadkach na skuteczne cofnięcie skargi przez osobę, która ją wniosła, konieczna jest zgoda oskarżonego. Dotyczy to środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego przez:

• Oskarżyciela publicznego

• Obrońcę oskarżonego

• Osoby z art. 76 KPK ( przedstawiciel ustawowy)

2. Oskarżony może cofnąć skargę odwoławczą wniesioną na jego korzyść z wyjątkiem:

• Skargi wniesionej przez oskarżyciela publicznego

• Wypadków przewidzianych w art. 79 KPK

Cofnięty środek odwoławczy nie traci mocy prawnej. Gdy chodzi o pozostawienie cofniętego zażalenia na postanowienie, to można przyjąć, że pomimo brzmienia art. 432 KPK kompetencję w tym zakresie należy przyznać organowi pierwszej instancji, jeżeli cofnięcie tej skargi nastąpiło właśnie na tym etapie, a zwłaszcza jeszcze przed przyjęciem wniesionego zażalenia. Jeżeli jednak rozstrzygnięcie z powodu uchybień przewidzianych w art. 439 lub 440 KPK nie mieściłoby się w granicach uprawnień organu pierwszej instancji, akta z cofniętym zażaleniem należałoby przedstawić organowi drugiej instancji.

Mimo cofnięcia środka odwoławczego skarga odwoławcza podlega rozpoznania, jeżeli zajdzie potrzeba uchylenia zaskarżonego orzeczenia z powodu przyczyn określonych w art. 439 lub 440 KPK.

Pozostawienie bez rozpoznania cofniętego środka odwoławczego powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia, jeżeli jest to jedyny środek odwoławczy w sprawie.

4. WZNOWIENIE.

Instytucja ta jest oparta na zasadzie, że w sytuacjach szczególnie rażących, nie można pogodzić prawomocności i stabilności orzeczenia z prawidłowym wymiarem sprawiedliwości. Sytuacje te ujawniają się po prawomocności orzeczenia, gdy pojawią się nowe dowody wskazujące na niewinność oskarżonego skazanego lub wyjdzie na jaw, że wyrok oparto na fałszywych przesłankach.

Wznawia się postępowanie zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu, a więc zarówno wyrokiem, jak i postanowieniem.

Wznowienie postępowania następuje na wniosek, a w zakresie uchybień określonych w art. 439 KPK z urzędu.

PODSTAWY WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO

Nazywamy nimi przyczyny od których ustawa uzależnia możliwość wzruszenia prawomocnego orzeczenia w ramach wznowienia postępowania sądowego. Przyczyny te określają przepisy art. 540, 540a i 542 par 3 KPK.

Art. 540 KPK - przewiduje trzy podstawy wznowienia postępowania sądowego, a mianowicie:

1. Ex delicjo

2. De novis

3. Inne przyczyny

1. Podstawa ex delicjo - pozwala na wznowienie postępowania zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. Może ona nastąpić, gdy w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to wpływać na treść orzeczenia.

Do wznowienia postępowania na tej podstawie jest konieczne:

• Ustalenie popełnienia przestępstwa

• Istnienie związku między tym przestępstwem a treścią orzeczenia

Przyczynę wznowienia może stanowić każde przestępstwo. Do wznowienia wystarczy istnienie uzasadnionego przypuszczenia, że mogło ono wpłynąć na treść prawomocnego orzeczenia. Wniosek o wznowienie postępowania sądowego powinien wskazać wyrok skazujący lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym stwierdzające niemożliwość wydania wyroku skazującego

2. Podstawa de novis - umożliwia w myśl art. 540 pkt. 2 KPK wznowienie postępowania sądowego wówczas, gdy po wydaniu orzeczenia ujawniają się nowe fakty lub dowody nie znane sądowi, a wskazujące na to że:

• Skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze

• Skazano go za przestępstwo, zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary, albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary

• Sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.

Nowe fakty należy rozumieć jako fakty dowodowe. Z „nova” mamy do czynieni gdy są to nowe fakty lub dowody nie znane sądowi. Nowe fakty lub nowe dowody stanowiące podstawę wznowienia postępowania sądowego, jeżeli wskazują na jedną z wymienionych wadliwości. Wznowienie postępowania z powodu de novis jest możliwe wyłącznie na korzyść oskarżonego.

Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy:

1. W wyniku orzeczenia TK stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia postępowania

2. Potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez PR.

Wznowienie z tych podstaw powinno następować z urzędu.

Art. 540a KPK - przewiduje kolejne dwie grupy podstaw wznowienia postępowania sądowego, a mianowicie, jeżeli:

1. Skazany, do którego zastosowano przepis art. 60 par 3 lub 4 KK lub art. 36 par 3 KKS nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji

2. Zachodzi okoliczność określona w art. 11 par 3 KPK

1. Regulacja podstawy wznowienia dotyczy współoskarżonego, który na skutek współpracy z organami ścigania uzyskuje łagodniejsze skazanie, a następnie w postępowaniu przed sądem tych ujawnionych przez siebie informacji nie potwierdził

2. Od początku wejścia w życie obowiązującego KPK zwracano uwagę na potrzebę zapełnienia luki w ramach absorpcyjnego umorzenie postępowania karnego, w wypadku uchylenia lub zmiany prawomocnego wyroku, z powodu którego postępowanie umorzono.

3. Ostatnią grupę podstaw wznowienia postępowania sądowego stanowią uchybienia określone w art. 439 KPK (art. 542 par 3 KPK). SN wyraził pogląd, że wznowienie postępowania z powodu uchybień wymienionych w art. 439 KPK jest możliwe wyłącznie z urzędu.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA W PRZEDMIOCIE WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO

W przedmiocie wznowienia postępowania sądowego zakończonego orzeczeniem SR orzeka SO w składzie trzech sędziów, zaś w kwestii wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem SO - SA. Sąd orzeka w składzie trzech sędziów. Jeżeli ma zostać wznowione postępowanie sądowe zakończone orzeczeniem SA lub SN orzeka ten sąd w składzie trzech sędziów.

Postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania jest wszczynane na wniosek lub z urzędu. Wniosek mogą składać przede wszystkim strony. Oskarżyciel publiczny może złożyć wniosek na niekorzyść, jak i na korzyść skazanego. Jeżeli wniosek nie pochodzi od prokuratora, to w myśl art. 545 par 2 KPK powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata.

We wniosku należy wykazać istnienie jednej z podstaw umożliwiających wznowienie postępowania sądowego. Wniosek może dotyczyć całości lub części prawomocnego wyroku lub postanowienia. Za pomocą wznowienia postępowania można zaskarżyć jedynie rozstrzygnięcia naruszające prawo lub szkodzące interesom skarżącego. Nie dotyczy to oskarżyciela publicznego. Wniosek może być cofnięty.

Postępowanie wznawia się z urzędu tylko w razie ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439 KPK przy czym wznowienie postępowania jedynie z powodów określonych w pkt. 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

Wznowienie z urzędu jest niedopuszczalne na niekorzyść oskarżonego po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia

Wznowienie postępowania na korzyść skazanego, w celu jego rehabilitacji, jest możliwe mimo wykonania kary, zatarcie skazania, aktu łaski, istnienia okoliczności wyłączającej ściąganie lub przyczyn zawieszających postępowanie. Z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary ustaje.

Przed rozpoznaniem sprawy sąd może zarządzić sprawdzenie okoliczności faktycznych, których dokonuje ten sam sąd lub sędzia wyznaczony ze składu sądzącego albo sąd wezwany w drodze pomocy sądowej. Strony mają prawo wziąć udział w tych czynnościach. W przedmiocie wznowienia orzeka się na posiedzeniu.

ROZSTRZYGNIĘCIA W PRZEDMIOCIE WNIOSKU O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

W związku z wniesionym wnioskiem o wznowienie postępowania są możliwe następujące rozstrzygnięcia:

1. Pozostawienie wniosku bez rozpoznania - kiedy wznowienie jest niedopuszczalne w razie złożenia wniosku przez osobę nieuprawnioną lub w razie nieuzupełnienia wniosku w ramach art. 105 KPK.

2. Oddalenie wniosku o wznowienie postępowania - gdy stwierdzono brak podstaw do wznowienia postępowania. Przysługuje zażalenie, chyba że orzeka o tym SN lub apelacyjny.

3. Orzeczenie o wznowieniu postępowania może przybrać dwie postacie:

• Uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania

• Uchylenia zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienia skazanego lub umorzenia postępowania

Uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania jest regułą. Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd może oskarżonego uniewinnić, ale tylko wówczas, gdy nowe fakty lub dowody wskazują na to, że skazanie jest oczywiście niesłuszne, a zatem gdy skazanie jest wyraźnie wadliwe. Sąd uchylając zaskarżone orzeczenie, może również umorzyć postępowanie. O uniewinnieniu lub umorzeniu postępowania sąd, uchylając zaskarżony wyrok, orzeka wyrokiem. Od Wyroku takiego przysługuje apelacja, chyba że orzekł o tym SN.

Sąd orzekający w przedmiocie wniosku o wznowienie postępowania jest związany kierunkiem wniosku. Jeżeli wniosek złożono wyłącznie na korzyść skazanego, to sądy: zarówno orzekający, jak i rozpoznający ponownie sprawę, są związane zakazem reformationis in pius. Możliwe jest także orzekanie wbrew kierunkowi środka odwoławczego, ale tylko na korzyść skazanego.

5. PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA NAKAZOWEGO.

W postępowaniu nakazowym znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepisy regulujące tryb nakazowy nie stanowią inaczej.

Cechę charakterystyczną postępowania nakazowego stanowi rezygnacja z rozprawy głównej jako zasadniczego etapu postępowania jurysdykcyjnego i otwarcie w ten sposób drogi do rozstrzygnięcia przez sąd o przedmiocie procesu na posiedzeniu w formie wyroku zakazowego.

Postępowanie nakazowe jest dopuszczalne, jeżeli wystąpią następujące szczególne przesłanki dodatnie:

1. Sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym

2. Zachodzi wypadek pozwalający na orzeczenie za przestępstwo kary ograniczenia wolności lub kary grzywny

3. Sąd uznaj, na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału dowodowego, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne

W postępowaniu tym wykluczone jest wymierzenie kary pozbawienia wolności w jakiejkolwiek postaci.

Jest ono niedopuszczalne:

1. W stosunku do osoby pozbawionej wolności

2. W sprawie z oskarżenia prywatnego

3. c) Jeżeli zachodzą okoliczności z art. 79 KPK (jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy, lub zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności).

ZESTAW I

1. OBOWIĄZYWANIE KPK W CZASIE.

Jeżeli zmiany prawa karnego procesowego dokonano po popełnieniu przestępstwa, ale przed wszczęciem procesu - mają zastosowanie te przepisy, które obowiązują w czasie wszczynania procesu.

W prawie karnym procesowym przyjmuje się ogólną regułę, że mają zastosowanie przepisy obowiązujące w czasie trwania procesu, a więc przepisy podlegające stosowaniu.

Gdy nastąpi zmiana ustawodawstwa karnego procesowego w czasie trwania procesu możliwe są dwie sytuacje:

Nowa ustawa nie zawiera przepisów przejściowych - trzeba wtedy stosować ustawę nową, od czasu wejścia jej w życie. Nowe przepisy chwytają w locie toczące się postępowanie, a będące w toku postępowanie powinno być przestawione na tory określone nową ustawą. Czynności procesowe, dokonane w czasie obowiązywania starej ustawy, nie wymagają powtórzenia, chyba, że taki obowiązek wynikałoby z nowej ustawy

Nowa ustawa przewiduje przepisy przejściowe - przepisy przejściowe w pewnym zakresie pozostawiają w mocy przepisy dotychczas obowiązujące. Na tej podstawie dotychczasowe przepisy będą współobowiązywać z przepisami nowymi. Przepisy ustawy dotychczasowej mogą być stosowane tylko w zakresie, w jakim zostały zachowane na podstawie przepisów przejściowych.

2. KIERUNEK ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO.

Każda skarga odwoławcza powinna przejawiać dążenie do zmiany sytuacji oskarżonego, sprecyzowanej w zaskarżonym orzeczeniu, szczególnie kończącym postępowanie. Dążenie to zmierza do polepszenia sytuacji oskarżonego lub do jej pogorszenia.

Niekiedy, gdy chodzi o środki odwoławcze w postaci zażalenia na niektóre postanowienia, trudno ustalić korzyść lub niekorzyść w stosunku do oskarżonego.

Środek odwoławczy może być wniesiony na korzyść lub niekorzyść oskarżonego. Tę cechę środka odwoławczego, która przejawia się w dążeniu do polepszenia lub pogorszenia sytuacji oskarżonego, określa się nazwą: kierunek środka odwoławczego. O kierunku przesądza najczęściej stanowisko procesowe wnoszącego skargę odwoławczą.

Odwołujący może zaskarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Skarga odwoławcza oskarżonego, jego ustawowych przedstawicieli lub obrońcy z natury rzeczy może zmierzać wyłącznie do polepszenia sytuacji oskarżonego w procesie. Oskarżyciel prywatny, posiłkowy i ich przedstawiciele mogą, w myśl art. 425 par. 3 KPK, złożyć skargę odwoławczą na niekorzyść oskarżonego. Powód cywilny i jego przedstawiciele są uprawnieni do wniesienia skargi odwoławczej w części dotyczącej powództwa cywilnego na niekorzyść oskarżonego.

Oskarżyciel publiczny - jest on uprawniony do zaskarżenia orzeczeń zarówno na niekorzyść jak i na korzyść oskarżonego.

Sąd odwoławczy orzeka zgodnie z kierunkiem środka odwoławczego. W razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego dopuszczalne jest przełamanie kierunku wynikającego ze środka odwoławczego. W myśl art. 434 par 2 KPK środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie także na korzyść oskarżonego.

W wypadku wniesienia skargi odwoławczej jedynie na korzyść oskarżonego przełamanie kierunku środka odwoławczego jest zabronione.

3. BIEGŁY I JEGO OPINIA.

Biegły jest źródłem dowodowym, a jego opinia środkiem dowodowym. Biegłego lub biegłych powołuje się wówczas, gdy stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych.

Wiadomości specjalne nie są znane przeciętnemu człowiekowi i społeczeństwu. Zdobywa się je w drodze uzyskania wykształcenia w określonej dziedzinie lub przez wykonywanie oznaczonego zawodu pozwalającego na zdobycie doświadczenia w określonym zakresie powyżej zwykłego poziomu w danym zawodzie.

Jeżeli takie dodatkowe wiadomości specjalistyczne posiada organ postępowania przygotowawczego lub członek składu sądzącego, to fakt ten nie wyłącza potrzeby przeprowadzenia dowodu z biegłego.

W razie pojawienia się w procesie okoliczności, których wyjaśnienie wymaga wiedzy specjalnej, organ kierujący procesem jest zobowiązany zasięgnąć opinii biegłego.

W wypadku powołania biegłych z różnych specjalności, o tym czy mają oni przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną wspólną opinię czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych. Inny może być powołany w miejsce dotychczasowego, jeżeli w stosunku do dotychczasowego biegłego pojawią się okoliczności osłabiające zaufanie do jego wiedzy lub bezstronności, albo pojawią inne ważne powody, których ustawa bliżej nie precyzuje.

Każda osoba powołana w charakterze biegłego jest zobowiązana do wydania opinii zgodnie ze swą wiedzą specjalistyczną. Składa on przyrzeczenie, a biegły sądowy powołuje się na przyrzeczenie złożone.

O powołaniu biegłego postanowienie wydaje organ prowadzący proces. W postępowaniu przygotowawczym będzie nim organ ścigania karnego, a w postępowaniu głównym sąd. Dowód z opinii biegłego może być przeprowadzony w: postępowaniu przygotowawczym, postępowaniu głównym, postępowaniu apelacyjnym oraz we wznowieniu postępowania. Termin wydania opinii jest termin ustanowionym przez organ procesowy i może być przez ten organ przedłużony.

Powołany biegły wydaje opinię na podstawie swej wiedzy. Jeśli przeprowadzenie badań nie jest konieczne, może ją wyrazić w sposób teoretyczny.

Opinię składa biegły ustnie lub na piśmie w zależności od ustaleń organu procesowego ustanawiającego biegłego. Stronom zezwala się na zapoznanie się z opinią. Na rozprawie musi być ona ujawniona, gdyż w przeciwnym razie nie można na niej opierać ustaleń faktycznych.

Opinia biegłego może podlegać weryfikacji. Mogą jej dokonywać strony i ich przedstawiciele za pomocą zadawania pytań biegłemu, przez własne twierdzenia, podważając twierdzenia zawarte w opinii oraz przez wskazywanie na sprzeczności, niejasności i na jej nieprzekonywalność. Weryfikacji tej dokonuje też organ procesowy, a zwłaszcza sąd.

W razie stwierdzenia, że opinia jest niejasna lub niepełna, albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, może starać się wyjaśniać wątpliwe punkty przez zadawanie biegłemu pytań lub w tym celu ponownie wezwać biegłego. Jeżeli niejasności nie zostaną wyjaśnione, organ kierujący procesem może wezwać innego biegłego. Opinia która zadowalająco wyjaśni daną okoliczność, będzie stanowić podstawę ustaleń faktycznych orzeczenia kończącego postępowanie. Z reguły wystarcza powołanie jednego biegłego.

Niekiedy jednak obowiązujące przepisy wymagają, aby jednocześnie wystąpiło więcej biegłych niż jeden. Taką sytuację przewiduje art. 202 KPK. Według tego przepisu w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego należy powołać co najmniej dwóch lekarzy psychiatrów. Mają to być osoby nie pozostające ze sobą w związku małżeńskim, ani w innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności.

Podstawą dopuszczenia dowodu z badania stanu zdrowia psychicznego jest istnienie wątpliwości co do zdrowia psychicznego oskarżonego.

Postanowienie o zarządzeniu badania zdrowia psychicznego oskarżonego na podstawie art. 202 KPK może wydać tylko sąd lub prokurator. Opinia psychiatrów powinna wypowiadać się zarówno co do poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu, a w razie potrzeby co do okoliczności wymienionych w art. 93 KK.

Badanie zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym. Postanowienie o zarządzeniu obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym może wydać tylko sąd. Może to uczynić jednak tylko na żądanie biegłych, a zatem postanowienie o obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym musi być poprzedzone postanowieniem o dopuszczeniu dowodu z badania zdrowia psychicznego oskarżonego, kiedy dopuszczeni biegli zgłaszają taką konieczność.

Badanie w zakładzie leczniczym nie może w zasadzie trwać dłużej niż 8 tygodni (zmiana z 6). Na wniosek zakładu termin ten może sąd przedłużyć na czas określony, niezbędny do wydania opinii. Na postanowienie o zarządzeniu badania oskarżonego w zakładzie leczniczym oraz o przedłużeniu czasu jego trwania przysługuje zażalenie.

Obowiązujący KPK przewiduje odrębną podstawę prawną upoważniającą sąd lub prokuratora do zarządzenia badania oskarżonego przez biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad określonych w art. 74 KPK.

Obowiązujący KPK nie reguluje kwestii dopuszczalności opinii prywatnych, pozaprocesowych. Dla takiej opinii droga procesowa nie powinna być zamknięta, a jej weryfikowanie mogłoby się odbywać przez przesłuchanie jej wystawcy na rozprawie. W sytuacji, gdy opinia powołanego biegłego nie jest pełna lub nie spełnia wymogu rzetelności, opinia pozaprocesowa może być sygnałem o możliwości wyjaśnienia określonego problemu, co może spowodować powołanie tej osoby w charakterze oficjalnego biegłego.

4. PRZYCZYNY WZNOWIENIA DE NOVIS (ART 438).

Podstawa de novis - umożliwia w myśl art. 540 pkt. 2 KPK wznowienie postępowania sądowego wówczas, gdy po wydaniu orzeczenia ujawniają się nowe fakty lub dowody nie znane sądowi, a wskazujące na to że:

• Skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze

• Skazano go za przestępstwo, zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary, albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary

• Sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.

Nowe fakty należy rozumieć jako fakty dowodowe. Z „nova” mamy do czynieni gdy są to nowe fakty lub dowody nie znane sądowi. Nowe fakty lub nowe dowody stanowiące podstawę wznowienia postępowania sądowego, jeżeli wskazują na jedną z wymienionych wadliwości. Wznowienie postępowania z powodu de novis jest możliwe wyłącznie na korzyść oskarżonego.

5. POSIEDZENIE PRZED ROZPRAWĄ.

Wstępne badanie przez sąd sprawy na posiedzeniu może być obligatoryjne lub fakultatywne:

Obligatoryjne - posiedzenie sądu przed rozprawą ma miejsce wówczas, gdy sam kodeks wymaga w określonych sytuacjach poprzedzenia rozprawy takim posiedzeniem; w takich przypadkach prezes sądu jest zobowiązany wnieść sprawę na posiedzenie sądu, zaś kodeks nie pozostawia tej kwestii jego ocenie.

Następuje to wówczas, gdy:

1. Prokurator złoży wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających

2. Zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania, a zwłaszcza wtedy gdy prokurator złożył odpowiedni wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

3. Akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335

4. Oskarżony jest tymczasowo aresztowany - w celu rozstrzygnięcia o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu tego środka.

1. Po uprawomocnieniu się postępowania o umorzeniu postępowania przygotowawczego w razie stwierdzenia podstaw określonych w art. 99 i art. 100 KK lub art. 43 pat 1 i 2 oraz art. 47 par 4 KKS, prokurator występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie tytułem środka zabezpieczającego, przepadku wymienionego w art. 39 pkt. 4 KK. O przepadku tym sąd rozstrzyga na posiedzeniu.

Wydanie takiego orzeczenia jest możliwe w razie stwierdzenia:

• Że sprawca dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności

• Znikomego stopnia społecznej szkodliwości czynu

• Stwierdzenia że zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy czynu zabronionego

• Zastosowano warunkowe umorzenie postępowania karnego

• Zastosowano zamiast kary lub środka karnego środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze

• Gdy sprawcy zarzucono popełnienie wykroczenia skarbowego.

Z wnioskiem o orzeczenie przepadku tytułem środka zabezpieczającego prokurator może wystąpić również wówczas, gdy postępowanie przygotowawcze zostało umorzone z powodu niewykrycia sprawców przestępstwa, jednak pod warunkiem że przepisy przewidują orzeczenie takiego przepadku właśnie z uwagi na okoliczności uniemożliwiające ukaranie sprawcy z powodu jego niewykrycia.

2. Na posiedzeniu przed rozprawą może nastąpić również warunkowe umorzenie postępowania, o ile został przez prokuratora złożony stosowny wniosek. W razie uznania wniosku prokuratora za zasadny, sąd orzeka o warunkowym umorzenie postępowania wyrokiem, jeśli natomiast uzna, że warunkowe umorzenie byłoby niezasadne, wówczas kieruje sprawę na rozprawę. W takim wypadku wniosek ten zastępuje akt oskarżenia.

3. Prokurator może zamieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za zarzucany mu występek zagrożony karą nie przekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Zgody tej nie należy utożsamiać z przyznaniem się do zarzucanego mu czynu dot. 335. Zgoda taka może zostać cofnięta.

Jeżeli akt oskarżenia zawiera stosowny wniosek, wówczas wniosek taki jest rozpoznawany na posiedzeniu, na którym nie prowadzi się postępowania dowodowego, sąd jednak dokonuje ustaleń co do osoby oskarżonego na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mogą wziąć udział w posiedzeniu a ich udział jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi. Jeżeli pokrzywdzony lub inna osoba uprawniona nie wystąpiła z wnioskiem o zasądzenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części, wówczas sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku o skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy od naprawienia szkody w całości lub w części. Sąd może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom stosowny termin. Uwzględniając wniosek sąd skazuje oskarżonego wyrokiem na posiedzeniu. Jeżeli jednak sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, a więc na rozprawie. Sąd może zastosować wobec oskarżonego dobrodziejstwa określone w art. 343 KPK lecz nie musi tego czynić.

Jeżeli zdecyduje się na skorzystanie z tej możliwości, wówczas może wykroczyć poza te reguły, które rządzą:

• Nadzwyczajnym złagodzeniem kary

• Warunkowym zawieszeniem

• Zastosować wobec oskarżonego jedynie środek karny

4. Potrzeba badania celowości stosowania tymczasowego aresztowania na każdym etapie postępowania karnego wydaje się być oczywista. Art. 253 KPK - sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, są zobowiązani badać, czy nie ustały przyczyny, wskutek których środek ten został zastosowany. Do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego rozstrzygnięcie w tym przedmiocie wydane jest na posiedzeniu w trybie określonym w przepisie art. 344. Sąd jest zobowiązany do podjęcia postanowienia w tym przedmiocie z urzędu, co nie oznacza jednak, że strony i osoby bezpośrednio w tym zainteresowane nie mogą składać wniosków tego dotyczących.

Fakultatywne posiedzenie przed rozprawą - ma miejsce wówczas, gdy prezes wnosi sprawę na posiedzenie, jeżeli według jego oceny zachodzą stany wymagające wydania postanowienia przez sąd. Niewątpliwie wpływ na nią mogą mieć stosowne wnioski stron i osób bezpośrednio w tym zainteresowanych, składane w trybie art. 9 par 2 KPK.

Jest ono zależne od wyników wstępnego badania sprawy, którego dokonuje prezes sądu. To od jego oceny zależy czy w takich wypadkach skieruje sprawę na posiedzenie. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba wydania rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia. Kodeks wskazuje na potrzebę:

1. Umorzenia postępowania z powodu niedopuszczalności procesu

2. Umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia

3. Wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania

4. Zwrotu sprawy prokuratorowi

Uzupełnienie dowodów (art. 345 KPK) - może mieć miejsce wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:

• Stwierdzone braki postępowania przygotowawczego muszą być istotne

• Ich usunięcie przez sąd powodowałoby znaczne trudności

• Warunki te muszą wystąpić koniunkcyjnie.

Przyczyną uzasadniającą zastosowanie instytucji z art. 397 KPK może być:

• Niewykorzystanie możliwości dowodowych

• Niedokonanie lub wadliwe dokonanie czynności procesowych

Przekazując sprawę prokuratorowi sąd wskazuje kierunek uzupełnienia a w razie potrzeby także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć. Z istotnym brakiem postępowania mamy do czynienia gdy analiza akt wskazuje na potrzebę poszukiwania dalszych dowodów.

O uzupełnieniu dowodów sąd orzeka postanowieniem, na które stronom przysługuje zażalenie. W razie uprawomocnienia się postanowienia w tym przedmiocie, prokurator jest zobowiązany podjąć określone czynności, by w ich wyniku złożyć do sądu nowy akt oskarżenia, podtrzymać poprzednio wniesiony, albo zwrócić sądowi akta sprawy wraz z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania lub postępowanie umorzyć.

5. Wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania

6. Wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu

7. Wydania wyroku zakazowego

8. Rozważenia celowości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego

9. Wydania rozstrzygnięcia przez sąd na tym etapie procesowym co do innych wyżej niewyliczonych kwestii

Prezes może skierować sprawę na powiedzenie:

1. Ze względu na zawiłość sprawy

2. Inne ważne powody

Posiedzenie przed rozprawą ma charakter przygotowawczy i stanowić może forum wypowiedzenia się przez sąd co do kwestii, których rozstrzygnięcie na rozprawie mogłoby spowodować jej przerwanie lub odroczenie. Tylko sprawa dobrze przygotowana merytorycznie i organizacyjne powinna być dopuszczona do rozpoznania na rozprawie oraz że wszystkie te kwestie które mogą być rozstrzygnięte zanim zostanie rozpoczęty przewód sądowy, powinny być rozstrzygnięte na tym wstępnym etapie postępowania.

Udział stron oraz obrońców i pełnomocników (art. 339 par 5 KPK) - strony i obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach sądu wymienionych w art. 339 KPK tj. tych które przeprowadzane są obligatoryjne w razie zaistnienia określonej w tym przepisie przesłanki. Mogą także wziąć udział w posiedzeniach wyznaczonych w trybie:

1. Art. 339 par 3 pkt. 1 - umorzenie postępowania

2. Pkt. 2 - umorzenie postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia

3. Pkt. 6 - wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu.

Jedynie gdy przedmiotem posiedzenia jest kwestia orzeczenia o środku zabezpieczającym określonym w art. 94 KK lub w art. 95 KK udział prokuratora i obrońcy jest obowiązkowy

Wymienione strony, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli się stawią. Zawiadomienie ich o terminie posiedzenia nie jest obowiązkowe, zaś rozpoznanie sprawy pod ich nieobecność pozostaje bez wpływu na dopuszczalność podejmowanych czynności.

Wyjątki:

1. Rzecz dotyczy orzekania na posiedzeniu o warunkowym umorzeniu postępowania

2. W związku z aktem oskarżenia zawierającym wniosek prokuratora o skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy

3. Orzekania o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania

4. Orzekania o umorzeniu postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy czynu zabronionego i zastosowania wobec niego środka zabezpieczającego

5. Wydania wyroku nakazowego

Umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środków zabezpieczających na wniosek prokuratora - wniosek prokuratora kieruje się na rozprawę, jeżeli jednak popełnienie czynu i niepoczytalność oskarżonego nie budzą wątpliwości, a prezes sądu na wniosek obrońcy uzna to za celowe, kieruje sprawę do rozpoznania na posiedzenie z udziałem prokuratora, podejrzanego i jego obrońcy. Podejrzany nie bierze udziału w posiedzeniu, jeżeli z opinii biegłych wynika że byłoby to niewskazane, jednak sąd może uznać jego obecność za konieczną. W postępowaniu tym stosuje się przepisy rozdziału 41 KPK z tym że nie stosuje się przepisów o oskarżycielu posiłkowym i nie jest dopuszczalne zgłoszenie powództwa cywilnego. W toku dalszego postępowania sąd nie jest związany ani oceną faktycznego ani oceną prawną, przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu w ramach wstępnego badania sprawy.

ZESTAW III

1. PODSTAWY KASACJI.

Strony mogą wnieść kasację tylko od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie.

Zaskarżenie przez strony wyroków sądu odwoławczego jest uzależnione od ich treści. Wobec tego można przyjąć, że zaskarżeniu przez strony podlega zarówno wyrok utrzymujący w mocy, zmieniający albo uchylający zaskarżony wyrok sądu I instancji, gdy w jego następstwie, sąd odwoławczy umarza postępowanie.

Samego uzasadnienia wyroku strony też nie mogą zaskarżyć w tym trybie. W tym trybie nie podlegają też zaskarżeniu zarządzenia.

Art. 523. § 1. Kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia; kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Bezwzględne przyczyny odwoławcze

§ 2. Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

§ 3. Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 § 1 pkt 3 i 4 oraz z powodu niepoczytalności sprawcy.

§ 4. Ograniczenia przewidziane w § 2 i 3 nie dotyczą kasacji:

1) wniesionej z powodu uchybień wymienionych w art. 439,

2) w wypadku określonym w art. 521.

Art. 439. § 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:

1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40,

2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,

3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,

4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,

5) orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie,

6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,

7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie,

8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone,

9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11,

10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,

11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.

§ 2. Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w § 1 pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

§ 3. W posiedzeniu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Przepis art. 451 stosuje się odpowiednio.

Według art. 523 par 2 KPK - kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 pkt. 3 i 4 KPK oraz z powodu niepoczytalności sprawcy.

W wypadkach wystąpienia uchybień z art. 439 KPK kasacja jest dopuszczalna niezależnie od jej kierunku także pomimo zakazów wynikających z powołanych przepisów. Ograniczenia przedstawione nie dotyczą również organów wymienionych w art. 521 KPK.

Warunkiem dopuszczalności wniesienia kasacji przez stronę jest uprzednie zaskarżenie orzeczenia wydanego przez sąd I instancji.

Art. 520 par 2 KPK stanowi - że strona która nie zaskarżyła orzeczenia sądu I instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu I instancji :

1. Utrzymano w mocy

2. Zmieniono je na korzyść

Dla wniesienia kasacji przez stronę przewidziano zawity termin 30 dni, liczony od daty doręczenia jej orzeczenia z uzasadnieniem. Wniesienie kasacji powinno być poprzedzone złożeniem wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem, który należy zgłosić w sądzie, który wydał orzeczenie, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku. Nie złożenie takiego wniosku pozbawia stronę uprawnienia do złożenia kasacji.

W każdej skardze kasacyjnej należy podać na czym polega zarzucone uchybienia. Kasacja strony, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona lub podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym.

Strona wnosi kasację do SN za pośrednictwem sądu odwoławczego, którego wyrok podlega zaskarżeniu. Do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej. Osoba pozbawiona wolności nie uiszcza opłaty przy wnoszeniu kasacji. Dopiero w wypadku pozostawienia kasacji bez rozpoznania lub oddalenia jej, zasądza się od niej opłatę. Opłata ulega zwrotowi stronie, która ją uiściła, jeżeli kasacja została uwzględniona, chociażby w części. Zwolnienie od uiszczenia tej opłaty są żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego.

KASACJA W TRYBIE ART. 521 KPK

Odrębny tryb wnoszenia kasacji przewidziano w art. 521 KPK dla PG i dla RPO. Wymienione organy oraz MS mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe.

Art. 521 KPK który obecnie stanowi że - wymienione w nim organy mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie a więc bez względu na to w jakim stadium zostały wydane.

PG I RPO mogą wnieść kasację:

1. Bezpośrednio do SN

2. Od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie

3. Niezależnie od terminu, do wniesienia kasacji, przewidzianego dla stron

Skarżący w tym trybie musi jednak mieć na uwadze następujące ograniczenia:

1. Niedopuszczalne jest wniesienie kasacji od orzeczenia SN

2. Kasację w stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz

3. Niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

SN pozostawia bez rozpoznania przyjęta kasację gdy:

1. Nie odpowiada ona przepisom wymienionym w art. 530 par 2

2. Przyjęcie nastąpiło na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu

SN może zwrócić akta sprawy sądowi odwoławczemu, gdy stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności zmierzające do usunięcia braków formalnych wniesionej kasacji.

Art. 539 KPK - wyklucza tzw. superkasację, stanowiąc, że niedopuszczalna jest kasacja od orzeczenia zapadłego w następstwie rozpoznania kasacji. Oznacza to, że orzeczenia SN wydanego w następstwie rozpoznania kasacji nie można zaskarżyć kolejną kasację.

1. WZGLĘDNE ZAKAZY DOWODZENIA.

Względne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu wprawdzie wyłączają korzystanie w procesie karnym z określonych dowodów, ale pod warunkami przewidzianymi w ustawie dowody te mogą być w procesie karnym przeprowadzone, np. pod warunkiem uzyskania zgody odpowiedniego organu. Np.:

1. Zakaz ze względu na tajemnicę państwową

2. Zakaz ze względu na tajemnicę służbową lub zawodową

3. Zakaz ze względu na prawo odmowy złożenia zeznań

4. Zwolnienie od złożenia zeznań osoby pozostającej z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym.

1. PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA PRYWATNOSKARGOWEGO.

Jest podyktowane ich szczególnym charakterem, wyrażającym się w tym, że przestępstwo bezpośrednio narusza lub zagraża dobru indywidualnemu, a z reguły tylko w sposób pośredni godzi w dobro społeczne.

W postępowaniu w sprawie z oskarżenia prywatnego stosuje się przepisy o postępowaniu uproszczonym z zachowaniem przepisów normujących analizowanym tryb szczególny.

Do przesłanek szczególnych dodatnich, których istnienie warunkuje dopuszczalność postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego należą:

1. Ściganie przestępstwa w trybie prywatnoskargowym

2. Wniesienie i popieranie skargi przez oskarżonego prywatnego

3. Uiszczenie zryczałtowanej równowartości wydatków

Ściganiu z oskarżenia prywatnego podlegają przestępstwa, co do których taki tryb ścigania ustalają przepisy prawa materialnego. Np.:

1. Lekkie uszkodzenie ciała

2. Nieumyślne uszkodzenie ciała, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwa dłużej niż 7 dni

3. Zniesławienie

4. Zniewaga

5. Naruszenie nietykalności cielesnej

PRZESŁANKI UJEMNE

Są to stany w których istnieniem łączy się niedopuszczalność wszczęcia i prowadzenia tego szczególnego postępowania. Zaliczymy tu:

1. Przedawnienie karalności

2. Ściganie przestępstwa prywatnoskargowego w trybie publiczno skargowym

3. Odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia

4. Inne przesłanki ujemne.

1. ZASADA LEGALIZMU I OPORTUNIZMU.

Z. LEGALIZMU

Polega na obowiązku ścigania przestępstw ściganych z urzędu. Organy państwa nie mogą więc dokonywać wyboru między ściganiem a nieściganiem sprawcy przestępstwa, kierując się względami celowości. Sprzyja poczuciu sprawiedliwości, stanowiąc jednocześnie barierę przed wszelkimi naciskami z zewnątrz.

Przeciwieństwem zasady legalizmu jest zasada oportunizmu - polegająca na uprawnieniu do ścigania, kiedy organowi ścigania karnego umożliwia się ocenę celowości ścigania karnego. Organ ścigania karnego, a zwłaszcza prokurator, kierując się celowością może zaniechać ścigania karnego

Dwie postacie oportunizmu:

1. oportunizm właściwy - wiąże się z sytuacjami interesu społecznego bez względu na wagę przestępstwa, kiedy to zachodzi swoista kolizja interesów społecznych

2. oportunizm niewłaściwy - kiedy odstępuje się od ścigania ze względu na małą wagę przestępstwa (znikoma społeczna szkodliwość czynu)

Skodyfikowana w art. 10 KPK - organy powołane do ścigania przestępstw są obowiązane do wszczęcia i prowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny do wniesienia i popierania oskarżenia o czyny ścigane z urzędu. Proces powinien być wszczęty przez właściwy organ w stadium postępowania przygotowawczego, jeżeli będzie istniało uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa a w razie ustalenia sprawcy powinno mu się przedstawić zarzuty.

Każda osoba ma obowiązek doniesienia o przestępstwie ściganym z urzędu. Obowiązek spoczywający na każdym obywatelu nie jest sankcjonowany odpowiedzialnością karną, lecz społeczną. Instytucje państwowe i samorządowe które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu są obowiązane do zawiadomienia o tym prokuratora lub policję. Za zaniechanie w tym zakresie może grozić odpowiedzialność karna.

KPK wprowadza możliwość żalenia się do sądu na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia oraz na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Przewiduje również możliwość wniesienia zażalenia do prokuratora na bezczynność organu ścigania, jeżeli w ciągu 6 tygodni zawiadamiający nie zostanie powiadomiony o odmowie wszczęcia lub o wszczęciu postępowania przygotowawczego. Organ ścigania nie może odmówić przyjęcia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Na odmowę przyjęcia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa osobie zgłaszającej powinno przysługiwać zażalenie.

Istnieje sądowa kontrola postanowienia prokuratora o odmowie ścigania lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Dwie koncepcje:

1. Sąd po rozpatrzeniu zażalenia ma możliwość zobowiązania prokuratora do wniesienia aktu oskarżenia.

2. Upoważnienie pokrzywdzonego do wniesienia skargi w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego (skarga subsydiarna). Pokrzywdzony może wnieść zażalenie do sądu na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia, jak i na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Jeżeli sąd uchyli zaskarżone postanowienie, a prokurator ponownie odmówi wszczęcia lub umorzy postępowanie przygotowawcze to decyzja taka otwiera pokrzywdzonemu drogę do wniesienia własnego aktu oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umożliwia wniesienie zażalenia na to postanowienie prokuratora.

W postępowaniu sądowym odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu. Sąd może wyrazić zgodę na odstąpienie, umarzając postępowanie, bądź takiej zgody nie wyrażać, uniewinniając oskarżonego lub postępowanie toczyć w dalszym ciągu.

Wyjątki od zasady legalizmu na rzecz oportunizmu:

- umorzenia absorpcyjne

- świadek koronny

- umorzenie postępowania przeciwko nieletniemu

- porozumienia procesowe

1. COFNIĘCIE WNIOSKU O ŚCIGANIE.

Art. 12. § 1. W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu. Organ ścigania poucza osobę uprawnioną do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu.

§ 2. W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku, o czym należy uprzedzić składającego wniosek. Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby składającej wniosek.

§ 3. Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, chyba że chodzi o przestępstwo określone w art. 197 Kodeksu karnego. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.

Wniosek o ściganie na wniosek pokrzywdzonego - wyjątek od zasady oficjalności

Ściganie na wniosek jest uregulowane w art. 12 KPK. Cechą tego trybu jest złożenie wniosku który warunkuje możliwość wszczęcia postępowania z powodu popełnionego przestępstwa ściganego na wniosek. Złożony wniosek o ściganie niektórych tylko sprawców przestępstwa upoważnia do ścigania także współsprawców, podżegaczy i pomocników oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy we wniosku. Tylko wtedy gdy chodzi o sprawców przestępstw będących najbliższymi osobami pokrzywdzonej, koniecznym warunkiem ścigania są wnioski imienne co wiąże się ze szczególnym stosunkiem istniejącym między tymi osobami.

Pokrzywdzony powinien posiadać zdolność do działań procesowych. Wniosku takiego zatem nie może złożyć małoletni. Jeżeli wniosku takiego nie składa ustawowy przedstawiciel lub osoba pod których stałą opieką pozostaje , odpowiednie zarządzenie wydaje sąd rodzinny

Wniosek o ściganie powinien w sposób niewątpliwy wyrażać wolę ścigania. Wystarczy jeżeli spośród uprawnionych jedna osoba złoży wniosek o ściganie. Może on wskazywać imiennie sprawcę, lub może to być wniosek o ściganie nieznanego sprawcy. W razie śmierci pokrzywdzonego wniosek o ściganie mogą złożyć osoby najbliższe, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator działając z urzędu.

Złożenie wniosku o ściganie powoduje że odtąd postępowanie toczy się z urzędu, co pociąga za sobą obowiązek wszczęcia postępowania z mocy art. 10 KPK, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Wniosek ten może być cofnięty. W postępowaniu przygotowawczym wymaga to zgody prokuratora, w sądowym zgody sądu, ale tylko do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.

Zestaw IX

1. TEORIA L. SCHAFFA.

- to co ma być dopiero ustalone i rozstrzygnięte (okoliczność czy przestępstwo za którego istnienia powołuje się oskarżenie istnieje lub nie istnieje obiektywnie)

Przedmiotem procesu wg L.Schaffa a więc tym na ustalenie i rozstrzygnięcie czego jest skierowany proces - jest ta okoliczność czy przestępstwo, na których byt powołuje się wersja oskarżenia, istniejące lub nieistniejące obiektywnie (rzeczywiście). Wokół tego właśnie problemu koncentruje się spór procesowy.

2. OSKARŻYCIEL PRYWATNY ( ART . 59 - 61 KPK ).

OSKARŻYCIEL PRYWATNY- jest nim pokrzywdzony, który wniósł i popiera oskarżenie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego ( np. przestępstwo zniesławienia).

Pokrzywdzony staje się oskarżycielem prywatnym na skutek wniesienia skargi prywatnej (uproszczonego aktu oskarżenia). Taki akt może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, określenia zarzucanego mu czynu oraz wskazaniu dowodów na poparcie swego oskarżenia. Oskarżyciel prywatny uzyskuje pozycję strony procesowej.

Ws o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego możliwa jest ingerencja prokuratora gdy wymaga tego interes społeczny. Może przybrać postać: wszczęcia postępowania lub włączenia się do postępowania już wszczętego.

Skutkiem tej ingerencji jest to że odtąd postępowanie co do przestępstwa prywatnoskargowego toczy się z urzędu. W razie stwierdzenia w toku procesu braku interesu społecznego prokurator odstępuje od oskarżenia.

3. DOWODY NAZWANE I NIENAZWANE.

podział istotny to podział na dowody nazwane i dowody nienazwane. O tym czy dany dowód zalicza się do dowodów nazwanych czy nienazwanych zdecydował w istocie sam ustawodawca bo to on w KPK z jednej nazwał określone dowody, zaś z drugiej zważywszy na postęp nauki przewidział dopuszczalność przeprowadzenia takich dowodów których nie był w stanie nazwać.

·         Dowody nazwane to:

·         dowód z dokumentu urzędowego lub prywatnego

·         dowód z zeznań świadków

·         dowód z opinii biegłego

·         dowód z oględzin

·         dowód z przesłuchania stron

·         dowód z grupowego badania krwi czy np. dowód z fotografii czy taśm dźwiękowych.

·         Dowody nienazwane to np dowód z badania kodu genetycznego DNA dowód z badań antropologicznych z badań linii papilarnych śliny człowieka.

4. OBRAZA PRAWA PROCESOWEGO JAKO PRZYCZYNA ZASKARŻENIA (ART. 438 § 2).

Ad.2. Obraza przepisów postępowania może polegać na:

• Niezastosowaniu normy prawa karnego procesowego nakazanej ustawą np. niezawiadomienie stron o terminie

• Dokonaniu czynności procesowej zakazanej przez ustawę np. przesłuchanie lekarza co do tajemnicy lekarskiej

• Dokonanie czynności przez nieuprawniony podmiot np. skargę zasadniczą wniosła i popierała osoba nieuprawniona

• Niewłaściwym stosowaniu przepisów postępowania karnego

• Naruszeniu przepisów dotyczących postępowania dowodowego

W ramach naruszeń prawa procesowego można wyróżnić 3 grupy:

• Bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia zawsze skutkujące koniecznością uchylenia zaskarżonego orzeczenia

• Naruszenie takich przepisów o których można powiedzieć że nie mogą mieć wpływu na treść orzeczenia np. ktos podczas odczytania wyroku siedział

• W pozostałych przypadkach naruszeń prawa procesowego trzeba wykazać ich wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia i tylko wtedy mogą powodować jego uchylenie lub zmianę.

ZESTAW VI

1. OBOWIĄZYWANIE PRZEPISÓW PRAWA KARNEGO PROCESOWEGO

W zakresie obowiązywania prawa karnego procesowego w miejscu ma znaczenie reguła terytorialności. Oznacza to ze kpk obowiązuje na terenie RP.

Poza obszarem RP prawo karne procesowe polskie stosują polscy przedstawiciele dyplomatyczni i konsularni za granicą w razie dokonywania czynności w ramach pomocy prawnej. Prawo polskie ma zastosowanie także wtedy gdy organ RP dokonuje czynności procesowej na terenie obcego państwa za jego zgodą.

Sądy i prokuratorzy udzielają pomocy prawnej na wniosek sądów i prokuratorów państw obcych.

Od powyższych reguł istnieją wyjątki:

1. Do czynności procesowych, dokonywanych na wniosek sądu lub prokuratora państwa obcego, stosuje się ustawy polskie. Należy jednak uczynić zadość życzeniu tych organów, aby przy dokonaniu czynności zastosowano szczególny tryb postępowania lub szczególną formę, jeżeli nie jest to sprzeczne z zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Wezwany z zagranicy świadek lub biegły nie będący obywatelem polskim, który stawi się dobrowolnie przed sądem, nie może być ani ścigany, ani zatrzymany, ani też tymczasowo aresztowany z powodu przestępstwa będącego przedmiotem danego postępowania karnego i jakiegokolwiek innego przestępstwa popełnionego przed przekroczeniem polskiej granicy państwowej. Nie może być także w stosunku do niego wykonana kara orzeczona za takie przestępstwo.

1. PRZEDMIOT DOWODZENIA

Przedmiotem dowodzenia jest to co podlega udowodnieniu, wykazaniu w procesie karnym. Dowodzeniu podlega każda okoliczność faktyczna jeśli ma znaczenie dla sprawy.

Dowodząc istnienia lub nieistnienia określonych faktów dowodzi się jednocześnie prawdziwości lub fałszywości twierdzeń o tych faktach.

Przedmiotem dowodzenia jest każda okoliczność istotna dla sprawy.

Przedmiotem dowodzenia są również okoliczności niesporne, przyznane przez oskarżonego, jednak przyznanie się oskarżonego nie jest królową dowodów !!

Przepisy obowiązującego prawa karnego nie mogą być przedmiotem dowodzenia !! prawo obce tak.

1. Notoryjność

Istnieją 2 rodzaje notoryjności:

• Powszechna

• Urzędowa

Notoryjność powszechna z punktu widzenia przedmiotu dowodzenia ma takie znaczenie że fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu.

Notoryjność urzędowa obejmuje fakty znane organowi procesowemu z urzędu, a zwłaszcza sądowi.

1. PRAWNY OBOWIĄZEK DOWODZENIA I CIĘŻAR DOWODOWY.

Prawny obowiązek dowodzenia jest także nazywany formalnym ciężarem dowodowym. Jest on następstwem obowiązywania zasady domniemania niewinności.

Obowiązek dowodzenia jest obowiązkiem prawnym przewidzianym wyraźnie w ustawie (onus probandi).

Jest to obowiązek przeprowadzenia wszystkich dowodów mających istotne znaczenie dla sprawy przemawiających zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego.

Ciężar dowodowy spoczywa na organach procesowych.

Prawny obowiązek dowodzenia nie odnosi się do oskarżyciela prywatnego, oskarżyciela posiłkowego ani powoda cywilnego, ani samego oskarżonego gdyż te podmioty nie są organami procesowymi.

Oskarżony nie ma obowiązku lecz przysługuje mu prawo dowodzenia. Może on składać wyjaśnienia, wnioski o przeprowadzenie dowodów - ale nie jest do tego zobowiązany!

Obrońca oskarżonego ma prawny obowiązek dowodzenia okoliczności dla niego korzystnych - jest to obowiązek wynikający ze stosunku obrończego.

Od prawnego obowiązku dowodzenia (formalnego ciężaru dowodowego) należy odróżnić ciężar dowodowy w znaczeniu materialnym.

Ciężar dowodowy obciąża stronę, która jest dotknięta niekorzyścią płynącą z braku dowodu lub niedowiedzenia określonej okoliczności.

Ciężar dowodowy nie dotyczy ani oskarżonego ani jego obrońcy. Nieodparta obrona oskarżonego, nawet jeśli nie jest udowodniona prowadzi do rozstrzygnięcia korzystnego dla oskarżonego.

Jedynie ws o pomówienie z art. 212 kk ciężar dowodowy może obciążać oskarżonego - stanowi to dla oskarżonego dotkliwą konsekwencję nieprzeprowadzenia dowodu prawdy.

2. BADANIE WARUNKÓW FORMALNYCH AKTU OSKARŻENIA.

Wstępna kontrola oskarżenia

Art. 337. § 1.  Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333 lub 335, a także gdy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.

§ 2. Na zarządzenie, o którym mowa w § 1, oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

§ 3. Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia, jest obowiązany wnieść w terminie wskazanym w § 1 poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia.

Art. 338. § 1.Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu, wzywając go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335 § 1, jego odpis doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu.

§ 2. Oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć.

§ 3.  Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli "tajne" lub "ściśle tajne", oskarżonemu doręcza się odpis aktu oskarżenia bez uzasadnienia. Uzasadnienie aktu oskarżenia udostępnia się jednak z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd.

3. SUSPENSYWNOŚĆ ŚRODKÓW ZASKARŻENIA.

SUSPENSYWNY przejawia się w powstrzymaniu prawomocności i wykonalności zaskarżonego orzeczenia

Powstrzymanie prawomocności orzeczenia w razie wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego ma charakter bezwzględny, gdyż zaskarżenie wyklucza możliwość uprawomocnienia się decyzji do czasu rozpatrzenia środka odwoławczego przez uprawniony organ procesowy.

Nie dotyczy to nadzwyczajnych środków odwoławczych, gdzie przesłankę dodatnią stanowi prawomocność orzeczenia.

Powstrzymanie wykonalności orzeczenia na skutek wniesienia środka odwoławczego może być względne ( w przypadku wniesienia np. apelacji) lub względne (np. w razie wniesienia zażalenia lub nadzwyczajnych środków odwoławczych.

Samo wniesienie środka odwoławczego w postaci zażalenia nie skutkuje wstrzymaniem wykonania orzeczenia.

Środki zaskarżenia cechuje:777

1. Skargowość - kontrola następuje na skutek wniesienia skargi

2. Suspensywność - wniesienie środka zaskarżenia powoduje wstrzymanie:

• prawomocności decyzji( nie dotyczy nadzwyczajnych środków zaskarżenia)

• wykonalności decyzji które może mieć charakter bezwzględny (np. w razie wniesienia apelacji) lub względny( np. w razie wniesienia zażalenia lub nadzwyczajnych środków odwoławczych).

ZESTAW X

1. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI.

Zasada ściśle procesowa związana z postępowaniem dowodowym.

Zasada ta zwykle jest przedstawiana w postaci 3 dyrektyw:

1. Sąd powinien opierać swoje założenia na dowodach przeprowadzonych na rozprawie.

2. Dowody powinny być przeprowadzone bezpośrednio przed sądem orzekającym w sprawie.

3. Organ kierujący powinien korzystać przede wszystkim z dowodów pierwotnych ( np. z zeznań świadka, który był bezpośrednim obserwatorek zachowania lub stanu o który w procesie chodzi) nie odrzucając dowodów pochodnych(np. zeznania świadka znającego istotne dla sprawy okoliczności z przekazu innej osoby)

W procesie karnym zasada bezpośredniości w zakresie pierwszej dyrektywy została wyraźnie określona w art. 410 k.p.k. W myśl tego przepisu podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Pozostałe 2 skodyfikowane nie zostały.

Wyjątki od zasady bezpośredniości obejmują sytuację kiedy obowiązujące przepisy pozwalają na odczytanie protokołu przesłuchania oskarżonego, świadka lub biegłego, sporządzonych w postępowaniu przygotowawczym lub na rozprawie w tej lub innej sprawie.

Najdalej idące ograniczenia zasady bezpośredniości znajdujemy w postępowaniach kontrolnych odbywających się w II instancji.

1. OSKARŻONY ( ART. 71 - 80 KPK).

OSKARŻONY- to osoba zagrożona karą kryminalną w związku z zarzutem popełnienia przestępstwa. Jest to osoba przeciwko której do sądu został wniesiony akt oskarżenia a także osoba co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Uprawnienia oskarżonego mieszczą się w ramach prawa do obrony. Jest to m.in. prawo do uczestniczenia w czynnościach procesowych( na rozprawie głównej obecność oskarżonego jest obowiązkowa chyba że ustawa stanowi inaczej).

Jeśli oskarżony wprawi się w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub posiedzeniu, w którym jego udział jest obowiązkowy, sąd może prowadzić postępowanie mimo jego nieobecności, nawet jeśli nie złożył jeszcze wyjaśnień.

Po drugie jeśli oskarżony powiadomiony o terminie rozprawy oświadczy że nie weźmie w niej udziału lub uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez usprawiedliwienia, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału.

Po trzecie rozprawa może odbyć się także podczas nieobecności oskarżonego w postępowaniu uproszczonym, jeśli istnieją warunki do wydania wyroku zaocznego.

Oskarżony ma prawo do składania wyjaśnień, składając je nie jest zobowiązany do mówienia prawdy. Przed pierwszym przesłuchaniem należy podejrzanego pouczyć o uprawnieniach i obowiązkach.

Uprawnienia do:

- składania wyjaśnień

- odmowy ich składania lub odmowy odpowiedzi na pytania

- składania wniosków o dokonanie czynności dochodzenia lub śledztwa

- korzystania z pomocy obrońcy

- do końcowego zaznajomienia się z aktami postępowania

- żądania by przesłuchano go w obecności ustanowionego obrońcy

Obowiązki i konsekwencje:

- brak obowiązku dowodzenia swojej niewinności

- brak obowiązku dostarczenia dowodów na swoją niekorzyść

- obowiązek stawiennictwa na wezwanie organów procesowych

- zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie o każdej zmianie miejsca swego zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni

- obowiązku wskazania adresu dla doręczeń w kraju

- konsekwencjach zmiany adresu

Oskarżony nie może mieć więcej niż 3 obrońców jednocześnie w 1 procesie.

Oskarżony może także otrzymać obrońcę z urzędu jeśli:

- obrona jest obowiązkowa a oskarżony obrońcy nie ma

- nie jest on w stanie ponieść kosztów obrony

Jeśli oskarżony jest tymczasowo aresztowany może on porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób albo korespondencyjnie.

Oskarżony jest zobowiązany poddać się badaniom lekarskim i oględzinom.

Organ prowadzący postępowanie w razie potrzeby może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez zawodowego kuratora sądowego. Jest ono obowiązkowe w sytuacjach:

- ws o zbrodnie

- w stosunku do oskarżonego który w chwili czynu nie ukończył 21 lat, jeśli zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu

W nowym obecnie obowiązującym kpk oskarżony uzyskał uprawnienia do:

- inicjowania skazania i wymierzania mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego

- inicjowania lub uczestniczenia w postępowaniu mediacyjnym

- współdziałania w zakresie warunkowego umorzenia postępowania

- wyrażenia zgody na skazanie go bez przeprowadzenia rozprawy

2. WYROKI I POSTANOWIENIA ( ART. 92 - 107 KPK ).

WYROKI

Wyroki są orzeczeniami wydawanymi wyłącznie przez sądy i trybunały.

Orzeczenie przybiera postać wyroku wtedy gdy ustawa wymaga wydania tej postaci rozstrzygnięcia.

W sądzie I instancji wydaje się następujące wyroki:

• uniewinniające

• skazujące

• wyroki warunkowo umarzające postępowanie karne

• zaoczne

• nakazowe

• łączne

Kryterium bezwarunkowego umorzenia postępowania karnego jest stan zaawansowania procesu karnego.

Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia.

W razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie lub danych przemawiających za warunkowym umorzeniem postępowania, sąd wyrokiem umarza postępowanie albo umarza je warunkowo.

Jednakże w razie stwierdzenia, że czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia albo czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,

sąd wydaje wyrok uniewinniający, chyba że sprawca w chwili czynu był niepoczytalny.

W innych etapach postępowania orzeczenie w tym przedmiocie następuje w formie postanowienia.

Wyroki mają postać uroczystą, są wydawane w imieniu RP i wszyscy obecni na Sali w czasie jego ogłaszania z wyjątkiem sądu wysłuchują go na stojąco.

POSTANOWIENIA

Stosuje się je gdy ustawa nie wymaga wydania wyroku.

Postanowienia mogą być orzeczeniami kończącymi postępowanie (zamykającymi drogę do wydania wyroku).

Mogą też dotyczyć np. wyłączenia sędziego, czy zastosowania środka zapobiegawczego.

Mają charakter imperatywny, rozstrzygający.

Niekiedy postanowienia sądu mają charakter postulatywny np. gdy sąd odwoławczy postanowieniem przekazuje zagadnienie prawne wymagającej wykładni ustawy SN do rozstrzygnięcia .

Postanowienie jest zaskarżalne zażaleniem jeśli zamyka drogę do wydania wyroku, chyba że:

• ustawa stanowi inaczej

• Dotyczy środków zabezpieczających

• Ustawa to w konkretnym przepisie przewiduje,

W postępowaniu przygotowawczym postanowienia i zarządzenia wydaje prokurator oraz inny uprawniony organ, a sąd - w wypadkach przewidzianych w ustawie.

Istnieją również postanowienia niepełne które do pełnej skuteczności wymagają zatwierdzenia prokuratora np.:

Postanowienie o zawieszeniu śledztwa, jeżeli nie zostało wydane przez prokuratora, wymaga jego pisemnego zatwierdzenia.

Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator. Postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja; postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator.

1. POSTĘPOWANIE PONOWNE ( 442 KPK ).

POSTĘPOWANIE PONOWNE

Sąd, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, orzeka w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie. Granic tych nie można przekroczyć.

Sąd orzekający w I instancji przeprowadza na nowo rozprawę. Przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, sąd może za zgodą stron poprzestać na ich ujawnieniu.

Zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.

W postępowaniu ponownym obowiązuje zakaz r.i.p.

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego.

W postępowaniu ponownym nie może orzekać sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia uchylonego, gdy sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.

ZESTAW XI

1. ZASADA JAWNOŚCI

Zasada ściśle procesowa związana z formą i sposobem prowadzenia procesu.

Można ją wyrazić za pomocą 2 dyrektyw:

- sprawa powinna być rozpatrywana jawnie wobec osób postronnych tzn powinna być rozpoznana na rozprawie w sposób publiczny - jawność zewnętrzna

- sprawa powinna być rozpoznana z udziałem stron i ich przedstawicieli tzn osób bezpośrednio zainteresowanych jej rozstrzygnięciem - zasada jawności wewnętrznej.

Zasada jawności zewnętrznej umożliwia społeczną kontrolę działalności sądów. Wzmacnia to poczucie ładu, porządku publicznego i sprawiedliwości.

Zasada jawności wewnętrznej wyraża postulat iż każdy ma prawo do jawnego rozpatrzenia swojej sprawy oraz art. 355 k.p.k. mówi o tym że sprawa odbywa się jawnie.

Na rozprawie odbywającej się jawnie mogą być obecne:

- osoby biorące udział w postępowaniu

- inne osoby, gdy: są pełnoletnie, nie są uzbrojone, nie znajdują się w stanie licującym z powagą sądu.

Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie zapisania obrazu i dźwięku z rozprawy gdy przemawia za tym uzasadniony interes społeczny, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, ważny interes uczestnika postępowania się temu nie sprzeciwia.

Publiczność rozpraw doznaje ograniczeń w procesie karnym. Jawność może być wyłączona w części lub całości jeśli mogłaby:

- wywołać zakłócenia porządku publicznego

- obrażać dobre obyczaje

- ujawnić okoliczności które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy

- naruszyć ważny interes prywatny

- w razie przesłuchania światka co do okoliczności objętych tajemnicą państwową, służbową lub zawodową.

Jawność jest wyłączona także wtedy, gdy sprawa dotyczy:

- wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego

- sprawy o pomówienie lub znieważenie, na wniosek pokrzywdzonego rozprawa obywa się jawnie.

Jeśli choćby jeden ze współoskarżonych byłby nieletni, sąd może wyłączyć jawność rozprawy w części lub całości. Może to uczynić także na czas przesłuchania świadka który nie ukończył lat 15.

Wyłączenie jawności rozprawy nie pozbawia udziału w niej uczestników postępowania.

W razie wyłączenia jawności rozprawy przewodniczący poucza obecnych o obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie i o skutkach niedopełnienia tego obowiązku.

Mimo prowadzenia rozprawy z wyłączeniem jawności ogłoszenie wyroku zawsze odbywa się jawnie.

Narada sądu jest zawsze tajna.

Oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. Tylko wyjątkowo oskarżony:

- może być wydalony z sali rozpraw gdy mimo upomnienia go przez przewodniczącego składu sędziowskiego zachowuje się nadal w sposób zakłócający porządek rozprawy głównej lub godzący w powagę sądu.

- na zarządzenie przewodniczącego oskarżony opuszcza salę rozpraw gdy zachodzi obawa że jego obecność mogłaby działać krępująco na zeznania współoskarżonego, świadka lub biegłego.

Po powrocie oskarżonego na salę rozpraw przewodniczący niezwłocznie informuje go o przebiegu rozprawy podczas jego nieobecności oraz umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecności dowodów.

Wyjątkowo rozprawa może odbywać się podczas nieobecności oskarżonego gdy:

- istnieją warunki wydania wyroku zaocznego

- oskarżony ze swej winy wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub posiedzeniu w którym jego udział jest obowiązkowy, sąd może prowadzić postępowanie mimo jego nieobecności nawet jeśli nie złożył jeszcze wyjaśnień

- oskarżony zawiadomiony o terminie rozprawy oświadcza że nie weźmie w niej udziału , uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawie bez usprawiedliwienia sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału chyba że uzna jego nieobecność za niezbędną.

- oskarżony po złożeniu wyjaśnień samowolnie opuścił salę rozpraw.

W ramach noweli z dnia 10.01.2003 poszerzono regulacje kiedy sąd może orzekać wyrokiem na posiedzeniu:

- warunkowego umorzenia postępowania przed rozprawą

- skazania oskarżonego wyrokiem na posiedzeniu w ramach art. 343 k.p.k.

- dobrowolnego poddania się karze w postępowaniu uproszczonym kiedy wniosek oskarżonego złożono przed rozprawą

- orzekania wyrokiem nakazowym

Posiedzenia odbywają się z wyłączeniem publiczności.

Strony mają możliwość uczestniczenia w czynnościach śledztwa lub dochodzenia;

- podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli ustawowych, a obrońcę i pełnomocnika, jeśli są już w sprawie ustanowieni należy dopuścić do udziału w czynności, jeśli nie będzie można powtórzyć jej na rozprawie

- stronom i ich przedstawicielom zezwala się na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłych, gdy taki dowód dopuszczono w śledztwie lub dochodzeniu

- stronie która złożyła wniosek o przeprowadzenie dowodu oraz jej przedstawicielowi, nie można odmówić wzięcia udziału w takiej czynności jeśli tego żądają

• strony, a obrońcę i pełnomocnika gdy są już w sprawie ustanowieni należy dopuścić do udziału w innych czynnościach śledztwa, może on także odmówić sprowadzeniu oskarżonego pozbawionego wolności gdy spowodowałoby to poważne trudności.

1. POJĘCIE I RODZAJE STRON PROCESOWYCH.

STRONY PROCESOWE

Stronami procesowymi są podmioty stosunku spornego występujące w procesie karnym we własnym imieniu lub działającej przez swego przedstawiciela.

Wśród stron procesowych można wyróżnić czynną i bierną.

Stroną czynną jest np. oskarżyciel posiłkowy a stroną bierną podmiot, przeciwko któremu toczy się proces, jest nim oskarżony

Przez strony zastępcze rozumie się podmioty które na podstawie upoważnienia ustawowego wykonują uprawnienia procesowe pokrzywdzonego przed zawiązaniem procesu karnego.

O stronie nowej mówi się gdy w miejsce pokrzywdzonego zmarłego w czasie trwania procesu występują osoby wymienione w art. 52 k.p.k.

Do stron szczególnych należy zaliczyć:

1. Interwenienta - to podmiot który nie będąc podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe zgłosił w tym postępowaniu roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi.

2. Osobę zbiorową w ramach odpowiedzialności zbiorowej za czyny popełnione pod groźbą kary. ( np. osoba prawna z wyłączeniem Skarbu Państwa)

W procesie karnym można mówić o współuczestnictwie kiedy w tej samej roli procesowej po stronie czynnej lub biernej występuje kilka osób.

Współuczestnictwo po stronie biernej - jest kilku oskarżonych. Aktem oskarżenia należy więc objąć wszystkich sprawców (współsprawca, pomocnik, podżegacz)

Współuczestnictwo po stronie czynnej - gdy jest kilku pokrzywdzonych. ( współuczestnictwo oskarżycieli prywatnych).

Stroną może być tylko podmiot mający zdolność procesową i legitymację procesową.

Zdolność procesowa- to uprawnienie do stania się stroną procesową. Czynną zdolność procesową mają je osoby prawne, a także instytucje państwowe i społeczne.

Zdolność procesową bierną mają osoby fizyczne które ukończyły lat 13.

Legitymację procesową stanowi tytuł prawny do wystąpienia w konkretnym procesie w oznaczonej roli procesowej. Uprawnienie do wystąpienia w roli oskarżyciela prywatnego, powoda cywilnego i oskarżyciela posiłkowego ma pokrzywdzony.

Obrońca oskarżonego posiada legitymację procesową jeśli jest adwokatem, gdyż tylko adwokat może być obrońcą. Uzyskuje legitymację do działania na skutek udzielenie mu upoważnienia przez oskarżonego.

1. TERMIN ZAWITY.

Terminy zawite - ich przekroczenie powoduje bezskuteczność czynności

Czynność procesowa dokonana po upływie terminu zawitego jest bezskuteczna. Zawite są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne, które ustawa za zawite uznaje.

Jest to np. termin do:

• Wniesienia apelacji

• Zażalenia

• Zgłoszenia sprzeciwu od wyroku nakazowego

Termin zawity może być przywrócony.

Jeżeli niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana; to samo stosuje się do osób nie będących stronami.

W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności.

Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie.

Przesłankami przywrócenia terminu zawitego są:

• wystąpienie przeszkody powodującej niedotrzymanie terminu zawitego np. niezawiadomienie o przysługującym uprawnieniu

• przeszkoda jest niezależna od strony

• złożenie w terminie 7 dni od daty ustania przeszkody wniosku o przywrócenie terminu

• dopełnienie czynności której należało w terminie dokonać.

W razie ustalenia niezasadności przywrócenia terminu sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek odwoławczy. Na to postanowienie przysługuje zażalenie do równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba że orzekł o tym SN.

Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie.

Wniosek o przywrócenie terminu nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, jednakże organ, do którego wniosek złożono, lub organ powołany do rozpoznania środka zaskarżenia może wstrzymać wykonanie orzeczenia; odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia.

1. PYTANIE PRAWNE I ICH RODZAJE.

PYTANIA PRAWNE I ICH ROZSTRZYGNIĘCIE

Pozwalają na ujednolicenie wykładni obowiązujących przepisów.

Jeśli w postępowaniu wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, każdorazowy sąd odwoławczy może odroczyć wydanie orzeczenia i przekazać to zagadnienie do rozstrzygnięcia SN, a SN składowi 7 sedziów.

Sn któremu przekazano zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia może:

• Pytanie prawne pozostawić bez rozpoznania, kiedy wystąpi podmiot do tego nieuprawniony

• Odmówić udzielenia odpowiedzi, gdy pytanie nie dotyczy istotnej kwestii lub gdy ta została już wyjasniona w uchwale prawnej stanowiącej zasadę prawną.

• Przejąć sprawę do swego rozpoznania

• Przekazać zagadnienie prawne do rozpoznania składowi powiększonemu tego sądu

• Udzielić odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne

• Umorzyć postępowanie jeśli podjęcie uchwału stało się zbędne.

ZESTAW XII

1. WŁAŚCIWOSC Z ŁĄCZNOSCI SPRAW.

Występuje ws złożonych, kiedy w jednej sprawie rozpoznaje się kilka czynów.

Łączność podmiotowa występuje gdy w 1 rozprawie rozpoznaje się kilka przestępstw tej samej osoby.

W przypadku łączności przedmiotowej, gdy istnieją związki rzeczowe między poszczególnymi przestępstwami np. przestępstwa sprawcy głównego, podżegacza i pomocnika, całą sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla sprawcy głównego.

Wyłączenie pojedynczej sprawy i jej odrębne rozpoznanie wymaga wydania postanowienia.

2. DOZÓR POLICYJNY.

Tytułem środka zapobiegawczego można oddać oskarżonego pod dozór Policji, a oskarżonego żołnierza - pod dozór przełożonego wojskowego.

Oddany pod dozór ma obowiązek stosowania się do wymagań zawartych w postanowieniu sądu lub prokuratora. Obowiązek ten może polegać na :

• zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu,

• zgłaszaniu się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu,

• zawiadamianiu go o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu,

• zakazie kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami,

• zakazie przebywania w określonych miejscach,

• a także na innych ograniczeniach swobody oskarżonego, niezbędnych do wykonywania dozoru.

Jeżeli zachodzą przesłanki zastosowania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej na szkodę osoby najbliższej albo innej osoby zamieszkującej wspólnie ze sprawcą, zamiast tymczasowego aresztowania można zastosować dozór, pod warunkiem że oskarżony w wyznaczonym terminie opuści lokal zajmowany

wspólnie z pokrzywdzonym oraz określi miejsce swojego pobytu.

Oddany pod dozór Policji ma obowiązek stawiania się we wskazanej jednostce organizacyjnej Policji z dokumentem stwierdzającym tożsamość, wykonywania poleceń mających na celu dokumentowanie przebiegu dozoru oraz udzielania informacji koniecznych dla ustalenia, czy stosuje się on do wymagań nałożonych w postanowieniu sądu lub prokuratora.

W celu uzyskania takich informacji można wzywać oskarżonego do stawiennictwa w wyznaczonym terminie.

W wypadku niestosowania się przez oddanego pod dozór do wymagań określonych w postanowieniu organ dozorujący niezwłocznie zawiadamia o tym sąd lub prokuratora, który wydał postanowienie.

1. NE PEIUS

Reguły te są adresowane do sądu odwoławczego. Ograniczenia te działają mimo wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego i obejmują następujące sytuacje:

• Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie.

• Sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku.

• Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Powyższe uregulowania są wyrazem dążenia do zachowania dwuinstancyjności postępowania aby orzeczenie w tym przedmiocie mogło być zaskarżone do sądu odwoławczego.

Zakazy te mają charakter bezwzględny gdyż ustawa w tym zakresie nie przewiduje wyjątków.

1. PRZEDMIOTOWE ROZSZERZENIE OSKARŻENIA.

Rozszerzenie oskarżenia na rozprawie przeciwko temu samemu oskarżonemu o inny czyn prócz czynów objętych aktem osk, jest sytuacją którą określa się jako proces wpadkowy - czyli przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia.

Warunki zastosowania przedmiotowego rozszerzenia oskarżenia:

1. Okoliczności które wyszły na jaw na rozprawie wskazują że oskarżony dopuścił się innego czynu prócz tego objętego aktem osk.

2. Oskarżyciel zarzuca na rozprawie popełnienie tego czynu i domaga się rozszerzenia postępowania o ten czyn

3. Oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie czynu w ramach nowego oskarżenia na tej samej rozprawie

4. Nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu.

Sąd może odroczyć rozprawę powodując czasowe wstrzymanie biegu procesu.

Wówczas nie ustaje zawisłość sprawy przed sądem o oba czyny lecz oskarżyciel wnosi nowy, uzupełniony akt osk. , który umożliwia oskarżonemu przygotowanie obrony. Pisemny akt osk. powinien być oskarżonemu doręczony przed rozprawą.

Przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia może wystąpić ws o przestępstwa ścigane z osk. publicznego, prywatno-skargowego -> gdy z subsydiarnym aktem osk. wystąpił oskarżyciel posiłkowy.

1. LEGITYMACJA PROCESOWA.

Legitymacja procesowa - oznacza wynikające z przepisów prawa materialnego bądź prawa procesowego uprawnienie do uczestniczenia w konkretnym postępowaniu cywilnym w charakterze powoda (legitymacja czynna) lub pozwanego (legitymacja bierna) lub dokonania określonej czynności procesowej. Przez legitymację rozumie się tytuł prawny do występowania w procesie w oznaczonej roli podmiotu procesowego.

LEGITYMACJA PROCESOWA- to oparte na prawie materialnym uprawnienie do występowania w charakterze strony w konkretnej sprawie sądowej. Legitymacja procesowa jest klasyfikowana wg różnych kryteriów :
1.Legitymacja czynna- to uprawnienie do występowania w charakterze powoda. 
2.Legitymacja bierna-to uprawnienie do występowania w roli pozwanego.
3.Legitymacja indywidualna- to uprawnienie przysługujące tylko jednemu podmiotowi.
4.Legitymacja grupowa- to uprawnienie przysługujące więcej niż jednej osobie, np. pożyczkę bierze kilka osób.
5.Legitymacja prywatna- to legitymacja z którą mamy do czynienia w przypadku osoby, która występuje w procesie w swoim prywatnym interesie.
6.Legitymacja publiczna- przysługuje organom administracji publicznej.

1. PODSTAWY MATERIALNE / FORMALNE ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH.

Środki zapobiegawcze:

• Tymczasowe aresztowanie

• Poręczenie - majątkowe, społeczne, osoby godnej zaufania

• Dozór policji

• Zakaz opuszczania kraju

• Zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazać powstrzymanie się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.

Obowiązujące przepisy kpk przewidują warunki do zastosowania środków zapobiegawczych. Dzielimy je na materialne i formalne.

Do materialnych warunków zaliczamy:

• Istnienie odpowiedniej podstawy dowodowej

Środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

• Istnienie podstawy środka zabezpieczającego

Obowiązujący kpk przewiduje że podstawy tymczasowego aresztowania SA odpowiednio podstawami pozostałych środków zapobiegawczych.

Do formalnych warunków zaliczamy:

• Legitymację procesową organu

• Przesłuchanie przed zastosowaniem środka zapobiegawczego przez ten organ, który środek stosuje chyba że jest to niemożliwe

• Wydanie decyzji w formie postanowienia

Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu.

Tymczasowe aresztowanie stosuje na okres do 3 miesięcy w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora, zawsze sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się to postępowanie a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy.

Prokurator, przesyłając wraz z aktami sprawy wniosek, o tymczasowe aresztowanie zarządza jednocześnie doprowadzenie podejrzanego do sądu.

Środków zapobiegawczych nie może zastosować inny organ ścigania np. policja.

Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi; zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora.

W postępowaniu przygotowawczym można stosować środki zapobiegawcze tylko względem osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

Prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym posiedzenia sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego.

Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy.

W postanowieniu o zastosowaniu środka zapobiegawczego należy wymienić osobę, zarzucany jej czyn, jego kwalifikację prawną oraz podstawę prawną zastosowania tego środka.

W postanowieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania należy określić czas jego trwania, a ponadto oznaczyć termin, do którego aresztowanie ma trwać. Obowiązek każdorazowego oznaczenia terminu stosowania tymczasowego aresztowania trwa do uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie.

W przedmiocie tymczasowego aresztowania po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie orzeka sąd, który wydał to orzeczenie, a w razie przekazania sprawy do drugiej instancji - sąd odwoławczy.

Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego powinno zawierać przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa oraz przytoczenie okoliczności wskazujących na istnienie podstawy i konieczność zastosowania środka zapobiegawczego. W wypadku tymczasowego aresztowania należy ponadto wyjaśnić, dlaczego nie uznano za

wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.

Stosowanie środków zapobiegawczych jest poddanie kontroli:

• zażaleniowej - w trybie złożenia wniosku.

---