Połączenia kończyny dolnej

Połączenia kości kończyny dolnej dzielimy na pofącznia obręczy (juncturae cin-gult) i połączenia kończyny dolnej wolnej (juncturae tnembri inferioris liberi). Obręcz kończyny dolnej utworzona przez obie kości miedniczne łączy się parzystym stawem krzyżowo-biodrowym. Od przodu kości miedniczne łączą się spojeniem łonowym. Połączenia te uzupełniają połączenia więzozrostowe miednicy. Połączenia kończyny dolnej wolnej są utworzone przez: staw biodrowy, staw kolanowy, połączenia kości goleni i stawy stopy.

Połączenia obręczy kończyny dolnej

Staw krzyżowo-biodrowy

Staw krzyżowo — biodrowy (articulatio sacroliaca) jest stawem prostym, płaskim, łączącym obustronnie obręcz kończyny dolnej z kością krzyżową.

Powierzchnie stawowe tego stawu tworzą powierzchnie uchowate (facies auricu-lares) kości biodrowej i kości krzyżowej. Są one pokryte chrząstką stawową, która jest znacznie grubsza na kości krzyżowej. Jama stawowa jest wąska, a torebka stawowa silnie napięta, przyczepia się wzdłuż brzegów powierzchni stawowych.

Więzadła stawu krzyżowo-biodrowego dzielą się na więzadła bezpośrednie i po-średnie. Do pierwszej grupy należą:

• więzadla krzyżowo-biodrowe brzuszne [ligg. sacroiliaca ventralia), rozpięte
  w postaci licznych cienkich pasm między kością krzyżową i biodrową z przed­
  niej strony torebki stawowej;

• Więzadła krzyżowo-biodrowe grzbietowe (ligg. sacroiliaca darsalia), wzmac­
  niające tylną część torebki stawowej;

• więzadła krzyżowo-biodrowe międzykostne (ligg. sacroiliaca interossea) wystę-
  pujące w postaci najkrótszych, silnych pasm łącznotkankowych, wypełniają­
  cych szczelinę zawartą między guzowatością kości krzyżowej a guzowatością
  kości biodrowej;

• więzadła pośrednie stawu krzyżowo-biodrowego, dłuższe od więzadeł bezpo­
  średnich i bardziej oddalone od stawu;

• więzadło biodrowo-lędźwiowe stanowiące mocne płaskie pasmo, rozpoczy­
  nające się na wyrostkach żebrowych dwóch ostatnich kręgów lędźwiowych,
  a kończące się na przyśrodkowym odcinku grzebienia biodrowego;

• więzadło krzyżowo-guzowe (lig. sacrotuberale) rozpoczynające się wachlarzo-
  wato w tylnym odcinku kości biodrowej oraz na brzegu bocznym kości krzy­
  żowej i guzicznej, a kończące się na guzie kulszowym;

• więzadło krzyżowo-kolcowe (lig, sacrospinale), znacznie cieńsze i krótsze od po­
  przedniego, rozpoczynające się na brzegu bocznym kości krzyżowej i kości
  guzicznej. Więzadło to dochodzi do kolca kulszowego.

Oba powyższe więzadła zamykają od tyłu światło miednicy mniejszej oraz prze­kształcają wcięcia kulszowe - większe i mniejsze - w otwór kulszowy większy (fora-men ischiadicum inajus) i niżej położony otwór kulszowy mniejszy (foramen ischiadi-cutti minus). Przez oba otwory przechodzą mięśnie, naczynia i nerwy. Z uwagi na bardzo małą ruchomość staw krzyżowo-biodrowy należy do stawów półśrisłych.

Spojenie łonowe

Spojenie łonowe (sytnphysis pubica) jest bezpośrednim połączeniem kości mied-nicznych od przodu. Powierzchnie spojeniowc (facies symphysiales) obu kości łono­wych są pokryte chrząstką szklistą, do której jest przymocowany krążek międzyłonowy (discus interpubicus). Jest on zbudowany z chrząstki włóknistej, ma kształt klina, podstawą skierowanego ku przodowi. Wewnątrz krążka międzyłonowego znajduje się szczelinowata, podłużna jama spojenia (cavum symphyseos) zawierająca maź sta­wową. Od strony górnej spojenie łonowe jest wzmocnione rozpiętym między guzka­mi łonowymi i przytwierdzonym także do krążka więzadłem łonowym górnym [lig. pubicum superius). Od strony dolnej przebiega, łącząc gałęzie dolne kości łonowej, więzadło łukowate łonowe (lig. arcuatum pubis). Gałęzie dolne kości łonowej tworzą kąt podłonowy (angulus subpubicus), ostrzejszy u mężczyzn, natomiast zbieżny prze­bieg gałęzi kulszowych i dolnych gałęzi łonowych tworzy luk łonowy (arcus pubis). Ruchomość spojenia łonowego jest bardzo mała, gdyż ograniczają ją stawy krzyżo-wo-biodrowe.

Błona zasłonowa i więzadło pachwinowe

W obrębie miednicy mniejszej ściana boczna jest uzupełnona silną błoną łącz-notkankową, która zamyka otwór zasłoniony i z uwagi na to nosi nazwę błony za­słonowej {membrana obturatoria). Tylko w górnej części pozostawia wolną przestrzeń, przekształcając bruzdę zasłonową w kanał zasłonowy (canalis obturatorius), poprzez który wychodzą z miednicy nerwy i naczynia zasłonowe.

W obrębie miednicy większej biegnie długie, obłe więzadło pachwinowe (lig. inguinale), rozpięte między kolcem biodrowym przednim górnym a guzkiem łono-wym. Daje się ono łatwo wyczuć poprzez skórę i jest widoczne z zewnątrz jako tzw. bruzda pachwinowa (suleus inguinalis). Więzadło pachwinowe wraz z brzegiem przed­nim miednicy ograniczają przestrzeń dla przejścia mięśni, naczyń i nerwów z jamy brzusznej na kończynę dolną.

Miednica jako całość

Miednicę (pelvis) tworzą bocznie położone dwie kości miedniczne i od tyłu złą-czona z nimi kość krzyżowa. Kresa graniczna (linea terminalis) dzieli miednicę na cześć górną - miednicę większą (pelvis major), która jest niższa i szersza, i część dolną -miednicę mniejszą (pelvis minor), która jest znacznie węższa. Kresa graniczna biegnie od wzgórka {promontorium), utworzonego przez przedni brzeg ostatniego krążka mię-dzykręgowego, wzdłuż kresy łukowatej (Iinca arcuata) kości biodrowej, po czym dalej kieruje się do spojenia łonowego jako grzebień kości łonowej (pecten ossis pubis).

Miednica większa jest szeroko otwarta ku górze i do przodu. Od strony tylnej ogranicza ją kręgosłup lędźwiowy, bocznie - talerze kości biodrowych. Topograficz-nie miednica większa należy do jamy brzusznej. Miednica mniejsza stanowi kanał ograniczony od tyłu kością krzyżową i guziczną, od strony bocznej - kośćmi kulszo-wymi i częściowo biodrowymi; od przodu zamyka ją spojenie łonowe. Granicę od­dzielającą miednicę większą od mniejszej stanowi płaszczyzna wejścia miednicy (planum aditus pelvis), zwana otworem górnym miednicy (apertura pelvis superior). Wyjście miednicy (exitus pelvis) lub otwór dolny miednicy (apertura pelvis inferior) ogra­niczają gałęzie kości kulszowych i gałęzie dolne kości Jonowych, więzadła krzyżowo--guzowe i wierzchołek kości guzicznej.

W żadnej innej części szkieletu różnice płci nie zaznaczają się tak wyraźnie, jak w budowie miednicy. U mężczyzn miednica jest wąska, wysoka, u kobiet - niska i posiada znacznie szersze światło, szczególnie w obrębie miednicy mniejszej. Jeżeli przyrównamy światło miednicy do odcinka stożka, to miednica kobieca jest odcinkiem stożka położonym bliżej podstawy, miednica męska stanowi natomiast odcinek stożka odcięty bliżej wierzchołka.

Wymiary miednicy

Wyczuwalne punkty kostne miednicy pozwalają na poprowadzenie pomiarów, które szczególnie u kobiet mają duże znaczenie. Na tej podstawie można wnioskować o wymiarach miednicy mniejszej, która u kobiet jest kanałem rodnym. Wyróżnia się trzy zasadnicze wymiary: sprzężna anatomiczna (conjugata anatomica), wymiar po­przeczny (diameter transversa) i wymiar skośny (diameter obliqua). Sprzężna anatomiczna (wymiar strzałkowy) to odległość między wzgórkiem (kąt lędźwiowo-krzyżowy) a górnym brzegiem spojenia łonowego. Wymiar poprzeczny to największa odległość między dwoma punktami kresy granicznej w płaszczyźnie czołowej. Wymiar skośny obejmuje odległość stawu krzyżowo-biodrowego do wyniosłości biodrowo-łonowej strony przeciwległej.

Do wymiarów miednicy większej należy: szerokość miednicy mierzona między bocznie położonymi punktami grzebieni biodrowych, szerokość międzykolcowa jest wyznaczona odległością między kolcami biodrowymi przednimi górnymi, szero­kość międzykrętarzowa - mierzona miedzy bocznie położonymi punktami krętarzy większych i sprzężna zewnętrzna - odległość od górnego brzegu spojenia łonowego do wyrostka kolczystego V kręgu lędźwiowego. Natomiast pochylenie miednicy wyznaczone jest kątem rozwartym między płaszczyzną poziomą, a płaszczyzną wejścia miednicy.

Połączenia kończyny dolnej wolnej

Staw biodrowy

Staw biodrowy (articulatio coxae) łączy miednicę z częścią wolną kończyny dolnej. Jest stawem kulisto-panewkowym, prostym, wieloosiowym.

Powierzchnie stawowe tworzą: powierzchnia księżycowata (facies lunata) panewki kości miednicznej i wypukła powierzchnia stawowa głowy kości udowej (facies arti-cukm capitis femoris). Powierzchnie stawowe pokrywa chrząstka szklista, która w obrę­bie panewki przedłuża się powyżej jej brzegu w chrząstkę włóknistą, wytwarzając obrąbek panewkowy (labrum acetabulare). Tylko w dolnej części panewki obrąbek nie zrasta się z jej brzegiem, lecz przechodzi ponad wcięciem panewki i wytwarza wię-zadło poprzeczne panewki (lig. transversum acetabuli). Więzadło to przekształca wcięcie w otwór. Poprzez otwór ten przechodzi do dna panewki tętnica, unaczyniająca tkankę tłuszczową dołu panewki, więzadło głowy i głowę kości udowej, do której podąża wewnątrz tego więzadła. Dół panewki nie jest pokryty chrząstką stawową; wypełnia go tkanka tłuszczowa i rozpoczynające się tu więzadło głowy kości udowej {lig. capitis femoris), które swój przyczep końcowy posiada w dołku głowy kości udowej.

Torebka stawowa w porównaniu z torebką stawu ramiennego jest krótsza i bar­dziej napięta. Pod względem grubości i mocy żaden inny staw ustroju ludzkiego jej nie dorównuje. Na kości miednicznej torebka rozpoczyna się na kostnym ograni­czeniu panewki, włączając obrąbek do jamy stawu. Na kości udowej przyczepia się z przodu do kresy międzykrętarzowej, z. tyłu zaś dochodzi tylko do połowy długości szyjki. W przeciwieństwie do stawu ramiennego torebkę stawu biodrowego wzmac­niają liczne i bardzo silne więzadła.

Więzadło biodrowo-udowe (lig. iliofemorale) jest najmocniejszym więzadłem ustroju. Wzmacnia ono przednią ścianę torebki stawowej. Więzadło biodrowo-udowe przypo-mina swym kształtem odwróconą literę V. Skierowany ku górze wierzchołek przymo­cowuje się do kolca biodrowego przedniego dolnego. Następnie biegnie ono rozbież­nie dwoma pasmami: pasmo górne kończy się w górnej części kresy międzykrętarzowej, pasmo przednie przyczepia się wzdłuż kresy międzykrętarzowej. Więzadło to ha­muje ruchy prostowania uda, a także ogranicza ruch przywodzenia, nawracania i od­wracania. Ma to duże znaczenie podczas chodu, czy biegu, kiedy kończyna zakrocz-na silą bezwładności dąży ku tyłowi. Więzadło to ma również znaczenie dla utrzyma­nia stawu w normalnym położeniu w pozycji stojącej. Więzadło biodrowo-udowe może dźwigać ciężar do 350 kg i jest tak mocne, że nawet przy zwichnięciu stawu biodrowego nie ulega zerwaniu.

Więzadło kulszowo-udowe (lig. ischiofemorale) wzmacnia tylną ścianę torebki. Rozpoczyna się ono grubym i szerokim pasmem na trzonie kości kulszowej, w przy­czepie końcowym dzieli się w ten sposób, że część włókien przymocowuje się do przedniej części krętarza większego, pozostałe zaś wplatają się w warstwę okrężną. Więzadlo to hamuje ruchy nawracania i przywodzenia uda.

Więzadło łonowo-udowe (lig. pubofemorale) biegnie po stronie przyśrodkowej stawu, od trzonu i gałęzi górnej kości łonowej do krętarza mniejszego i warstwy okrężnej. Ogranicza ono głównie ruchy odwodzenia uda i jest najsłabszym więzadłem stawu biodrowego.

Warstwa okrężna (zona obicularis) przebiega dookoła najwęższego miejsca szyjki po wewnętrznej stronie błony włóknistej torebki stawowej w postaci silnego, okręż­nego pierścienia. Powstaje ona głównie z włókien więzadła kulszowo-udowego i ło-

nowo-udowego. Wskutek tego połączenia z więzadjami o przebiegu podłużnym warstwa okrężna przesuwa się wraz z nimi podczas ruchów stawu biodrowego. Po­nieważ jest ona znacznie węższa od równika głowy kości udowej i obejmuje ją u dołu, nie pozwala na wysunięcie się głowy z panewki.

Staw biodrowy jest stawem kulistym, panewkowym, w związku z czym ruchy mogą się w nim odbywać - podobnie jak w stawie ramiennym - dookoła niezliczonej liczby osi, 7. których wyróżnia się trzy główne. Zakres ruchu jest jednak znacznie mniejszy niż w stawie ramiennym. Ruchy zgięcia i prostowania osiągają największy zakres, gdy udo jest lekko odwiedzione. Jeszcze wybitniejsze ruchy są możliwe do wykonania przy zgiętym stawie kolanowym, ustaje wtedy hamujące działanie mięśni tylnych uda.

Ruchy odwodzenia (abductio) i przywodzenia {adductio) dookoła osi strzałkowej osiągają największy zakres, gdy udo jest zgięte w stawie biodrowym.

Dookoła osi pionowej wykonuje się ruchy nawracania i odwracania uda lub w us­talonym położeniu kończyny wolnej - skręty miednicy. Stopień ruchomości wzrasta także w położeniu zgięcia i odwiedzenia uda w stawie biodrowym. Zakres ruchu na­wracania jest zawsze większy od zakresu odwracania uda. Przez kombinację ruchów przywodzenia i odwodzenia oraz zginania i prostowania możemy wykonać tzw. ruch obwodzenia.

Staw kolanowy

Staw kolanowy (articulatio genus) jest największym stawem ustroju ludzkiego. Łączy on udo z golenią, przy czym ze strony podudzia tylko kość piszczelowa uczestniczy w tym połączeniu. Staw kolanowy jest stawem złożonym, gdyż biorą w nim udział trzy kości: udowa, piszczelowa i rzepka. Wypukłą powierzchnię stawową tworzą oba kłykcie kości udowej {condyli femoris), które przylegają do lekko zagłębionych po­wierzchni stawowych górnych kłykci kości piszczelowej. Od przodu przylega do kłykci kości udowej rzepka (patella), uzupełniając niejako panewkę stawową. Powierzchnię stawową pokrywa gruba warstwa chrząstki szklistej, wskutek czego zwiększa się sprę­żystość stawu, a wstrząsy powstające podczas chodzenia, biegów i skoków zostają wybitnie zmniejszone.

W jamie stawu znajdują się ruchome uzupełnienia panewki w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych tworów włóknisto-chrzęstnych, zwanych łąkot-kami. Łąkotka boczna (meniscus lateralis) jest krótsza i silniej zakrzywiona od łąkotki przyśrodkowej (meniscus medialis). W każdej łąkotce można wyróżnić róg przedni umocowany w polu międzyklykciowym przednim i róg tylny kończący się w polu międzykłykciowym tylnym kości piszczelowej. Brzegi łąkotek skierowane obwodowo są grubsze i zrastają się z warstwą włóknistą torebki stawowej. Na przekroju piono­wym każda łąkotka ma kształt klina, ostrzem zwróconego do wnętrza stawu. Dzięki takiej budowie i odpowiedniemu ułożeniu łąkotki znacznie pogłębiają panewkę sta­wową oraz dzielą obwodowe części jamy stawowej na dwa piętra: górne łąkotkowo--udowe i dolne łąkotkowo-piszczelowe. W piętrze górnym odbywają się głównie ruchy zgięcia i prostowania, zaś w piętrze dolnym ruchy obrotowe.

Torebka stawu kolanowego ma przebieg dość zawiły, szczególnie gdy chodzi o jej warstwę maziową. Błona włóknista znajduje się w zasadzie z tyłu i po bokach stawu, przymocowując się do brzegów powierzchni stawowych. Z przodu jest ona w dużym stopniu zastąpiona przez ścięgno końcowe mięśnia czworogłowego uda. Błona maziowa z przodu sięga powyżej powierzchni stawowej rzepkowej kości udowej, następnie obustronnie stromo opada i poniżej obu nadkłykci ściśle przylega do błony włóknistej. W dole międzykłykciowym obie błony torebki ponownie od­dzielają się od siebie; błona włóknista przebiega nad dołem, błona maziowa natomiast biegnie wzdłuż brzegów chrząstki stawowej obu kłykci, obejmując więzadła krzyżo­we kolana z boków i od przodu. Na piszczeli przyczep błony maziowej torebki stawo­wej przebiega mniej więcej wzdłuż brzegu powierzchni stawowych każdego kłykcia. Na obu łąkotkach błona maziowa przyczepia się do ich brzegów bocznych zarówno

od góry, jak i dołu, tak że brzeg obwodowy każdej łąkotki zrasta się z błoną włóknistą torebki stawowej. Na rzepce przyczep błony maziowej biegnie wzdłuż brzegów chrząstki stawowej. Poniżej rzepki znajduje się ciało tłuszczowe podrzepkowe, które nie dopuszcza do fałdowania się torebki stawowej w czasie ruchów w stawie.

Jama stawowa nie jest przestrzenią jednolitą. Położone wewnątrz stawu, mniej więcej w płaszczyźnie pośrodkowej, więzadła krzyżowe kolana oraz otaczająca je błona maziowa wytwarzają niezupełną przegrodę, która dzieli jamę stawu na poło­wę prawą i lewą. Drugą przegrodę, także niezupełną, tworzą poprzecznie ułożone łąkotki stawowe, dzieląc jamę stawu na piętro górne i dolne. Ponieważ obie prze­grody są niezupełne, wszystkie cztery komory jamy stawowej łączą się ze sobą pośrednio lub bezpośrednio. Więzadła stawu kolanowego dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne.

Więzadła wewnętrzne

Więzadła krzyżowe kolana (ligg. cruciata genus), stanowią pozostałość pionowej przegrody stawu. Więzadło krzyżowe przednie (lig, cruciatum anterius) biegnie od pola miedzykłykciowego przedniego do przyśrodkowej powierzchni kłykcia bocz­nego kości udowej. Więzadło krzyżowe tylne (lig. cruciatum posterius) jest rozpięte między polem międzykiykciowym tylnym a boczną powierzchnią kłykcia przyśrod-kowego kości udowej. Prócz więzadeł krzyżowych wewnątrz, stawu znajduje się więzadło poprzeczne kolana {lig. transversum genus), które łączy rogi przednie obu łąkotek.

Więzadła zewnętrzne

Więzadło poboczne piszczelowe {lig. collaterale tibiale) biegnie od nadkłykcia przy-środkowego kości udowej do kości piszczelowej, zrastając się z torebką stawową i łąkotką przyśrodkową.

Wiezadło poboczne strzałkowe (lig. collaterale fibulare) rozpoczyna się na nadkłyk-ciu bocznym kości udowej, a kończy na głowie strzałki.

Więzadło rzepki (lig. patellae) stanowi przedłużenie części środkowej ścięgna mięśnia czworogłowego uda i biegnie od rzepki do guzowatości piszczeli. Część włó­kien ścięgna końcowego mięśnia czworogłowego, położonych bocznie i przyśrod-kowo od więzadła rzepki, biegnie rozbieżnie ku dołowi do kłykci kości piszczelowej, tworząc troczek rzepki przyśrodkowy i boczny (retinaculum patellae mediale et laterale).

Więzadło podkolanowe skośne (lig. popliteum obliquum) wzmacnia tylną powierzch­nię torebki stawowej. Biegnie ono od góry z okolicy kłykcia bocznego kości udowej skośnie ku dołowi i przyśrodkowo, gubiąc się po części w torebce stawowej, częściowo przechodzi w ścięgno końcowe mięśnia półbłoniastego. Więzadło to hamuje nadmierne prostowanie kolana i ruchy obrotowe. Więzadło podkolanowe łukowate (lig. popli-teum nrcuatum) rozpoczyna się także w okolicy kłykcia bocznego kości udowej, a koń­czy w środkowej okolicy tylnej ściany torebki stawowej.

Pod względem budowy staw kolanowy można zaliczyć do stawów typu zawia-sowo-obrotowego o dwóch osiach ruchu, tj. poprzecznej i pionowej.

Ruch zgięcia i prostowania wokół osi poprzecznej jest w stawie kolanowym kom­binacją toczenia i ślizgania. W pierwszej fazie zgięcia kłykcie kości udowej toczą się po kości piszczelowej, jak koła wozu po ziemi. Dalszemu jednak toczeniu przeszka­dzają napinające się więzadła krzyżowe i dlatego toczenie przechodzi w ruch śliz­gania, w trakcie którego coraz to inne punkty kłykci kości udowej stykają się z tymi samymi punktami kości piszczelowej czy łąkotek. Podczas zginania łąkotki przesu­wają się do tyłu, w czasie prostowania do przodu.

Ruchy nawracania i odwracania podudzia w stawie kolanowym można wyko­nywać w każdym położeniu stawu, z wyjątkiem krańcowego zgięcia i wyprostu.

Połączenia kości goleni

Na połączenia obu kości goleni składa się staw piszczelowo-strzałkowy, błona mię-dzykostna podudzia i więzozrost piszczelowo-strzałkowy.

Staw piszczelowo-strzalkowy (articulatio tibiofibularis) łączy powierzchnię stawo­wą głowy strzałki z powierzchnią stawową strzałkową piszczeli. Torebka stawowa jest silna i napięta, wzmocniona więzadłem przednim i więzadłem tylnym głowy strzałki (lig. capitis fibulae anterius et posterius). Staw piszczelowo-strzałkowy jest stawem płas­kim o bardzo małej ruchomości.

Błona międzykostna goleni (membrana interossea cruris) jest rozpięta między brze­gami międzykostnymi kości piszczelowej i strzałki, zamyka przestrzeń międzykostna goleni oraz służy za pole przyczepu mięśniom podudzia. Błona międzykostna hamuje podłużne przesuwanie się obu kości goleni względem siebie.

Więzozrost piszczelowo-strzalkowy (syndesmosis tibiofibularis) jest w zasadzie prze­dłużeniem błony międzykostnej goleni. Stanowi on połączenie między wcięciem strzałkowym nasady dalszej kości piszczelowej a dolnym odcinkiem trzonu strzałki. Połączenie to jest wzmocnione więzadłem piszczelowo-strzałkowym przednim i tyl­nym (lig. tibiofibulare anterius et posterius). Ruchomość więzozrostu piszczelowo--strzałkowego jest bardzo mała, dozwala jednak na nieznaczne odchylenie boczne obu kostek przy ruchach zgięcia grzbietowego stopy.

Stawy stopy

Wśród połączeń stawowych stopy wyróżniamy: staw skokowo-goleniowy, stawy międzystępowe, stawy stępowo-śródstopne i międzyśródstopne oraz stawy palców stopy.

Staw skokowo-piętowy

Staw skokowo-piętowy (articulatio subtalaris), zwany także stawem skokowym tyl­nym, stanowi połączenie między powierzchnią stawową piętową tylną (facies articu-Iaris calcanea posterior) kości skokowej a powierzchnią stawową skokową tylną (facies articularis talaris posterior) kości piętowej.

Torebka stawowa przymocowuje się wzdłuż brzegów powierzchni stawowych i wzmacniają ją następujące więzadła: więzadło skokowo-piętowe boczne (lig. talocalca-neum łaterale), więzadlo skokowo-piętowe przyśrodkowe (lig. talocalcaneum mediale) oraz bardzo silne więzadlo skokowo-pietowe międzykostne (lig. talocalcaneum inter-osseum), które wypełnia zatokę stępu i oddziela staw skokowo-piętowy od leżącego przed nim stawu skokowo-piętowo-łódkowego. Czynność tego stawu jest związana z czynnością stawu skokowo-piętowo-łódkowego.

Staw skokowo-piętowo-łódkowy

Staw skokowo-piętowo-łódkowy (articulatio talacalceneonavicularis), jak wynika z nazwy, łączy trzy kości stępu - jest stawem złożonym. Ze strony kości skokowej biorą udział trzy powierzchnie stawowe. Dwie z nich, skierowane ku tyłowi, przezna­czone są do połączenia z kością piętową, są to: powierzchnia stawowa piętowa środ­kowa i przednia (facies articularis calcanea media et anterior). Na kości piętowej odpo­wiadają im: powierzchnia stawowa skokowa środkowa i przednia (facies articularis talaris media et anterior). Trzecią powierzchnię kości skokowej stanowi wypukła po­wierzchnia stawowa łódkowa głowy (facies articularis navicularis), która przylega do bliższej powierzchni kości łódkowatej.

Torebka stawowa przyczepia się wzdłuż powierzchni stawowych. Od strony grzbie­towej jest wzmocniona przez część piszczelowo-łódkową, więzadła przyśrodkowego (pars tibionavicularis lig. mediale), więzadło skokowo-łódkowe {lig. talonaviculare) oraz przez więzadlo piętowo-łódkowe {lig. calacaneonaviculare), będące przyśrodkową częścią więzadła rozdwojonego (lig. bifurcatum). Od strony dolnej na wysokości omawianego stawu przebiega więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe (lig. calcaneonaviculare plan-tare) oraz więzadlo podeszwowe długie (lig. plantare longum), które rozprzestrzenia się od okolicy guza piętowego do kości sześciennej i podstaw kości śródstopia. Do wzmocnień tego stawu należy również opisane wyżej więzadlo skokowo-piętowe międzykostne {lig. talocalcaneum interosseum).

Staw skokowo-piętowy i staw skokowo-piętowo-łódkowy zwane są także stawem skokowym dolnym, gdyż pod względem czynnościowym są ze sobą ściśle powiązane. Wykonuje się w nich ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w sto­sunku do podudzia i kości skokowej.

Ruch stopy w stawie skokowym dolnym odbywa się dookoła osi nietypowej, tzw. kompromisowej, ustawionej skośnie pod ostrym kątem do długiej osi stopy. Jest ona wypadkową trzech głównych osi ruchu i przebiega od tylu, dołu i strony bocznej z okolicy guza piętowego do przodu, w górę i przyśrodkowo. Wokół tej osi można wykonać ruch odwracania {supinatio pedis) i nawracania stopy {pronatio pedis), przy czym z czynnością odwracania jest związany równoczesny ruch przywodzenia (adductio pedis) i zgięcia podeszwowego (flexio plantaris pedis), podczas gdy nawraca­niu towarzyszy zawsze odwodzenie (abductio pedis) i zgięcie grzbietowe stopy (flexio dorsałis pedis). Dzięki współdziałaniu stawu skokowego dolnego ze stawem skoko­wym górnym stopa odznacza się swobodą ruchu trzech stopni. Ruchy w stawie sko­kowym górnym występują podczas chodzenia, natomiast staw skokowy dolny do­stosowuje stopę do nierówności podłoża.

---