ZAGADNIENIA
Inflacja - ujęcie historyczne
Równanie I.Fischera
Monetarystyczna teoria inflacji i jej charakterystyka
Inflacja popytowa - luka inflacyjna
Inflacja kosztowa i jej charakterystyka
Inflacja strukturalna
Stopa inflacji
Rodzaje inflacji ze względu na rozmiary
Klasyczne metody walki z inflacją - polityka deflacyjna
Korzyści i koszty inflacji
Teoria kosztowa - teoria ta zwraca uwagę na związek jaki występuje miedzy wzrostem kosztów produkcji a tendencją do ogólnego wzrostu cen.
Przyczyny wzrostu kosztów produkcji można podzielić na :
do źródeł wewnętrznych inflacji zalicza się :
- wzrost płac, wywołany spiralą inflacyjną. Zjawisko to ma miejsce w krajach gdzie istnieją silne związki zawodowe i stosunkowo słabe rządy.
Niemałą rolę w negocjacjach płacowych odgrywają oczekiwania inflacyjne, które polegają na tym, że zarówno pracownicy jak i pracodawcy w swoich decyzjach biorą pod uwagę oczekiwaną stopę inflacji;
Np.
Jeżeli spodziewamy się inflacji na poziomie 5% to pracownicy chcąc uzyskać wzrost płacy realnej będą żądali w negocjacjach podwyżki płac wyższej niż 5%.
W przypadku kiedy oczekiwana inflacja będzie wyższa - będziemy mieli do czynienia zarówno z wyższymi płacami, jaka i cenami - wyższa też będzie stopa inflacji.
- ceny ustalane przez przedsiębiorstwa monopolistyczne, które wykorzystują swoją sytuację pozwalającą im czerpać korzyści z przewagi monopolistycznej tj. podwyższania cen bez podwyższania jakości;
Wzrost cen monopolistycznych jest też wynikiem wzrostu kosztów związanych z prowadzeniem przez przedsiębiorstwa monopolistyczne agresywnych kampanii reklamowych, które przerzucane są na klienta;
- nieurodzaj w rolnictwie - powoduje wzrost cen zboża, pasz i poprzez efekt kumulacji przenosi się ma ceny wszystkich towarów produkowanych ze zboża
do źródeł zewnętrznych inflacji zalicza się :
Źródła zewnętrzne inflacji ( inflacja importowa ) jest wynikiem wzrostu cen towarów importowanych - zwłaszcza paliw ( ropy naftowej ), której wzrost cen powoduje wzrost cen wszystkich towarów i usług
- inflacja strukturalna, związana jest z ze zmianami w strukturze popytu i podaży co powoduje, że w niektórych branżach gospodarki występuje wzrost, a w innych sapdek popytu na wyroby i usługi.
Ponieważ zmiany o charakterze strukturalnym nie występują szybko, wzrostowi płac w branżach „rosnących” nie towarzyszy natychmiastowy spadek w branżach „schodzących”.
Wystąpi wtedy w gospodarce zjawisko ogólnego wzrostu cen i płac.
Przykładem tego zjawiska są podziały na regiony mniej lub bardziej rozwinięte w różnych krajach przebiegające wzdłuż linii „północ-południe” tak jak np. we Włoszech czy „wschód-zachód” w Polsce.
STOPA INFLACJI
Oblicza się ją przez porównanie cen towarów i usług w dwóch różnych okresach ( bieżącym i bazowym ) pomnożonym przez ich wagę w tzw. koszyku dóbr konsumpcyjnych ( jest to średnia ważona )
Gdzie:
W - wskaźnik wzrostu cen
Pt - cena towaru w okresie bieżącym
Po - cena towaru w okresie bazowym
Waga - np. 20%
Obliczaniem wskaźnika inflacji zajmuje się w Polsce GUS a do koszyka dóbr wlicza się kilka grup towarowych najbardziej znaczących w strukturze wydatków gospodarstw domowych tj. żywność, mieszkanie, odzież i obuwie, ochrona zdrowia, transport, turystyka, wypoczynek.
Rodzaje inflacji : ze względu na tempo wzrostu cen
Dla gospodarek rynkowych charakterystyczna jest inflacja jawna ( cenowa ), której przyczyną jest występowanie nadmiernego popytu w stosunku do podaży powodujące stan nierównowagi gospodarczej.
W takim przypadku równowaga jest przywracana przy wyższych cenach.
Jeśli proces ten ma charakter powtarzalny to następuje ciągły wzrost poziomu cen.
Inaczej przedstawia się sytuacja kiedy mechanizm cen kontrolowany jest przez państwo. Ma to miejsce w gospodarkach centralnie kierowanych, dla których charakterystyczne jest występowanie ciągłej przewagi popytu na podażą.
Sytuacja ta wyraża się nie we wzroście cen, ponieważ są one utrzymywane na stałym poziomie lecz w trudności nabycia towaru ( kolejki ) wówczas mamy doczynienia z inflacją niejawną ( ukrytą ).
Rodzaje inflacji : ze względu na tempo wzrostu przeciętnego poziomu cen
Inflacja pełzająca - stopa wzrostu cen w skali roku od 2 - 9 %, jest pod kontrolą państwa, nie zakłóca równowagi gospodarczej, pobudza procesy produkcyjne
Inflacja krocząca ( przyśpieszona ) - wzrost cen powyżej 10 % w skali roku, wymyka się spod kontroli państwa, ma tendencję do zwiększania tempa i przekształcenia się w inflację galopującą.
Inflacja galopująca ( lawinowa ) - tempo wzrostu cen od 10 - 50 % w skali miesięcznej. Powoduje narastające trudności w przebiegu procesów gospodarczych w całym kraju, wymyka się całkowicie spod kontroli państwa.
Następuje zerwanie związku między wysokością wynagrodzeń, wydajnością i efektywnością pracy. Ciągłe obniżanie się płac realnych powoduje presję pracowników na ich podnoszenie. Wyższe płace powodują wzrost kosztów produkcji co skłania przedsiębiorstwa do podwyższania cen.
Nakręca się spirala inflacyjna (spirala cen i płac ).
Hiperinflacja - ceny rosną w skali miesięcznej o ponad 50 %, górna granica wzrostu cen nie jest określona. Hiperinflacja uniemożliwia stosowanie rachunku ekonomicznego, nie pozwala na racjonalne gospodarowanie procesami ekonomicznymi. Pieniądz przestaje pełnić swoją podstawowa funkcję, następuje powszechna ucieczka od pieniądza - powrót do wymiany towaru na towar.
Stan ten musi się zakończyć reformą walutową i wymianą pieniędzy.
POLITYKA DEFLACYJNA
W celu wyeliminowania lub przynajmniej złagodzenia poziomu inflacji , gospodarki różnych państw podejmują szereg działań mających charakter polityki deflacyjnej.
Działania te polegają na m.in. na ograniczaniu wydatków budżetowych, manipulowaniu wysokością stopy procentowej i wysokością podatków.
Ceną za stabilizację gospodarki i doprowadzenie jej do stanu równowagi są różne zjawiska uboczne jak np. bezrobocie.
Na podstawie analiz danych statystycznych z lat 1861-1957 dla Wielkiej Brytanii Arthur W. Philips stwierdził istnienie stałej zależności pomiędzy tempem wzrostu płac nominalnych i poziomem bezrobocia.
Jest to zależność odwrotna.
Spadkowi bezrobocia w okresie wysokiej koniunktury towarzyszy wyższy poziom płac, na który godzą się pracodawcy. Osłabienie koniunktury powoduje efekty odwrotne ; popyt na pracę zmniejsza się, pracodawcy nie są skłonni utrzymywać płac na poprzednim poziomie, pracownicy nie mają takiej siły przetargowej w negocjacjach płacowych z pracodawcami w efekcie bezrobocie rośnie.
Nullifikacja - ( Nullus - żaden ), unieważnienie wszystkich bądź części pieniędzy znajdujących się w obiegu i wypuszczenie nowych w odpowiednio zmniejszonej ilości.
W Polsce po II wojnie światowej zabieg ten przeprowadzono 2 razy, raz w 1945 r. dokonano wymiany pieniędzy wypuszczonych przez Bank Emisyjny w Krakowie powołany przez niemieckie władze okupacyjne ( wymiana na każdego dorosłego 500 zł stare na 500 zł nowe - cała reszta była unieważniana ), drugi raz w 1950 r. wprowadzono nowe złote ( wkłady w PKO były przeliczane w stosunku stare 100 zł na nowe 1 zł, natomiast gotówka stare 300 zł na 1 zł )
Do klasycznych metod zwalczania inflacji należy też rewaloryzacja czyli rekonstrukcja tj. przywrócenie w pełni lub częściowo pieniądzu dawnej siły nabywczej.
DO REWALORYZACJI PIENIĄDZA ZMIERZA POLITYKA ZWANA DEFLACYJNĄ
O powodzeniu polityki zmierzającej do rewaloryzacji pieniądza tj. polityki deflacyjnej, decyduje w znacznej mierze trafne rozpoznanie przyczyn pojawienia się i charakteru inflacji. Inne są w przypadku inflacji popytowej a jeszcze inne w inflacji podażowej.
Polityka deflacyjna sprowadza się do stosowania przez państwo narzędzi polityki pieniężno-kredytowej i finansowej.
Jej celem jest zmniejszenie dopływu środków pieniężnych do gospodarki.
Do ważniejszych skutków inflacji zalicza się :
inflacja utrudnia prowadzenia rachunku ekonomicznego,
prowadzi do dewaluacji waluty krajowej, co powoduje niekorzystne zmiany w bilansie handlowym i płatniczym,
jest zagrożeniem dla osób posiadających stały dochód ( emeryci, budżetówka ),
osłabia skłonność do oszczędzania ( tracą posiadacze oszczędności, zyskują dłużnicy ),
powoduje straty wszystkich podatników ( taksflacja ),
powoduje wzrost dochodów budżetu państwa
W teorii ekonomii wyrazem zależności pomiędzy poziomem cen, poziomem płac s stopą bezrobocia jest krzywa Philipsa, przedstawiciela nurtu ekonomii keysenowskiej, Alban William Philips ( 1914-1975). Na podstawie badań empirycznych ustalił zależność między stopą a stopą bezrobocia na przykładzie gospodarki brytyjskiej z lat 1861-1957.
Opierając się na podstawowych założeniach ekonomii keysenowskiej Philips sugerował, że za pomocą polityki fiskalnej można zmniejszyć stopę bezrobocia, ale za cenę pewnego zwiększenia stopy inflacji i odwrotnie, można obniżyć stopę inflacji przez hamowanie wzrostu globalnego popytu, ale kosztem wzrostu bezrobocia.
Kolejnym narzędziem wykorzystywanym w polityce deflacyjnej są podatki i stopa procentowa. Regulują one nie tylko rozmiary popytu, ale również wpływają na wielkość podaży.
Wprawdzie podniesienie podatków bądź stopy procentowej działa w kierunku obniżenia popytu, ale jednocześnie powoduje wzrost kosztów produkcji ( poprzez zwiększone obciążenia ), czyli - proinflacyjnie.
Stąd też niejednokrotnie w celu ograniczenia inflacji stosuje się zmniejszenie obciążeń podatkami, cłami i innymi opłatami tkwiącymi w cenach.
Z położenia Krzywej Philipsa wynika, ze stopie wzrostu płac równej 0, odpowiada pewien poziom bezrobocia. Zjawisko to spowodowane jest występowaniem bezrobocia frykcyjnego.
Zastosowanie polityki przeciwdziałającej bezrobociu, spowoduje przesunięcie się krzywej w kierunku lewym i obniżeniu tym samym poziomu bezrobocia.
Odkrycie Philipsa, potwierdzone też w innych krajach, opierało się na zależności między tempem wzrostu płac a inflacją.
Niższą stopę bezrobocia można osiągnąć przez wzrost popytu, jednak ceną jaką trzeba za to zapłacić jest wyższa stopa inflacji.
I odwrotnie;
Jeżeli celem polityki gospodarczej jest obniżenie inflacji, to ceną za ten efekt jest wyższa stopa bezrobocia.
Twierdzenie o odwrotnej zależności pomiędzy stopą inflacji i bezrobocia pozwala w krótkim czasie dokonywać wyborów optymalnych pomiędzy tymi wielkościami, a w długim stosować politykę łagodzącą bezrobocie - jest podstawą keysenowskiej teorii. inflacji.
dr Izabela Szupejko Makroekonomia 27.04.08
Wykład 6
- 1 -
Krzywa Philipsa
Stopa
wzrostu
płac
Stopa
bezrobocia
0
Stopa
wzrostu
płac
Stopa
bezrobocia
Stopa
bezrobocia
Stopa
inflacji
i2
i1
b2
b1
Stopa inflacji a stopa bezrobocia
Wyszukiwarka