Rachunkowość - wykład nr 1 z dnia 25-02-2001 r.

Literatura:

„Rachunkowość od podstaw” - Matuszewicz Jan + zbiór zadań

„Rachunkowość finansowa” - Kazimierz Sawicki PWE 1999 r.

„Podstawy rachunkowości” + zbiór zadań - Sawicki

„Rachunkowość spółek kapitałowych w practyce” - ćwiczenia - dr Jerzy Laskowski

Rachunkowość - jest to oparty na dokumentach księgowych samobilansujący się system .... i przetwarzania danych procesów gospodarczych w celu dostarczenia informacji ekonomiczno-finansowych.

W skład rachunkowości wchodzą:

1. ewidencja księgowa (część rejestracyjna)

2. rachunek kosztów (opracowywanie danych z planowaniem kosztów, kalkulacji)

3. sprawozdawczość finansowa

4. sprawozdania ze zmian w kapitale własnym

5. opisowe sprawozdania z działalności w roku obrotowym

Podstawowe funkcje rachunkowości

1. informacyjna

2. sprawozdawcza

3. kontrolna

4. dowodowa

Zasady rachunkowości

1. Zasada przekazywania prawdziwego i rzetelnego obrazu firmy - jest jedną z najważniejszych zasad rachunkowości, zgodnie z którą rachunkowość jednostki gospodarczej (w tym sprawozdawczość finansowa) powinna dać wierny obraz sytuacji finansowej i dokonań podmiotu. Wierny obraz w rachunkowości jest nie­odłącznym warunkiem użyteczności informacji dla jej wewnętrznych i ze­wnętrznych odbiorców.

2. Zasada współmierności przychodów i kosztów (przyczynowości) - oznacza, iż koszty poniesione w związku z osiągnięciem określonych przychodów są przeciwstawiane tym przychodom w celu ustalenia wyniku działalności dane­go okresu. Dlatego koszty odnoszące się do danych przychodów są zaliczane do tego samego okresu sprawozdawczego. Zgodnie z tą zasadą wydziela się w ewidencji koszty i przychody dotyczące przyszłych okresów.

3. Zasada memoriałowa - jest fundamentalną zasadą rachun­kowości, według której przychody i koszty są rejestrowane memoriałowo, tzn. uważa się je za osiągnięte lub poniesione w momencie ich wystąpienia, a nie w momencie wpływu lub wydatku pieniężnego. Jest ona przeciwieńst­wem zasady kasowej (nie stosowanej w rachunkowości), gdzie koszt jest równoznaczny z wydatkowaniem gotówki, a przychód z jej przyjęciem. Tak więc, zgodnie z zasadą memoriałową należy w księgach rachunkowych jednostki ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.

4. Zasada ostrożności - wiążąca się przede wszystkim z wyceną, oznacza, iż w ustalaniu wartości majątku i przychodów oraz kosztów i zobowiązań należy kierować się przezornością i przyjmować „pesymistyczny" punkt widzenia, to znaczy nie zawyżać wartości majątku i przychodów i nie zaniżać kosztów i zobowiązań. Takie postępowanie jest zgodne z tzw. ostrożnością kupiecką. Przestrzeganie zasady ostrożności powinno być oparte na obiektywnych i wiarygodnych przesłankach. Zasada ostrożności wywodzi się z nieustannej niepewności towarzyszącej wielu trans­akcjom. Ostrożność nie uzasadnia jednak tworzenia tzw. cichych rezerw.

Wyrazem stosowania tej zasady jest ostrożna wycena dokonywana na koniec roku obrotowego w związku z ustalaniem wyniku finansowego jednostki, która polega na tym, iż uwzględnia się:

• zmniejszenie wartości użytkowej składników majątkowych, w tym również w postaci odpisów amortyzacyjnych,

• zmniejszenie wartości określonych składników majątkowych (papie­rów wartościowych, udziałów w innych jednostkach) wywołane trwałymi zmianami ich cen,

• wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nad­zwyczajne,

• wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,

• rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

• Zasada ciągłości - oznacza, iż przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodar­czych na kontach, wyceny aktywów, pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych; wykazane w bilansie zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości w bilansie otwarcia następnego roku obrotowego.

• Zasada istotności - która wymaga wykazywania w sprawozdaniach finansowych wyłącznie takich informacji, których pominięcie lub zniekształcenie może wpłynąć na decyzję ekonomiczna podjętą na podstawie sprawozdań finansowych przez ich użytkownika.

• Zasada kontynuacji działania - oznacza, iż normalnie przyj­muje się działanie danej jednostki gospodarczej jako nie ograniczone w cza­sie. W związku z tym zakłada się, iż jednostka nie ma zamiaru ani konieczności likwidacji lub istotnego uszczuplenia rozmiarów swojej działal­ności w dającej się przewidzieć przyszłości. Brak realizacji zasady kon­tynuacji działania występuje w jednostkach, dla których ogłoszona została upadłość, nastąpiło otwarcie likwidacji lub zmiana formy prawnej. Praktycz­ną konsekwencją tej zasady jest odmienny sposób wyceny majątku jednostki gospodarczej, która kontynuuje działalność (going concern value), od wyceny majątku, jeśli zasada ta nie jest zachowana. Stosuje się wówczas tzw. wartość likwidacyjną (liquidation value).

• Zasada zakazu kompensat - która oznacza, iż wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych.

Cechy rachunkowości

Informacje pochodzące z ksiąg rachunkowych oraz ze sprawozdań finan­sowych, aby były użyteczne dla ich odbiorców, powinny posiadać nastę­pujące cechy:

1. zrozumiałość - informacje powinny być czytelne bez większego trudu dla przygotowanych do tego użytkowników,

2. istotność - informacja rachunkowa powinna być istotna, to znaczy wpływać na decyzje ekonomiczne jej użytkowników poprzez ułatwienie im oceny przeszłych, teraźniejszych lub przyszłych zdarzeń,

3. użyteczność - informacje powinny być niezbędne dla tych, którzy chcą i muszą je wykorzystywać,

4. wiarygodność - informacja powinna być wolna od błędów, tzn. wiernie odzwierciedlać rzeczywistość,

5. neutralność - informacja nie powinna być stronnicza; powinna być obiektywna,

6. terminowość - informacje powinny być podawane w miarę na bieżąco, bez zbędnej zwłoki, licząc się jednak z kosztami jej uzyskiwania,

7. kompletność - informacje powinny być kompletne, to znaczy, że żadna informacja, która jest użyteczna, nie może być pominięta,

8. porównywalność - informacje powinny być porównywalne w kolejnych okresach sprawozdawczych oraz dla określonych form ich przedstawiania. Dlatego powinny być one wykazywane według tych samych zasad, zwłaszcza zasad wyceny.

Zasada księgowania - każda operacja gospodarcza zapisywana jest po dwóch przeciwnych stronach korespondujących kont.

Konta księgowe

WINIEN	MA
w ciężar konta	na dobro konta

Podział kont księgowych:

1. konta bilansowe

2. konta wynikowe

3. konta rozliczeniowe

4. konta pozabilansowe

AKTYWA FIRMY

A. Majątek trwały - stanowią składniki majątkowe o długo­trwałym okresie użytkowania, na ogół stopniowo zużywające się w procesach gospodarczych.

1. Wartości niematerialne i prawne - to inne niż rzeczowe składniki majątku trwałego, takie jak koszty nabycia praw majątkowych (np. nabyte patenty, licencje, znaki towarowe), wartość firmy, nabyte oprogramowanie komputerów, koszty organizacji firmy, koszty prac rozwojowych itp.

2. Rzeczowy majątek trwały: do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się środki trwale. Do środków trwałych zalicza się nieruchomości (grunty, budynki, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu i inne środki stanowiące własność jednostki gospodarczej i przekazane do użytkowania na przewidywany okres dłuższy niż jeden rok. Specyficznym elementem rzeczowego majątku trwałego są inwestycje rozpoczęte stanowiące poniesione na dany moment koszty nabycia lub wytworzenia środków trwałych nie przekazanych jeszcze do eksploatacji.

3. Finansowy majątek trwały - to zasoby danej jednostki gos­podarczej ulokowane na dłuższy okres (powyżej l roku) w innych jedno­stkach gospodarczych, np. udziały w obcych jednostkach, udzielone poży­czki, długoterminowe papiery wartościowe.

4. Należności długoterminowe - to należności, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok. Zalicza się do nich np. należności z tytułu zawartych umów leasingowych

B. Majątek obrotowy - to takie składniki majątkowe, które . mogą być zużyte lub zamienione na gotówkę w krótkim czasie w ramach działalności jednostki gospodarczej (zwykle w ciągu jednego cyklu gospodar­czego).

1. Zapasy rzeczowe - to majątek obrotowy, który ze względu na spełniane funkcje w danym podmiocie gospodarczym dzieli się rodzajowo na:

• Materiały - są nabywane w celu zużycia na wewnętrzne potrze­by danej jednostki gospodarczej. Z reguły są one zużywane jednorazowo f całkowicie w danym cyklu produkcyjnym, przekazując swą wartość produ­ktom pracy. Należą do nich: surowce, materiały podstawowe i pomocnicze, półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zapasowe maszyn i urządzeń, odpadki.

• Do produkcji niezakończonej należą: produkcja w toku oraz półfabrykaty, czyli niegotowe jeszcze wyroby własnej produkcji, a także wykonywane roboty i usługi przed ich zakończeniem.

• Produkty gotowe - to wykonane we własnym zakresie i przeznaczone do sprzedaży innym jednostkom całkowicie zakoń­czone wyroby gotowe i wykonane usługi.

• Towary - to rzeczowe składniki majątku obrotowego nabyte przez daną jednostkę gospodarczą w celu dalszej odsprzedaży.

• Należności i roszczenia - to należne jednostce gospodar­czej kwoty pieniężne od innych podmiotów prawnych i fizycznych, głównie z tytułu sprzedaży towarów i produktów, jeśli moment sprzedaży nie po­krywa się z momentem otrzymania środków pieniężnych.

• Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, krótkoterminowe - to nabyte w celu odsprzedaży papiery wartościowe, takie jak akcje, obligacje i inne walory.

• Środki pieniężne - to głównie gotówka, bony pieniężne, pieniądze ulokowane na rachunkach bankowych, a także specyfi­czny rodzaj środków pieniężnych, czyli weksle i czeki obce płatne w krótkich terminach.

C. Rozliczenia międzyokresowe czynne

PASYWA FIRMY

A. Kapitały (fundusze) własne - tworzone są przez jednostki zgodnie z obowiązującym je prawem (np. kodeksem handlowym, prawem spółdziel­czym, statutem lub umową o utworzeniu jednostki, ustawą o przedsiębiorstwach państwowych).

I. Kapitał (fundusz) podstawowy, którym jest:

1. kapitał akcyjny - w spółkach akcyjnych, będący równowartością wymienionej w statucie sumy pieniężnej, która podlega wpłaceniu przez akcjonariuszy, stanowiąc podstawę działania spółki i mate­rialnej odpowiedzialności wobec wierzycieli,

2. kapitał udziałowy - w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, będący równowartością wniesionych (zgodnie z umową spółki) udziałów pieniężnych oraz aportów,

3. fundusz udziałowy - w spółdzielniach będący równowartością wnie­sionych udziałów,

4. fundusz założycielski - w przedsiębiorstwach państwowych będących równowartością majątku ogólnonarodowego wydzielonego przedsię­biorstwu.

1. Należne, lecz nie wniesione, wkłady na poczet kapitału podstawowego (wielkość ujemna)

2. Kapitał (fundusz) zapasowy - tworzony ustawowo albo też zgodnie ze sta­tutem lub umową spółki. Jego odpowiednikiem w spółdzielniach jest fundusz zaso­bowy, a w przedsiębiorstwach państwowych - fundusz przedsiębiorstwa.

3. Kapitał (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny - którego tworzenie spółki mogą przewi­dywać w umowie lub statucie z przeznaczeniem na rozwój, na pokrycie ewentu­alnych strat).

4. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe

5. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych

1. zysk (wielkość dodatnia)

2. strata (wielkość ujemna)

6. Wynik finansowy netto roku obrotowego

W działalności danej jednostki mogą być również zaangażowane kapitały obce, stanowiące równowartość tej części majątku, która nie jest sfinansowana kapitałami własnymi.

B. Rezerwy

• rezerwy na podatek dochodowy osób prawnych

• pozostałe rezerwy

C. Zobowiązania długoterminowe, czyli takie, których przewidywany ter­min spłaty przypada po upływie roku (od daty, na jaką jest sporządzane sprawo­zdanie finansowe).

1. Długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe. Pożyczka polega na przeniesieniu na własność biorącego określonej ilości pieniędzy albo rzeczy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Dana jednostka może również zaciągnąć pożyczki pieniężne drogą emisji ob­ligacji oraz innych dłużnych papierów wartościowych, np. losów loteryjnych, polis ubezpieczeniowych.

2. Długoterminowe kredyty bankowe. Kredyty bankowe to kwoty środków pieniężnych oddane przez bank do dys­pozycji kredytobiorcy (w postaci bezgotówkowego pieniądza bankowego).Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z nich na warunkach określo­nych w umowie (kredyt udzielony jest na konkretne cele) oraz do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty. Długoterminowe kredyty bankowe to te, których spłata przypada po upływie roku od dnia bilansowego.

3. Pozostałe zobowiązania długoterminowe — czyli zobowiązania wobec innych jednostek i osób (poza ujętymi w grupie I i II), np. wobec kontrahentów, własnych pracowników i inne długoterminowe.

D. Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne

I. Zobowiązania krótkoterminowe - to te zadłużenia danej jednostki, któ­rych termin spłaty przypada w ciągu roku od dnia bilansowego.

1. pożyczki, obligacje i papiery wartościowe

2. kredyty bankowe

3. zaliczki otrzymane na poczet dostaw

4. zobowiązania z tytułu dostaw i usług

5. zobowiązania wekslowe

6. zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych

7. zobowiązania z tytułu wynagrodzeń

8. zobowiązania wewnątrzzakładowe

9. pozostałe zobowiązania krótkoterminowe

II. Fundusze specjalne tworzone są poprzez zaliczenie ich równowartości do kosztów działalności lub z zysku pozostającego w dyspozycji podmiotu z prze­znaczeniem ich na określone cele, np.:

1. zakładowy fundusz świadczeń socjalnych - przeznaczony na finansowa­nie działalności mającej na celu zaspokajanie potrzeb socjalnych pracow­ników i ich rodzin (organizowanie wypoczynku, turystyki, kolonii, działalności kulturalno-oświatowej itp.), na udzielanie pomocy finanso­wej w uzyskiwaniu mieszkań, na ich remonty i modernizację itp.,

2. inne fundusze specjalne, np. fundusz załogi tworzony na wypłaty na­gród i premii przyznawanych pracownikom z osiągniętego zysku.

1. Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów

WYKAZ KONT SYNTETYCZNYCH

ZESPÓŁ „0” - Majątek trwały




01 --- Rzeczowy majątek trwały

011 Środki trwałe

02 020 Wartości niematerialne i prawne

03 --- Finansowy majątek trwały

031 Udziały w obcych jednostkach

032 Długoterminowe papiery wartościowe

033 Udzielone pożyczki długoterminowe

034 Inne finansowe składniki majątku trwałego

07 --- Umorzenie majątku trwałego

071 Umorzenie środków trwałych

078 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych

08 --- Inwestycje

081 Inwestycje rozpoczęte

082 Maszyny i urządzenia wymagające montażu

KONTA POZABILANSOWE

091 Środki trwałe w likwidacji

090 Obce środki trwałe

094 Niskocenne składniki długotrwałego używania

ZASPÓŁ „1” - Środki pieniężne i rachunki bankowe




10 101 Kasa

13 --- Rachunki i kredyty bankowe

131 Rachunek bieżący

134 Kredyty bankowe

135 Przeterminowane kredyty bankowe

138 Rachunek środków i funduszy specjalnych

139 Inne rachunki bankowe

14 --- Krótkoterminowe papiery wartościowe i inne środki pieniężne

141 Krótkoterminowe papiery wartościowe

145 Weksle obce

149 Inne środki pieniężne

ZESPÓŁ „2” - Rozrachunki i roszczenia




20 --- Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami

201 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami

205 Zobowiązania wekslowe

22 --- Rozrachunki publicznoprawne

220 Rozrachunki z budżetami

222 Rozliczenia naliczonego VAT

223 Rozliczenia z tytułu VAT

225 Rozrachunki z ZUS

226 Rozrachunki z urzędem celnym

229 Inne rozrachunki publicznoprawne

23 --- Rozrachunki z pracownikami

231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

234 Inne rozrachunki z pracownikami

24 --- Pozostałe rozrachunki

243 Rozliczenie niedoboru, szkód i nadwyżek

244 Roszczenia sporne

249 Inne rozrachunki

KONTA POZABILANSOWE

292 Zobowiązania warunkowe

ZESPÓŁ „3” - Materiały i towary




30 --- Rozliczenie zakupu

301 Rozliczenie zakupu materiałów

303 Rozliczenie zakupu towarów

31 --- Materiały

311 Materiały na składzie

33 330 Towary

34 --- Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów

341 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

343 Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów

KONTA POZABILANSOWE

391 Zapasy obce

ZESPÓŁ „4” - Koszty według rodzajów i ich rozliczenie




40 --- Koszty według rodzajów

401 Amortyzacja

402 Zużycie materiałów i energii

403 Usługi obce

404 Podatki i opłaty

405 Wynagrodzenia

406 Świadczenia na rzecz pracowników

407 Podróże służbowe

409 Pozostałe koszty

49 490 Rozliczenie kosztów

ZESPÓŁ „5” - Koszty według typów działalności i ich rozliczenie




50 --- Koszty działalności podstawowej

501 Produkcja podstawowa

510 Koszty handlowe

521 Koszty wydziałowe

527 Koszty sprzedaży

55 551 Koszty zarządu (ogólnozakładowe)

58 --- Rozliczenie kosztów działalności

580 Rozliczenie produkcji

ZESPÓŁ „6” - Produkty




60 --- Produkty gotowe i półfabrykaty

601 Wyroby gotowe

62 --- Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów

621 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych

64 --- Rozliczenia międzyokresowe kosztów

644 Rozliczenie kosztów zakupu

645 Inne rozliczenia międzyokresowe kosztów

ZESPÓŁ „7” - Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem




70 --- Sprzedaż produktów

701 Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych

702 Koszt własny sprzedaży wyrobów gotowych

705 Przychody ze sprzedaży usług

706 Koszt własny sprzedaży usług

73 --- Sprzedaż towarów i materiałów

731 Przychody ze sprzedaży towarów

732 Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu

733 Przychody ze sprzedaży materiałów

734 Wartość sprzedanych materiałów

75 --- Przychody finansowe

751 Przychody finansowe

752 Koszty finansowe

76 --- Pozostałe przychody operacyjne

761 Pozostałe przychody operacyjne

762 Pozostałe koszty operacyjne

77 --- Zyski nadzwyczajne

771 Zyski nadzwyczajne

772 Straty nadzwyczajne

79 --- Obroty wewnętrzne

791 Obroty wewnętrzne

792 Koszt własny obrotów wewnętrznych

ZESPÓŁ „8” - Kapitały (fundusze), rezerwy i wynik finansowy




80 --- Kapitały (fundusze) zasadnicze

801 Kapitał zakładowy (fundusz założycielski, kapitał akcyjny, kapitał udziałowy)

802 Kapitał zapasowy (fundusz przedsiębiorstwa, fundusz zasobowy)

803 Kapitał rezerwowy

82 820 Rozliczenie wyniku finansowego

84 --- Rezerwy i przychody przyszłych okresów

841 Rezerwy

845 Przychody przyszłych okresów

85 --- Fundusze specjalne

851 Fundusz świadczeń socjalnych

859 Inne fundusze specjalne

86 860 Wynik finansowy

87 --- Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

871 Podatek dochodowy

872 Inne obowiązkowe obciążenia wyniku

Rachunkowość wykład nr 1 z dnia 25-02-2001 r.

10

Opracował: Jacek Siedlaczek 4kzz 2000/2001

---