Ćwiczenia czynne w odciążeniu

- polegają na samodzielnym wykonaniu przez pacjenta w pełnym zakresie ruchu przy odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała

Cele:

• Zwiększenie siły i wytrzymałości osłabionych mięśni

• Uzyskanie poprawy wskaźników siły mięśniowej w zespołach dynamicznych, które w skutek np. unieruchomienia opatrunkiem gipsowym posiadają zmniejszony potencjał w tym zakresie

• Likwidacja nie utrwalonych tzw. „miękkich” ograniczeń ruchu w stawach (przykurczów)

• Zapobieganie powstawaniu ograniczeń ruchu w stawach przez stosowanie ich jako kontynuacji ćwiczeń biernych prowadzonych już bez fizycznego udziału terapeuty

• Możliwość wykonania ruchu czynnego przy współobecności niepełnych zrostów kostnych po urazach w obrębie kończyn (najczęściej dolnych)- po uzyskaniu zrostu klinicznego, gdy lekarz prowadzący zabezpieczy kończynę tylko szyną (łuską) gipsową lub aparatem statycznym z innego tworzywa, to za jego zgodą można rozpocząć ćwiczenia po wcześniejszym ściągnięciu aparaty unieruchamiającego

• Możliwość wykonania ruchu czynnego przy współobecności bólu o mniejszej intensywności- odciążenie zmniejsza te odczucia umożliwiając tym samym zwiększenia zakresu wykonywanego ruchu

• Odciążenie- pozwala na wykonanie czynnego ruchu w pełnym zakresie od pełnego rozciągnięcia do całkowitego skurczu, co korzystnie wpływa na poprawę siły mięśni osłabionych; stwarza możliwość wykonania samodzielnego ruchu czynnego przez pacjenta, co jest dodatnim bodźcem psychicznym, mobilizuje pacjenta do dalszej pracy i nastawia pozytywnie do prowadzonego ćwiczenia, a także pozwala oddalić powierzchnie stawowe, co może zmniejszyć odczucia bólowe i sprzyja rozluźnieniu

• Aktywizacja „pompy mięśniowej” wpływająca korzystnie na trofikę tkanek i na ich elastyczność

• Poprawa torowania proprioceptywnego w odpowiednich drogach nerwowych

Wskazania:

• Siła mięśniowa na 2 w skali Lovetta

• Słaby zrost kości

• Zaniki mięśniowe (powiązane z osłabieniem siły mięśni)

• Zmiany chorobowe powierzchni stawowych

Przeciwwskazania:

• Konieczność bezwzględnego unieruchomienia odpowiedniej części ciała

• Silne odczucia bólowe różnego pochodzenia i przy różnej lokalizacji tkankowej (mięśnie, stawy, tkanki okołostawowe)

• Ostre stany zapalne stawów i tkanek miękkich okołostawowych (pochewki, ścięgna, troczki itd.)

• Stany bezpośrednio po urazach

• Ciężki ogólny stan chorego

Pełna konsolidacja (zrost kostny):

• Dla kończyny górnej ok. 6 tygodni

• Dla kończyny dolnej ok. 12 tygodni

Formy odciążeń:

• Podtrzymanie przez ręce terapeuty- podtrzymywanie ćwiczonego odcinka powinno być takie aby nie utrudniało ani nie ułatwiało wykonania ruchu

• Podwieszenie osiowe- punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się na przedłużeniu osi ruchu (nad ćwiczonym stawem), ruch odbywa się w płaszczyźnie poziomej wokół osi pionowej, przy pełnym odciążeniu i zrównoważeniu ćwiczonej kończyny

• Podwieszenie pozaosiowe (wahadłowe)- punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się poza osią ruchu, co daje pełne odciążenie ćwiczonej kończyny lecz bez jej zrównoważenia, ruch nie odbywa się już w płaszczyźnie poziomej ale odbywa się po wycinku koła mając moment wznoszenia się (utrudnienie) lub opadania (wspomaganie), w celu utrudnienia ruchu punkt zawieszenia należy przesunąć w kierunku przeciwnym do wykonywanego ruchu

• Zmniejszenia tarcia o podłoże- płaszczyzny poślizgowe, gładkie i wytalkowane powierzchnie, położenie śliskiego sukna pod ćwiczony odcinek ciała

• Zmiana kąt nachylenia płaszczyzny- wykonywany ruch jest podobny do ćwiczeń w podwieszeniu wahadłowym, posiada fazę dawkowanego oporu i ułatwionego powrotu chorego do pozycji wyjściowej

• Zanurzenie chorego w wodzie- odciążenie, zmniejszenie tarcia powierzchni stawowych, rozluźnienie mięśni. Woda stanowi najlepsze środowisko dla pracy osłabionych mięśni. Ruchem w odciążeniu jest ruch wykonywany zgodnie z kierunkiem działania siły wyporu

• Ułożenie kończyny na rolkach lub wrotkach- wrotki poruszają się po gładkich deskach złączonych ruchomo w połowie ich długości, można stosować ćwiczenia podobne do ćwiczeń w podwieszeniu wahadłowym lub na powierzchniach skośnych

Metodyka:

• Odciążenie za pomocą podwieszek (podwieszenie) musi być pełne, tzn. wygodne i bezpieczne. Przy podwieszeniu „pływającym” (gdy pacjent w ogóle nie dotyka leżanki nad którą jest podwieszony”- po 2 podwieszki dla kończyn i 5 dla tułowia

• Stabilizacja- uniemożliwia przenoszenie ruchu poza ćwiczony staw

• Podwieszenie może być częściowe, obejmujące niektóre segmenty ciała lub całkowite

• Ruch musi być dokładny i wykonany (w miarę możliwości) w pełnym zakresie

• Pozycja jak do testowania na 2 w teście Lovetta

• Przestrzegać stałych faz ruchu- pozycja wyjściowa, ruch w pełnym zakresie, powrót do pozycji wyjściowej, odpoczynek

• Ruch odbywa się w płaszczyźnie poziomej (wyjątek to ruchy rotacyjne)

• Stabilizacja- uniemożliwia przenoszenie ruchu poza ćwiczony staw

• Czas ćwiczeń dla jednego ruchu, jednej grupy mięśni powinien wynosić 3-5 min.

• Przy zastosowaniu odciążenia poprzez podwieszenie, użycie wrotek lub gładkich powierzchni najlepszy efekt odciążenia osiąga się przy wykonywaniu ćwiczenia w czasie ok. 3 sek., a w środowisku wodnym w czasie ok. 5 sek.

• Ćwiczenia czynne w odciążeniu powinny trwać 15- 30 min., co jest uzależnione od tempa znużenia mięśni; 1-3/dzień

• W czasie przerw można stosować masaż kończyny, dla poprawienia krążenia w obrębie mięśni

• Gdy ćwiczymy np. zginacze to powrót może być bierny

• Ważny kontakt werbalny

• Ponieważ siła mięśniowa jest wyraźnie zmniejszona należy stosować działania bezpośrednie, bo ćwiczenia „przez dwa stawy” może spowodować deformacje w sąsiednich stawach

12

---