Dziecko rozpoczynające naukę pisania narażone jest na pewne rodzaje trudności ruchowych.
,, Nie potrafi właściwie regulować napięcia mięśniowego, czego wynikiem jest przesadne ściskanie narzędzia pisarskiego i naciskanie na papier, kreślenie grubych i nieregularnych linii”.
Ruchy pisarskie dziecka 6-letniego są mało precyzyjne
,, wykonuje ono ruchy zamaszyste, angażując całą rękę i dłoń, kreślenie zaś linii cienkich i drobnych, wymagające nieznacznych ruchów palców, sprawia mu poważne kłopoty”.
Należy do nich różna wielkość liter, stałe zmiany kierunku linii, zawarte w jednym ruchu pisania liter w wyrazach ( do góry, w dół, w prawo, w lewo - przy równoczesnym stałym ruchu postępującym z lewa w prawo), płynny ruch wiązania kilku elementów graficznych w procesie łączenia liter.
Duże trudności sprawia także dziecku umiejętność kompozycyjnego rozmieszczania pisma na kartce, a także utrzymywanie właściwych odstępów między literami i liniami oraz szerokość i wysokość liter.
Czynności pisania zawierają w sobie elementy intelektualno - motoryczne. Nie można więc traktować rozłącznie przygotowania do pisania pod względem umysłowym i pod względem motorycznym.
Jak wiadomo ruch w rozwoju małego dziecka jest źródłem poznawania świata otaczającego, a więc trzeba brać pod uwagę to, że w rozwijaniu dyspozycji do pisania również motoryka dziecka w pierwszej fazie tego procesu będzie miała znaczenie podstawowe.
ZABAWY I ĆWICZENIA KSZTAŁTUJĄCE ORIĘTACJĘ W KIERUNKACH PRZESTRZENNYCH ORAZ PAMIĘĆ RUCHOWĄ
Umiejętność odróżniania i kreślenia liter związana jest z pojmowaniem kierunków i umiejętnością zastosowania ich w praktyce .
W związku z tym dobra orientacja przestrzenna jest warunkiem nabywania umiejętności pisania.
Rozumienie bowiem kierunków związane jest z własnym ciałem i przestrzenią, w której się poruszamy. Zależność ta musi być koniecznie wypróbowana w osobistym doświadczeniu dziecka.
Uważam, że trzeba jak najwcześniej stwarzać dzieciom takie sytuacje ,aby mogły przeżywać różnorodne odczucia kierunków ( na wprost, w lewo, w prawo), zanim będą się uczyły określania ich wzorem i słowem.
Znaczną pomocą w wyczuwaniu prawej i lewej strony własnego ciała są zabawy z elementami równowagi np. ,,Omiń pokrzywy”, ,,Marsz z przeszkodami”, a także ćwiczenia w formie zabawowej i zadaniowej np. ( w staniu na jednej nodze, chód z zamkniętymi oczami w przód w tył, chód i bieg w tył drobnymi i długimi krokami, skręty zygzakiem w prawą i lewą stronę).
Kolejną grupą zabaw i ćwiczeń, ułatwiających dziecku poznanie schematu własnego ciała i związanych z nim kierunków w przestrzeni są zabawy ruchowe i ćwiczenia kształtujące mięśnie tułowia, wszelkiego rodzaju skłony i skręty występujące w bogatym repertuarze zabaw naśladowczych. Uczą one dzieci odróżniać i rozpoznawać strony ciała i poszczególne jego części.
Podczas wszelkich zabaw i ćwiczeń ruchowych kształtujących poczucie kierunków u dzieci możemy stosować sygnały słowne określające nazwę kierunku i zmiany pozycji ( w prawo, w lewo, stop, skręt, na wprost, zwrot w tył itd.).
Równolegle do ćwiczeń i zabaw, które uczą dzieci ujmowania kierunków w stosunku do własnego ciała i otaczającej przestrzeni prowadzić należy ćwiczenia usprawniające ruchy rąk wraz z różnicowaniem ręki prawej i lewej.
Takiemu usprawnianiu pracy rąk służą skutecznie ćwiczenia i zabawy rzutne, chwytne, z celowaniem i z toczeniem starając się o ich urozmaicenie, atrakcyjność, stopniowanie trudności i dostosowanie zadań do możliwości dziecka.
Do tych ćwiczeń możemy używać takich przyborów jak: piłek różnej wielkości, obręczy, woreczków, gumowych kółek, balonów, szyszek, kasztanów itp.
W zabawach i ćwiczeniach należy przestrzegać zasady wykonywania rzutów i chwytów tak prawą, jak i lewą ręką.
W celu usprawniania obu rąk równocześnie i różnicowania kierunku ruchu każdej z nich, można również dawać dzieciom małe zadania polegające na rysowaniu w powietrzu określonych form jednocześnie obiema rękami.
Wyrabiając orientację dziecka w kierunkach przestrzennych i dostosowaniu do nich ukierunkowania własnego ciała, a rąk w szczególności, staramy się utrwalać pamięć ruchową.
Dzięki pamięci dynamicznie tworzonych obrazów ruchowych, dzieci po pewnym czasie nabywają umiejętności wiązania wielu ruchów w określone całości ( ciągi ruchowe),bez przerywania ich w trakcie wykonywania. Sprawność ta jest niezbędna w procesie nauki pisania.
Wytwarzaniu pamięci ruchowej sprzyjają specjalne zagadki ruchowe, oparte na wyobrażeniach znanych dzieciom przedmiotów. Polegają one na rysowaniu dłonią lub palcami w powietrzu i zgadywaniu przez pozostałe dzieci nakreślonego ruchem przedmiotu.
Bardzo ciekawą zabawą w imitowanie ruchem rozmaitych czynności, rozwijającą pamięć ruchową jest zabawa w Króla - Lula, polegająca na zgadywaniu rodzaju czynności na podstawie ruchowej ilustracji.
KSZTAŁTOWANIE KOORDYNACJI WZROKOWO - RUCHOWEJ
Dobra koordynacja wzrokowo - ruchowa jest niezbędną dyspozycją do nauki pisania.
Nauczyciel za pomocą odpowiednich działań powinien ułatwić i utorować dziecku drogi współzależności funkcjonowania ośrodków ruchowych i wzrokowych.
Rozwijaniu koordynacji wzrokowo - ruchowej służą dwie grupy zabaw przeznaczone usprawnianiu dużej i małej motoryki. Możemy je nazywać zabawami oko - ręka.
W obu grupach tych zabaw chodzi o kształtowanie tej samej umiejętności podporządkowania czynności ruchowych kontroli wzroku, przy równoczesnym wytwarzaniu zharmonizowanych pod względem siły, dynamiki i kierunku schematów ruchowych.
Podporządkowaniu czynności ruchowych kontroli wzroku mogą służyć różnorodne zabawy zręcznościowe np.:
Rzucanie krążka na krążek;
Nie wypuścić piłki poza koło;
Lustra;
Rzucanie do celu: obręczy, kosza, tarczy;
Kręgle;
Bierki, które stwarzają okazję do treningu zręczności palców i nadgarstka.
Uważam, że świadome włączanie wzroku do zabaw motorycznych jest niewątpliwie zwiastunem funkcjonującej koordynacji wzrokowo - ruchowej.
Bibliografia
1. Brzezińska A., Poziom i struktura gotowości do czytania i pisania u dzieci w wieku przedszkolnym, ,,Studia Pedagogiczne'' , Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa 1985.
2. Cackowska M., Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, WSiP, Warszawa 1984.
3. Duziak W., Wojtasiak M., Przygotowanie do pisania może być interesujące, [w]: ,,Wychowanie w Przedszkolu''1990, nr 1.
Opracowała
mgr Marzena Waśkiewicz
nauczycielka
Szkoły Podstawowej nr 2
w Lipnie
"