Kultura - zbiór określonych kategorii wyróżnionych i wyodrębnionych w rzeczywistości otaczającej człowieka.
Kategorie - zbiór zachowań i postaw społecznych, regulowanych przez systemy wartości i wartościowań, które uznane są przez normy i oceny, obowiązujące w danej społeczności. Antonina Kłoskowska „Kultura masowa. Krytyka i obrona” Wwa 1964. „Jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów, wykształconych i przyswojonych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań”. Kultura nie jest zjawiskiem materialnym, nie składa się z rzeczy, zachowań, ludzi, uczuć; jest organizacją tych wszystkich czynników; jest formą tego, co ludzie przechowują w swoim umyśle; jest organizacją modeli postrzegania, kojarzenia i interpretowania świata. Stąd w języku szukamy tego wszystkiego - JOS (j.obraz świata).
Antropologia kognitywna - amerykańscy badacze wykształcili ją w opozycji do gramatyki operacyjnej. Uważają, że kultura społeczna składa się z tego wszystkiego, co jednostka powinna wiedzieć, i z tego, w co powinna wierzyć, by istnieć i działać w danym społeczeństwie w sposób możliwy do akceptacji przez członków tego społeczeństwa zgodnie z rolą przypisywaną każdemu człowiekowi.
Przełom antyscjentystyczny - nasiliły się wtedy relacje między językiem a kulturą i zaczęły one żywo interesować lingwistykę. Wówczas rodzi się grupa zwolenników lingwistyki kulturowej - uświadomili sobie, że badania języka wyłączone z kontekstu niewiele niosą, jeśli interpretuje się go jedynie z zastosowaniem metod ściśle naukowych, które traktują język w izolacji od kultury, społeczności, rzeczywistości, w której człowiek funkcjonuje jako jednostka społeczna, także psychiczna (tj. osobowość), mentalna, wartościująca. Lingwistyka kulturowa sięga czasów znacznie wcześniejszych. Wywodzi się od Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa, którzy badali kultury Indian północnoamerykańskich. „Życie seksualne dzikich” Malinowski - na gruncie polskim. Lingwistyka kulturowa, l. antropologiczna, etnolingwistyka, antropologia lingwistyczna. //język, kultura, człowiek (społeczeństwo), rzeczywistość.
Ling. kulturowa - nauka badająca związki między językiem a kulturą, język jest tu wartością wstępną (warunkiem podstawowym), czyli zawierającym najistotniejsze jej treści. Najczęściej pojawiające się funkcje języka w tym kontekście to: implikator, składnik, rezerwuar, pas transmisyjny, a także interpetator i interpretant. Hierarchizujemy człony w ling. kulturowej: język->kultura->człowiek (społeczeństwo)->rzeczywistość.
Ling. antropologiczna - nauka badająca związki między językiem a człowiekiem (społeczeństwem) oraz kulturą i rzeczywistością. Jest to nauka o człowieku widzianym poprzez pryzmat języka o człowieku, którego tworem jest język i którego obraz zawarty jest w języku. Koncepcja badań JOS pozwalająca charakteryzować człowieka najpełniej i najwszechstronniej. Badacze ling. ant. dążą do zrozumienia wszystkiego, co człowieka otacza, co się wiąże z jego rozwojem jako istoty społecznej. Kładzie się nacisk na zrozumienie aktualnych zachowań i wytworów człowieka. Podstawowe zadania ling. ant. oscylują wokół następujących członów: język->człowiek (społ.)->rzeczywistość->kultura. Etnolingwistyka - często określa się ją lingwistyką (etnolingwistyką). Częściowe uzasadnienie, gdyż współcześnie etnolingwistyka zajmuje się badaniem związków między językiem ludowym a kulturą ludową (folklorem). Poza obszarem zainteresowań etnolingwistyki pozostają związki między językiem literackim a kulturą ogólną. Taką postawę badawczą przyjmują etnolingwiści polscy - środowisko lubelskie, skupione wokół badań nad stereotypami ludowymi. Opracowywany tam jest „Słownik ludowych stereotypów językowych”: J. Bartmiński, R. Tokarski, A. Pajdzińska. Drukują swe artykuły w czasopiśmie „Język a kultura”. Tymi zagadnieniami interesowano się już wcześniej: A. Bruckner, T. Lehr-Spławiński zajmowali się kulturą pierwotnych Słowian, a nawet ludów praindoeuropejskich. Antropologia lingwistyczna - nauka badająca związki między kulturą języka a danym społeczeństwem. Punkt wyjścia stanowi tu kultura, a nie język w nim zawarty i jest to zasadnicza różnica w stosunku do nauk wcześniej wymienionych. Kultura->człowiek (społ.)->język->rzeczywistość.
Lingwistyka kulturowa - bada i opisuje język, akcentując jego wielopłaszczyznowość, wieloaspektowość i wielofunkcyjność. Zakres badawczy ling. kult. obejmuje: - teoretyczne i metodologiczne aspekty relacji język-kultura; - historię zainteresowań problematyką przejawiającą się zarówno w europejskiej, jak i amerykańskiej myśli lingwistycznej i filozoficznej; - kulturowe i kulturotwórcze funkcje języka i tekstów językowych; - stan badań nauki; - kategorie semantyczne, gramatyczne, pragmatyczne danego języka i ich kulturowe uwarunkowania; - kulturowe aspekty kategorii badawczej, jaką jest JOS; - etykietę językową odniesioną do danego języka narodowego, a także jego grupy społeczne: zawodowe, uczniowskie, wiekowe; - współczesne fakty i zjawiska językowe i ich związek z faktami i zjawiskami kulturowymi w przeszłości, badania dotyczą kultury danego narodu, rodziny językowej, która została utrwalona w postaci nazw osobowych i miejscowych, problem dotyczy zatem relacji onomastyka-kultura; - wpływy obce w danym języku a problem przekładalności tekstów i kultury; - losy wyrazów, związków wyrazowych, przysłów, kategorii gramatycznych i pragmatyczno-semantycznych i pojęć w historii danego języka i współcześnie (w ujęciu kulturowym), zwłaszcza ontologiczne, gnoseologiczne i kulturowe uwarunkowania znaczeń i wartości leksykalnych, uwarunkowania etymologii oraz zmian semantycznych; - dziedzictwo praindoeuropejskiej i prasłowiańskie, związek znaczeń słów z ich etymologią, z wierzeniami i obrzędami kulturowymi (na materiale najdawniejszej dokumentacji praindoeuropejskiej); - badanie środowiskowych i zawodowych odmian języka w ujęciu kulturowym i badanie subkultur.
Funkcje języka (mówienia) -> koncepcja Bühlera rozwinięta przez R. Jacobsona.
Funkcje kulturowe języka i tekstów (wypowiedź): f. kumulatywna - gromadzenie w systemie języka i jego podsystemach informacji o rzeczywistości i o doświadczeniu społeczeństwa. Funkcją tą jest także utrwalanie, przenoszenie i przekazywanie przyszłym pokoleniom pewnej wiedzy i doświadczenia danej wspólnoty językowej, jej tradycji kulturowej, systemu wartości i norm moralnych; f. poznawcza - sposób ujęcia rzeczywistości przez język, a także sposób dotarcia do tej wiedzy - język w tym znaczeniu jest narzędziem i środkiem poznawania rzeczywistości. Obiektywność świata nie jest nam dostępna bezpośrednio, lecz doświadczamy jej za pośrednictwem języka. To, co używamy w danej kulturze języka, decyduje m.in. o strukturach, poprzez które postrzegamy przestrzeń, czas, ilość, jakość i inne fizyczne właściwości rzeczywistości materialnej (substancjalnej) i niematerialnej - psychicznej, świadomościowej i ekspresyjnej. Są to bardzo skomplikowane relacje między strukturami języka a strukturami poznawczymi człowieka, które tworzą ludzką wizję świata, inaczej mówiąc świata wspólnoty komunikacyjnej posługującej się danym językiem;