Prawo- zbiór przepisów i norm regulujących stosunki między ludźmi, strzeżonych przez państwo i jego aparat przymusu. Pierwszą wykładnię naturalnych praw człowieka przedstawili Amerykanie w 1776r. Pojawiły się w „Deklaracji Praw Wirginii”. Autor- Tomasz Jefferson. Później w 1789r. Deklarację Praw Człowieka i Obywatela ogłosili Francuzi. W obydwu było napisane, że człowiek rodzi się i pozostaje wolny i że wszyscy są równi. Podział praw: powszechne (należą się wszystkim bez względu na pochodzenie), niezbywalne (nikt nie może się wyrzec i przenieść na inną osobę), nienaruszalne (nikt nie ma prawa naruszyć tych praw). Pisząc prawa człowieka za podstawę wzięto godność (poczucie własnej wartości ,duma, honor) człowieka. Marianna- symbol Rewolucji Francuskiej i jej idei równości i wolności; Międzynarodowe dokumenty ochrony Praw Człowieka: 1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ- 1948r.; 2.Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności- 1950r.; 3.Europejska Karta Społeczna- 1968r. Współczesny kanon praw człowieka: a) Wolność i równość wobec prawa; b)Prawo do obywatelstwa; c)Prawo do życia, wolności, bezpieczeństwa; d)Wolność słowa, myśli, sumienia, wyznania; e)Poszanowanie życia prywatnego, rodzinnego; f)Prawo do pracy, wypoczynku, urlopu; Europejska Karta Społeczna koncentruje się na prawach społecznych i ekonomicznych. Przyznaje ludziom prawa do: pracy, sprawiedliwego wynagrodzenia, zrzeszania się, poradnictwa i szkolenia zawodowego, ochrony i wsparcia imigrantów i ich rodzin; Prawa I Generacji- najstarsze, nie mogą być zawieszone lub ograniczone w żadnych okolicznościach, np. prawa i wolności osobiste (prawo do życia, godności), prawa i wolności polityczne (równość wobec prawa, prawa wyborcze); Prawa II Generacji- służą zabezpieczeniu bytu materialnego ludzi oraz ich rozwojowi duchowemu i fizycznemu, np. Prawa ekonomiczne (prawo do pracy, płacy) Prawa społeczne (do urlopu, wypoczynku), Prawa Kulturalne; III Generację Praw stanowią prawa młode, zgodnie z duchem współczesnych zmian, np. prawo do czystego środowiska naturalnego;
Prawa wyborcze dzielimy na: bierne: możliwość ubiegania się o stanowiska państwowe; czynne: możliwość udziału w głosowaniu na prezydenta i w wyborach do Sejmuj, senatu, samorządów terytorialnych; Konstytucja jest podstawowym dokumentem w naszym państwie, który zawiera prawa człowieka. Do ochrony tych praw zostały powołane: 1.Sąd Najwyższy (stoi na czele systemu polskiego sądownictwa, sprawuje nadzór na sądami niższych szczebli) 2.Sądy powszechne (rejonowe, okręgowe; rozpatrują sprawy obywateli, m.in., z zakresu prawa karnego, rodzinnego, pracy, gospodarczego) 3.Naczelny Sąd Administracyjny (NSA, rozpatruje skargi obywateli, którzy czują się pokrzywdzeni decyzją urzędów państwowych lub organów samorządu terytorialnego) 4.Rzecznik Praw Obywatelskich (pomaga w dochodzeniu sprawiedliwości, strzeże przestrzegania praw i wolności ludzi, ocenia działalność organów władzy względem jednostki) 5.Trybunał Konstytucyjny (bada zgodność wydawanych ustaw i innych aktów prawnych, z konstytucją. Rozstrzyga czy organy państwowe działają zgodnie z ustawą zasadniczą) 6.Trybunał Stanu (organ sądzący najwyższych urzędników w państwie, sądzi zdradę i działalność szkodzącą interesowi państwa, członków Trybunału wybiera Sejm) 7. Najwyższa Izba Kontroli (NIK, najważniejszy organ kontroli państwowej, kontroluje w jaki sposób i przez kogo wydatkowane są publiczne pieniądze, analizuje wykonanie budżetu państwa) 8.Prokuratura (organ powołany do strzeżenia praw obywateli i interesu publicznego, czuwania nad ściganiem przestępstw, prokuratorzy prowadzą i nadzorują śledztwa) 9.Policja (wyspecjalizowany organ wykonawczy władzy państwowej, zapewnia bezpieczeństwo ludzi i spokój oraz porządek publiczny, policja ma prawa do legitymowania, zatrzymywania i przeszukiwania); Międzynarodowe organy ochrony praw człowieka: 1. Europejska Komisja Praw Człowieka 2. Europejski Trybunał Praw Człowieka 3.Komitet Ministrów Rady Europy 5.Amnesty International;
Obywatel, który uznaje ze w rodzimym państwie zostały naruszone przez organy jego prawa, może zwrócić się ze skargą do Europejskiej Komisji Praw Człowieka. Musi on wykazać, że wyczerpał wszystkie środki prawne w swoim kraju. Skarżący nie musi przyjeżdżać osobiście do Strasburga. Jeżeli sprawa jest prosta to Komisja przekazuje ją Komitetowi Ministrów Rady Europy, a gdy jest skomplikowana to jest przekazana Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka. Posiedzenie Trybunału jest jawne, a jego wyrok ostateczny. Polacy mają prawo dochodzić swych praw w Strasburgu, bo Polska podpisała Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 19 stycznia 1993. Oprócz tego działa organ powołany do tego celu w skali całego świata, obejmuje wszystkie kraje ONZ. Jest to Komitet Praw Człowieka ONZ. Komitet działa na podstawie Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Zamknięte posiedzenie Komitetu odbywa się 3 razy w roku. Skargi mogą być kierowane tylko indywidualne, składane po wyczerpaniu wszystkich aktów prawnych w kraju. W 1961r. powstał ogólnoświatowy, ochotniczy ruch na rzecz praw człowieka pod nazwą Amnesty International. Za źródła swych poczynań uznaję Powszechną Deklarację Praw Człowieka ONZ. AI walczy o uwolnienie więźniów osadzonych za swoje przekonania, o sprawiedliwe procesy sądowe dla tych więźniów, AI opowiada się przeciwko każe śmierci, torturom, nieludzkim metodom traktowania więźniów; Komitet Helsiński: Wchodzi w skład Międzynarodowej Helsińskiej Federacji Praw Człowieka z 1982r.; Kontroluje ona przestrzeganie przez władze poszczególnych państw zobowiązań dotyczących praw człowieka. Od 1988r. Komitet działa jawnie, prowadząc w ramach zorganizowanej przez siebie fundacji: działalność edukacyjną z zakresu problematyki praw człowieka poprzez wykłady, monitoring warunków w więzieniach, pacjentów, pomoc obywatelom w obronie ich praw w postępowaniu sądowym;
Prawa dziecka i ucznia; Dokumenty gwarantujące ochronę praw: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ z 1948, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Pakt Praw Socjalnych, Gospodarczych, Kulturalnych ONZ z 1966, Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950; Dziecko ma prawo do: życia, wolności, bezpieczeństwa, prywatności, wolności słowa, sumienia, wyznania; Specjalny dokument uchwalony przez ONZ w 1989r. Konwencja Praw Dziecka; Dokument będący „konstytucją” praw dziecka wychodzi z założenia, że: dziecko jest samodzielnym podmiotem, wymaga troski i opieki prawa; ma prawo do poszanowania własnej wolności, godności, najlepszym środowiskiem dla rozwoju dziecka jest rodzina; Prawa z Konwencji można podzielić na: 1. Prawa osobiste (prawo do życia, rozwoju, wolności, godności, swobody myśli, sumienia, prywatności, do tożsamości i identyfikacji, do wychowania w rodzinie) 2.Prawa socjalne (prawo do ochrony zdrowia, wypoczynku, czasu wolnego, godziwego poziomu życia, zabezpieczeń socjalnych) 3.Prawa kulturalne (prawo do bezpłatnej nauki w SP, do korzystania z dóbr kultury, do informacji, do znajomości swych praw) 4.Prawa polityczne (prawo do stowarzyszania się w celach pokojowych); Wszystkie prawa gwarantowane dzieciom opierają się na zasadach: dobra dziecka, równości wsystkich dzieci, poszanowania praw i odpowiedzialności rodziny za rozwój i wychowanie dziecka, pomocy państwa dla rodziny w celu zabezpieczenia jej odpowiednich warunków; W 1946r. ONZ powołało do życia społecznego organ dla ochrony i kontroli praw dzieci na świecie: Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom- UNICEF; Szczególnie troszczy się on o dzieci biedne, chore i głodne, prowadzi działalność na rzecz walki z chorobami zakaźnymi, udziela pomocy żywnościowej, szerzy akcje humanitarne na rzecz dzieci;
Prawa ucznia: reguluje przede wszystkim Konstytucja oraz Ustawa o systemie oświaty; Prawa: zapoznawanie się z treścią i celami programu nauczania, jawnych i umotywowanych ocen, organizowania życia szkoły, rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań, redagowania gazety szkolnej; Od 1992 nie obowiązuje Kodeks Ucznia. Obowiązki ucznia systematyczne i aktywne uczestnictwo w zajęciach lekcyjnych i życiu szkoły, regularnie i punktualnie uczęszcza na zajęcia szkolne, utrzymanie czystości w sali lekcyjnej, przestrzegać zasad kultury i savoir- vivre'u. Kanon: 1.Wolnośc i równość wobec prawa. 2.Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa. 3. Prawo do ochrony prawnej i sprawiedliwego postępowania sądowego. 4. Zakaz niewolnictwa, tortur, poniżającego lub okrutnego traktowania. 5.Poszanowanie życia prywatnego, rodzinnego i korespondencji. 6.Swoboda przemieszczania się i wyboru miejsca zamieszkania. 7. Prawo do posiadania własności. 8. Prawo do opieki społecznej. 9. Prawo do pracy, wypoczynku i urlopu. 10.Prawo do nauki i udziału w życiu kulturalnym kraju |