Podaż - to ilość dobra oferowanego do sprzedaży w danym czasie przy różnych poziomach ceny.
Inaczej mówiąc podaż to ilość dobra oferowanego do sprzedaży w danych warunkach.
Determinanty podaży
Cena danego dobra
P - cena
Rys. Krzywa podaży według A. Marshalla
Funkcja podaży jest rosnąca (czyli ma nachylenie dodatnie). Jest graficznym odzwierciedleniem prawa podaży, które wyraża związki pomiędzy podażą a ceną danego dobra.
Przesunięcie wzdłuż krzywej podaży jako ilustracja prawa podaży
Prawo podaży
W miarę wzrostu ceny dobra wzrasta jego podaż „ceteris paribus”, a w miarę zmniejszania ceny maleje jego podaż „ceteris paribus”.
Czynniki wpływające na kształtowanie podaży:
- koszty produkcji
- podatki
- wysokość zysku
- przepisy prawne
- technika
- warunki naturalne
- ingerencja państwa.
Państwo może skłaniać przedsiębiorstwa do stosowania techniki mniej wydajnej, ale za to bardziej bezpiecznej pod względem BHP.
Państwo może skłaniać do instalowania urządzeń ochrony środowiska w części jakie podmioty prywatne ponoszą koszty, a powoduje to podnoszeni9e kosztów ich działania.
- handel zagraniczny (eksport, import)
- czas
W krótkim okresie występują niewielkie możliwości zwiększenia podaży, można to zrobić w ramach danych możliwości produkcyjnych oraz importu.
W długim okresie możliwości te zmieniają się.
W historii były przykłady zachowania drobnych producentów rolnych nie potwierdzające prawa podaży:
I- Cena wzrastała a podaż malała, ponieważ konsumpcja własna producentów była w przeszłości niewystarczająca i postanowili część produkcji zatrzymać dla siebie
II- Cena malała a podaż wzrastała, ponieważ producenci rekompensowali sobie w ten sposób spadek zysku.
Z przesunięciami krzywej podaży mamy do czynienia wtedy, kiedy na podaż wpływają czynniki poza cenowe.
(Przesunięcia krzywej są odzwierciedleniem czynników poza cenowych).
Rodzaje podaży ze względu na powiązania między dobrami:
-podaż łączna - dotyczy dóbr, które nie mogą być produkowane oddzielnie
-podaż zastępowalna - przy danych zasobach zwiększenie produkcji jednego dobra wymaga ograniczenia produkcji drugiego dobra.
Prawo popytu i podaży
Mechanizm równowagi rynku
Prawo to wyraża związki pomiędzy popytem, podażą a ceną danego dobra. Efektem jego działania jest ustalenie się ceny równowagi rynkowej.
P - cena
punkt E - równowaga
(stan równowagi idealnej)
QE - ilość w stanie równowagi
PE - cena równowagi rynkowej
Jeżeli cena jest wyższa od ceny równowagi rynkowej to występuje nadwyżka podaży, oferenci obniżają cenę w wyniku czego maleje podaż i wzrasta popyt, a więc maleje nadwyżka, proces obniżania cen trwa aż do osiągnięcia ceny równowagi rynkowej.
Jeżeli cena jest niższa od ceny równowagi rynkowej występuje nadwyżka popytu, oferenci podwyższają cenę czego efektem jest zmniejszenie popytu i wzrost podaży czyli zmniejszenie nadwyżki, proces ten trwa aż do osiągnięcia równowagi.
Państwo to złożona wewnętrznie wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Potocznie państwo to centralne i lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność jest związana z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego.
Funkcje państwa:
- ekonomiczne
- społeczne
- polityczne
Ważniejsze argumenty za rolą państwa w gospodarce:
* Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnej
* Niedoskonałości rynku
Związane z monopolizacją gospodarki, niedoskonałą informacją, ograniczoną mobilnością zasobów gospodarczych.
* Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produkcji i konsumpcji (głównie zanieczyszczenie środowiska).
* Istnienie dóbr publicznych
Dobra publiczne to takie, z których korzystamy w ramach konsumpcji zbiorowej (są zwykle wysokie koszty produkcji tych dóbr, trudności z egzekwowaniem opłat za korzystanie z nich).
* Istnienie dóbr szczególnie korzystnych lub niekorzystnych społecznie
(Tworzenie bodźców, antybodźców określonych dóbr, ich konsumpcji).
* Występowanie takich zjawisk jak:
- niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych
- duże wahania aktywności gospodarczej
- inflacja i bezrobocie
* Istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzonych i chorych
* Powstawanie zbyt dużych nieakceptowanej społecznie różnic dochodowych i majątkowych, które osłabiają motywacje ludzi o niskich dochodach oraz sprzyjają protestom i konfliktom społecznym.
Ważniejsze argumenty przeciw ekonomicznej roli państwa:
* Pojawianie się stanów nierównowagi na rynku
* Zniekształcone informacje
* Zmniejszona elastyczność systemu gospodarczego wywołana biurokratyzacją i usztywnieniem procesów decyzyjnych
* Wysokie koszty interwencjonizmu przy równocześnie niewielkiej skuteczności wielu działań
* Osłabienie bodźców związanych z rynkiem
* Nie reprezentatywność państwa
* Ograniczanie wolności jednostki i hamowanie oddolnej inicjatywy
Ekonomiczne funkcje państwa:
1- Tworzenie ładu instytucjonalno-prawnego
Funkcja długookresowa polegająca nie na bieżących interwencjach, ale na ustanawianiu stosunkowo trwałych i stabilnych instytucji oraz zasad.
W gospodarce rynkowej chodzi głównie o tworzenie norm prawnych instytucji chroniących własność prywatną oraz ustanawianie zasad funkcjonowania instytucji obsługujących rynek (np. giełda), organizowanie sprawnego systemu obiegu informacji, tworzenie zasad prowadzenia działalności gospodarczej, tworzenie warunków konkurencji.
2- Alokacyjna
Funkcja ta polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych.
W gospodarce rynkowej są dwa główne filary zapewniające optymalną alokację:
I- dominacja mechanizmu rynkowego
W zakresie dominacji mechanizmu rynkowego najważniejszym zadaniem państwa jest wspieranie konkurencji poprzez tworzenie warunków bliskich doskonałej konkurencji
II- dominacja prywatnej własności zasobów gospodarczych
Do zadań państwa należy: określenie niezbędnego zakresu własności publicznej, a w jej ramach poszukiwanie takich rozwiązań, które pozwolą precyzyjnie rozgraniczyć prawo własności do poszczególnych zasobów, chodzi o to aby zasoby miały wyraźnego właściciela lub przynajmniej gospodarza odpowiedzialnego za ich wykorzystanie
3- Stabilizacyjna
Polega na podejmowaniu działań stabilizujących gospodarkę przez realizację głównie takich celów jak: osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, ograniczenie inflacji bezrobocia, zmniejszenia amplitudy wahań koniunkturalnych, możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych zasobów gospodarczych.
Cele są realizowane głównie przez dwa zasadnicze rodzaje polityki makroekonomicznej: pieniężną i budżetową.
4- Redystrybucyjna
Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym.
Państwo oddziałuje na strukturę konsumpcji oraz dostęp do preferowania społecznych dóbr w dziedzinie kultury, oświaty, szkolnictwa wyższego, służby zdrowia.
Głównymi instrumentami realizacji funkcji są system podatkowy (głównie podatek progresywny) oraz wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen.
Główne formy pomocy ze strony państwa:
Świadczenia pieniężne, świadczenia w naturze.